9
171 بن�ر۲۰۱۹ ز�ں�ا� م�ّ ب ب ت ئ وا�بہ(�ا�ڈى)�آف�ورر�ردو،�ُ �ا. آف�ورر� ردو،�ُ عئبۂا ش س(ردوُ �اِ �ر)� شرو�ڈا�و�ABSTRACT: A piece of arts in seen from the perspectives of practical utility in addition to its role in searching for beauty and aesthetics. Since art and society are deeply intertwined, art would be always reveal contemporary issues and trends. Looked from this perspective, Wajida Tabassum is one of those women fiction writers who has reflected on the cultural and social environment of Hyderabad Dacan in her creative works. She has chosen the castles of Nawabs and Wealthy people for minute depiction in her fictions and novels. A study of wajida tabassum’s stories would be helpful for any historian, critic, or researcher with interest in understanding the Daccan social environment. : ں�ا�ن�ُ ر�۔اوفا� ى�ا�ردو�ُ ماّ ب� ب ت ئ وا�بہ بو ىلاور�ب بدى� رآ� ى ن پ زوال� بدد�رآ� بن�رآ�بدىز�ر�دى�ں�ن�ُ د�۔ا ا�ر�ن�ّ� ى ا�اروں� اوراند�ار� د�ت�ن�دوہ�ں�۔ان� ہ� �رىں�نان� دا� ا�ں�ڑ� ڈ�ت�ں�ا�۔� د� ز� ر� تت�۔)ىا�ظKey Words :( �ہ، ى� ن پ،زوال� ز��، بدد�رآ� �ت،ا�بن،ں،� وا�بہ مّ ب� ب ت ئ۱۶ �رچ۱۹۳۵ �رااو� ا� ء� وا�ہل� ى� ا� ان�۔ا�ا��۔ُ �اوا�ل�۔دو�ل� ا�) ۱ ( �۔ہ�وا�ر� ب ہ� موا� ن ب ہ�وا� وا�وع�،ں�ا� م� ن ب� ب اور� م� نا� ر�ّ ا�ل� ۔�ِ اور�ر�۔ ما� ن م''�ّ ب� ب ت ئ ''وا�بہوع� ب ہ� ب وا� ب۔�''درج� ب ہ� م''وا� ن ان� ت تو� دا�:�د�وہ� برے�اس�ںر�ں�ُ ما ن

ہذ اوب ز ں ا م ّببkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/40_Bahar_2019/14.pdf · 2019. 11. 12. · Looked from this perspective, Wajida Tabassum is one of those women fiction writers

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • ۲۰۱۹��بان �ر  171

    بّ�م � ا��ں � �� �� ز�� � �� بذہ ئت وا�ب

    .� اُردو، ��ر� آف �ور � �( � ا� ڈى �� ) 

    عئبۂااُردو، ��ر� آف �ورا�( �ِر � اُردو ) سش

    ش �و� ڈا� رو� �

    ABSTRACT: A piece of arts in seen from the perspectives of practical utility in addition to its role in searching for beauty and aesthetics. Since art and society are deeply intertwined, art would be always reveal contemporary issues and trends. Looked from this perspective, Wajida Tabassum is one of those women fiction writers who has reflected on the cultural and social environment of Hyderabad Dacan in her creative works. She has chosen the castles of Nawabs and Wealthy people for minute depiction in her fictions and novels. A study of wajida tabassum’s stories would be helpful for any historian, critic, or researcher with interest in understanding the Daccan social environment.

     �وف ا�� �ر �۔ ُان � ا��ں � � : � بّ�م ُاردو � ا�ى بذہ ئت  و وا�ب ب رآ�بادى ��ل اور �بى

    ر  ذ�ىن �ر آ�باد د� � زوال �پ  �  �ّن � �� �ر� ا� ��د �۔ ُان � ��ں � �دى �ر �ر آ�بادى ز�بان 

       د�ار� �� �� � اور ان د�اروں � �� ا�ى �� ہ �۔ ان ��ں � �د و ہ ��ن �ت � � � 

     ا� دا�ن ان � ��ں � �رى   �ا�ں � �ت � ڈ�ڑ�ں � �  ار� ز� � د� � �� �۔ �ت

    ���ت �۔

    ر ��ہ، ):Key Words�ى ا�ظ( ذ�ىن�ت،  �رآ�باد د�، �� �� ز��، زوال �پ

    ��ں، �ا�بان،

    ذہ بّ�م  وا�ب ب �ل � � � وا�ہ ء � ا�او� �را ۱۹۳۵�رچ ۱۶ئت � � �ا ��۔ ا� ان � � ا�ى

    ذہ � ر� � وا�ہ � �۔  )۱(ا�ل � �۔ دو�ل � وا� � �� � � � ُا� �۔ ام وا�ب ذہ � �ن وا�� وا�ب

    ام �ا � � � �ں � �وع �،   � �ن ب ام � � اور �ب ّ � ر� �ا �ن � � � اور � � �ِ۔ � �ل � ا�

    ام ا�ر �۔  بّ�م '' � � �ن بذہ ئت ذہ � � �وع � � '' وا�ب  وا�ب ب ذہ � ''درج � �۔ �ب ام'' وا�ب  ان � �ن ت

    تدا� � و�

    ام ُا�ں � �ں ر� اس �بارے � وہ �د � �: � � �ن

  • ۲۰۱۹��بان �ر  172

      � � � � د�، � ا� ز�� � �ُسكررا� �  �ف �� �بات �۔ ز�� �’’

    ��� �، اور � � �۔ اس �ح �د �ے ��ان � � � � � � ��ں 

    بّ�م '' �۔  بذہ ئت ام '' وا�ب  )۲(‘‘� � � � �ا� �ن

     � �� � � � �ِ � � وا� ر ذہ � �ل �ت و� �ا۔ ُان � ��ان � ا�اؤ� � ا� وا�ب

     � ا�اؤ� � �� � �۔ �ر آ�باد د� آ� � � )۳(�ر آ�باد د� �ت �۔ بّ�م � �ل �ت بذہ ئت وا�ب

     � � ر� �  ا� اّ�اں � � �ل و دو�ت ذ � �رى � ر� �۔ �ن ر�ىنرا ، اوروہ � ِ ن �ں ُا� �� �ت � آ�ى ا

    ا � ۔�� �ت �   ر�اس � �ر � �ا ��ت ا رچ �� ر�۔ �ؤ ں � ز�ں � � � آ�تن

    ر� � �ت� � و �

     ُا�وار � �  ڑ ات �� �� �ر آ�باد � �ا�بى رك ، ا� اے، اور � اے � ا��نڑ  ُا�ں � �ى ب �ب

     )۴(� �پا س �۔   اگ �۱۹٦۰  ر ��ر� � ا� اے ا�� � ا�ن ا�ازى �وں � �پا س �۔ �باو�د ء � �ن

    ِ س �ر ا�ٰ � � ُا�ں � ا� ز�� � � �ر د�ارى � �ارى اور � � ر� �ڑ � ُاردو ز�بان وا دب �  ا

    آ�رى �� ر�۔

    بّ�م � آ� �ل � � � � �� � بذہ ئت بّ�م � � �� �  ۱۹٥٥/�  ۲٦)  ۵( ۔ وا�ب ب

    ذہ ئت ء � وا�ب

    ء � ان � � ا��ى �� '' �ِ �ع '' �ِ �م � آ�ىا۔ اس � �� � � ۱۹٥۹اور �ر �ل � � د� 

    �   � ا�ى رد�ىن نا�� � �  اّول � ا�� �روں � � �ا �۔ �ن ام � ز�ہ ر� � ُا� �ِ � � ان � �ن

    ا� شرا� و ر�� � �با�و� � ر �ب

    ت� �� �۔ اس � � وہ � � ر�۔ ُان � �ت ُاردو ادب � ��

     )۶(�� �۔  ڈا� � ا�� �� ان � ا�� �رى � �ا� � � �۔  

       � �ف �ر آ�باد �’’ تت

    ا� اس و�شىن �  �و�ن اور �پا�ن � �ر ا�� �روںمب

    بّ�م �  ب ئت ذہ ِ �ر �� �، وا�ب �۔ ان � ا�� �ظ �، �ظ ز�بان، �ظ ُا�ب ��ب

    ا� �� �، ان � ا��ں � �� '' � �ع '' شا�� ُاردو � �روں ر��ں � �

    ا� �ا � اش �پا�ن � � اول   �ن  �م � آ� �۔ ان ’’ور ا�ى � '' � �پا�ن � � �ِ

       ’’� ا��   �ع ِ�   ا�� ) � �رس � ‘‘  دو�ے ا�� �� ��ر� ( اور

     �۔  )۷(‘‘��ى

  • ۲۰۱۹��بان �ر  173

    �  بّ�م � � � �ر�ں (� ��، �� ، �ڑوں � درد ) � ا�ى بذہ ئت رى � � وا�ب

    ن � آ� � �ت

    �ل � � � اس داِر �� �  ۷٦( �ت � � � � )  ۳۰:۷ء � � � ، ۲۰۱۱د� /۷ر� � � 

    )۸(�چ � �۔ � از �ز � ��� � �ِز�زہ ادا � �  اور �� ��ن � � � � � �۔

     ُاردو ز�بان و ادب � � ا� اد� ا او�ں � �رت � ا�ى او�ں اور �ن � � �د ا��ى ��ں ، �ن

    ا� �� اد� ��� �ڑ � �۔ 

    ر �� ہ �۔ ان ��ں  ذ�ىنبّ�م � ��ں � �دى �ر �ر آ�بادى ز�بان  �  �ر آ�باد د� � زوال �پ ب

    ذہ ئت وا�ب

    ار� ز� � د� � �د و ہ ��ن �ت � � �  د�  �رى �ت ار� �� �� � اور ان د�اروں � �� ا�ى

    � �� �۔ �ا�ں � �ت � ڈ�ڑ�ں � �  ا� دا�ن ان � ��ں � ���ت �۔ان ڈ�ڑ�ں � 

     ُا�ں � �د � ا �ا،اس � اس � �ا�ت نن

    ں � �:� � �رى � ُا� � � � �

      ارے ’’ن ڑ  ا�� � � اس � � � � � �گ ُا� �ھ � �پ � دا�� اور

     � داد د�۔� � � ُا� �� � �ں � � � � � ��  ��، واہ، واہ ��، �ىا

     � وہ � �  � و� د� � � ا� � � ا� �ف �ں اور ��ں � ر� د�ىا

     � � در � �د � � � � ��ن ���� ��ت � �  تت

    نرا� و�ن

    � رہ �� �، اور � �

    آ�� � � � � � � � � � ورد�� وہ َدر � وا � ��۔�ا �را �ر�  �� 

    ر �ىا د �� � دروازوں � �ل د� �۔ ت ن  )۹(‘‘� وہ �

    بّ�م � ��ں � �رآ�باد د� � �ا�ں � �ں اور ��ں � ڈ�ڑ�ں �  ب ئت ذہ �� � وا�ب

    بّ�م � � �� ز�� � �� � � وہ � � آ�۔  بذہ ئت  � � آ� � � وا�ب  وا�ت اور ��  �ا� 

    بّ�م � ��ں � �� �� ز�� � بذہ ئت راء  وا�ب ن �� �ر� ا� ��د �۔�� �� و�ّ� ز�� � ا�ب

     ، ُان �   ، ُان � �ل  ارى � ا  � �� �ہ راد ن

    ارى �� ز�� � � ر�ہ ا�  �ں � �ف �ہ � �د � � 

    رر�ں � ا� روا�ىات � �ى ز�� � � �د �۔ �� �ن  ، اور  �ب ت

    ش � �ا� ب  � �ب ت �ے � �دبى

    ر �� �� �۔ �ں �گ ا� وا��  � �ڑ د� � ۔ نراد � � ��ر � �ف � او�ا � ��

    نر� ہ ا�

    ر� �  ارے  �ں ا� � � �ڑ� وا�� � � �ب  � � ��  � � � ۔ � �ہ �� اب وا�� ُان � ا�ى

    ذہ  �� �۔ رض � �۔ وا�� � �� ا� ُاو� ر� � �۔ اس �ا� � وا�بن

     او�د ا� � ذ�تن

    ُان � �

  • ۲۰۱۹��بان �ر  174

     ا� ا�� � � � �۔ � � : � � ��، �، �باپ �، �ں، �دت �ہ ، و�ہ �ص  بّ�م � �ں � ا�ى بئت

     ذ��۔  �ر � ��ب

     ُاس � � �ؤں � ‘‘ �باپ �’’ ا�� ، ب ا �۔ �ب ردورى ��تنؤں � � �

    ت  آد� ا� �ى ب  �بى ، � ا�ى

     �د� �۔�باپ �   وہ ا� � � � � �ل � دا�     � � � � �� �   �ت �ل � �� ��ت

    ا �۔ � � �  �ا� �� � � ُاس �� ا�ٰ � ا�ٰ � را�ت ُا��تن

    ر � � ا� �� �ے۔ �باپ � � �ہ

     � اور � � �ر اور ا�  ا ڑرا ا� � ��ت  �ب ا �۔ � � � ا�ى  ��ت ڑرا�دت �   �ب  �۔ وہ �  ا ام � ��ت �ن

    ادى � � � ا� شادى � � �۔ �

    شا� ر� � �  �ن ر� ڈا� � ا�� � 

    تا � وا� � ا� �پاس � � � آ�ن

    ا۔ ُاس � ا� � � � �و� � � �، �،   �ؤں �ڑ� � را� � ��ت �� � � � � وا� 

    ��، اور ��ں �پال ر� �� � ۔ اس � �� �� � � �ر�ىاں � � ر� �۔ � � �ح �ح � 

     ��ىاں ُا�  ُاس � ا� � �� �ا � ر� �� �۔ �وہ از� �ؤں � ُاس � دو�ت  � �ىا  ر� �۔  ا �ت

     �  رن

    ا �۔ � آ�  �وں � ُاس �� � ر��۔ �دہ �ِز ز�� � وہ �ش ��ت ا�ب � �۔ ان �ب

    ڑرى �� � � آ� �۔  ا� وا�� را� � � � � �ب

     �ح �ل ر� �۔ �� � � � �   ر ڑرے �ں � �ہ � � �� � �� �� �� �۔ � �ب

     � � � ُان � �� � �  ا � ا�ى ��۔ �ح �ح  � � � �� ُان � � � �� �۔ دو� � ��ن

    ا �۔ � ُا� � �� �� ا �۔ رات � �� � � ُا� �� اور دو�ى � � ��  � � د�ىا ��ت � آ�ت

    ا   �� �۔ � � �س ��ت ذ�تن

    � دى �� �۔  �  اور اس � �ى ر� � ُاس � �ب �ل ر� � اور �

    �  ذ�تن

    �� � � �  �۔ ر� � رو�  � � ُان � وا� �ں �ش � �۔ وہ د� � � ُان � وا� � �

    را� � �� � � � ۔ ڈا� �را ن

    � �  ا � � � �   وہ ڈا� � ��ت رن

    � وا� � �� � � وا� �۔ آ�

    ا �ں � �� � � ا� ا� � ��  � � وہ ا�بّ ، �ت ا  اپ � � �  �� � ُا� � � آ�ت ى  دوا�ں �پ

    ا �ں �   �س ر� ��۔ �س � ا�بّ  دوا�ں د� � � ا�ىت رو�ت ا �ں � �ب � � � � ��  �  ۔ �  ، ا�بّ

     �� �۔  ذ�تن

    �ب �

     ��را �را �ل  ا �ں    � �� � � ا�بّت  دن  � � ڈ� �پار� �� �۔ � اور ر� � س � �ابى ا�ى

    را ب � � �  ر�ن

    �   ا��ن ىبت بعب  �س � � � �ل آ�� � � ُاس � � � طب ۔ ان � �� � ا��ً

    ا�ں � ر� � � � � �� �۔  ذوہ �راً � � ۔ �س ا�بّن�ٰ

  • ۲۰۱۹��بان �ر  175

    ا  د�� � �س � � �۔ � � �با� �ز م � ا� ا� ��ں � �وف � اں �ں ا� ا�بّ ۔ ا�بّ

    ذ� � � � د� �۔  ر�ىن

    ا � ُا� � دے د� � اور � � �ں �ں دوا �  �ر � �بُذ�ت

    ن �ص �

      ’’ �   �ر � �� � ُا�ں � �روں � � ا�از � اِد� ُاد� ��۔��ڑ ذ�تن

    �  گئنااگئنااگئن

    ا�ں � گئنن

    �� � آواز� آر� �، ��  در�بان �ہ دے ر� �۔ � � ��

    ڑرى ��  ا�ں � �ب ر� د�� وا�ں  � ��� � ر� �۔ ا�بّ �ف ��، د��، اور �ب

     ان � �ے � � �� �باغ � � � اس � �� �  � �بات �ٹ � � ا��ً

    رارن

    رے � �ن� �  �ا � � � ۔ آ� � � �  � اور � � �باغ � �د � � ا��ن

     � دى۔  ام � � ُا�ں � �باغ � ��ن )۰۱(‘‘اور ا� � �ن

    ا   � � رو�� �� �س ��ت ا�ں  �گ � وا� �ؤں وا� � آ�� �۔ وہ �ں آ� ا�ى �ں ا�بّ

     � ا� ر ا�۔ ُا� �ہ ر � � ا�� � ا�س ��ت  � � �� اور  �۔ ُا� �ہ  ُا� ا�ى اور �رى � �۔ ��ىا

    ام �  � ر��   ذ� آزادى � �  �۔ �ں ُا� �بان � � ى �ر�پا� � � اور اس � �  � د� �ن � �۔ �ت

    ا اور �د ا� ��ں د� � �  � ڑرے � �س � �ّ�ى � ��ں اور �ز � � � �� رو� ��ن  �ب � � ا�ى

    ، � �، او�،  ذوں ، � �� � ��ڑ ڑن

    ا� � � �� ا�  �ن � � � �ّت � � وہ ُا� � � � � 

      �م � � � � � ا�ن � � َنوہ  ��، �پ، اور �� ��ں � � � �۔ �ں  �� � � � �

    ا،  و�ں � �۔  آ�� � و�ں �   ُاڑا� � � �۔ �بات �بات � � ��ن پ ُن

    ڑر� � ��ں � � � � �ب

    ا �۔ وہ   ر� ��ت راج ُان � وں � �ل � � �پان� ، � � � � � � � � �� � �۔ اس � ُاس � �

    ا �:   �ؤں آ� � � �اں رے � � �ں �ن ��تن�   ت

    ش � ا� ���

    ر�ں � د�دن � �ر�، ’’  ا � ؟ �ب او� �اں � �م � � دو� � � � � ��ت

     ��۔ � � � � اور � � �  تت

    � � �پ � �۔� ��۔ اور رات � �� و�

    ے � �� � � �ا ر� � � � �۔۔ � �� �م � د�م � � ا�ت � �ح �ا  �

    )۱۱(‘‘�ے ر� � �۔۔

  • ۲۰۱۹��بان �ر  176

     ، � ان  ا ّت ر��۔ � ڑرى �ت � �رى �با� � �� ُ�ن  ان � � �ب  اور  ر �� �اں ، ان � ��ہ

    را ر� �، ��۔ ڑرا �

    ڑ� رٹ �� � اور ‘‘ �ض �۔ �ں � آداب’’ � ��ں � �ٹ ر� � ��ں �

    �ں � � � � � ر� �۔ 

       ى �بان � �ر�پا�  � � وہ �گ ا� �م �وں � �ں  � آ��۔ � ’’ رہ �ّن� �

     �� � آ�۔  ا � � �وٹ �ت )۱۲( ‘‘� � ڈوب � رہ ��ت

    رے � �� �پاؤں � � �نا�ں � ى �بان � � �� �۔  اور � ا�بّ

    ارى �� ز�� � �ىاد�ر�  ررگ �گ �ہن  � ��ہ �دار �۔ � �ب ب اں �ں �� �بى درا� ا�بّ

    ۔ �� ت�۔ ا� ا� �د� ز�� � �۔ وہ ا� � �ش �۔ وہ �� �ِز ز�� � �د � � ڈال �

     �م � ر ان � �ہن

     �دى  �� �ِز ز�� ا�  �۔ ا� ز��  ا  �پا� � د� �۔ � ا� �� � ُا� � اور � ��ن

    آ�� � � دے � � � رو�� �� � دے �۔ 

     �ا � دادى �  � �� � � �دار �� �� ز�� � ��ہ �دا‘‘ �ى ’’ ا�� ،  ر � � را�ت

     �ر �ى د�ىا ��  ّنر �  ��ئ  ��ہ � � � � � � �ر � ز� � �ہ �۔ � ا� �  � اڑ� �� ا�ى

    ا� ا�ں � � � ر�۔   �۔ اور ز� � � � � � � ا� �ن

     دى �۔ ’’  ّنا� اّ�اں � � � � دے � � � � � �ئ ا� � � � ا� �ن

    ا� ‘‘�با� �’’  ھى � �� � � �� �� �۔ دادى � �� � � �نڑ ۔ � �  �ُى

     � اّ�اں ان ��ں � �در� � وا� �� �۔ وہ اس �بات � روادار � � � � �

     دادى � � �� �  ب ا�  � �ں � �۔ �ب  �پا� � �۔ � � وہ � ى � �ن ا�ى

    ڑرے رازدارا� � � ��۔ ذے ’’ ا�ں � �ب ر�ىن

    ا� � � � � � � ان �ر آ�ں � � ��

    )۱۳(‘‘�۔ 

    ڑر  ز� �ب ب ڑرى ر� �ا �� �۔  �ب  �ب ّنى � � �� �� � اور � � ر� � درا� ُاس ز�� � �ئ

    ا �۔ وہ دادى � � � ُاس � � آ� �۔ اب   � �� ��ت  �� � � ا� �� � آ� �۔ �ب � ا�ى

    ا �۔  ذ �ڑ� ��  �� � ۔آ�ں � �� � � ر�۔ � � � � � دن ��ت ر�ىن دادى � �

     �ور � آواز � ُ�ر ُا��ىا۔�ن �  ؟ ’’   � ا�ى �پاؤں � �پ ُ�ن

  • ۲۰۱۹��بان �ر  177

     � �� �  � آواز ��۔‘‘ ارے � داد ى �۔ ’’  ہ�ّبت ڑرى ہ ’’ � � د� دل � ��، �ب

    ۔۔۔۔�ں � ذ� � زور ڈال � ا�ں � �� �وع ‘‘ دادى � � �ں آپ � � �۔

    ارى � � � ؟ آ� �ا � ’’ ا�ں � ا� �� � د�۔  ��، � �� � �ز� آواز �

     � ؟  ا  �ا� � �ن  ا�ں � � � � �� �۔۔۔ ‘‘  ��ىا �ں دادى � � �ں۔آپ � ’’

    ’’ ۔۔۔��� � � � �ر � � اور ُد� � ڈو� آواز � وہ ��۔ ‘‘�ل �۔

    رس � � �ر �۔ � � آ�  � ��  � � � � �� �� � � �۔ � �ب

    )۱۴(‘‘ر�۔

    ازہ �� �۔ ا� � ز�� �   �با� �� �۔ �ا� �ىاد� �ت  دادى � ��� � �   �ت ر � ز� د�ى

    ڑرى � �� ّھى  � � �    �ے � ��بارے � �� �۔ دادى � � � � � � � �� � � �بو� ئنىن

     د�ىا �� �۔    ّنر � � �ئ � �ہ

    ّھى � � � � �ے ��ں � � �ا� � ’’ ؤ  آج � و� ئنىن ُ

    ت�ں � � � �ے � � �

     �� �۔   دم ا�ں � � � � اِد� ُاد� د� � ‘‘ � �ے � � � � ��ىا ا�ى

    ا �وع �د�ىا۔  � ارى ز�، او ز�، � ��ں � � � �ں دے �۔ �ى � �  ’’ � �ر�ن

    ذ وہ ا� �و� � آواز دے ر� �۔ ‘‘ آ� �۔  ا�ىش�‘‘)۱۵(    

    ر�� �ر� � � �� ��ے � �ن � � تذ�بات � � �

    ندادى � � �دار ُاس � ذ� اور �ب

    ا �۔ دادى � � �پاس � � � � � � �ح وہ  �ح � � دارى � �� � اور � �ح �ل ر� ��ت

    ارے ��ے �  ر � � � �� � آج � � �� � � � � ۔ � � درا� �ہ ز� � � � � � �ہ

    �� ز��  � ۔

     � �  ارى �� ز��  ڑر�� � �ر ا � �۔  �ہ  � � � � �ں او�د �ڑ� �ں �باپ � �ب ا�ى

         �ں ’’ا��،   ‘‘  ڑر�� � ‘‘ � � �� ’ ’ اور  ، ا� � ا�� �۔ او�د � �� � � � � دو�ں �ں �باپ � �ب

    ادى � � � ‘‘ �ں ’’ �را د� �۔ ا�� ، ش � وا�� � �� ا�� �  �� �:� �

    اّ�اں � � � � د�۔ ا�� �ف � � آد��۔ � �ں � آج اس �ح � � ’’ 

     �ے � �  � � �ے �� �ى � � � ا� ��ں ا� آرام ، ا� ز�� �ت

  • ۲۰۱۹��بان �ر  178

     �بار � اس �  ا� �ح ا�ى تت

    را� �۔ �آ� وا� �ہ و �ل دى، � � � �ں و� � � د�ہ

    اس �ح �ى ز�� � رس �ڑ � �؟ � �۔۔۔ � � ر� ر� ��۔۔۔ ��ى 

     �بادل ُا�۔ )۱۶(‘‘� � �ے �ِ � م � � �۔ � ے دل � آ�ؤں � ا�ى

     �� � د� � � �‘‘� � �� ’’ ا�� ،   � ۔ �ڑ� � ، ا�ى  �ں � �ت  ُاس �    � �وع � � 

    �� وہ � � � ر� �۔ �ں � �ہ د� �  � ز�� � � �ال � ُا� ��ن � � ُاس � ��ں 

    ڑر�� �  ُا� زور � � آ� وہ � ��  � � �راً ُاس � �   دن �ب  ا�ى ب ُا� �م  � �۔ � � �۔ � �ب

    ڑر� � � � اِك دم � ’’ ڑر�� � �� ُا�� ، �باور� �� � �ف �ب اور � ا� �ب

    زور � چپكّرر آ� اور � �را � ز� � � �ى۔ �ے �� � �ى � �ے � دروازہ 

    ا۔  ر� � �ا � �پ ُ  � اور � � � �پُاّ�اں ۔ آپ � �۔ �ى اّ�اں  اّ�اں۔ ارے’’ �

    ؤں ُا�� � � �� �ل �۔ ‘‘ ۔۔   دم � ا� �بازوؤں � �ىُ اور ُاس � ا�ى

    ز�� � � � �ال � � ��ن � � � ى ��ں � � �۔ � آج ُاس � 

    ر �رت � � �� ا� � � ڑر�� � ُا� او�د �اب ا� آپ � �۔ � �ہ  ُا�� � �ب

     �۔ �ں �باپ �  ا ڑرا �ر ا ��ت  � �ب ذا � � �بن

    � �   � ُد�  � �ر ا� �� ؟ وہ �را

    ا  ڑر�� � �� ُا�� � � ا� � �ط اور � �ے ��ں � �ورت �� �  �ن �ب

     )۱۷(‘‘رے � وار د� ��۔ ؟ � � � ا� � � � ز�� � � �

     � �م �ىا � � دا� اور �ر� ز�� � �م ا� �ؤں � �� �ر � �ا  ب �� �م � � �بى

    ر ر� � اور � � �ا� � وہ د� ن ازى ��ت �اد �� � � اس � � �گ ��ى ى

    ت�� وا� وہ ا�

    ا  ا � �ت )۸۱(�۔� ��ن � �اد وہ �� ، ��ىات و ا�ر  ب ا � � ُان � �ں �بى بّ�م � ا��ں ��ف �ر � � آ�ت ب

    ذہ ئت وا�ب

     � اور �ر� �۔  ۹۱(� � � اس � �    ُا�ں � ا� ��ں � � ا� �� � ��ں � )

    ��ں � �ر آ�باد د� � �� اور ا�ٰ � � �� ز�� � � �� ز�� � � �ر �� �۔ ُان � 

    ر� � �۔ �� ��ى

    �ا� �ت

  • ۲۰۱۹��بان �ر  179

    بّ�م � � �ل ا��''، ا� � � ، ��ر،  ۔۱ بذہ ئت ؛ '' وا�ب ب

    تر � ر �رو�، �ب ىبپ ۲۰۰۸��ہ ء  ف�ب

    بّ�م، '' �ِ �ع'' ، ( �ى �� ۔۲ بذہ ئت  ۱۹٥۹ ) ، � ادارہ، ��ر، د� وا�ب ۳۶ء ، ص، 

    بّ�م، '' �ِ �ع '' ، ص۔  ۔۳ بذہ ئت ۲٦، ۲٥وا�ب

      ۔۴ بّ�م، ب ئت ذہ  وا�ب  از: بّ�م � ا� و�''، ��؛ � ( ا��ى ��) ب

     ئت ذہ  وا�ب ''  اد،ش�  � ر�  �� �ر

    ۳٥۰ء ،ص۔۱۹۷۲�ز، ��ر، � 

    ذہ ۔۵ اد، '' وا�بشبّ�م،ص۔ �� �ر � ب

    ذہ ئت ۳٥۰� ا�و�''، ��؛ �،( ا��ى ��) وا�ب

     ۱٦( دى � �ٹ، �رہ واڑہ،  ۔۶ ا    ۲۰۱۱�رى  ۳۱�ت ) ۱٦ء ، ص 

    ر� ُاردو �رو، � د�،  ۔۷ت ۹۳۰ء ، ص۔۱۹۸٥� ا�� ��، '' د� � ُاردو''، �

     ۱٦دى � �ٹ، �رہ؛   ۔۸    ا   ۳۱�ت :  ء ،۲۰۱۱�رى   ا�تشرورى  ۱۹ا�

    ن ۱٦ء ، ص۔۲۰۱۱/�

    بّ�م،  ۔۹ بذہ ئت ، ‘‘ ( �ل � دو ’’ وا�ب

    ئب  � �ب  ) ، اور� �ب او�ڑ

    ) ۱۳۹ء، ص ۱۹۷۷�ن

       ۔۱۰ بّ�م،  بذہ ئت ، ر� �ز، ��ر، ‘‘ �باپ �’’وا�ب ت ّ ُب

     ۱۸۴ء، ص۔ ۱۹۷۲، ا��ى ��: �

    ۱۸۵ا�ً، ص۔   ۔۱۱

    ۱۸۵ا�ً، ص۔  ۔۱۲

    ذہ  ۔۱۳ بّ�م،   وا�ب ب، ر� �ز، ��ر، ‘‘ �ى ’’ ئت ت ّ ُب

      ۱۲۸،۱۲۹ء، ص۔۱۹۷۲، ا��ى ��: �

     ۲۳۵ا�ً،ص۔   ۔۱۴

    ۲۳۶ا�ً، ص۔    ۔۱۵

    بّ�م،   ۔۱۶ بذہ ئت ، ر� �ز، ��ر ، ‘‘�ں ’’ وا�ب ت ّ ُب

     ۲۰۸ء، ص۔۱۹۷۲، ا��ى ��: �

    بّ�م،  ۔۱۷ بذہ ئت  ۸۰، ا�ً، ص ۔‘‘� � �� ’’وا�ب

    ذ،  ۔۱۸  ا�م � ،�ىّ ’’�� �  ب  ا�ب ‘‘�و�� �بى رے،ن ئ �ى �� ،�� ��  :��،

    ۲۲۶ء، ص۔۱۹۶۳�ز �، 

     ’’ ڈا� �ر �د �، ۔۱۹ ب ر�س �ا�، ‘‘�� �بىت

    ۱۷ء، ص ۔۲۰۰۷، �