10
Problemas causados por Gutenberg: a explosão da informação nos primórdios da Europa moderna Peter Burke Tradução de Almiro Piseta Publicado originalmente na revista Estudos Avançados (n. 44, v. 16, janeiro-abril 2002) do Instituto de Estudos Avançados da Universidade de São Paulo. Contribuição de Dario L. Borelli disponível em http://escritoriodolivro.com.br/ . Acesso em 01/08/2011. Gutenberg e a imprensa de há muito vêm sendo celebrados. Desde o século XVI a máquina impressora é descrita como tendo literalmente marcado uma época. Tem sido vista como o símbolo de uma nova era, associada com freqüência à pólvora (outra invenção atribuída aos alemães) e às vezes também à bússola. Francis Bacon vinculava a imprensa ao progresso do conhecimento (o advancement of learning, segundo suas palavras), ao ideal da pansofia e ao sonho utópico de anular as conseqüências do pecado original. A idéia de comemorar centenários com celebrações festivas era extremamente rara antes de 1617, ano em que os protestantes alemães celebraram o centenário da afixação em Wittenberg das famosas teses de Martinho Lutero. Mesmo assim, uma celebração semelhante aconteceu em 1640, ano que se acreditava marcar o bicentenário da invenção de Gutenberg. Esse festival, um jubilaeum typographicum celebrado em Leipzig, coincidiu com a publicação de dois estudos da história da imprensa, um de Mark Boxhorn e o outro de Bernhard von Mallinkrot, ambos enaltecendo a nova invenção. Muitas descrições subseqüentes da imprensa adotaram um tom semelhante (1) . Neste artigo, porém, minha abordagem será menos triunfalista. Tradicionalmente a imprensa de tipos móveis é vista como a solução de um problema, como um modo de garantir o suprimento de textos para atender sua crescente demanda no final da Idade Média, uma época em que o número de homens e mulheres alfabetizados estava aumentando. Todavia, essa não é a única perspectiva possível. No que segue — sem intenção alguma de negar o feito de Gutenberg, ou mesmo o dos chineses ou coreanos, que também haviam inventado formas de imprensa — gostaria de examinar algumas das conseqüências imprevistas da invenção, seus efeitos colaterais, os Retrato conjectural de Gutenberg, datando do século XVI (Do livro de McMurtrie, The Book).

BURKE, Peter - Problemas Causados Por Gutenberg

Embed Size (px)

DESCRIPTION

BURKE, Peter - Problemas Causados Por Gutenberg

Citation preview

Problemas causados por Gutenberg:a exploso da informao nos primrdios da Europa modernaPeter BurkeTraduo de Almiro PisetaPublicado originalmente na revista Estudos Avanados (n. 44, v. 16, janeiro-abril 2002do !nstituto de "studos #vanados da $niversidade de %o Paulo.&ontribuio de Dario L Borellidis'on(vel em )tt'*++escritoriodolivro.com.br+. #cesso em 01+0,+2011.Gutenberg e a im'rensa de )- muito v.m sendo celebrados. /esde o s0culo 12! a m-3uina im'ressora 0 descrita como tendo literalmentemarcado uma 0'oca. Tem sido vista como o s(mbolo de uma nova era, associada com 4re35.ncia 6 '7lvora (outra inveno atribu(da aos alemes e 6s ve8es tamb0m 6 b9ssola. :rancis ;acon vinculava a im'rensa ao 'rogresso do con)ecimento (o advancement of learning, segundo suas 'alavras, ao ideal da 'anso4ia e ao son)o ut7'ico de anular as conse35.ncias do 'ecado original.A id0ia de comemorar centen-rios com celebra, ano em 3ue os 'rotestantes alemes celebraram o centen-rio da a4i=ao em ?ittenberg das 4amosas teses de @artin)o Autero. @esmo assim, uma celebrao semel)ante aconteceu em 1640, ano 3ue se acreditava marcar o bicenten-rio da inveno de Butenberg. "sse 4estival, um jubilaeum typographicum celebrado em Aei'8ig, coincidiu com a 'ublicao dedois estudos da )ist7ria da im'rensa, um de @arC ;o=)orn e o outrode ;ern)ard von @allinCrot, ambos enaltecendo a nova inveno. @uitas descri-2L2.(L /iscutido em @. BiesecCe, 0er Buchdruck in der fr9hen -eu5eit (1WW1, 2nd. ed. :ranC4urt 1WW,, '. 16, e ss.(4 @. AoQrZ, The 3orld of +ldus Manutius (J=4ord, 1W>W, '. 24-41_ ;. Kic)ardson (1WW, T)e debates on 'rinting in Kenaissance !talZ, /a Bibliofilia 100, '. 1LM-MM.(M A. /avidico, citado em B. :ragnito, /a Bibbia al rogo= la censura ecclesiastica e > volgari55amenti della %crittura= ?@A?8?BCD (;ologna, 1WW>, '. >L.(6 ". Po)ansson, T)e )istorZ o4 literacZ in %Qeden (1W>>* re'rodu8ido em F.P. Bra44 (ed., /iteracy and social development in the :est (&ambridge 1W,1, '. 1M1-1,2.(> B. \itc)in, %ir .oger l;,strange (Aondon, 1W1L.(, ".&. Tennant, T)e 'rotection o4 invention* 'rinting 'rivileges in earlZ @odern BermanZ, in B.%. ?illiams ^ %.\. %c)indler (eds. 6no3ledgeE science and literature in early Modern Germany (&)a'el Fill, 1WW6 '.>-4,, em es'ecial '.W.(W &itado em B. &avallo ^ K. &)artier (eds. + history of reading in the :est (&ambrige, 1WWW, '. 2L4.(10 ;asnage, citado em F.F.@. van Aies)out, /ictionnaires et di44usion de savoir, in F. ;ots ^ :. ?a3uet (eds., &ommercium litterarium (#msterdam and @aarssen, 1WW4, '. 1L4.(11 #. ;aillet, *ugements des savants sur les principau ouvrages des anciens (4 v., Paris, 16,M-16,6, 're4-cio.(12 &)artier, /;ordre des livres (#i=-en-Provence, 1WW2.(1L %errai, &onrad Bessner (ed. @. &oc)etti (Kome, 1WW0_ F. Oedelmaier, Bibliotheca Universalis und Bibliotheca %electa= 0as problem der Frdnung des gelehrten :issens in der fr9hen -eu5eit (&ologne, 1WW2, '. L-1ML.(14 ". &anone, Bibliothecae selectae da &usano a /eopardi (:lorence, 1WWL_ Oedelmaier (1WW2.(1M D. @c\endricC, P. ;reQer ^ P.F. Plumb, The birth of a consumer society (Aondon, 1W,2_ K. %andgruber, 0ie +nf1nge der 6onsumgesellschaft (2ienna, 1W,2_ P. ;reQer ^ K. Porter (eds., &onsumption and the 3orld of goods (Aondon, 1WWL_ /. Koc)e, $istoire des choses banales (Paris, 1WW>.(16 &itado em @. P)illi's, %ociety and sentiment= genres of historical 3riting in Britain, 1>40-1,20 (Princeton, 2000, '. 2W4.(1> K. ?itmann, `?as t)ere a reading revolution at t)e end o4 t)e eig)teent) centurZ]I in &avallo ^ &)artier, '. 2,4-L12.(1, ;. Kic)ardson, 'rint culture in .enaissance >taly= the editor and the vernacular tetE ?@AC8?BCC (&ambridge, 1WW4.(1W P. ;urCe, The fortunes of the courtier (&ambridge, 1WWM, '. 42-44, >L->M.(20 #. Bra4ton, The footnote= a curious history (Aondon, 1WW>.(21 P.". &arels ^ /. :lorZ, P. F. OedlerSs $niversal Ae=icon, in :.#. \a4Cer (ed., -otable ,ncyclopaedias (J=4ord, 1W,1, '. 16M-1WM.(22 @. &asaubon, General learning, K. %erjeantson editor (Aondon, 1WWW.