บทท 4

บทสรป

วทยานพนธเลมนตองการทจะแสดงใหเหนวาอตลกษณไมไดเปนสงทหยดนงตายตว โดย

ไมมความลนไหล แตอตลกษณเปนสงทถกสรางขนและมการเคลอนไหว ผสมผสาน

แปรเปลยนอยตลอดเวลา อตลกษณไมใชผลผลตทไดรบสบทอดมาจากอดตแตเพยงดานเดยว แต

มมตของการสรางขนใหมและการตความใหม และอตลกษณมลกษณะทส าคญอกอยางหนงคอการ

ทอตลกลกษณสามารถทจะเลอกประทะสงสรรค ผสมผสาน ตอรอง แปรเปลยนไดนนท าใหอต

ลกษณทไดนยามขนมาใหมนนเปน “อตลกษณพนธทาง” ซงเปนอตลกษณทเกดขนจากการเลอก

ประทะสงสรรค ผสมผสาน ตอรอง แปรเปลยน แตสามารถทจะบอกไดวาอตลกษณในการ

ด ารงชวตของเราคอใคร ด าเนนชวตมาอยางไร และจะกาวเดนไปทางไหนอยางไร

การอพยพของชาวอสานเขามาในพนทจงหวดเชยงรายไมใชการอพยพมาในพนททวางเปลา

ทสามารถจะสรางสรรคทกอยางไดตามล าพง หากแตตองเผชญกบปญหานานปการ ทส าคญไดแก

การตองเผชญกบอ านาจของคนเมองเชยงราย ซงสามารถแอบองและใชประโยชนจากกลไกอ านาจ

รฐได

ทามกลางปญหาตางๆ ชาวอสานอพยพกไดพยายามทจะตอส/ตอรองในหลายมต มตท

ส าคญทสด ไดแก กระบวนการสราง “ อตลกษณ” เพอจดความสมพนธทางอ านาจใหชาวอสาน

สามารถด าเนนชวตของตนไดอยางสมศกดศร ชาวอสานไดอพยพมายงจงหวดเชยงรายอยาง

ตอเนองตงแตทศวรรษ 2500 จนถง พ.ศ.2540 แตการอพยพในแตละชวงเวลากประสบปญหาและ

ไดแกไขปญหาทเผชญแตกตางกนออกไป โดยสามารถแบงการอพยพมายงจงหวดเชยงราย

ออกเปน 2 ชวงคอ กลมทอพยพในชวงพ.ศ. 2500 – 2520 กลมทอพยพมาในชวงพ.ศ. 2520 -

2540

สาเหตทชาวอสานไดอพยพออกจากภาคอสานในชวงแรกนน กเนองจากสภาพสงคมและ

ความเปนอยทภาคอสานนนมความแหงแลง ไมสามารถทจะเลยงปากเลยงทองไดพอเพยง

145

ประกอบกบมทดนไมเพยงพอ และในบางพนททดนแหงแลงจนไมสามารถทจะท ากนได เมอได

รบค าบอกเลาชกชวนจากญาตพนองและจากชาวอสานทไดมประสบการณจากพนทจงหวด

เชยงรายทเหนชองทางทจะสามารถมสภาพความเปนอยทดขน จงไดมาชกชวนชาวอสานให

ตดสนใจอพยพเพอแสวงหาทท ากนและอนาคตใหมทนาจะดกวาในพนทจงหวดเชยงราย

นอกจากสาเหตขางตนแลว สาเหตส าคญอกประการหนงทท าใหชาวอสานตดสนใจอพยพ

ออกจากภาคอสาน กคอนโยบายการพฒนาทท าใหภาคอสานถกมองวาเปนภมภาคทแรนแคน

ยากจน ลาหลง ดอยการพฒนา และชาวอสานเปนกลมชาตพนธอนทไมใชคนไทย ซงเปนสราง

ความเปนอน (Other) ใหแกชาวอสาน ไมวาจะเปนความเปนทางดานเศรษฐกจ ดานสงคมและ

วฒนธรรม ประกอบกบภาคอสานเปนพนทการเคลอนไหวของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศ

ไทย จงยงท าใหถกมองวาเปนภมภาคทมปญหาตอความมนคงของชาต

นโยบายการพฒนานไดท าใหรฐพยายามท าใหพนทภาคอสานมความเจรญมนคง โดยได

จดท าโครงการพฒนาดานตาง ๆ เชนการสรางเขอนทอสาน 7 เขอนใหแลวเสรจภายในป 2509 ซง

ไดสงผลโดยตรงทท าใหเกดการอพยพของชาวอสานจ านวนไมนอย เพราะตองยายออกจากพนทน า

ทวมอนเกดจากการสรางเขอน ขณะเดยวกนนโยบายพฒนากไดเปลยนชวตของชาวอสาน

ทางดานการผลตการเกษตร การสรางโครงสรางพนฐานทส าคญไดแกถนน การคมนาคมท

สะดวกมากขนไดท าใหเกดการขยายตวของการผลตเชงพาณชย ชาวอสานไดเปลยนระบบการผลต

จากการผลตพอเลยงตนเองมาสการผลตเพอขายและปลกพชเศรษฐกจมากขน การเปลยนแปลง

ระบบการผลตเชนนไดท าใหเกดความตองการทดนเพมมากขน ขณะททดนในภาคอสานเองไดถก

จบจองมเจาของแลว ชาวอสานจ านวนหนงทประสบปญหามทท าการผลตไมเพยงพอหรอบางกลม

มปญหาหนสน จงตองแสวงหาทดนใหมเพอท าการเกษตรแบบใหมและไดตดสนใจอพยพออกจาก

ภาคอสานเพอทจะชองทางเพอใหมวถชวตความเปนอยทดยงขน

ชาวอสานทอพยพเขามาอยในพนทจงหวดเชยงรายประสบปญหาความขดแยงมากมายกบคน

เมองเชยงราย แมวาความขดแยงนนจะเกดขนจากหลายปจจย แตปจจยพนฐานหนงทจะถกน ามา

มาขยายใหเกดความขดแยงมากขนเมอการอพยพและการด ารงชวตของชาวอสานไดมผลกระทบ

ตอการด ารงชวตของคนเมองเชยงราย ไดแก ความแตกตางระหวางวถชวตและวฒนธรรม

146

ขนบธรรมเนยมประเพณ คานยมของคนเมองเชยงรายทอยบนพนฐานของวฒนธรรมลานนา กบ

วถชวตและวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ คานยมของชาวอสาน

เมอความขดแยงทางดานอนๆเกดเพมมากขน จงท าใหความแตกตางทางวฒนธรรมนถก

น ามามาสการสรางอตลกษณคนอสานวาทวฒนธรรมท “ต าตอย” และเปน “ อนตราย” ตอชาต

และคนเมองเชยงรายดวย การสรางอตลกษณเชนนกเพอจะเบยดขบชาวอสานใหออกจากพนท

จงหวดเชยงราย ซงท าใหชาวอสานตองตอส/ตอรองทางอตลกษณเพอทจะไดพ านกอาศย

ประกอบอาชพตอไปใหได

ความขดแยงส าคญทเปนปจจยน ามาสกระบวนการตอส/ตอรองทางอตลกษณดงกลาว มา

พนฐานมาจากการทชาวอสานอพยพเขามาต งชมชนอยในจงหวดเชยงรายมจ านวนมากและ

สามารถทจะอยรวมกลมเฉพาะชาวอสานไดอยางเปนเอกเทศคอนขางแยกตวออกจากชมชนใน

พนท ทส าคญ การอยรวมกลมเฉพาะเชนนนยงท าใหชาวอสานอพยพโดยเฉพาะกลมทอพยพมาใน

ชวงแรกน าวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ คานยมตาง ๆ ของภาคอสานมาใชอยางเขมขน

ดวย

ความขดแยงไดเรมปรากฏชดเจนขน เมอกลมชาวอสานไดอพยพเขามาอาศยอยทจงหวด

เชยงรายนนไดเรมสะสมทดนเพอทจะขยายการผลตเพอขายเพมมากขน การสะสมทดนในชวงนน

ท าไดมายากนกเพราะราคาทดนยงไมแพง ในบางกรณสามารถทจะใชสงของในการแลกเปลยนได

นอกจากนยงสามารถทจะจบจอง บกเบกทดนใหมไดดวย จงท าใหชาวอสานสามารถทจะมดนเพม

ในจ านวนมากขนได

การขยายพนทท าการผลตของชาวอสานเปนการปลกพชเศรษฐกจ ทส าคญ ไดแก ขาวโพด

และปอ ซงเปนความรและทกษะทเคยท าการปลกมากอนแลวในพนทภาคอสาน ความอดมสมบรณ

ของดนในพนทเชยงรายทไมเคยไดผานการใชในการผลตพชเศรษฐกจเชนน จงท าใหไดผลผลตทด

สงผลใหชาวอสานมรายไดทดจากการขายขาวโพดและปอ จงยงท าใหชาวอสานมแรงจงใจในการ

ขยายพนทปลกพชเศรษฐกจเพมมากขน

เมอชาวอสานมรายไดจากการปลกพชเศรษฐกจ ชาวอสานกมกจะน าไปซอทดนและลงทน

ในการผลตมากขน ไมวาจะเปนการใชเครองจกรการเกษตรหรอการใชปยสมยใหม ท าใหชาว

อสานสามารถทจะกาวขนมาเปนผน าทางดานการเกษตร

147

ความสมพนธทางสงคมระหวางคนเมองเชยงรายกบชาวอสานทไมแนบแนน ประกอบกบ

การทชาวอสานกาวขนมาเปนผน าทางดานการเกษตรและกลบกลายมาเปนเจาของทดนไดเปน

จ านวนมากนน ท าใหเกดความเลอมล าทางอ านาจในระบบความสมพนธเชงอ านาจ คนเมอง

เชยงรายเรมรสกสญเสยสถานะ อ านาจและสทธทตนเองเคยมในฐานะเจาของพนท เพราะชาว

อสานไดกลายเปนผทมสวนแบงของอ านาจมากขนและเรมจะมากกวาคนเมองเชยงรายเสยอก

จนท าใหคนเมองเชยงรายตองสราง “การตอรอง” กบการทชาวอสานไดมสวนของอ านาจเพมมาก

ขน โดยคนเมองเชยงรายไดสรางความหมายหรอใหการนยามอตลกษณชาวอสานในหลาย

ลกษณะเพอจะสามารถมอ านาจเหนอชาวอสาน ทส าคญ ไดแก การสรางความต าตอยของ “อต

ลกษณลาว” อตลกษณของผเขามาแยงชงทรพยากร และอตลกษณของ “ คอมมวนสต”

คนเมองเชยงรายไดสรางความต าตอยทางวฒนธรรมใหแกชาวอสาน ดวยการสรางนยาม

ความเปนลาววาวฒนธรรมของชาวอสานเปนวฒนธรรมของกลมชาตพนธลาว ทเปนวฒนธรรมท

ลาหลง ดงจะเหนไดจากการมองวาการรบประทานปลาราของชาวอสานเปนสงทไมสะอาด และ

ภาษาทชาวอสานใชพดนนกเปนภาษาของ “คนลาว” จะเหนไดชดวาคนเมองเชยงรายไดใชความ

แตกตางทางดานวฒนธรรมมาใชในการนยามอตลกษณทต าตอยใหแกชาวอสาน

นอกจาการสรางความต าตอยของอตลกษณลาวแลว คนเมองเชยงรายไดพยายามทจะนยามวา

ชาวอสานไดเขามาสรางปญหาการแยงชงการใชทรพยากรและรดรอนสทธในการใชทรพยากรตาง

ๆของคนเมองเชยงราย เพราะเมอชาวอสานอพยพเขามายงจงหวดเชยงรายมเปนจ านวนมากและ

สามารถทจะเปนเจาของทดนในการท าการเกษตรเพมขน จงท าใหคนเมองเชยงรายมองวาชาว

อสานนนเขามาแยงทดนท ากน ตลอดจนท าใหเกดการกอกระแสใหคนเมองเชยงรายเกดความหวง

แหนถนท ากนของตนเอง และพยายามทจะชวงชงความเปนเจาของทดนจากชาวอสาน ทงจากการ

ซอทนาคนและการทวงสทธในการใชทรพยากรอนๆ

ความขดแยงในเรองของการใชทรพยากรน านนสะทอนใหเหนถงความเปลยนแปลงจากเดม

ทคนเมองเชยงรายรสกวาชาวอสานเปนเพยงผขอเขามามสวนแบงในการใชทรพยากรตาง ๆ จากคน

เมองเชยงรายบาง แตเมอการใชทรพยากรในการเพาะปลกเพอขายของชาวอสานเพมมากขน จงท า

ใหคนเมองเชยงรายมองวาชาวอสานนนเปนผเขามาบกรก แยงชงทรพยากรของคนเมองเชยงราย

จากเดมททรพยากรตางๆ คนเมองเชยงรายสามารถจะเอามาใชไดอยางเตมทนน กถกชาวอสานเขา

148

มาใชประโยชนมากขนๆจนท าใหคนเมองเชยงรายไมสามารถทจะใชไดอยางเตมท ดงจะเหนได

อยางชดเจนในเรองของทรพยากรน าทใชในการท านา ในอดตกอนทชาวอสานจะอพยพเขามานน

คนเมองเชยงรายสามารถทจะใชน าในการท านาไดเตมทและไมเดอดรอน แตหลงจากชาวอสานเขา

มาแลวนนคนเมองเชยงรายกมปญหาในการใชน าซงกท าใหคนเมองเชยงรายเกดความไมพอใจและ

พยายามทจะหยดย งการท าการเกษตรของชาวอสาน

ความตองการชวงชงทดนคนจากชาวอสาน ไดท าใหเกดความพยายามกลาวหาวาชาวอสาน

วาไดน าเงนทจากการสนบสนนจากพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยมาซอทดนจากคนเมอง

เชยงราย การนยามวาชาวอสานเปนทกลมคอมมวนสตทหนการจบกมมาหรอการใชอตลกษณ “

คอมมวนสต” กบชาวอสานเปนไปไดโดยงาย เนองมาจากคนเมองเชยงรายถกครอบง าดวย “ภาพ

ตวแทน” ของชาวอสานทในขณะนนคนสวนใหญรบรภาพ”คอมมวนสต” เปนภาพทซอนทบอย

กบภาพของชาวอสาน เพราะเปนชวงทพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยมการเคลอนไหวหลกอย

ทภาคอสาน ดงนนจงเปนสงทงายและสะดวกส าหรบคนเมองเชยงรายทจะหยบฉวยอตลกษณทรฐ

สรางประทบใหชาวอสานในภาคอสานมาใชในการเบยดขบชาวอสานในเชยงราย ดวยเหตนชาว

อสานทอพยพมายงจงหวดเชยงรายจงถกนยามวาเปนกลมคอมมวนสตทหนการจบกมมา

การทชาวอสานถกสรางภาพตวแทนหรอถกนยามวาเปนกลมคอมมวนสตทหนการจบกมมา

ท าใหชาวอสานในจงหวดเชยงรายนนกลายเปนคนอน (Other) เพมขนอกขนหนง ซงจากเดมได

ถกท าใหกลายเปนคนอน โดยเปนกลมทไมพงประสงคจากการถกกลาวหาวาเปนผทเขาบกรก

แยงชงการใชทรพยากรของคนเมองเชยงราย แตการทชาวอสานถกกลาวหาวาเปนกลม

คอมมวนสตทหนการจบกมมานนเปนการสรางความเปนอนในระดบทใหญกวากลาวคอเปนการ

สรางความเปนอนในระดบของการเปนศตรของรฐไทยทมระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย

การสรางนยามใหแกคนอสานในลกษณะดงกลาวจงเปนการเปดโอกาสใหคนเมองเชยงราย

สามารถทจะใชความรนแรงเขาจดการกบคนอสานไดในหลายระดบ ตงแตการกลาวหาวาชาว

อสานไปท าลายผลผลตทไดจากการเพาะปลกของคนเมองเชยงรายและคนเมองเชยงรายกได

พยายามตอบโตดวยการท าลายผลผลตของชาวอสานเชนกน ทส าคญ คนเมองเชยงรายไดพยายาม

ผลกดนใหมการอพยพชาวอสานออกไปจากเชยงรายดวยกลไกอ านาจรฐทางดานการเมอง ดวยการ

149

ผลกดนใหสมาชกสภาผแทนจงหวดเชยงรายเรยกรองและกดดนใหรฐบาลอพยพชาวอสานกลบไป

ยงภาคอสาน

ปญหาทงหมดนท าใหชาวอสานตองพยายามทจะตอบโต ตอรอง กบการนยามจากกลมของ

คนเมองเชยงรายเพอทจะไดอยท ามาหากนในพนทเชยงรายตอไป ซงชาวอสานในชวงท 1 ได

พยายามนยามตนเองดวยวาชาวอสานกเปน “ คนไทย ” เชนเดยวกบคนเมองเชยงราย ดงนนยอมม

สทธทจะอยทไหนกไดในพนแผนดนไทย การซอทดนจากคนเมองเชยงรายกเปนไปตามสทธของ

ความเปนคนไทยไมไดมาแยงชงเอาทดนไปเปลาๆโดยปราศจากการซอขายแตอยางใด

การนยามตนเองวาชาวอสานกเปน “คนไทย” เชนเดยวกนกบคนเมองเชยงรายยงไดปรากฏ

ในการจดสรางวดและโรงเรยน กเพอทจะแสดงใหคนเมองเชยงรายเหนวาชาวอสานไมไดเปน

กลมทมอตลกษณลาหลง หรอเปนผทเขามาท าความเดอดรอนใหแกคนเมองเชยงราย โดยใชสราง

วดแสดงใหเหนถงการเปนผทมวฒนธรรมของชาวอสาน และแสดงใหเหนวาชาวอสานเปนกลมท

สงเสรม สบทอดพระพทธศาสนาตามวถปฏบตธรรมเนยมประเพณของ “คนไทย” และใชการ

สรางโรงเรยนเปนสงแสดงใหเหนถงวาชาวอสานนนไมไดตองการทจะเปนผทสรางความ

เดอดรอนใหแกคนเมองเชยงราย ชาวอสานพรอมทสรางและพฒนาตนเองในพนทของคนเมอง

เชยงรายได

การสรางวดและโรงเรยนของชาวอสานนอกจากเปนการแสดงตวตนเพอตอบโตการนยาม

ของคนเมองเชยงรายแลว ทส าคญยงเปนการสรางพนทของตนเองทจะใชในการสรางความเปน

อนหนงอนเดยวกนของชาวอสาน ซงท าใหชาวอสานมความเหนยวแนนกนมากยงขนเพราะ

นอกจากความสมพนธทางเศรษฐกจแลวยงไดถกสานความสมพนธทางวฒนธรรมขนมาดวย

ตอมาเมอชาวอสานในรนท 2 ไดอพยพมายงจงหวดเชยงราย กไดประสบปญหาตาง ๆใน

ลกษณะคลายคลงกน เพราะชาวอสานทไดอพยพมายงจงหวดเชยงรายในชวงท 2 นนเปนกลมท

คนเคยอยกบการผลตเชงพาณชยและการเปนคนกลางการคาสนคาการเกษตรมากอน จงยงเขามา

เสรมบทบาททางเศรษฐกจความเขมแขงใหทงชาวอสานกลมแรกทมาอยกอนและกลมทสองท

ตามมาทหลง

การทชาวอสานรนท 2 สามารถปรบตวเองในการท าการผลตการเกษตรเพอขายและการเปน

ผประกอบการคนกลางนกเพราะไดรบผลจากของนโยบายจากภาครฐทไดสงเสรมใหปลกพช

150

เศรษฐกจในอสานมากอนแลว ดงนนเมอชาวอสานรนท 2 อพยพไปยงจงหวดเชยงรายกไดน าพช

เศรษฐกจชนดใหมเขาไปแทนการปลกปอแกว เนองดวยการปลกปอแกวไดก าไรไมมากนกเมอ

เปรยบเทยบกบพชตวใหม เพราะขนตอนในการผลตของปอแกวมหลายขนตอนและราคากไม

แนนอน ชาวอสานในชวงท 2 และชาวอสานรนแรกไดกลบลงไปเยยมญาตทภาคอสานจงไดน า

มนส าปะหลงไปปลกยงจงหวดเชยงรายดวยเพราะเหนวามนส าปะหลงนาจะสามารถทจะสราง

รายไดไดดกวา

นอกจากน การทชาวอสานในชวงท 2 เปนกลมทมความสมพนธกบระบบเศรษฐกจการตลาด

มากอน จงท าใหเมออพยพเขามาอยในเชยงรายกเหนชองทางในการประกอบการเปนพอคาคน

กลาง บางสวนไดไดน าทนทไดจากการขายทดนในภาคอสานมาใชเปนทนในการทจะเปนพอคา

คนกลางทจะรบซอผลผลตจากชาวอสานในเชยงรายไปขายตออกทอดหนง กระบวนการผลต

ของชาวอสานในเชยงรายจงไดขยายตวมากขน เพราะสามารถทจะเขาถงตลาดไดงายขน เพราะม

พอคาคนกลางจากขางนอกเขามารบซอผลผลตจากชาวอสานถงในพนท การทปญหาในเรอง

ตลาดและการขนสงหมดไป กยงท าใหชาวอสานหนมาปลกพชเศรษฐกจเพมมากขน นอกจากน

การทมพอคาคนกลางเขามารบซอผลผลตถงทนนยงท าใหชาวอสานไดทราบถงความตองการของ

ตลาดจากพอคาคนกลางซงไดแนะน าใหชาวอสานปลกพชเศรษฐกจชนดใหมทตลาดตองการดวย

ความสมพนธทางการผลตและการสรางการเชอมตอกบตลาดเชนน ไดท าใหชาวอสานได

เรยนรและตระหนกวาการสรางเครอขายจะชวยสงเสรมใหชวตความเปนอยของกลมตนนนดขน

และการรวมกลมเปนเครอขายนกไดท าใหเกดความสามารถในการหาหาแหลงเงนทนทจะน ามา

พฒนาการท าการเกษตร ชาวอสานในเชยงรายไดน าเอาเทคโนโลยทางการเกษตรเขามาใช

เพอทจะไดลดขนตอนการใชแรงงานและเพอทจะใหไดผลผลตทดขน การสรางเครอขายชาว

อสานทท าการเกษตรดวยกนและกบกลมพอคาคนกลางนท าใหชาวอสานมรายไดเพมมากขนและ

สามารถทจะกาวขนมาเปนผน าทางดานการเกษตรเหนอคนเมองเชยงราย นอกจากนชาวอสานยง

ไดพยายามทจะสรางโอกาสใหบตรหลานของตนเองใหมวถชวตทมนคงมากยงขนโดยการพยายาม

ทจะสงเสยใหบตรหลานของตนเองนนไดรบการศกษาในระดบทสงขน

อยางไรกตาม แมวาชาวอสานรนแรกจะไดพยายามสรางอตลกษณความเปนไทยและอต

ลกษณอสานทไมไดต าตอยเพอตอบโต/ตอรองกบการสรางอตลกษณลาวและผแยงชงการใช

151

ทรพยากรจากคนเมองเชยงราย แตกยงไมไดสลายความขดแยงทเกดขนทงในวถชวตและความ

ขดแยงทางอตลกษณไดทงหมด ชาวอสานทไดอพยพมาในชวงท 2 กไดรบผลกระทบจากการ

สรางอตลกษณคนชายขอบทกดทบเชนนดวยเชนกน

ชาวอสานทอพยพเขามาอยรวมกนท งสองรนมปญหาความขดแยงทส าคญกบคนเมอง

เชยงรายและไดถกนยามวาเปนกลมทเขามาแยงชงการใชทรพยากรธรรมชาต โดยเรมจากการท

ชาวอสานบานปาสกงามไดก าหนดใหพนทเรยกวา “ปาดอยหม” จ านวน 15 ไรตดกบวดซงเปน

พนทปาสาธารณะของหมบานใหกลายเปนพนทปาอภยทาน แตตอมาในปพ.ศ. 2528 ไดม

เจาหนาทจากกรมชลประทานไดเขามาส ารวจปาดอยหม อางวาเปนการส ารวจเพอทจะเตรยมสราง

อางเกบน า ท าการตดโคนตนไมขนาดใหญกวา 300 ไร ท าใหชาวอสานบานปาสกงามไดยายส านก

สงฆขนไปยงบรเวณปาดอยหมพรอมทงประกาศเขตอภยขยายเพมจาก 15 ไรใหเพมไปทวทง

บรเวณปาดอยหมรวมทงสน 800 กวาไร

การทชาวอสานบานปาสกงามไดประกาศใหปาดอยหมใหเปนเขตอภยทานท าใหหมบาน

ใกลเคยงทเปนคนเมองเชยงรายทเดมเคยไดใชทรพยากรธรรมชาตจากปาดอยหมถกกนออกไม

สามารถทจะประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตปาได ทส าคญการทชาวอสานสามารถทจะใช

อ านาจประกาศใหปาสาธารณะกลายเปนปาทคนเมองเชยงรายในหมบานใกลเคยงไมสามารถเขา

ใชประโยชนไดเชนน ท าใหคนเมองเชยงรายทเดมเคยถอวาปานนเปนทรพยสมบตสวนรวมรสก

ไมพอใจอยางยง เพราะรสกวาเปนการใชอ านาจโดยพลการและไมยตธรรมส าหรบคนเมอง

เชยงรายในหมบานใกลเคยงโดยเฉพาะหมบานสนไทรงามเปนหมบานทไดรบผลกระทบอยางสง

เนองจากหมบานไมมพนทเปนปา แตตองอาศยพนทปารวมกบหมบานอน ดงนนเมอชาวอสาน

บานปาสกงามไดประกาศใหปาดอยหมเปนเขตปาอภยทานจงไดเกดความขดแยงระหวางคนเมอง

เชยงรายและชาวอสานเพมขน

ความขดแยงทกอตวขนมาตงแตชวงแรกของการอพยพเขามาอยในพนทเชยงรายของชาว

อสาน จงท าใหปญหาบางปญหาทเปนของชาวบานอสานบางหมบานถกเหมารวมวาเปนปญหา

รวมกนทเกดขนเพราะความเปนลาวอสาน กรณทถกเหมารวมนไดแกการเปนหมบานคายาเสพ

ตดทสรางความเสอมโทรมใหแกสงคมเชยงราย

152

ปญหาการนยามวาลาวเปนผสรางความเสอมโทรมใหแกสงคมเชยงราย เกดทบานปางลาวซง

เปนหมบานทยากจน เนองจากพนทบรเวณทตงหมบานทชาวอสานอพยพเขามาตงถนฐานนนไม

สามารถทจะท านาไดเพราะตดกบแมน ากกซงเมอฤดน าหลาก ทนาของชาวบานถกน าทวมเสยหาย

และประกอบกบทดนของหมบานปางลาวนนเปนทดนทยงไมมโฉนดท าใหชาวบานไมสามารถท

จะท าการซอขายหรอท าธรกรรมตาง ๆ เกยวกบทดน และชาวบานกไมมความมนใจถงความมนคง

ในการการครอบครองทดนของตนเอง

นอกจากชาวอสานในบานปางลาวจะประสบปญหาการท านาไมไดแลว ชาวบานจ านวนไม

นอยยงประสบปญหาหนสนอนเกดจากการถกลอลวงเสยเงนลวงหนาเพอจะไปท างานใน

ตางประเทศซงท าใหปญหาหนสนรนแรงมากขน

ความตองการแกไขปญหาความยากจนและหนสน ไดท าใหชาวบานจ านวนไมนอยใน

หมบานปางลาวตดสนใจเขาไปเกยวของกบการล าเลยงและจดจ าหนายยาเสพตดในพนทจงหวด

เชยงรายกลาวกนวา จ านวนของผทเขาไปเกยวกบการจ าหนายยาเสพตดของหมบานปางลาวเพม

จ านวนมากขน ๆ จนแทบจะเรยกไดวาเกอบทงหมบานเปนผทเกยวของกบยาเสพตดทงนน

การตอบโตและตอรองทางอตลกษณของชาวอสานรนทสองในชวงตอมานนมลกษณะท

ส าคญไดแก การสรางพหอตลกษณทมความหลากหลาย ขณะเดยวกนพหอตลกษณนกมสวน

ส าคญของการสรางเครอขายกบกลมตางๆหลายกลมในสงคม ซงมผลท าใหเกดอ านาจเพมมากขน

ในการจดความสมพนธเชงอ านาจกบคนเมองเชยงราย

พหอตลกษณของชาวอสานในเชยงรายจะมพนฐานอยทการประกอบสรางอตลกษณอสาน

ลานนาจากการผสมผสานระหวางอตลกษณอสานกบอตลกษณลานนา ขณะเดยวกนกมการ

สรางอตลกษณของชมชนอสานตอตานยาเสพตด อตลกษณของชาวอสานผรกษาสงแวดลอม

และอตลกษณของผผลตสนคาภมปญญาทองถนของเชยงราย

อตลกษณอสานลานนา อตลกษณอสานลานนาเกดขนจากการใชวฒนธรรมของชาวอสาน

มาสรางการนยามตวตนใหมโดยการท าใหวฒนธรรมอสานกลายเปนสวนหนงของชวตทาง

วฒนธรรมของจงหวดเชยงรายและผสมผสานวฒนธรรมลานนาเขาไปกบวฒนธรรมอสาน

กระบวนการสรางอตลกษณอสานลานนาปรากฏขนในหลายมต มตทส าคญไดแกการท าให

วฒนธรรมอสานเปนทรจกคนเคยอยางเปนปกตธรรมดาของชวต ( internalization) ทส าคญไดแก

153

การจดรายการวทยทออกอากาศเปนภาษาอสาน โดยน าเอาเรองราวประเพณวฒนธรรมอสานมา

กลาวอธบายเลาสกนฟง พรอมกบเกดการแลกเปลยนความคดเหนกนระหวางผฟงทเปนคนเมอง

เชยงรายกบผจดรายการทเปนคนอสาน และชกชวนใหแตละฝายไดเขารวมกจกรรมของกนและ

กน

การสรางอตลกษณอสานลานนายงปรากฏใหเหนอยางชดเจนในรปแบบของงานบญทงงาน

บญผะเหวดและงานบญบงไฟของชาวอสาน ซงไดมการผสมผสานอตลกษณของคนเมองเชยงราย

เขาไปเชนการรบตงเขาไปในงานบญผะเหวด การยอมรบเอาความเชอเรองใจบานของลานนาเขา

มาแทนทความเชอเรองดอนป ตาหรอการท าใหใจบานใหเปนศาลป ตา การยอมรบก าเมองเขามา

เปนสวนหนงในการชวตประจ าวน รวมทงคนเมองเชยงรายเขามามสวนรวมในงานบญบงไฟโดย

การท าบงไฟสงเขามามสวนรวมการประกวดดวย

แมวาชาวอสานในจงวดเชยงรายไดใชความเปนชาวอสานหรอความเปน “ลาว” มาใชในการ

สรางนยามตนเองใหม เพราะตระหนกดวาความเปน “ลาว” ของชาวอสานนนสามารถทจะท าให

ชาวอสานนนมพนทในจงหวดเชยงรายเพมมากขน แตขณะเดยวกนกไมใช “ ความเปนลาว” ท

คงท หากแตเปน “ ลาวพนธทาง ” ทผสมผสานดดแปลงใหเขากนไดกบความเปนคนเมองลานนา

ซงไดท าใหสามารถใช “ความเปนลาวพนธทาง” ในการสรางเครอขายอนสามารถทจะสรางความ

เขาใจใหมใหแกคนเมองเชยงรายในวงกวางไดมากขน

อตลกษณของชมชนอสานตอตานยาเสพตด อตลกษณของ “ลาวพนธทาง” หรอ อสาน

ลานนานอกจากจะท าใหเกดการยอมรบความเปนลาวไดมากขนแลว ยงสามารถรบไปสรางนยาม

ตวตนในการตอสกบปญหายาเสพตดอกดวย ดงทเกดความพยายามจะแกไขปญหายาเสพตดใน

หมบานปางลาว ดวยการสรางอตลกษณของชมชนอสานตอตานยาเสพตด อนเกดขนจากความ

พยายามจะสรางความสมพนธระหวางผน าชมชนในหมบานปางลาวและผน าชมชนอนๆมารวม

กจกรรมทท าใหความเขาใจปญหาของชมชนและรวมกนแกไข ซงสงผลใหปญหายาเสพตดลดลง

พรอมกนนนกไดสรางและขยายเครอขายออกไปไดอยางตอเนองและกวางขวาง เชน เครอขายปา

ซางสรางสรรค กลมเครอขายสขภาพบานศรดอนชย เครอขายดอยแมสลอง เครอขายชมชนบาน

ไร เครอขายชมชนบานสนโคงหลวง เครอขายคนอาขาทอพยพเขามาท างานในเมอง กลม

OZONE

154

การทเครอขายอสานลานนาไดขยายเครอขายไปรวมมอกบกลมอน ๆ ท าใหเครอขายในการ

ท างานกวางขวางขนและสามารถทจะชวยเหลอกลมผเดอดรอนไดเพมมากขน จงท าใหชาวอสาน

ยงสามารถทจะนยามตนเองใหมโดยทชาวอสานไมไดเปนผทสรางความเดอดรอน แตชาวอสาน

เปนผทสามารถทจะชวยเหลอพงพาไดและมความรบผดชอบตอสงคมเชนเดยวกบคนไทยทวไป

อตลกษณของชาวอสานผรกษาสงแวดลอม แมวาความพยายามจะแกปญหาของการถก

นยามวาชาวอสานเปนผแยงชงการใชทรพยากรและรดรอนสทธการใชทรพยากรของคนเมอง

เชยงรายในกรณของการประกาศปาอภยทานของชาวบานบานปาสกงาม ดวยการยอมใหชาวบาน

บานใกลเคยงไดเขามามสวนแบงพนทปาไวใชสอยจะสามารถสงบปญหาไดชวคราว แตความไม

พงพอใจกยงไมไดถกแกไข

จนกระทง เ มอชาวอสานไดเ รมถกสานเครอขายไดกวางขวางขน และไดพบและ

ปรกษาหารอกบคณะอาจารยจากมหาวทยาลยเชยงใหม และกลมนกพฒนาสายวฒนธรรมชมชน

จนไดขอสรปในการปรบเปลยนปาอภยทานมาส “ ปาชมชน” ซงท าใหการใชประโยชนเปนไปได

ภายใตกฏระเบยบทเขยนขนโดยชาวบานหลายๆชมชนทเคยรวมใชปาผนนน ซงสามารถแกปญหา

ดงกลาวใหลลวงไปได และสงผลใหอตลกษณของชาวอสานในพนทเชยงรายเปลยนจากผแยงชง

การใชทรพยากรมาสผอนรกษทรพยากรธรรมชาตแทน

อตลกษณของ “ผผลต” สนคาภมปญญาทองถนของเชยงราย กลาวไดวากระบวนการสราง

พหอตลกษณเพอตอบโตและตอรองกบอตลกษณของคนเมองเชยงรายไดประสบส าเรจอยางยงท

ไดท าใหชาวเชยงรายสวนใหญยอมรบการด ารงอยของชาวอสานและวฒนธรรมอสานอยาง

มองเหนคณคาและความหมาย โดยเหนอยางเดนชดในการทวฒนธรรมของอสานไดกลายเปน

สนคาภมปญญาทองถนของเชยงราย

ความส าเรจนเกดขนไดจากหลายเงอนไขประกอบกน เงอนไขแรก ไดแก การทชาวอสานในเชยงรายไดเลอกทจะใชวฒนธรรมอสานเปนฐานในการรวมกลมและเปนฐานในการตอรองกบคนเมองเชยงราย จงท าใหรากฐานของวฒนธรรมอสานจงยงคงแขงแกรงอย เงอนไขประการทสอง ไดแก วาทกรรมการพฒนา “วฒนธรรมชมชน” จากภาครฐทเนนเชดช “ ภมปญญาชาวบาน” ทงทเปนรปธรรมสนคาชาวบาน และการแสดงทแสดงออกถงความเปนชาวบาน เงอนไขประการทสาม ไดแกการยอมรบวฒนธรรมอสานใหเปนสวนหนงของเชยงรายอนเปนผลมาจากการตอรองทางอตลกษณระหวางชาวอสานกบคนเมองเชยงรายในชวงทผานมา

155

ดวยเงอนไขทงสามประการไดท าใหสนคาวฒนธรรมของชาวอสานถกผลตและจ าหนายไป

อยางกวางขวางในพนทเชยงราย ดนตรพนบานอสาน เชน โปงลาง กลายเปนสวนหนงของ

วฒนธรรมเชยงราย โดยเรมจากโรงเรยนไดยอมรบน าเขาไปใหนกเรยนศกษาและตงเปนวงโปงลา

และไดเขาไปรวมในงาน “โฮมผญาลานนา” ทจดขนทจงหวดเชยงใหมในปพ.ศ. 2545 ตอมากเกด

วงดนตรโปงลางชาวอสานทน าเครองดนตรสากลและเครองดนตรพนเมองของคนเมองเชยงรายเขา

รวมในวงไดเปดรบจางแสดงงานทวไปและไดรบความนยมอยางสง

นอกจากวฒนธรรมการแสดงซงถกผสมผสานกลายเปน “ อสานลานนา” หรอภมปญญา

ชาวบานเชยงรายแลว การผลตสนคาของชาวอสานทกลายมาเปนสนคาภมปญญาชาวบานท

ส าคญอกอยางหนง ไดแก ผาไหม ซงเดมชาวอสานกเลยงไหม ทอผาใชกนเอง แตในชวงปพ.ศ.

2544 – 2549 เมอเกดโครงการหนงต าบลหนงต าบลผลตภณฑซงสงเสรมใหชาวอสานหนมาให

ความส าคญตอภมปญญาทองถนและสงเสรมใหภมปญญาทองถนนนไดกลายเปนสนคาทสราง

รายไดใหแกชาวอสาน ผาไหมของชาวอสานในเชยงรายจงไดกลายมาเปนสนคาภมปญญา

ชาวบาน

ดวยความทผาไหมอสานกลายเปนภมปญญาชาวบานเชยงรายจงท าใหไดรบการสนบสนน

จากหนวยงานจากภาครฐ ทส าคญ ไดแก ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรต ฯ จงหวดนาน

มหาวทยาลยราชภฎจงหวดเชยงรายและวทยาลยอาชวศกษาจงหวดเชยงราย กเขามาสนบสนนทง

ในเรองของการพฒนาสายพนธของตวไหมและใบหมอน พฒนารปแบบและลวดลายของ

ผลตภณฑ ซงทงหมดกคอการยอมรบและเสรมสรางอตลกษณของผผลตสนคาภมปญญาชาวบาน

ของชาวอสานในพนทเชยงราย

พหอตลกษณหลายลกษณะนถกสรางและถกเลอกใชในกาลเทศะทแตกตางกนไป แตพหอต

ลกษณนไดวางอยบนความสมพนธทเทาเทยมกนระหวางชาวอสานกบคนเมองเชยงราย ซงจะ

แตกตางโดยสนเชงกบความสมพนธทไมเทาเทยมกนระหวางชาวอสานกบคนเมองเชยงรายในชวง

กอนหนานทกอใหเกดการสรางอตลกษณทต าตอยของวฒนธรรมอสาน

อตลกษณไมใชสงทเกดขนเองโดยอตโนมต หากแตเกดขนจาก “ระบบความสมพนธทาง

สงคม” ของผคน การศกษาอตลกษณจงจ าเปนทจะตองศกษาเขาใจระบบความสมพนธทางสงคม

156

เสยกอน และเมอใดท “ระบบความสมพนธทางสงคม” เปลยนแปลงไป อตลกษณกยอม

เปลยนแปลงตามไปดวยเชนกน

ใน “ระบบความสมพนธทางสงคม” ของผคนยอมมมตความสมพนธทางอ านาจด ารงอยเปน

หลกหนงเสมอ อตลกษณทถกสรางขนจงถกก าหนดใหเปนสวนรองรบความสมพนธทางอ านาจท

เปนไปเสมอมา แตความสมพนธเชงอ านาจกยอมไมคงท ความเปลยนแปลงของอตลกษณจง

แปรเปลยนไปตามความเปลยนแปลงของอ านาจเสมอเชนกน

ชาวอสานทอพยพเขามาอยในเชยงรายไดสรางระบบความสมพนธทางสงคมทซอนทบกน

หลายชด ชดหนงทเปนรากฐานไดแกความสมพนธภายในกลมชาวอสานดวยกน อกชดหนงไดแก

ความสมพนธกบคนเมองเชยงราย ซงชาวอสานกไดเลอกทจะปรบใชชดความสมพนธภายในเปน

พนฐานในการตอรองกบความสมพนธระหวางกลมของตนกบคนเมองเชยงราย

การตอรอง/ตอสทางอตลกษณของชาวอสานทามกลางการสรางอตลกษณต าตอยเพอเบยด

ขบใหชาวอสานออกนอกพนทของคนเชยงราย จงเปนเรองทสลบซบซอนของกลมคนทตองเลอก

ทางเดนของชวตวาจะถอยตามแรงบบบงคบหรอจะตอรองตอสเพอทจะด ารงชวตตอไป

ประวตศาสตรทผานมาของมนษย มการยายถนมากมาย การยายถนขามรฐดจะประสบ

ปญหามากมายและลกซงกวา แตไมวาอยางไรกตาม การยายถนลวนแลวแตถกแรงเสยดทาน

ทงสนกลมคนจ านวนไมนอยเลอกทจะถอยตามแรงเสยดทานและบบบงคบ บางกลมเลอกทจะ

ตอสตอรองแตกพายแพ ชาวอสานอาจจะ “โชคด” กวาคนกลมอนในกรณทเปนการยายถนใน

พนทรฐของตนเอง จงท าใหแรงเสยดทานไมแหลมคมนก แตกระนนกตองถอวาการตอรองตอส

ของชาวอสานทจะด ารงอยในเชยงรายเปนบทเรยนการตอรองของผคนทงดงามฉบบหนง