123061406-Olooke.pdf

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    1/11

    Olooke, Oloroke, Orisa-Oke

    Entre os Orisa e os Ebora existe um chamado Orisa-Oke.

    Entre todos os oke existe um mestre muito importante de nome Oloke, o dono e senhordas montanhas e anteriormente existiam vrios outros Oke junto com ele. Eles tambmso muito importante e no se deve brincar com eles, pois so a justia acima de qualquercoisa. ua import!ncia se deve muito ao "ato de que todos os orisa que che#aram notempo da criao, desceram na terra por intermdio de Oloke, pois Oke "oi a primeirali#ao entre $de-orun e $de-ai%e, sendo que ele "oi a primeira terra "irme, uma montanhaque elevou-se do "undo do mar a pedido de Olodumare e com a ajuda de Oroina &nocon"undir com Orani%an' e res"riada por Olokun..

    (onta o mito dos tempo da criao que no principio do mundo, s) reinava *e%e Olokun,a deusa do oceano av) de *a Olokun e bisav) de *emoja, e Olodumare, o deus supremoestava aborrecido com tanta monotonia de s) haver #ua cobrindo tudo, ento ordenou aOroina, o "o#o universal, matria de ori#em do sol, a lava vulc!nica contida nas entranhasda terra, a "a+er sur#ir com a "ora vital da exist ncia que lhe deu Olodumare a primeiracolina do "undo do mar que cresceu em "orma de um vulco em erupo lanando lavaque Oroina, com a ajuda de Oloke, #anju, e #bona, tra+iam das pro"unde+as da terra eque eram res"riadas por Olokun. /oi assim que nasceu Oke, a montanha, divindade quetambm conhecida como Oloke, o dono e senhor da montanha.

    0o#o Olodumare, o universo com todos os seus elementos, reuniu todos os demais orisa"un"un em Oke e determinou a cada um o seu dom1nio na criao da vida.

    (he#aram primeiro Obatala e *emu &Oduaremu'

    p)s a che#ada de Obatala e sua esposa *emu che#aram os outros orisa "un"un sendo ummuito especial ka"oji%an que com seu irmo 2anko &ou 3dako' encabeou os demaisvindo a "rente e este ultimo passou a habitar os bambu+ais branco. (he#aram O#i%an,Olu"on, Osa"uru, 4aba jala, Olu"ande, orisa kere e todos os demais orisa "un"un.

    p)s a che#ada dos orisas era a ve+ dos Ebora que tendo 5 "rente o ebora losi6aju, O#unla#bede Orun o O#unda Osi e os demais ebora e a cada um "oi dada por Olodumare uma"uno na terra.

    em Oloke nenhuma divindade teria che#ado na terra e sendo ele a primeira terra "irme,sempre se deve recorda-lo e "a+er-lhe o"erendas, pois o que aconteceria se ele resolvessevoltar para Okun. Epa mole.

    Oloke a colina, tudo que elevado e alto, a lava vulc!nica tambm lhe pertence e adivindade de todas as montanhas da terra, sendo ainda a "ora e o #uardio de todos osorisa, inseparvel de Obatala e muitas ve+es "ala por sua boca, por isto que quando seinicia um Osala velho deve-se por uma criana para cria-lo em virtude de Oloke ser um

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    2/11

    menino a criana o representaria perante Obatala na iniciao. Obatala e Olo"in moram aolado de Oloke no alto da montanha.

    arvore Ose &4aoba' tambm sua representao e seu arbusto de culto, pois a#randiosidade do 4aoba, sua altura, sua ma#nitude, a idade de at 7888 anos que pode

    viver, sua solide+ "a+ dela a arvore escolhida por Oloke para seu culto. 3o 4rasil porexistirem poucos 4aoba passou-se a cultuar Oloke ao p da #ameleira branca que serve deculto tambm para roko, mas um orisa no tem nada em haver com o outro e bomlembrar que a arvore roko tambm no existe no 4rasil e a #ameleira lhe "oi adaptada para o culto da divindade cujo verdadeiro nome Olu6ere, nome que poucos conhecemno 4rasil, onde o orisa tomou o nome da arvore onde cultuado.

    s o"erendas de Oloke consistem em carneiros, #alos, conquem, pombos, certa espcie de peixe, "eito de uma maneira especial e boi, come ainda amala, "eito tambm de maneiraespecial, certa espcie de "eijo, eko, e milho branco e sua comida principal so "olhasreco+idas de Oniapaja, sempre com muito cuidado uma ve+ que Oniapaja altamenteurti#osa. Em pocas di"1ceis na 9"rica lhe era o"erecido nos tempos anti#os, a exemplo demuitos orisas um ser humano ainda criana ou ainda recm-nascido e em certos lu#ares deculto existiam mulheres que #eravam "ilhos para serem o"ertados ao orisa e eramescolhidas aquelas que #eram mais # meos pois nas aldeias em que ele era cultuadoquando acontecia o nascimento de # meos um deveria ser sacri"icado para o orisa e ooutro seria consa#rado a ele. tualmente esta pratica "oi abolida e no se tem noticia seno 4rasil che#ou a ser praticada.

    Em pesquisa de campo, se#undo o ntrop)lo#o ndre6 pter, :hd da ;niversidade de(hica#o, e que presenciou o "estival de Oloke em %ede Ekiti, declara pelo que p;?E@E2EA, atraem #rande numero de "ieis e estesacreditam que Oloke trar prosperidade e pa+ pelo ano todo. eus ritos so sete e doisdeles so os pontos culminantes que a o"erenda no arbusto na "loresta sa#rada e suasa1da rua acompanhado de seus adoradores onde as pessoas prostram-se com a cabeano cho em sinal de #rande respeito e temor perante um orisa to poderoso. Os noiniciados escondem-se dentro das casas e as mulheres #rvidas assim como crianas queno "a+em parte do E#be devem esconder-se em casa. O = penonA, car#o da casa deOloke, quem sai 5 sua "rente empunhando um #rande atori ou san com o qual ele a"astaas pessoas e abre o caminho para que o orisa passe. = bokeA outro car#o da casa de

    Oloke e que raramente aparece em publico tendo apenas "uno interna neste dia poderacompanhar o cortejo e ser a Bnica ve+ que estar em publico. 4aba Elejoka aquele que pode diri#ir-se a Olooke e conversar, "a+er pedidos a ele.

    3otaC- 3o = se Oloroke de 4auru este ritual vivido todos os anos quando acontece o#rande "estival =ODO E?E@E2EA em honra a Oloke onde podemos ver Olooke jero, aqualidade de Oloke da casa e seus O%es num #rande "estival.

    Oloke o #uardio de muitos povos no Ekiti, e l esto locali+adas as maiores rochasonde se praticam seu culto. s mais notveis destas rochas e montes "icam nas cidades deOkiti- E"on, kere-Ekiti e Okemesi-Ekiti. 3obres entre eles so os montes de Okiti-E"on

    no limite ocidental com o estado de Osun e pr)ximo a Oso#bo, kere-Ekiti na parte sul, e

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    3/11

    montes de do-Ekiti na parte central. >ais um detalhe que deve ser citado que a palavraEkiti vem de =OkitiA FOk&e'itiG e quer di+er montanhas esplendorosas.

    lenda da criao continuaC-

    Huando tudo j estava "uncionado com cada orisa e ebora com suas "unIes sendoexecutadas eis que Olokun jul#ou que havia sido prejudicada perdendo espao para asoutras divindades e ento Olokun resolveu retomar o espao que ocupava anteriormenteinvadindo as terras. >uitos seres que j haviam sido criados morreram com ira deOlokun.

    Olodumare vendo o que estava acontecendo novamente deu ordens a Oroina, #anju,#bona e Oloke para que "i+essem uma cadeia de montanhas que isolasse Olokun em seuespao e assim com a "ora destes orisas as montanhas isolaram Okun mas Olokuninsistia em invadir desa"iando assim as ordens de Olodumare . Olodumare en"urecidocondenou Olokun a viver nas partes mais pro"undas do Oceano e ainda a acorrentoudando a ela um mensa#eiro que era uma #rande serpente marinha de tamanho nunca antesvisto. E deu a Olokun uma lha onde sua mensa#eira viria receber as o"erendas para levarat Olokun. p)s muito tempo nesta situao, j com a terra e a criao reconstru1da,Olokun pediu a Olodumare que a deixasse livre mas os seres que viviam na terradeveriam lhe "a+er uma o"erenda diria de um ser humano em troca do espao perdido eque lhe pertencia. Olodumare jul#ou justo e concordou mas ela deveria permanecer no"undo de Okun e apenas de tempos em tempos poderia vir 5 super"1cie em sua ilha equanto 5s o"erendas dirias, seria a #rande serpente, sua mensa#eira quem lhe entre#aria eescolheria a vitima do sacri"1cio.

    J por isto que at os dias de hoje todos os dias o mar leva um ser humano e por ve+esvrios, mantendo assim Olokun apa+i#uada.

    (om a invaso de Olokun os primeiros seres que haviam sido criados "oram todostra#ados pelas #uas, mas estes primeiros seres eram de"eituosos e mal acabados poiseram as primeiras experi ncias dos orisas que puderam ento "a+er seres maisaprimorados que desenvolveram as civili+aIes.

    Oloroke &Oloke' apaixonou-se por Olokun e desta unio nasceu =*e %e *a#ba E"onA, quecriou a #ua doce "ormando assim o primeiro curso dKa#ua que mais tarde passa a serchamado de ?io Osun numa clara homena#em a E"on que o criou. Osun L Osoun L

    aquela que pr)vida de muita bele+a.Oloke criou vrios lu#ares para sua adorao, mas sua cidade principal "oi Okiti koleonde era adorado em um #rande Ose &baoba'. O Okiti, atualmente estado de Ekiti, seu#rande celeiro.

    (onta um outro itan, do odu Ejio#be, que o Oloke vivia paci"icamente com seu povo nacidade de kere e de repente apareceu Esu para avisar que as tropas de " estavam acaminho da cidade para uma invaso. O rei Oloke "oi ao 4abala6o da cidade e o odu quesur#iu "oi Ejio#be determinando que Oloke "i+esse um eb) de M7 "eixes de bB+iosacompanhados de M7 peixes, M7 #alos, M7 #alinhas um carneiro que tivesse o chi"re com a ponta para o alto e um cabrito. O cabrito deveria ser sacri"icado na porta da cidade paraEsu o portador da mensa#em. O carneiro deveria ser sacri"icado 5 arvore Ose que havia

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    4/11

    na praa da cidade e os outros in#redientes em volta da cidade em M7 pontos di"erentescom o sacri"1cio dos #alos e #alinhas. eus sBditos no deveriam usar nenhuma arma,apenas deveriam esperar na praa da cidade paci"icamente. E "oi o que Oloke "e+, ap)s aconcluso do eb) prescrito sentou-se no centro da praa em "rente a #rande arvore Oseacompanhado de toda sua #ente e esperou pacientemente a che#ada dos invasores.

    Huando os invasores che#aram, um #rande barulho se ouviu, a terra estremeceu e uma#rande pedra de nome Osunta

    cresceu e levou o povo de Oloke para as alturas onde no podiam mais serem alcanados pelos invasores. Huando seu povo estava se#uro no alto da montanha, Oloke setrans"ormou em lava vulc!nica e desceu montanha abaixo acabando com seus inimi#os. 3esta montanha Oloke "icou conhecido pelo nome de Oloosunta, a divindade tutelar damontanha Osunta.

    Existe um c!ntico do orix que lembra bem esta passa#emC-

    O 0or&i'ekun Omo dide

    Nara 6ara

    i &o'ke si &o'ke

    E lorekun lorekun

    Nara 6ara si &o'ke si &o'ke

    0orekun lorekun

    0orekun omo dide

    Os "ilhos esto em p

    Ele &Oloke' pe#ar a presa?apidamente a montanha se abrir &como um vulco'

    Ele pe#ar a presa, pe#ar a presa

    ?apidamente a montanha vai se abrir

    Ele pe#ar a presa, pe#ar a presa

    eus "ilhos esto em p &a salvo'

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    5/11

    Os Oke so muitos, Oloke o mestre de todos e entre al#uns podemos citarC- Oloroke,Oke Olum), Oke 4adan, Olookuta, Oloosunta, Ori Oke, Oke talabi, Olota, Oba Oke,rira Oke, entre outros.

    Oloke o orisa que se encanta em um leo, o leo da montanha, =Ekun OkeA e quando

    "urioso desce a montanha em "orma de lava vulc!nica e destr)i tudo que encontra em seucaminho pois o vulco tambm lhe pertence e Oroina, o "o#o universal sua matria deori#em que res"riada pelas #uas de Olokun "ormaram estas #randes pedras de #ranito,Oke.

    3este contesto Oloke condu+ os quatro elementos primordiais da nature+a. O "o#o por sera lava vulc!nica, a #ua da qual ele dependeu para que res"riasse e se tornasse umamontanha de #ranito, a terra que a lava vulc!nica ja res"riada e pode ser pisada e neste ponto ele divide com seu irmo #anju tal poder e "inalmente o ar sem o qual o "o#o no poss1vel. 3o pode-se esquecer que lava vulcanica quando contido na terra Oroina,quando sai da terra de Oloke, o "o#o que caminha com ela #bona e quando se tornaterra "irme #anju, exeto estas #randes pedras de #ranitos que so Oke. Oloke veste branco e sabemos que o branco o resultado da interao de todas as outras cores. E se anature+a por si s) possui todos estes elementos quando o louvamos exclamamos =EpamoleA em respeito aos esp1ritos da terra.

    O Odu "a que acompanhou Oloke ao mundo O"un meji e o Esu que os acompanhou chamado de Esu Oran#un tambm chamado de Esu nan &Nonan'' um Esu muito velho e poderoso que assentado em pedra serve Oloke, sua "ilha E"on &Osun' e tambm Obatala. Esu nan deve ser o"ertado #alos brancos. Este Odu uma criatura branca complexaassim como este Esu e "oi este Odu e este Esu que acompanharam runmol Oloke aomundo. Epa mole.

    3o se pode esquecer que Oloke tambm uma criatura branca complexa e sendo assimveste branco e seu rosto no deve ser encarado por nenhum mortal e o orisa tambm noquer ver os olhos das pessoas pois Oloke no con"ia nas pessoas e assim reserva-sedebaixo de um la. eu =alaA cobre todos os iniciados de E"on.

    iniciao deste orisa na maioria das ve+es "eita com o iniciado ainda criana e quandoa iniciao "eita para um adulto so necessrios al#uns cuidados especiais. 3o poderna iniciao "altar E6e Ose sua "olha principal e a arvore Ose ser tambm de #randeimport!ncia para uma iniciao uma ve+ que o rito do arbusto que cheio de detalhes e

    se#redos os quais no poderei revelar neste trabalho por entender que trata-se de al#omuito secreto de um orisa que no do dom1nio de todos e que por isto deve ser preservado. o"erenda no arbusto dar inicio a "eitura mas no contar com a presenado *a6o pois ai esta sendo tratada a matria de ori#em de Oloke e neste momento sero"erecido um #rande animal que cobrir o ser humano de outrora. endo um Orisa toanti#o e que participou do tempo da criao no se pode esquecer das *ami a#ba#ba quesero lembradas e tratadas na mesma arvore e em outras seis. ) ento comear ainiciao propriamente dita. Olu6a dever receber o"erendas para que assim se completeas o"erendas das *ami Ele%e. O poder de *ami "oi-lhes dado por Olooke e por estemotivo as mulheres, quando do "estival Ojokere#ede, devem "icar de cabea baixa ea#achadas no podendo olhar para Olooke sob pena de morte e tambm as *ami

    Osoron#a tem respeito muito #rande por este orisa uma ve+ que s) ele pode lhes tirar o poder.

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    6/11

    Oloke esta sempre presente nos "estivais de *e%e Olokun e de Obatala. eu toque principal no tambor =2K @; A a#uerrido e lembra muito o luja tocado para an#o, porm mais cadenciado pois na re#io jesa e Ekiti a dana muito valori+ada pela bele+a, e os movimentos tornan-se mais lentos para que possam ser executados commuito mais #raa. Ele dana tambm o ritmo jesa, isto tanto na 9"rica quanto no 4rasil.

    3o "estival de Oloke em todo Ekiti-ijesa, na semana que antecede o "estival o E#un deOloke quem sai a rua para danar. 3a semana se#uinte o "estival do Orisa reBne#rande numero de "ieis e em al#uns ritos proibido a presena de mulheres e crianas, pois, as mulheres no podem sequer tocar no i#ba do orisa , so consideradas escravas deOloke e podem apenas cantar para ele e neste momento quem devem cantar so apenas asmulheres. s mulheres podem tambm serem iniciadas para Oloke porem no podem pora mo no pr)prio assento de seu orisa tendo que imediatamente ser con"irmado umhomem que "ar as "unIes.

    3o terreiro do Oloroke de :aulo de E"on todos estes "undamentos so observados menosa dana de E#un, pois neste as, "a+-se um oro ao e#un de Oloke uma semana antes do"estival anual do orisa e o "estival mais esperado de todo o ano litBr#ico da casa ondeOloke, um dos mais anti#os orisa da terra, abenoa todos os seus "ilhos e lhes d proteoe abundancia por todo o ano.

    Huanto ao tabu de mulheres por a mo no #ba do Orisa , no se deve "a+e-lo para que oorisa no perca suas "oras e condene a mulher que assim a#ir.

    Oloke no pode ter seu rosto visto pelas pessoas e ele tambm no quer ver as pessoas para no ter que casti#a-las pois o orisa muito justiceiro e todos podem mentir mas osolhos "alam a verdade e sendo assim Oloke no con"ia em quem quer que seja por istono olha para nin#um.

    ;m orisa acompanha muito Oloke ao ponto de levar em seu nome o nome do orisa eleO#un Oloke ou O#un Oke pouco conhecido no 4rasil. Este O#un viveu em Ori-Oke aolado de Oloke e que da caminhos a Oloke. sto pode ser con"irmado em um tan do OduO#undaC-

    Os vrios orisa, como dito

    (ada um tem as reas especiais onde habitam

    O#un o deus do "erro, da #uerra e dos viajantes

    /oi o#un quem usou um "aco para abrir o caminho quando os orisa estavam vido doOrun para este mundo.

    :or isto, acreditado, que os orisa o respeitam.

    >as o#un muito a#ressivo para uma vida povoada.

    Ento ele "oi para o topo de uma colina

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    7/11

    Onde ele "oi em busca de caa, "arra, #uerra e explorao.

    3a montanha o#un conheceu Olooke, o dono da montanha,

    e os dois caavam juntos at que ele se cansou.

    Huando ele decidiu voltar para a cidade de ile "

    Era di"1cil para ele adquirir uma casa para morar

    :orque a "ace dele era terr1vel

    Olooke acompanhou O#un para maior desespero das pessoas.

    ODO O@;3 3 O? -O E O 0E

    O 3 0KO >; 4KO?

    EN; EDE 0KO NO

    O dia em que O#un estava descendo da colina

    "ace dele estava como "o#oE ele estava vestido em san#ue

    O#un chamado para clem ncias de jornada

    :ara caa abundante

    E para se ter vit)ria em uma #uerra

    J O#un o responsvel pelas marcas "aciais

    Os outros orisa

    em que respeitar O#un.Olooke.

    3este tan podemos ver que O#un "oi quem abriu os caminhos para Olooke vir para asterras baixas e participar do conv1vio das pessoas.

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    8/11

    O2;? O0OO E

    h,olooke se e%i o

    eniyan ko o ise eleduwa ni ko se ba mo ji gini,mo rin gini mo rin gini gini wo ja mo ba awon agbagba meta agbagba meta to ti Ile-ife bo

    mo ni bawo ni won se n se nibi wo ni ire ni ko je temi beeri mi ke yo mo mi sese lo omode yo mo eye mo di odindin mo wo lo mo.

    Omi dudu

    Omi duduomi dudu fo ju jo aroo fi oju jo aroko le ran asoko le ran asoko le ran awo

    ko le fi ipa ran ebi awa]

    P >omori bale

    4aba mi

    >on maa kare oke lere

    4aba mi

    >on maa kare oke lere

    Omo Olooke a to bo ro r

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    9/11

    4aba mi

    >on maa kare oke lere

    4aba mi

    >on maa kare oke lere

    P >o "i ori bale

    "un baba Oke

    Oloroke

    "un baba Oke

    Oloroke

    O? O0OO E

    QkR ldok1n aj1b1seQkR #bo#bo R lomo

    2BdB n k))r)

    n1 nla S"un 5j5n5kB

    6 l% ij korikori

    QkB erin ti 1 ba 5r5b5 lrB

    QkR ldok1n a bi aso kol5

    QkR ldok1n el6B m$n5 m$n5

    %ib1o6B omo ljo#un

    QkR k kRR k

    3i %1kR %1kR i %1

    a n1 lR %1 s)b1

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    10/11

    a n1 lR %1 Ele#baa

    a n1 lR %1 Rn#b

    j1b1se QkR baba iR

    E#be akankB e j$6)

    E m je k1 Olooke o re $6u

    Olooke ti ) re $6u k$ d

    Olooke ti ) re $6u k$ b$

    E b mi #b omo Olooke

    0ant1 0antS

    QkR k$ n1 il t1R l)t$

    Td1 Ob5tl n1 1 #b

    QkR ldok1n el6B m$n5 m$n5

    Dojolol j1b1se

    QkR #bo#bo R lomo

    O orin que se#ue para tirar Olooke no barraco ou para tirar uma :essoa para receberum car#o da casa de Olooke. 3este momento s) as mulheres podem cantar e as mesmasvo jo#ando seus borun ou pano da costa 4ranco no co "ormando uma pasarela para o#rande Orisa passar e as mesmas permanecem sempre a#achadas e com olhar baixo.

    Laye Olugbon Iborun a lo Oro n lo Laye aresa Iborun a lo Oro n lo Ori a e lo ta de lo ta de Atare a loko losun Fa doko ikiko Eleda iluran Eniya gbo o

    Eleda iluran

  • 8/12/2019 123061406-Olooke.pdf

    11/11

    Laye olugbono gbe iborun meje

    laye aresa mo gbe iborun mefa laye akanda

    . >o ra koko, m ora aran

    mo egbirin baba aso afi ole,lo le pe ile yi o dun mo tu ju gbogbo won lo