,W Êm m wH

Destana DirokaKurd û Kurdistan

,W Êm m wH

Destana DirokaKurd û Kurdistan

Riza Çolpan

Destana DirokaKurd û Kurdistan

AGADARl

Xwendevanê Berêz,

Berê ku tu bikevi nav rûpelên ev pirtûkê, ez dixwaam lite bidim zanin, ku min h şûna tipa î a bi kuhl ev: i, hşûna tipa bêt kuhk ji ev, tip :i , ango ev bikar ani. Jibona ev ji divê tu min biborine.

Riza Çolpan

Destana DirokaKurd û Kurdistan

AGADARl

Xwendevanê Berêz,

Berê ku tu bikevi nav rûpelên ev pirtûkê, ez dixwaam lite bidim zanin, ku min h şûna tipa î a bi kuhl ev: i, hşûna tipa bêt kuhk ji ev, tip :i , ango ev bikar ani. Jibona ev ji divê tu min biborine.

Wesanen Dersim

Çapa Yekemin Dirok 1992

Printed by Art OffsetMelboume Australia 1992

All rights reserved.

Wenê ê h ser pirtûkê û ên krûpelên pirtukê de Hasan Bagdaş

Navnişana Xwestinê33 Villiers St, MerrylandsNSW 2160 Australia

Wesanen Dersim

Çapa Yekemin Dirok 1992

Printed by Art OffsetMelboume Australia 1992

All rights reserved.

Wenê ê h ser pirtûkê û ên krûpelên pirtukê de Hasan Bagdaş

Navnişana Xwestinê33 Villiers St, MerrylandsNSW 2160 Australia

NAVEROK

Babetên ku li hindirê ev pirtûkêdane

Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd, EwênHeri Kevn, Kurdo û werdê

Pêxwamberê Kurd "Zerdest" û 01' a "Zerdest"

Kurê Kurd Rustem ' ê Zal

Çiroka Memê Alan û Zinê

Ferhat û Sirin

Derkettna Hukma Asûr, Tevgera "Kawa" êHesinkar û gelê Ari - 600 sal BJZ.

Derkettna Qiralê Yewnan, Iskendere Mezin - 331 sal B.Z.

Derketina Ol'a Islam, Rewsa Gelê Kurd ûPejirandina Ol'a Islam - 612 sal P.Z.

Dewleta Hewnewi û Sadadi - 941-951 sal P.Z.

Dewleta Kurd a Merwani - 984 sal P.Z

Derketina Tirkan - 1071 sal P.Z.

Dewleta Eyûbi - 1174 sal P.Z.

Derkettna Dewleta Osmanli - 1300 sal P.Z.

Çend Wêjevanên Diroki Li Pi$u Qurna 12' an

SerêKela "Dimdim"

NAVEROK

Babetên ku li hindirê ev pirtûkêdane

Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd, EwênHeri Kevn, Kurdo û werdê

Pêxwamberê Kurd "Zerdest" û 01' a "Zerdest"

Kurê Kurd Rustem ' ê Zal

Çiroka Memê Alan û Zinê

Ferhat û Sirin

Derkettna Hukma Asûr, Tevgera "Kawa" êHesinkar û gelê Ari - 600 sal BJZ.

Derkettna Qiralê Yewnan, Iskendere Mezin - 331 sal B.Z.

Derketina Ol'a Islam, Rewsa Gelê Kurd ûPejirandina Ol'a Islam - 612 sal P.Z.

Dewleta Hewnewi û Sadadi - 941-951 sal P.Z.

Dewleta Kurd a Merwani - 984 sal P.Z

Derketina Tirkan - 1071 sal P.Z.

Dewleta Eyûbi - 1174 sal P.Z.

Derkettna Dewleta Osmanli - 1300 sal P.Z.

Çend Wêjevanên Diroki Li Pi$u Qurna 12' an

SerêKela "Dimdim"

Serihildana Sêx Ubedullah - 1800 sal P.Z.

Serê Cihan' ê Yekemin - 1914 sal P.Z.

Derketina Mistefa Kemal - 1919 sal P.Z.

Serihildana Sêx Mamût Berzanci - 1919 sal P.Z.

Peymana Sewrê - 1920 sal P.Z.

Komelên Kurd, Serihildan û Tevkusttna"Qoçkiriyê" - 1920 sal P.Z.

Li Qurna Bistan De, Çend Tevgerên Kurdistan' aIran û Iraq' ê - 1920-1922 sal P.Z.

Peymana Lozanê - 1923 sal P.Z.

Pirsa Kurd Li Rojev ' a Meclisa Tirk de - 1923 sal P.Z.

Serihildana Sêx Said - 1925 sal P.Z.

Serihildana Çiya ê Agirê - 1926-1929 sal P.Z.

Tevkustina Dêrsim- 1937-1938 sal P.Z.

Si û Sê Guleyên Dijmin - 1943 sal P.Z.

Komara Mehabatê û Xurandina Komarê -1946-1947 sal P.Z.

Bûyera Çil Nehan (49) - 1959 sal P.Z.

Pisti Salên 1950' an Kurdistan' a Iran û Iraq

Gotin û Peyvên

Serihildana Sêx Ubedullah - 1800 sal P.Z.

Serê Cihan' ê Yekemin - 1914 sal P.Z.

Derketina Mistefa Kemal - 1919 sal P.Z.

Serihildana Sêx Mamût Berzanci - 1919 sal P.Z.

Peymana Sewrê - 1920 sal P.Z.

Komelên Kurd, Serihildan û Tevkusttna"Qoçkiriyê" - 1920 sal P.Z.

Li Qurna Bistan De, Çend Tevgerên Kurdistan' aIran û Iraq' ê - 1920-1922 sal P.Z.

Peymana Lozanê - 1923 sal P.Z.

Pirsa Kurd Li Rojev ' a Meclisa Tirk de - 1923 sal P.Z.

Serihildana Sêx Said - 1925 sal P.Z.

Serihildana Çiya ê Agirê - 1926-1929 sal P.Z.

Tevkustina Dêrsim- 1937-1938 sal P.Z.

Si û Sê Guleyên Dijmin - 1943 sal P.Z.

Komara Mehabatê û Xurandina Komarê -1946-1947 sal P.Z.

Bûyera Çil Nehan (49) - 1959 sal P.Z.

Pisti Salên 1950' an Kurdistan' a Iran û Iraq

Gotin û Peyvên

PESGOTÎNA NÎVISKAR

Xwendavanêhêja,

Beri hemû tist ez dixwazim hina ku tu ne ketiyi nav xwendinarûpelên vê "Destana Diroka Kurd û Kurdistan " xwe h te bidimnaskirin.

Belê, bêt pesn û bêt derew, ez ne miroveki ku h Dibistanên bilind dexwendiye û Zaningehên mezin kuta kiriye bûye xudan Burunti-angoDiploma-ew kes ninim. Min wexta ku çavên xwe h Cihanê vakir, ezli Cihanê nêhêriyam, min dit ku ez kureki Kurd, layê miroveki hejar,belangaz, kedkar û zametkêsim. Bavê min h herêma Dêrsim, qezaMêzgir, hwa Moxmdi, h gundê Kûpikê de ji seyidan ra colegti dikir.Malbata me, malbatek h esira Izol'ane. Bapirê min k zarokatiya xwede sêwi maye, ew h qeza Depê, h gundê Xelanê Gazê de rabûyehatiye h gundê Kûpikê hgel seyidan de ciwar bûye. Bavê min jiyanexwe û dokw'a xwe a malbati bi colegti berdewam dikir.

Li sala 1946'an de-ku ez h wê heyamê de 9-10 sahni bûm-Cendermeyên Romê hatm gundê me, ji bavê minra gotin "tu yan layêxwe disini Dibistanê û yan ji 150 Pangmot drav ceza didi". Bavêrmnê hejar û reben, nedikanbû ku ew 150 Panginot drav ceza bidehukma Romê, min nesine Dibistana dijmin. Lê bavê minê dilovanbêt havil ma û wi ez sandim dibistana dijrmn bêt Pirtûk û Pênûs.

Mm Dibistana ewlin, a dijrmn heya dawiyê, bi gelek zamet ûdijwariva xwend. Lê h dawiya rojên kutabûnê de, ji bona Nifûsderxistinê. Wêne ê ji bona Burunti'yê bavê rmn 50 gunş'ê wi zemaninedit ku bide min, ez Burunti a Dibistana'a ewhn bistinim. Ji bonasebeba xizaniya aboriyê min Burunti nestand. Eve ew bû sebebanexwendina min.

Pisti wê rojê de ez bûm terki welat û ketim kûçeyên bajarên dewletaTirk. Lê ez h wan bajarên dijmin de vala nesekiniyam û min çi prrtûkditin û çi Pirtûk ketin destên rmn, min ew hemû bi zewq û kêf bêtwestan xwendin.

PESGOTÎNA NÎVISKAR

Xwendavanêhêja,

Beri hemû tist ez dixwazim hina ku tu ne ketiyi nav xwendinarûpelên vê "Destana Diroka Kurd û Kurdistan " xwe h te bidimnaskirin.

Belê, bêt pesn û bêt derew, ez ne miroveki ku h Dibistanên bilind dexwendiye û Zaningehên mezin kuta kiriye bûye xudan Burunti-angoDiploma-ew kes ninim. Min wexta ku çavên xwe h Cihanê vakir, ezli Cihanê nêhêriyam, min dit ku ez kureki Kurd, layê miroveki hejar,belangaz, kedkar û zametkêsim. Bavê min h herêma Dêrsim, qezaMêzgir, hwa Moxmdi, h gundê Kûpikê de ji seyidan ra colegti dikir.Malbata me, malbatek h esira Izol'ane. Bapirê min k zarokatiya xwede sêwi maye, ew h qeza Depê, h gundê Xelanê Gazê de rabûyehatiye h gundê Kûpikê hgel seyidan de ciwar bûye. Bavê min jiyanexwe û dokw'a xwe a malbati bi colegti berdewam dikir.

Li sala 1946'an de-ku ez h wê heyamê de 9-10 sahni bûm-Cendermeyên Romê hatm gundê me, ji bavê minra gotin "tu yan layêxwe disini Dibistanê û yan ji 150 Pangmot drav ceza didi". Bavêrmnê hejar û reben, nedikanbû ku ew 150 Panginot drav ceza bidehukma Romê, min nesine Dibistana dijmin. Lê bavê minê dilovanbêt havil ma û wi ez sandim dibistana dijrmn bêt Pirtûk û Pênûs.

Mm Dibistana ewlin, a dijrmn heya dawiyê, bi gelek zamet ûdijwariva xwend. Lê h dawiya rojên kutabûnê de, ji bona Nifûsderxistinê. Wêne ê ji bona Burunti'yê bavê rmn 50 gunş'ê wi zemaninedit ku bide min, ez Burunti a Dibistana'a ewhn bistinim. Ji bonasebeba xizaniya aboriyê min Burunti nestand. Eve ew bû sebebanexwendina min.

Pisti wê rojê de ez bûm terki welat û ketim kûçeyên bajarên dewletaTirk. Lê ez h wan bajarên dijmin de vala nesekiniyam û min çi prrtûkditin û çi Pirtûk ketin destên rmn, min ew hemû bi zewq û kêf bêtwestan xwendin.

Ez h zarotiya xwe de bengiyê xwendinê bûm, heya roja iro ji ewbengiya min berdewame. Çi dixwazim bêjim, ango min perwerde ûzanyariya xwe, h Dibistan'an de, h ba Mamosta'en nav û deng denedit. Lê min perwerde û zanyariya xwe h nav gel û kesên zana dedit û ev her du faktor bûn Mamoste'ên min.

Çawa ku têt zanin, h Tirkiyê de hebûna gelê Kurd qedexe bû.. Minh hemû jiyana xwe a Tirkiyê de, qet xetek nivisa zimanê Kurdineditibû û rmn qe: ji nedizanibû ku, Dirok, Çand, Zargotin û Wêje agelê Kurd ji heye, ev gela ji xudan henûnên xwe'ên Dirokiye.

Belê, min heya sala 1962' yan de, qet h derheqa Dirok, Çand,Zargonn û Wêje a gelê xwe de çu ustek nedizambû. Pisti wan salande ez hêdi-hêdi siyar dibûm; lê disa ji, min ji xwera riek herê qenc,dirist û rast nedidit, ez îi ser Diroka gciê xwe de nezanbûm.

Li sala 1966'an de, ez çûm Almanya, bajarê Hambûrg'e. Cara yekemmin h Hambûrg'ê pirtûka Diroka Kurd, bi zimanê Almani dit. Lêsed mixabe ku, min zimanê Almani nedizambû, ez iro ji nizanim.Bêt guman û bêt derew, çekûçê yekem h wê salê de h serê min ket.Ez h Almanya de nêzika sêçar mehan mam û dûra dageriyamTirkiyê.

Li sala 1970, meha Çile ê Pasm de, min sê zarokên xwe û xêzanaxwe, ango bermaliye xwe, suva histin û ez hatim h Awistûralya deciwar bûm. Pisti heft mehan de karbidesta Awistûralya zarokên minji anin ba min. Ez êdi h walateki Aza û Demoqrat de dijiyam, ji bonaxwendin û nifisandinê, ji bona mabest û ramanên mirov ji, qetqedexeek ji tunebû û tune ji. Ev ji, ji bona rmn navçeek baş û herêgiring bû.

Belê, lê ez vala nesekiniyam. Li Awistûralya de, h ser lêgerandm ûlêkolandina Diroka gelê Kurd de, bêur bergehên min fereh bûn. Minêdi xebata xwe a Netewi ji kir nav xebatên çinayeti û brzavi destpêkakar kir. Ez bûm ew kesê yekem ku h Awitûralya de, karkerên Tirk ûKurd h ser rêça çinayetiyê de rêzkir.

Ez h zarotiya xwe de bengiyê xwendinê bûm, heya roja iro ji ewbengiya min berdewame. Çi dixwazim bêjim, ango min perwerde ûzanyariya xwe, h Dibistan'an de, h ba Mamosta'en nav û deng denedit. Lê min perwerde û zanyariya xwe h nav gel û kesên zana dedit û ev her du faktor bûn Mamoste'ên min.

Çawa ku têt zanin, h Tirkiyê de hebûna gelê Kurd qedexe bû.. Minh hemû jiyana xwe a Tirkiyê de, qet xetek nivisa zimanê Kurdineditibû û rmn qe: ji nedizanibû ku, Dirok, Çand, Zargotin û Wêje agelê Kurd ji heye, ev gela ji xudan henûnên xwe'ên Dirokiye.

Belê, min heya sala 1962' yan de, qet h derheqa Dirok, Çand,Zargonn û Wêje a gelê xwe de çu ustek nedizambû. Pisti wan salande ez hêdi-hêdi siyar dibûm; lê disa ji, min ji xwera riek herê qenc,dirist û rast nedidit, ez îi ser Diroka gciê xwe de nezanbûm.

Li sala 1966'an de, ez çûm Almanya, bajarê Hambûrg'e. Cara yekemmin h Hambûrg'ê pirtûka Diroka Kurd, bi zimanê Almani dit. Lêsed mixabe ku, min zimanê Almani nedizambû, ez iro ji nizanim.Bêt guman û bêt derew, çekûçê yekem h wê salê de h serê min ket.Ez h Almanya de nêzika sêçar mehan mam û dûra dageriyamTirkiyê.

Li sala 1970, meha Çile ê Pasm de, min sê zarokên xwe û xêzanaxwe, ango bermaliye xwe, suva histin û ez hatim h Awistûralya deciwar bûm. Pisti heft mehan de karbidesta Awistûralya zarokên minji anin ba min. Ez êdi h walateki Aza û Demoqrat de dijiyam, ji bonaxwendin û nifisandinê, ji bona mabest û ramanên mirov ji, qetqedexeek ji tunebû û tune ji. Ev ji, ji bona rmn navçeek baş û herêgiring bû.

Belê, lê ez vala nesekiniyam. Li Awistûralya de, h ser lêgerandm ûlêkolandina Diroka gelê Kurd de, bêur bergehên min fereh bûn. Minêdi xebata xwe a Netewi ji kir nav xebatên çinayeti û brzavi destpêkakar kir. Ez bûm ew kesê yekem ku h Awitûralya de, karkerên Tirk ûKurd h ser rêça çinayetiyê de rêzkir.

Lê divê rmrov bi dinsti rast bibêje, bera ku em xwe nasbikin, bibinKurd, rewsa gelê xwe û doza gelê xwe bizamn, em bûn Sosyalist ûKominist. Li beri Azadbûna Kurdistan'ê , h beri sikandma olqên-zincir-bmdestiyê û Rizgariya welat, me kar û berên tekosina soresa"Proleterya" dikir. Me kar û xebata felatbûna bindestiyê, xebataRizgariya Kurdistan, Kurdistan'ek Azad û Demoqrat, ji xwebirakinbû û me ji bona welatê xwe karnediktr, em h doza welatgeleki dûrva mabûn. Wexta ku em ûsteki h xwe hesiyan ji, mexebata Rizgariya walêt krr bernama rojev'a duwemin.

Herwaha, pisti sala 1977' an de, ez bênr hatim guharnn û bûm hevalêhêzên Kurdistan; ew hêzên ku h Ewrûpa hanbûn demazirandin - iroji disa gelek hêzên welatparêz h Ewrûpa' ne - ji bona doza welêtkardikuin, iro ji karên wanên hêja berdewame.

Pisti gelek hewl dayinê de, min dit ku h Awistûralya de, sores a"Proleterya" xem û xeyale, ji bona Tirkiyê ji, her usa wergeye. Li wêsalê de rmn kar û berên h tev Tirkan hêdi-hêdi berda û ez êdi ketimnav civaka Kurdên Sydney, rmn destpêka xebata rêzkinna gelê xwektr. Ji bona ev kar û xebatên min ji, gelek bûyer h serê rmn qewimin;Tirkên Faşist û nijadperest, ji rmnra ducar kustinzwazi çêlonn,Karbidesta Awistûralya h ev tist hesiya û gelek tesqele çebûn, ezkettm bin parasttna polêsên Awistûralya.

Bele, roj hat gihişt sala 1979^'an. 29-1-1979'an de, rmn "KomelaKurdên Awistûralya" tev gelek Kurdperwerên Kurdistan sazkir.Pisti demazirandina komelê, me seri h Karbidesta Awistûralya xist ûDewleta Awistûralya civaka Kurdên ku h welatê wan de dijin, ew jimina hemû etnikên din, etnikek pejrrand û Çanda gelê me Kurdan jikete nav pirr çandiya Awistûralya.

Pisti wê rojê de, peywendiyên rmn bi bênr h hêzên Kurdistan va hategirêdan û ez bûm hevalê hêzên Kurdistan. Li Almanya, wek"Federasyona Komelên Karkerên Kurdistan, KOMKAR", KovaraFederasyonê "Dengê KOMKAR", Kovara rêkxiraba "Mala GelêKurd", "Gazina Welat", "Roja Nû", "Rizgariya Kurdistan" hermeheji minra dihatin.

Cara yekem bû ku rmn mvisa zimanê Kurdi h evan Kovaran de dit û

Lê divê rmrov bi dinsti rast bibêje, bera ku em xwe nasbikin, bibinKurd, rewsa gelê xwe û doza gelê xwe bizamn, em bûn Sosyalist ûKominist. Li beri Azadbûna Kurdistan'ê , h beri sikandma olqên-zincir-bmdestiyê û Rizgariya welat, me kar û berên tekosina soresa"Proleterya" dikir. Me kar û xebata felatbûna bindestiyê, xebataRizgariya Kurdistan, Kurdistan'ek Azad û Demoqrat, ji xwebirakinbû û me ji bona welatê xwe karnediktr, em h doza welatgeleki dûrva mabûn. Wexta ku em ûsteki h xwe hesiyan ji, mexebata Rizgariya walêt krr bernama rojev'a duwemin.

Herwaha, pisti sala 1977' an de, ez bênr hatim guharnn û bûm hevalêhêzên Kurdistan; ew hêzên ku h Ewrûpa hanbûn demazirandin - iroji disa gelek hêzên welatparêz h Ewrûpa' ne - ji bona doza welêtkardikuin, iro ji karên wanên hêja berdewame.

Pisti gelek hewl dayinê de, min dit ku h Awistûralya de, sores a"Proleterya" xem û xeyale, ji bona Tirkiyê ji, her usa wergeye. Li wêsalê de rmn kar û berên h tev Tirkan hêdi-hêdi berda û ez êdi ketimnav civaka Kurdên Sydney, rmn destpêka xebata rêzkinna gelê xwektr. Ji bona ev kar û xebatên min ji, gelek bûyer h serê rmn qewimin;Tirkên Faşist û nijadperest, ji rmnra ducar kustinzwazi çêlonn,Karbidesta Awistûralya h ev tist hesiya û gelek tesqele çebûn, ezkettm bin parasttna polêsên Awistûralya.

Bele, roj hat gihişt sala 1979^'an. 29-1-1979'an de, rmn "KomelaKurdên Awistûralya" tev gelek Kurdperwerên Kurdistan sazkir.Pisti demazirandina komelê, me seri h Karbidesta Awistûralya xist ûDewleta Awistûralya civaka Kurdên ku h welatê wan de dijin, ew jimina hemû etnikên din, etnikek pejrrand û Çanda gelê me Kurdan jikete nav pirr çandiya Awistûralya.

Pisti wê rojê de, peywendiyên rmn bi bênr h hêzên Kurdistan va hategirêdan û ez bûm hevalê hêzên Kurdistan. Li Almanya, wek"Federasyona Komelên Karkerên Kurdistan, KOMKAR", KovaraFederasyonê "Dengê KOMKAR", Kovara rêkxiraba "Mala GelêKurd", "Gazina Welat", "Roja Nû", "Rizgariya Kurdistan" hermeheji minra dihatin.

Cara yekem bû ku rmn mvisa zimanê Kurdi h evan Kovaran de dit û

rmn hewl da ku, rojeki bi zû ez xwendin û nivisandina gelê xwefêrbim, zimanê xwe serast bikim û roj bi roj pêsva bibim. Lê ez bêtpesn û bêt derew bêjim, min ew kara kir û zimanê dayika xwe ustekibêûr hinlor û ez fêre xwendin û mvisandina zimanê dayikê bûm.Dûra êdi çiqas ku pirtûkên zimanê Kurdi gihisun destê mm, min ewhemu bêt westan, dubar-dubar xwendm, h ber çav derbaz kinn.

Çi pirtûken ku bi zamanê Kurdi û Tirki h ser diroka gelê Kurd ûKurdistan hatine nivisin û min ew ditine, ew ji xwendin û ez li serDirok, Wêje, Çand, Zargoûn û hemû kevnesopiyên gelê xwe,serwext û agadar bûm. Ez rukanbim bejim " zimanê min pirr base,an ji ez miroveki zimanzamm. " Na, lê ez dikanbim bêjrni "XwedêSikir iro ez li duhu bênr zimanê dayika xwe dizanim, bûme nasêDiroka gelê xwe, bi zimanê dayika xwe dixwinim û dinivisimm. "Helbest mvisandina min ji, h zarokatiya min da destpêdike. Li navgelê xwe de ez helbestvaneki piçûkim.

Xwendevanê hêja,

Ev prrtûka ku li destê tedaye, a " Destana Diroka Kurd û Kurdistan "xebatek mma dûr û drrêje. Gelek zeman bû ku, h mêjo ê min dexebatek usa hebû. Min digot "gelo ez çawa bikim ku, helbesta"Diroka Kurd û Kurdistan " bimvisimm". Li dawiyê de, rmn biryarstand ku, ez qasa zanina xwe, qasa ku rmn diroka "Kurd ûKurdistan" xwendiye, qasa ku ew serihildan û bûyerên ku h welatêrmn de qewimiyane dizamm, qasa ku ez Hozan û Helbestvanên gelêxwe-ewên kevn û kilasik- nasdikim, h derheqa ewana û hemû ûstande, yek û yek binivisinim. Mm werge ji kir û despêka mvisandinaev " Karpêk" a xwe kir.

Ji bona ev xebata rmn ji, ez bawenm kesekmkanbe ku bibêje" welleh ev xebat û 'Karpêk' bêt qisûr û bêt kêmasiye" . Na, ez bixwe ji uşteki usa nabejun. Çawa ku min h jor de ji got, " ez bi xweKedkarek û Hozaneki Kurd' ê piçûkim. Min ev "Karpêk" angoafenn'dma xwe, qasa zanin û perwerde a xwe amadekiriye ûmvisandiye. Hêviya min ewe ku, h pêserojan de, Kurdistan' ekAza, Demoqrat, Serbixwe û Sareza ' de , newiyê me Kurdên bindest,Uli h ser ev kêmasi û qisûrê me yên nivisi din. Evana serast û nûjenbikin.

8

rmn hewl da ku, rojeki bi zû ez xwendin û nivisandina gelê xwefêrbim, zimanê xwe serast bikim û roj bi roj pêsva bibim. Lê ez bêtpesn û bêt derew bêjim, min ew kara kir û zimanê dayika xwe ustekibêûr hinlor û ez fêre xwendin û mvisandina zimanê dayikê bûm.Dûra êdi çiqas ku pirtûkên zimanê Kurdi gihisun destê mm, min ewhemu bêt westan, dubar-dubar xwendm, h ber çav derbaz kinn.

Çi pirtûken ku bi zamanê Kurdi û Tirki h ser diroka gelê Kurd ûKurdistan hatine nivisin û min ew ditine, ew ji xwendin û ez li serDirok, Wêje, Çand, Zargoûn û hemû kevnesopiyên gelê xwe,serwext û agadar bûm. Ez rukanbim bejim " zimanê min pirr base,an ji ez miroveki zimanzamm. " Na, lê ez dikanbim bêjrni "XwedêSikir iro ez li duhu bênr zimanê dayika xwe dizanim, bûme nasêDiroka gelê xwe, bi zimanê dayika xwe dixwinim û dinivisimm. "Helbest mvisandina min ji, h zarokatiya min da destpêdike. Li navgelê xwe de ez helbestvaneki piçûkim.

Xwendevanê hêja,

Ev prrtûka ku li destê tedaye, a " Destana Diroka Kurd û Kurdistan "xebatek mma dûr û drrêje. Gelek zeman bû ku, h mêjo ê min dexebatek usa hebû. Min digot "gelo ez çawa bikim ku, helbesta"Diroka Kurd û Kurdistan " bimvisimm". Li dawiyê de, rmn biryarstand ku, ez qasa zanina xwe, qasa ku rmn diroka "Kurd ûKurdistan" xwendiye, qasa ku ew serihildan û bûyerên ku h welatêrmn de qewimiyane dizamm, qasa ku ez Hozan û Helbestvanên gelêxwe-ewên kevn û kilasik- nasdikim, h derheqa ewana û hemû ûstande, yek û yek binivisinim. Mm werge ji kir û despêka mvisandinaev " Karpêk" a xwe kir.

Ji bona ev xebata rmn ji, ez bawenm kesekmkanbe ku bibêje" welleh ev xebat û 'Karpêk' bêt qisûr û bêt kêmasiye" . Na, ez bixwe ji uşteki usa nabejun. Çawa ku min h jor de ji got, " ez bi xweKedkarek û Hozaneki Kurd' ê piçûkim. Min ev "Karpêk" angoafenn'dma xwe, qasa zanin û perwerde a xwe amadekiriye ûmvisandiye. Hêviya min ewe ku, h pêserojan de, Kurdistan' ekAza, Demoqrat, Serbixwe û Sareza ' de , newiyê me Kurdên bindest,Uli h ser ev kêmasi û qisûrê me yên nivisi din. Evana serast û nûjenbikin.

8

Min h dilda pirr dixwast ku, ez bi xwe ji wê rojê bibimm; lê çi kêreku jina mirov h nav jina ev " Xweza" de prrr kine û jina mirov qettêra ditma gelek tiştan nake. Li gor rews û wextek roja iroyin de, ezdifikuim û dtbinim ji, ku jina mm, ji bona ev hêviyê û diunê, werqasdirêj nine. Ji lewra dijminê me geleki xurt û bi hezin. Ew ji bonapirsa Kurd û Kurdistan ji, her tim ji hewra hevpann.Hêzên gelê Kurdji, perçe-perçe ne û her yek ji, ji bona birûbaweri û rêzaniya xwexebat dikin, guh nadm hevûdu, ji bona rawestên mqteên -hevpar denayên ba hev û yekitiyek xurt, yekitiyek brrati, yekitiyek rêk û pêk,pêk naymn. Helbet ev hêzên "Netewa Kurd" her tim usa nasektmn,wê rews ji usa nemese; wê roj bê hemû serok û rêberên Kurdistan jixwe biguhêrinin, guhdare hevûdu bikin, serê wan ji h darên urbênwankeve û ew ji, ji bona maf û berjewendiya gelê xwe bêne ba hev ûwê yekitiya xem û xeyalên gelê Kurd, wê yekitya birati pêk binin ûKurdistan ' a bindest Azad, dilê gel ji sah bikin.

Li aliya dm de, rêzkinna babetan û rêzktnna qewimandm û bûyerênDiroki de disa bibe ku kêmasiên min hebm. Lê divê ew ji, hpêperojan de, bi zimaneki zil û zelal va bêne serastkinn.

Çawa ku hûn ji dizamn, Diroka Kurd û Kurdistan, Dirokek herêkevne, koka Diroka gelê Kurd ji digêhêje çend hezar salên bihuri. Lêsed rmxabm ku, h derkeuna ol a Islam, êrisên barbar artêsên-ordiyên-Islam de, derketma Cengizxan' e Moxol, biraê Moxol Tirk' ên har ûhov de, hemû hebûna gelê me, hemû hêjai yên me hatin şewitandin ûhatin sêlandm, hatin pelçiqandin. Wana welatê me talan, Diroka mebetal, pergala me belav kirin. Çi ku gelê Kurd û Diroka gelê Kurddida naskinn, dida temasekinn û diani ber çavan, wana ew hemûsewitandin, wenda kinn, sikandin, kuin rewsek herê xrrab ûnenaskrri. Ji bona ev ji mrrov nikanbe sedi-sed bibêje " ev raste, evderewe." Lê tistê ku sedi-sed raste, ew ji iro hebûna gelê Kurde;hejmara nifûsa gelê Kurd ji, gihistiye si (30) milyoni. Ev ji rewsekobjektif û berbi çave; ev milyonana ji, dibên "em ne Fans, ne Ereb ûne ji Tirk' în." Lê bila Tirk' ên nijadperest çiqas dibêjin, çiqas diqinn,bila biginn û bibêjin ku " Kurd, Tirk' en çiyamn û binkoka Çand ûzimanê Kurd ji, h bm koka ziman û çanda Tirk' va tê." Ereb bêjin"eslê gelê Kurd, h eslê Ereb tê". Fans ji bibêjin "gelê Kurd h esirekFans ' da peyda bûye " filan-bêvan. Bi van gounan Kûçik û refênRovi' yan bile dikenm û qet guhdare wan nijadperestan nakin.

Min h dilda pirr dixwast ku, ez bi xwe ji wê rojê bibimm; lê çi kêreku jina mirov h nav jina ev " Xweza" de prrr kine û jina mirov qettêra ditma gelek tiştan nake. Li gor rews û wextek roja iroyin de, ezdifikuim û dtbinim ji, ku jina mm, ji bona ev hêviyê û diunê, werqasdirêj nine. Ji lewra dijminê me geleki xurt û bi hezin. Ew ji bonapirsa Kurd û Kurdistan ji, her tim ji hewra hevpann.Hêzên gelê Kurdji, perçe-perçe ne û her yek ji, ji bona birûbaweri û rêzaniya xwexebat dikin, guh nadm hevûdu, ji bona rawestên mqteên -hevpar denayên ba hev û yekitiyek xurt, yekitiyek brrati, yekitiyek rêk û pêk,pêk naymn. Helbet ev hêzên "Netewa Kurd" her tim usa nasektmn,wê rews ji usa nemese; wê roj bê hemû serok û rêberên Kurdistan jixwe biguhêrinin, guhdare hevûdu bikin, serê wan ji h darên urbênwankeve û ew ji, ji bona maf û berjewendiya gelê xwe bêne ba hev ûwê yekitiya xem û xeyalên gelê Kurd, wê yekitya birati pêk binin ûKurdistan ' a bindest Azad, dilê gel ji sah bikin.

Li aliya dm de, rêzkinna babetan û rêzktnna qewimandm û bûyerênDiroki de disa bibe ku kêmasiên min hebm. Lê divê ew ji, hpêperojan de, bi zimaneki zil û zelal va bêne serastkinn.

Çawa ku hûn ji dizamn, Diroka Kurd û Kurdistan, Dirokek herêkevne, koka Diroka gelê Kurd ji digêhêje çend hezar salên bihuri. Lêsed rmxabm ku, h derkeuna ol a Islam, êrisên barbar artêsên-ordiyên-Islam de, derketma Cengizxan' e Moxol, biraê Moxol Tirk' ên har ûhov de, hemû hebûna gelê me, hemû hêjai yên me hatin şewitandin ûhatin sêlandm, hatin pelçiqandin. Wana welatê me talan, Diroka mebetal, pergala me belav kirin. Çi ku gelê Kurd û Diroka gelê Kurddida naskinn, dida temasekinn û diani ber çavan, wana ew hemûsewitandin, wenda kinn, sikandin, kuin rewsek herê xrrab ûnenaskrri. Ji bona ev ji mrrov nikanbe sedi-sed bibêje " ev raste, evderewe." Lê tistê ku sedi-sed raste, ew ji iro hebûna gelê Kurde;hejmara nifûsa gelê Kurd ji, gihistiye si (30) milyoni. Ev ji rewsekobjektif û berbi çave; ev milyonana ji, dibên "em ne Fans, ne Ereb ûne ji Tirk' în." Lê bila Tirk' ên nijadperest çiqas dibêjin, çiqas diqinn,bila biginn û bibêjin ku " Kurd, Tirk' en çiyamn û binkoka Çand ûzimanê Kurd ji, h bm koka ziman û çanda Tirk' va tê." Ereb bêjin"eslê gelê Kurd, h eslê Ereb tê". Fans ji bibêjin "gelê Kurd h esirekFans ' da peyda bûye " filan-bêvan. Bi van gounan Kûçik û refênRovi' yan bile dikenm û qet guhdare wan nijadperestan nakin.

Dirokzanên Cihan, ji bona Diroka gelê Kurd, du (2) dittn û ramananine ber çavan. Diun û ramana yekemin ewe. Yek: Li gorDirokzanan, Kurd h bakûra Ewrûê, h nav esirên Cermenan-Alman-haliya welatên Iskandinavya de derkeûne-hattne aliya Qafqasya û hwê ji hatine Rojhilata Navin, h ser erdê Mezopotamya, h navberaçemê Dicle û Firat de ciwar bûne.Raman û dittna duwemin: Disa mnDirokzan dibêjm ku "Kurd dimatiyên erdê Mezopotamyane, qet hciyeki dm de derneketine, nehattne ser erdê Kurdistan' a iroin. Evgel mina resikên Awistûralya "Aborigine" çerm sorên Emriki,dimatiyên wi erdine, filan û bêvan. Ango ditm û ramanên herê grringevin. Pisti hemû ev raman û dittnan de, bi rasti rmrov nikanbe kubibeje "sedi-sed, ev raste, ew ne raste, derewe." Lê ttstê ku raste,ew ji-çawa ku rmn h jorda ji got iro hebûna gelê Kurde, hebûnaNetewek si (30) milyone; eva, eve rasti.

Li gor birûbaweriyên rmn ji, gelê Kurd dimatiyê erdê Mezopotomya'yê ye; beri Ereb, Sumer, Akad, Hitit, Asûr û gelek gel û Netewêndin de, h ser wi erdi jiyaye, bi Nijad û binkoka xwe va Ariye,newiyê Med' e.

Li aliya din de, h nav gel de têt gotm ku, navê bav û dayika gelêKurd-ewên pêsm- Kurdo û Werdê' ye, ji zarokên wan' ra ji gotine"keç û kurên Kurdo û Werdê "Ji bona ev ji, ji gelê Kurd' ra gotmeKurd ." Ji bona ev baweriyê ye ku, rmn h destpêka ev "Karpêk",ango afenn ' ek a xwe de, Kurdo û Werdê ktre rêz û babetayekemin. Li gor gottnên bav û kalan, ew h ser erdê Botan' ê dewehdine û h ser wi erdi de hevûdu diune, h wê zewiciyane ûnewiyên wan em ji, hattne gihiştme ev roja iroin û dawiya qumabistan.

Li bili ev, Diroka Cihan ' ê qenc dide zanin û xuyakinn ku, hdestpêka derketma Çin û çinayetiyan de, serdest û bindestiyan de,mirov ji xwera gelek ji, Xwedê afrrandiye. Çi ku h xwe hêzttr,xurttir ditiye, ew ji xwera krriye Xwedê; an ji Ziyaretgeh. Angormrov bi sedan ji xwe ra Xwedê afrrandiye. Pisti sedhezar salênbihuri de, mirovatiya Cihan h ser yek Xwedê ' yeki de brryarstandiye û gotiye "Xwedê yeke" û yek Xwedê afirandiye. Mrrov hCihan, Gerdûn û Xweza nihêriye, dûra gotiye "gelo ev Esman, evCihan, Gerdûn, Erd û Behr' en Cihan, Çem, Kani, Deşt û hemûhebûnen danngi-maddi-kê aftrandiye?

10

Dirokzanên Cihan, ji bona Diroka gelê Kurd, du (2) dittn û ramananine ber çavan. Diun û ramana yekemin ewe. Yek: Li gorDirokzanan, Kurd h bakûra Ewrûê, h nav esirên Cermenan-Alman-haliya welatên Iskandinavya de derkeûne-hattne aliya Qafqasya û hwê ji hatine Rojhilata Navin, h ser erdê Mezopotamya, h navberaçemê Dicle û Firat de ciwar bûne.Raman û dittna duwemin: Disa mnDirokzan dibêjm ku "Kurd dimatiyên erdê Mezopotamyane, qet hciyeki dm de derneketine, nehattne ser erdê Kurdistan' a iroin. Evgel mina resikên Awistûralya "Aborigine" çerm sorên Emriki,dimatiyên wi erdine, filan û bêvan. Ango ditm û ramanên herê grringevin. Pisti hemû ev raman û dittnan de, bi rasti rmrov nikanbe kubibeje "sedi-sed, ev raste, ew ne raste, derewe." Lê ttstê ku raste,ew ji-çawa ku rmn h jorda ji got iro hebûna gelê Kurde, hebûnaNetewek si (30) milyone; eva, eve rasti.

Li gor birûbaweriyên rmn ji, gelê Kurd dimatiyê erdê Mezopotomya'yê ye; beri Ereb, Sumer, Akad, Hitit, Asûr û gelek gel û Netewêndin de, h ser wi erdi jiyaye, bi Nijad û binkoka xwe va Ariye,newiyê Med' e.

Li aliya din de, h nav gel de têt gotm ku, navê bav û dayika gelêKurd-ewên pêsm- Kurdo û Werdê' ye, ji zarokên wan' ra ji gotine"keç û kurên Kurdo û Werdê "Ji bona ev ji, ji gelê Kurd' ra gotmeKurd ." Ji bona ev baweriyê ye ku, rmn h destpêka ev "Karpêk",ango afenn ' ek a xwe de, Kurdo û Werdê ktre rêz û babetayekemin. Li gor gottnên bav û kalan, ew h ser erdê Botan' ê dewehdine û h ser wi erdi de hevûdu diune, h wê zewiciyane ûnewiyên wan em ji, hattne gihiştme ev roja iroin û dawiya qumabistan.

Li bili ev, Diroka Cihan ' ê qenc dide zanin û xuyakinn ku, hdestpêka derketma Çin û çinayetiyan de, serdest û bindestiyan de,mirov ji xwera gelek ji, Xwedê afrrandiye. Çi ku h xwe hêzttr,xurttir ditiye, ew ji xwera krriye Xwedê; an ji Ziyaretgeh. Angormrov bi sedan ji xwe ra Xwedê afrrandiye. Pisti sedhezar salênbihuri de, mirovatiya Cihan h ser yek Xwedê ' yeki de brryarstandiye û gotiye "Xwedê yeke" û yek Xwedê afirandiye. Mrrov hCihan, Gerdûn û Xweza nihêriye, dûra gotiye "gelo ev Esman, evCihan, Gerdûn, Erd û Behr' en Cihan, Çem, Kani, Deşt û hemûhebûnen danngi-maddi-kê aftrandiye?

10

Pişti ev pirs, ditin û hisaninên ev ttstana, aqlê rmrov negihiştiyeafrrandm û hebûnê ev ttstên berbi çav. Pisti sedhezaran sal gotiye"Xwedê ev ttstana afirandine, Xwedê yeke, ne duduye." Dûra, jibona ev raman û baweriyan, hm kes derkettne û xwe krnne dilqebalyozê Xwedê, xwe Pêxamber asikar kinne, xwe h gel û civakanwerge dane naskrnn. Wana birûbaweri ' yên xwe ji, ji bona civakaxwe û Cihanê rêzkinne û bi zora Sûr, Mertal û kuşttnê danepejirandm. Ew roj, ev roj, 01 h destên serdestan de, bûye Sûr h serstuyê hejar û belengazan de û gelên bindest de maye. Li nav hemûol' ên Cihan ' de, 01' ek ji 01' a "ZERDEST" e. Zerdest bi xwe ji,rmroveki Kurde. Wi hemû baweri' yên xwe ' ên 01' i ji-gor ku têtegottn-h ser Danzdeh hezar (12 000) çermên heywanan de nivisiye, hgelê xwe û hin gelek-gelên Rojhilata Navin, daye pejirandin. Lê sedrmxabm ku, h destpêka derkettna Ol'a Xaçparêz ' an û êrisên wan de,h derketma 01' a Islam û êrisên wanên barbari de, h derkettna qiralêMoxol Cengizxan, kok mjadên Moxol Trrk' ên har û hov de, 01' aZERDEST, pirtûka Zerdest ' ZEND AVESTE" hemû hattnsewitandin û gelê Kurd ji bi zora Sûr krnn Islam, kinn Xaçparêz,krnn Yahûd hwd. Lê h dawiyê de, gor Erdnigara-Coxrafya- gelêKurd, piraniya gelê Kurd bêt havil man û bûn Islam. Pisti ev ji, gelêKurd 01' a xwe a kevn, a bav û kalan, birkir, serda ji bû dijminê Ol'axwe, Pêxamber ' ê xwe ZERDES û YEZDDIXAN. Ev herdu jinewiyê Kurdo û Werdê bûn.

Rêza sêyem de, min bi kurtasi mêrxwas û Lehengê gelê Kurd, ewêDiroki Rustem' ê ZAL daye naskrnn. Rustem' ê ZAL pelewan ûlehengeki Kurde. Lê sed mixabin ku, Roma Res, ango Trrk' ên har ûhov, h wi ji xwedi derkeine û ew newiyê Kurdo, Trrk dane naskrnn,gottne "Rustem' ê ZAL Pelewaneki Trrk' ê." Li ser mêrxwasiya wiLehengê gelê Kurd, prrtûk ji mvisandine, Rustem kinne Tirk. Lê birasti çu peywendiyê Rustem h mjada Trrk' ra tune, ew kureki Kurde.

Babeta çaran: rmn çiroka "Memê ALAN û Zinê " aniye ber çavan;bi kurtasi h ser evina wan sekiniyame, ew evina wan aniye ziman,nrvisandiye. Ez bawenm gelê Kurd wê evina "Mem û Zinê" basdizane. Ew herdu bêtrmrazên Kurd, h nav gelê xwe de, bûne nermr ûçiroka evina wan ji, ji bona gelê Kurd bûye Destanek Diroki ûialasik.

11

Pişti ev pirs, ditin û hisaninên ev ttstana, aqlê rmrov negihiştiyeafrrandm û hebûnê ev ttstên berbi çav. Pisti sedhezaran sal gotiye"Xwedê ev ttstana afirandine, Xwedê yeke, ne duduye." Dûra, jibona ev raman û baweriyan, hm kes derkettne û xwe krnne dilqebalyozê Xwedê, xwe Pêxamber asikar kinne, xwe h gel û civakanwerge dane naskrnn. Wana birûbaweri ' yên xwe ji, ji bona civakaxwe û Cihanê rêzkinne û bi zora Sûr, Mertal û kuşttnê danepejirandm. Ew roj, ev roj, 01 h destên serdestan de, bûye Sûr h serstuyê hejar û belengazan de û gelên bindest de maye. Li nav hemûol' ên Cihan ' de, 01' ek ji 01' a "ZERDEST" e. Zerdest bi xwe ji,rmroveki Kurde. Wi hemû baweri' yên xwe ' ên 01' i ji-gor ku têtegottn-h ser Danzdeh hezar (12 000) çermên heywanan de nivisiye, hgelê xwe û hin gelek-gelên Rojhilata Navin, daye pejirandin. Lê sedrmxabm ku, h destpêka derkettna Ol'a Xaçparêz ' an û êrisên wan de,h derketma 01' a Islam û êrisên wanên barbari de, h derkettna qiralêMoxol Cengizxan, kok mjadên Moxol Trrk' ên har û hov de, 01' aZERDEST, pirtûka Zerdest ' ZEND AVESTE" hemû hattnsewitandin û gelê Kurd ji bi zora Sûr krnn Islam, kinn Xaçparêz,krnn Yahûd hwd. Lê h dawiyê de, gor Erdnigara-Coxrafya- gelêKurd, piraniya gelê Kurd bêt havil man û bûn Islam. Pisti ev ji, gelêKurd 01' a xwe a kevn, a bav û kalan, birkir, serda ji bû dijminê Ol'axwe, Pêxamber ' ê xwe ZERDES û YEZDDIXAN. Ev herdu jinewiyê Kurdo û Werdê bûn.

Rêza sêyem de, min bi kurtasi mêrxwas û Lehengê gelê Kurd, ewêDiroki Rustem' ê ZAL daye naskrnn. Rustem' ê ZAL pelewan ûlehengeki Kurde. Lê sed mixabin ku, Roma Res, ango Trrk' ên har ûhov, h wi ji xwedi derkeine û ew newiyê Kurdo, Trrk dane naskrnn,gottne "Rustem' ê ZAL Pelewaneki Trrk' ê." Li ser mêrxwasiya wiLehengê gelê Kurd, prrtûk ji mvisandine, Rustem kinne Tirk. Lê birasti çu peywendiyê Rustem h mjada Trrk' ra tune, ew kureki Kurde.

Babeta çaran: rmn çiroka "Memê ALAN û Zinê " aniye ber çavan;bi kurtasi h ser evina wan sekiniyame, ew evina wan aniye ziman,nrvisandiye. Ez bawenm gelê Kurd wê evina "Mem û Zinê" basdizane. Ew herdu bêtrmrazên Kurd, h nav gelê xwe de, bûne nermr ûçiroka evina wan ji, ji bona gelê Kurd bûye Destanek Diroki ûialasik.

11

PiSti ciroka " Mem û Zinê" min çend xet ji, ji bona evina " Ferhat ûSirin" mvisandiye ew dane naskrnn. Lê disa sed rmxabin ku, Tirk'ên har û bêt fedi h wan ji xwedi derketine, gottna " Ferhat û Sirin"ew keç kurê Tirk'in.

Li pey evana, rmn derketina hukma Asur û qiralê Asur Dehaq'êxwinrmj, Sêr û merxwasê gelê Kurd "KAWA" ê hesinkar, Tevger ûmêrxasiya wi krriye babeta xwe, h ser wê mitelojiya dirokisakmiyame. Pisti ev, ez dageryame derkettna qiralê Yewnan, ewênav û deng Iskender' ê mezin û êrisên Fans' ên bêbext, xurandmaDewleta Kurd, imparatora "MED" û h holê rakrnna Dewlata MED.Dûra ez dageriyame ser derkettna 01 'a islam û barbariyên Ol'a islam;islam'i bi çi tehri û bi çi sekli h gelê Kurd dane pejrrandin û gelêKurd çawa bûye islam. Ez hêvi dikim xwendevanên ev prrtûka min hwan bêbextiyan bawer bikin. Ji ber ku ew barbariyana hemû hattneserê gelê Kurd û Kurd bi wi sekli va bûne islam. Li pey pejrrandinaOl'a islam ji, hemû islam'ên dorbera Erdnigariya gelê Kurd, hemûbûne dijminê gelê Kurd, nehisttne ku gelê Kurd ji serê xwe rake ûwelatê xwe Azad ke, h bin destan de felat bibe, heqê xwe ê çarenûsibistine, Dewleta xwe saz bike.

Li pey ev babetana, min bi kurtasi qal û behsa Dewleta Kurd, a"MERWANj" h dû ev derkettn Tirkan, Dewleta Kurd, "Zengi ûEyûbi", Dewleta Kurd, "Hesnewi û Sadadi " kiriye. Disa h peyevana, rmn qal û behsa derkettna Dewleta Osmanli krriye, li serDewleta Osmanli sekiniyame û min ew daye naskrrin, qasa zaninaxwe.

Pisti evana rmn çend xet ji, ji bona Wêjewanên Kurd, ewên Diroki ûkilasik mvisandiye û ew hêja'ên gelê Kurd danenaskrnn; ne bi dirêji,lê bi kurtasi. Li wê ez dakettme ser serê "Kela DIMDIM" ûbarbariya hukma Iran, Sah Abas'ê hov, mêrxwasiya "Xano'êCengzêrin". Min çend xet ji, h ser wê serihildanê mvisandiye. Li dûev ez hattme ser serihildana "Sêx Ubeydulla û Yêzdan Sêr" ûgihisttme serê Cihan'a yekemin û derketina Mistefa Kemal'ê har ûhov.

Li pey ev, ez h ser peymana "SEWR"ê sekinime û min qal û behsaSerif Pasa krriye. Li wê dageriyame ser demazirandina Komel'ên

12

PiSti ciroka " Mem û Zinê" min çend xet ji, ji bona evina " Ferhat ûSirin" mvisandiye ew dane naskrnn. Lê disa sed rmxabin ku, Tirk'ên har û bêt fedi h wan ji xwedi derketine, gottna " Ferhat û Sirin"ew keç kurê Tirk'in.

Li pey evana, rmn derketina hukma Asur û qiralê Asur Dehaq'êxwinrmj, Sêr û merxwasê gelê Kurd "KAWA" ê hesinkar, Tevger ûmêrxasiya wi krriye babeta xwe, h ser wê mitelojiya dirokisakmiyame. Pisti ev, ez dageryame derkettna qiralê Yewnan, ewênav û deng Iskender' ê mezin û êrisên Fans' ên bêbext, xurandmaDewleta Kurd, imparatora "MED" û h holê rakrnna Dewlata MED.Dûra ez dageriyame ser derkettna 01 'a islam û barbariyên Ol'a islam;islam'i bi çi tehri û bi çi sekli h gelê Kurd dane pejrrandin û gelêKurd çawa bûye islam. Ez hêvi dikim xwendevanên ev prrtûka min hwan bêbextiyan bawer bikin. Ji ber ku ew barbariyana hemû hattneserê gelê Kurd û Kurd bi wi sekli va bûne islam. Li pey pejrrandinaOl'a islam ji, hemû islam'ên dorbera Erdnigariya gelê Kurd, hemûbûne dijminê gelê Kurd, nehisttne ku gelê Kurd ji serê xwe rake ûwelatê xwe Azad ke, h bin destan de felat bibe, heqê xwe ê çarenûsibistine, Dewleta xwe saz bike.

Li pey ev babetana, min bi kurtasi qal û behsa Dewleta Kurd, a"MERWANj" h dû ev derkettn Tirkan, Dewleta Kurd, "Zengi ûEyûbi", Dewleta Kurd, "Hesnewi û Sadadi " kiriye. Disa h peyevana, rmn qal û behsa derkettna Dewleta Osmanli krriye, li serDewleta Osmanli sekiniyame û min ew daye naskrrin, qasa zaninaxwe.

Pisti evana rmn çend xet ji, ji bona Wêjewanên Kurd, ewên Diroki ûkilasik mvisandiye û ew hêja'ên gelê Kurd danenaskrnn; ne bi dirêji,lê bi kurtasi. Li wê ez dakettme ser serê "Kela DIMDIM" ûbarbariya hukma Iran, Sah Abas'ê hov, mêrxwasiya "Xano'êCengzêrin". Min çend xet ji, h ser wê serihildanê mvisandiye. Li dûev ez hattme ser serihildana "Sêx Ubeydulla û Yêzdan Sêr" ûgihisttme serê Cihan'a yekemin û derketina Mistefa Kemal'ê har ûhov.

Li pey ev, ez h ser peymana "SEWR"ê sekinime û min qal û behsaSerif Pasa krriye. Li wê dageriyame ser demazirandina Komel'ên

12

Kurd, tevkusttna Qoçkiri'yê; peymana Lozan; ê, prrsa Kurd li rojev'ameclisa Trrk'an de; Tevger û serihildanên Kurdistan'a Iran û Iraq'ê.Min ew babetana kinne rojev'a xwe û h ser wan sekiniyame. Li peyevana ez hat'me hihisttme serihildana Sêx Said, Çiya'ê Agir,Tevkusttna Dêrsim, Komara Mahabat, bûyera Çil Nehan, Si û sêguleyên dijmin. Li pisti salên 1950'i h Kurdistan'a Iran û Iraqsekmime û mm, ew buyerana hemû anine ziman û qal û behsapeymana Cezayirê krriye û dawi daye ew babetên Diroki.

Min ew tevkusuna "HELEPÇE" û bûyerên pişti serê Xelicê, nekrrnav ev babetên din. Ji ber ku, rmn h bona wan herdu bûyerên Dirokibarbariya SADDAM'ê Fasist'ê hov, bi cudai nivisandiye û ez hêvidikrm h pêserojande, wan helbestên xwe bi prrtûkek cûdai de bidimwesandm û bigihijimm destê xwendvanên Kurd.

RIZA ÇOLPAN

13

Kurd, tevkusttna Qoçkiri'yê; peymana Lozan; ê, prrsa Kurd li rojev'ameclisa Trrk'an de; Tevger û serihildanên Kurdistan'a Iran û Iraq'ê.Min ew babetana kinne rojev'a xwe û h ser wan sekiniyame. Li peyevana ez hat'me hihisttme serihildana Sêx Said, Çiya'ê Agir,Tevkusttna Dêrsim, Komara Mahabat, bûyera Çil Nehan, Si û sêguleyên dijmin. Li pisti salên 1950'i h Kurdistan'a Iran û Iraqsekmime û mm, ew buyerana hemû anine ziman û qal û behsapeymana Cezayirê krriye û dawi daye ew babetên Diroki.

Min ew tevkusuna "HELEPÇE" û bûyerên pişti serê Xelicê, nekrrnav ev babetên din. Ji ber ku, rmn h bona wan herdu bûyerên Dirokibarbariya SADDAM'ê Fasist'ê hov, bi cudai nivisandiye û ez hêvidikrm h pêserojande, wan helbestên xwe bi prrtûkek cûdai de bidimwesandm û bigihijimm destê xwendvanên Kurd.

RIZA ÇOLPAN

13

1414

1414

Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd,Ewên Heri Kevn, Kurdo û Werdê

Hezar salên bihuri deNe kêm dibêm, ne ji zêde

Li ser erdê RojhilatêTunebû Mihamed, Xetê

Xwedê afirand keç û kurekHerdu bedew, herdu jirek

Navê lawik dani KurdoEve ew bû bavê Medo

Keçikê ra gote "Werdê"Pirr bedew bû h ser erdê

Zû derbaz bûn mehe û salBav û dayik ew ji bûn kal

Kurdo, Werdê mezm dibûnXwarina wan Şir, Nan û Rûn

Rojek herdu derketin derMesiyan bin roja sor, zer

Li navbera du çeman daSer erdeki sin, çiman da

Kurdo, Werdê rasthev hatinHev fikirin, "tu kiy?" gotin

15

Çiroka Bav û Dayika Gelê Kurd,Ewên Heri Kevn, Kurdo û Werdê

Hezar salên bihuri deNe kêm dibêm, ne ji zêde

Li ser erdê RojhilatêTunebû Mihamed, Xetê

Xwedê afirand keç û kurekHerdu bedew, herdu jirek

Navê lawik dani KurdoEve ew bû bavê Medo

Keçikê ra gote "Werdê"Pirr bedew bû h ser erdê

Zû derbaz bûn mehe û salBav û dayik ew ji bûn kal

Kurdo, Werdê mezm dibûnXwarina wan Şir, Nan û Rûn

Rojek herdu derketin derMesiyan bin roja sor, zer

Li navbera du çeman daSer erdeki sin, çiman da

Kurdo, Werdê rasthev hatinHev fikirin, "tu kiy?" gotin

15

Plrsa yekem ê Kurdo bûZimanê wan bi Kurdi bû

Li hevûdu mêzekirinDûra hevra qisekirin

Bi dilda bûn bengiyên hevNedixwastm bê êvar, sev

Nêzik hev bûn, bi lez û revHev maçkinn bi lêv û dev

Gotm " em hev bisêwinnBnyar bigrin, bizewicin "

PiStra dageriyan çûn malNûçe bihist dayikên kal

Navda rabirt tiştek zemanbi mabest û soz û raman

Çendek dûra bû xwazginiKesek nema qet poxzini

Werdê camk, Kurdo egitDermal danin, herkes hev dit

Def û Zurne hatm ba hevBi dilani heft roj û sev

Dûra Werdê siwar kirinJi Kurdo ra girtm binn

16

Plrsa yekem ê Kurdo bûZimanê wan bi Kurdi bû

Li hevûdu mêzekirinDûra hevra qisekirin

Bi dilda bûn bengiyên hevNedixwastm bê êvar, sev

Nêzik hev bûn, bi lez û revHev maçkinn bi lêv û dev

Gotm " em hev bisêwinnBnyar bigrin, bizewicin "

PiStra dageriyan çûn malNûçe bihist dayikên kal

Navda rabirt tiştek zemanbi mabest û soz û raman

Çendek dûra bû xwazginiKesek nema qet poxzini

Werdê camk, Kurdo egitDermal danin, herkes hev dit

Def û Zurne hatm ba hevBi dilani heft roj û sev

Dûra Werdê siwar kirinJi Kurdo ra girtm binn

16

Diya Werdê dani siniKurdo rabû çû ser xêni

Kir destê xwe sêvek reng sorAvit kumê pembe û mor

Werdê hat jêr h ser hespêHêram h ser sêri, gepê

Lmgên Werdê ser zenguyêHerkes ketm bêdengiyê

Kevçiyek ser lingên WerdêHat sikandm, kete erdê

Werdê hng zenguyê derxistDawetvanan çepik hevxist

Berbûk ket bin mile WerdêKetm hindir, çûn pas perdê

Zava, Şospan, refên xortanLi ser erdê Qzra Botan

Xortan Kurdo tandan hindirDeri dadan, h wê bûn sir

Berbûkê dest kirm serhevPiroz kir çû, êdi bû sev

Du can h hev hatm badanSer nivinê hevra paldan

17

Diya Werdê dani siniKurdo rabû çû ser xêni

Kir destê xwe sêvek reng sorAvit kumê pembe û mor

Werdê hat jêr h ser hespêHêram h ser sêri, gepê

Lmgên Werdê ser zenguyêHerkes ketm bêdengiyê

Kevçiyek ser lingên WerdêHat sikandm, kete erdê

Werdê hng zenguyê derxistDawetvanan çepik hevxist

Berbûk ket bin mile WerdêKetm hindir, çûn pas perdê

Zava, Şospan, refên xortanLi ser erdê Qzra Botan

Xortan Kurdo tandan hindirDeri dadan, h wê bûn sir

Berbûkê dest kirm serhevPiroz kir çû, êdi bû sev

Du can h hev hatm badanSer nivinê hevra paldan

17

Şev tari bû, der û hmdirSospan pirs kir " tu Rovi, Gur ?"

Kurdo deng kir gote "biraKarê Rovi çi h vira ?"

Li wê ew bûn jin, mêrên hevSibe zû hat, derbaz bû sev

Sal û mehe hatm û çûnLi wan gelek keç û kur bûn

Ewm bav û dayka KurdanNisana canik û merdan

Roj hat minn bûn dilovanHistm nav û rûmet û san

Newiyên Kurdo û WerdêHerzêde bûn h ser erdê

Roj hat ew ji hev cûda bûnRojhilatê de belav bûn

Ew bûn xudan navên cûdaLi wan derket deng û seda

Her yek ciyek xwera kir warXwedi kinn pez û dewar

18

Şev tari bû, der û hmdirSospan pirs kir " tu Rovi, Gur ?"

Kurdo deng kir gote "biraKarê Rovi çi h vira ?"

Li wê ew bûn jin, mêrên hevSibe zû hat, derbaz bû sev

Sal û mehe hatm û çûnLi wan gelek keç û kur bûn

Ewm bav û dayka KurdanNisana canik û merdan

Roj hat minn bûn dilovanHistm nav û rûmet û san

Newiyên Kurdo û WerdêHerzêde bûn h ser erdê

Roj hat ew ji hev cûda bûnRojhilatê de belav bûn

Ew bûn xudan navên cûdaLi wan derket deng û seda

Her yek ciyek xwera kir warXwedi kinn pez û dewar

18

Ew bûn ezbet, ew bûn esirBûn hukumdar, axa û mir

Eve ewbûn Elam, KasitSêr-piling bûn, xurt û egit

Kaldahar û Med û KardûkWana çêkir Bendav û sûk

Nanen, Lûlû, Gûti û MarWan kon danin ser avên sar

Sazkirm dezgeh û DewletBûn dewlemend, xudan serwet

Cot ajotin, erd sin kirmÇand û Ziman, pêswa birm

Cara yekem wan cot ajotDayin, girtm, kirrin, firot

Ev tist wan nûvedan kinnLi Cihan' ê belav kirm

Dûra Dirav, Pûl çêkirinHeywanên hov kedi kinn

Hemû servan, Şêr û Baz bûnBi destên wan pirr tist saz bûn

Ew bûn xudan war û DewletXudan hêz û san û rûmet

19

Ew bûn ezbet, ew bûn esirBûn hukumdar, axa û mir

Eve ewbûn Elam, KasitSêr-piling bûn, xurt û egit

Kaldahar û Med û KardûkWana çêkir Bendav û sûk

Nanen, Lûlû, Gûti û MarWan kon danin ser avên sar

Sazkirm dezgeh û DewletBûn dewlemend, xudan serwet

Cot ajotin, erd sin kirmÇand û Ziman, pêswa birm

Cara yekem wan cot ajotDayin, girtm, kirrin, firot

Ev tist wan nûvedan kinnLi Cihan' ê belav kirm

Dûra Dirav, Pûl çêkirinHeywanên hov kedi kinn

Hemû servan, Şêr û Baz bûnBi destên wan pirr tist saz bûn

Ew bûn xudan war û DewletXudan hêz û san û rûmet

19

Wan belav kir rmrovatiKar û xebat, jir, jêhati

Sareza i h wan derketJiyan nûjen bû h serket

Ew bûn Neynik a jiyanêSarweri dan vê Cihanê

Rojek derket Sumer, HititMisir, Akad, Yewnan, Iskit

Bi êris çûn ser Lûlû, MarZar, zêç kustm, wek gurên har

Çar aliyên Şêr û bazanGirtin guran, girtm dizan

Lê çi bikm çerxa CihanDizivire, h her ciyan

Roj hat yên jor, daketm jêr§êr bûn bindest, Rovi bûn mêr

Şêr û Pihng, ew bûn berdestPirr hejar bûn ketm bmdest

Lê disa ji wenda nebûnXwe parastm eve sabûn

Ne Sumer ma, ne ji HititNe Akad ma, ne ji Iskit

20

Wan belav kir rmrovatiKar û xebat, jir, jêhati

Sareza i h wan derketJiyan nûjen bû h serket

Ew bûn Neynik a jiyanêSarweri dan vê Cihanê

Rojek derket Sumer, HititMisir, Akad, Yewnan, Iskit

Bi êris çûn ser Lûlû, MarZar, zêç kustm, wek gurên har

Çar aliyên Şêr û bazanGirtin guran, girtm dizan

Lê çi bikm çerxa CihanDizivire, h her ciyan

Roj hat yên jor, daketm jêr§êr bûn bindest, Rovi bûn mêr

Şêr û Pihng, ew bûn berdestPirr hejar bûn ketm bmdest

Lê disa ji wenda nebûnXwe parastm eve sabûn

Ne Sumer ma, ne ji HititNe Akad ma, ne ji Iskit

20

Ew wanda bûn, çûn qet nemanHat guhartin, heyam-Zeman

Iro hene Kurmanc, SoranTev Zaza û h tev Loran

Xwedê sikir lê Kurd heneBist milyon ser erdên xwe ne

Rojek bê disa Azad bmXudan dezgeh û Dewlet bm.

21

Ew wanda bûn, çûn qet nemanHat guhartin, heyam-Zeman

Iro hene Kurmanc, SoranTev Zaza û h tev Loran

Xwedê sikir lê Kurd heneBist milyon ser erdên xwe ne

Rojek bê disa Azad bmXudan dezgeh û Dewlet bm.

21

" Pêxamberê Kurd ZERDEST "

22

" Pêxamberê Kurd ZERDEST "

22

" Pêxamberê Kurd ZERDEST "

22

" Pêxamberê Kurd ZERDEST "

22

Peyxamberê Kurd Zerdest ûOla Zerdest - 600 Sal B.Z.

Kurdek derket afirand 01Bû xudan nav, bû xudan dol

Bawer ani roja zeriRamanên xwe binn seri

Du ûştên qenc da pês çavanTemase kir keç û lawan

Yek tari bû, yek ji rohniEv zagona wi bas dani

Ronahi kir pey tariyêSerkevtin da hevkariyê

Serbxwe qet tistek neditXwedê, Seytan, kesên ifrit

Hevcûda kir qenci, bediAr û namûs, senn û fedi

Her hebûnek dit du aliZarokti û pir û kali

Bûyin, jiyan, yek ji minnTehl û tirs û tûj û sirin

Wi dit dubendiya jiyanMirov, heywan, Dar û giyan

23

Peyxamberê Kurd Zerdest ûOla Zerdest - 600 Sal B.Z.

Kurdek derket afirand 01Bû xudan nav, bû xudan dol

Bawer ani roja zeriRamanên xwe binn seri

Du ûştên qenc da pês çavanTemase kir keç û lawan

Yek tari bû, yek ji rohniEv zagona wi bas dani

Ronahi kir pey tariyêSerkevtin da hevkariyê

Serbxwe qet tistek neditXwedê, Seytan, kesên ifrit

Hevcûda kir qenci, bediAr û namûs, senn û fedi

Her hebûnek dit du aliZarokti û pir û kali

Bûyin, jiyan, yek ji minnTehl û tirs û tûj û sirin

Wi dit dubendiya jiyanMirov, heywan, Dar û giyan

23

Dit ciwanti, wi dit kaliDawiyê de ax û xali

Dibm, hemû dikevin erdJi xwasan ra ew dibm derd

Tina agir, tesira avHemû jiyan ani ber çav

Dûra rûnist h ser kursiGot "divê gel bibihisi

Zor pêwiste binivsimmCihanê pê bihesimm"

Bi hezaran heywan aniSerjêkir çerm, cûda dani

Li ser danzdeh hezar çermanNivisand beyan kir raman

Berê Isa, berê ŞamanBo gelê xwe kire ferman

Wi got "Rojê bawer bineEw tunebe, jiyan nine"

Pirtûka wi Zend AVESTEEw bû pispor, ew bû hoste

Dani gelek zagonên basTemase kir rê, dirbên xwas

24

Dit ciwanti, wi dit kaliDawiyê de ax û xali

Dibm, hemû dikevin erdJi xwasan ra ew dibm derd

Tina agir, tesira avHemû jiyan ani ber çav

Dûra rûnist h ser kursiGot "divê gel bibihisi

Zor pêwiste binivsimmCihanê pê bihesimm"

Bi hezaran heywan aniSerjêkir çerm, cûda dani

Li ser danzdeh hezar çermanNivisand beyan kir raman

Berê Isa, berê ŞamanBo gelê xwe kire ferman

Wi got "Rojê bawer bineEw tunebe, jiyan nine"

Pirtûka wi Zend AVESTEEw bû pispor, ew bû hoste

Dani gelek zagonên basTemase kir rê, dirbên xwas

24

Li bedena mirovan deÇiqas organ hene têde

Ji bo her organek pir 'ekAfirand, da, ser muhurek

Dani guneh, dani xêr-bêrGelê Kurd ra bû pêxamber

Navê wi ê xwasik ZERDESTKom nedikir, wi bac û gest

Ew pispora kurê Kurd bûYezidi XAN h dû wi çû

Pirtûka wi Misafa RESKurd pê sabûn, Kurd bûn dilges

Wi ji gelek tist nûjen kirQenci, bedi temase kir

Seytan ra got "ew MELEKEDivê mirov bawer bike

Lewra Xwedê ew afirandJi gûlan ra rêkir û sand

Wi usa got, bawer aniEv ferman nav gelda dani

Kira sembol Tawûs MELEKBawer ani Xwedê, Felek

25

Li bedena mirovan deÇiqas organ hene têde

Ji bo her organek pir 'ekAfirand, da, ser muhurek

Dani guneh, dani xêr-bêrGelê Kurd ra bû pêxamber

Navê wi ê xwasik ZERDESTKom nedikir, wi bac û gest

Ew pispora kurê Kurd bûYezidi XAN h dû wi çû

Pirtûka wi Misafa RESKurd pê sabûn, Kurd bûn dilges

Wi ji gelek tist nûjen kirQenci, bedi temase kir

Seytan ra got "ew MELEKEDivê mirov bawer bike

Lewra Xwedê ew afirandJi gûlan ra rêkir û sand

Wi usa got, bawer aniEv ferman nav gelda dani

Kira sembol Tawûs MELEKBawer ani Xwedê, Felek

25

Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê

Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.

26

Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê

Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.

26

Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê

Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.

26

Ew ji mir çû rama XwedêNewiyê Kurdo û Werdê

Herdu Kurdên xudan rûmetXwedê h wan bike ramet.

26

Kurê Kurd Rustem ' ê Zal

Xwes domdikir ew rews û halHat Cihanê Rustem' e ZAL

Ew mêrxwasê Sêr, PelewanNavê wi ket hemû Cihan

Mil û baskên wi' ên bi hêzÇiya, Zinar, dikir hembêz

Xwedê Rustem bi taybetiÇêkinbû zor heybeti

Bejna wi a wek SipindarDirêj, bihnd, bedew, kûbar

Pelewan bû him ji xwasmêrDiket seran wek Pihng, Sêr

Roj hat ew ji bû dilovanMa Cihanê ew nav û san.

27

Kurê Kurd Rustem ' ê Zal

Xwes domdikir ew rews û halHat Cihanê Rustem' e ZAL

Ew mêrxwasê Sêr, PelewanNavê wi ket hemû Cihan

Mil û baskên wi' ên bi hêzÇiya, Zinar, dikir hembêz

Xwedê Rustem bi taybetiÇêkinbû zor heybeti

Bejna wi a wek SipindarDirêj, bihnd, bedew, kûbar

Pelewan bû him ji xwasmêrDiket seran wek Pihng, Sêr

Roj hat ew ji bû dilovanMa Cihanê ew nav û san.

27

WmSmwfA \

^i^ - # ^ll

tall SI^bIB II

; 'i'i ^tj

*iÊÊk

il^alaL' J^

^^^^3

liyij

Ahmedê Xani û Mem û Zin

28

WmSmwfA \

^i^ - # ^ll

tall SI^bIB II

; 'i'i ^tj

*iÊÊk

il^alaL' J^

^^^^3

liyij

Ahmedê Xani û Mem û Zin

28

Ahmedê Xani û Mem û Zin

28

Ahmedê Xani û Mem û Zin

28

Çiroka Memê Alan

Li Mixurbê wehdi MemDê, bav sabûn, qet nema xem

Bavê Memê Axa, Mir bûXudan hebûn, ax û mal bû

Çil roj û sev sahi, dilanDilsa bûbûn es' ra Alan

Mir belav kir, pirr xêr û bêrMem Çeleng bû kureki Sêr

Roj bi roj, Mem mezm dibûBi aqil û bi hêz dibû

Pisti heft salina xwe deNav Nivinê, oda xwe de

Veleziya kete xewêLi nêzika nivê sevê

Memê xewna de Zin ditDilbengi bû xortê egit

Zin keçika mirê BotanPirr dikisand bala xortan

Mêrê Meta sitiya ZinMiroveki hesûd û din

29

Çiroka Memê Alan

Li Mixurbê wehdi MemDê, bav sabûn, qet nema xem

Bavê Memê Axa, Mir bûXudan hebûn, ax û mal bû

Çil roj û sev sahi, dilanDilsa bûbûn es' ra Alan

Mir belav kir, pirr xêr û bêrMem Çeleng bû kureki Sêr

Roj bi roj, Mem mezm dibûBi aqil û bi hêz dibû

Pisti heft salina xwe deNav Nivinê, oda xwe de

Veleziya kete xewêLi nêzika nivê sevê

Memê xewna de Zin ditDilbengi bû xortê egit

Zin keçika mirê BotanPirr dikisand bala xortan

Mêrê Meta sitiya ZinMiroveki hesûd û din

29

Wi ji dil derda bû ZinêSik nedibir Mir û jinê

Disewtiya dilê MemêXwedê wi ra nehat ramê

Mem siwar bû çû BotanêKu bibine wê Sultanê

Li rê de Qere Tajdin ditHevnasiyan xortên egit

Ji hevra bûn bira, hevalNûçe bihist Zina delal

Fizûl Beko pê hesiyaBervi mala Mir mesiya

Got "Mirê mm keçika teDa bm hngan serefa te

Rabe biçe tu mêzekeKi ba wêye, tu wi naske

Mem û Zin haûbûn ba hevHevsadibûn bi lêv û dev

Kete odê bavê ZinêÇav gerand Lehêv, Nivinê

Wina Mem girt Bir'ê de kustZina bedew dilkeser hist

30

Wi ji dil derda bû ZinêSik nedibir Mir û jinê

Disewtiya dilê MemêXwedê wi ra nehat ramê

Mem siwar bû çû BotanêKu bibine wê Sultanê

Li rê de Qere Tajdin ditHevnasiyan xortên egit

Ji hevra bûn bira, hevalNûçe bihist Zina delal

Fizûl Beko pê hesiyaBervi mala Mir mesiya

Got "Mirê mm keçika teDa bm hngan serefa te

Rabe biçe tu mêzekeKi ba wêye, tu wi naske

Mem û Zin haûbûn ba hevHevsadibûn bi lêv û dev

Kete odê bavê ZinêÇav gerand Lehêv, Nivinê

Wina Mem girt Bir'ê de kustZina bedew dilkeser hist

30

Zine ditax nekir h wirPisti Memê ew ji zû mir

Beko asteng, ket navinêBû dijminê wê evinê

Nehist ku ew herdu bengiLi hev sabin bi wi rengi

Pirr berxwe ket Qere TajdinFizûl Beko ew kire din

Rabû h şûn, Sûr girêdaFizûl Beko dit h rê da

Sûr kisand, serê wi jêkirRuhê Mem û Zinê sakir

Zina bedew, Memê ALANBûn Destana hezar salan.

31

Zine ditax nekir h wirPisti Memê ew ji zû mir

Beko asteng, ket navinêBû dijminê wê evinê

Nehist ku ew herdu bengiLi hev sabin bi wi rengi

Pirr berxwe ket Qere TajdinFizûl Beko ew kire din

Rabû h şûn, Sûr girêdaFizûl Beko dit h rê da

Sûr kisand, serê wi jêkirRuhê Mem û Zinê sakir

Zina bedew, Memê ALANBûn Destana hezar salan.

31

Ferhat û Sirin

Li navbera Dicle, FiratWehdin Sirin û Ferhat

Ew ji bûn dilbengiyên hevNediketm xew roj û sev

Ehrimanan nehistm ewBi hev sabin, bigihijm hev

Evina wan kete DirokEw bûn Stran, ew bûn Çirok

Ketm zara xort û kalanMina Zin û Memê ALAN

Ew ji keç û kurê Kurd bûnHev sanebûn bêt miraz cûn.

32

Ferhat û Sirin

Li navbera Dicle, FiratWehdin Sirin û Ferhat

Ew ji bûn dilbengiyên hevNediketm xew roj û sev

Ehrimanan nehistm ewBi hev sabin, bigihijm hev

Evina wan kete DirokEw bûn Stran, ew bûn Çirok

Ketm zara xort û kalanMina Zin û Memê ALAN

Ew ji keç û kurê Kurd bûnHev sanebûn bêt miraz cûn.

32

Kawa ê Hesinkar

33

Kawa ê Hesinkar

33

Kawa ê Hesinkar

33

Kawa ê Hesinkar

33

Derketina Hukma Asûr, TevgeraKawa ê Hesinkar û Gele Ari

Niskva derket hukma AsûrTirek avit, birin kir kûr

Qiral Dehaq, ewê xwinmijRojhilat kir dûman û mij

Kurdeki qebila KussiTev kurmam'ê xwe ê Persi

Kurd, Pers'an zilm dikisandmDehaq ew pirr diêsandin

Kurd, Pers ketm tekosinêKu, biginn pêsiya xwinê

Mêrxwasê Kurd nav KAWA bûSûr cêdikir, hesmkar bû

Bo kustm û zilma DehaqDigot "ev gel, nine liyaq"

Ses kurên wi seri jêbûnJi Dehaq' ra ew qurban bûn

KAWA got "ev zilma beseBigirm Sûr, Mertal, Dase

Zilm û zorên ber çav, rastiKêr gost birri, gihist hesti

34

Derketina Hukma Asûr, TevgeraKawa ê Hesinkar û Gele Ari

Niskva derket hukma AsûrTirek avit, birin kir kûr

Qiral Dehaq, ewê xwinmijRojhilat kir dûman û mij

Kurdeki qebila KussiTev kurmam'ê xwe ê Persi

Kurd, Pers'an zilm dikisandmDehaq ew pirr diêsandin

Kurd, Pers ketm tekosinêKu, biginn pêsiya xwinê

Mêrxwasê Kurd nav KAWA bûSûr cêdikir, hesmkar bû

Bo kustm û zilma DehaqDigot "ev gel, nine liyaq"

Ses kurên wi seri jêbûnJi Dehaq' ra ew qurban bûn

KAWA got "ev zilma beseBigirm Sûr, Mertal, Dase

Zilm û zorên ber çav, rastiKêr gost birri, gihist hesti

34

Dij derkevin em wek SêranBimirin lo mina mêran"

Seri hilda apê KAWAJi gel ra zilm nedit rewa

Kalê mêrxwas û hesmkarGelê ARI xwera kir yar

Eris dan ser kela DehaqSûr, Mertalan kir reqe-req

Kele hemû sewitandinSerê Dehaq pelçiqandm

Rûmstm hev sêwiriyanBnyar girtm ser her riyan

Gotm "em Dewletek sazkmÇi pêwiste, wê daxwazkin"

Tace Zenn dan FerudunEw bû Qiral, rûnist h sûn

Wê sazkinn Dewleta MEDMala Kurd bû ew sedi-sed

Ew Dewlet bû ImparatorÇêkir Bendav, Kele û Sûr

Bû xudanê RojhilatêSan û seref, tev rûmetê.

35

Dij derkevin em wek SêranBimirin lo mina mêran"

Seri hilda apê KAWAJi gel ra zilm nedit rewa

Kalê mêrxwas û hesmkarGelê ARI xwera kir yar

Eris dan ser kela DehaqSûr, Mertalan kir reqe-req

Kele hemû sewitandinSerê Dehaq pelçiqandm

Rûmstm hev sêwiriyanBnyar girtm ser her riyan

Gotm "em Dewletek sazkmÇi pêwiste, wê daxwazkin"

Tace Zenn dan FerudunEw bû Qiral, rûnist h sûn

Wê sazkinn Dewleta MEDMala Kurd bû ew sedi-sed

Ew Dewlet bû ImparatorÇêkir Bendav, Kele û Sûr

Bû xudanê RojhilatêSan û seref, tev rûmetê.

35

Derketma Qirlê YewnanIskender'ê Mezin- 600 Sal B.Z.

Iskender'ê MekedonyaWi dixwast Mezopotomya

Leskerên wi gelek xurt bûnKal tunebûn, hemû xort bûn

Rojek derket, hat IskenderXurand, sêland, welat her der

Gelek erd h dest MED' an çûDewleta Kurd pirr qels bû zû

Hêzên Medya herçûn jar bûnPers bûn bêbext, bi êris çûn

Tevda sewitandm welatMedya nema h Rojhilat

Kardûk ketm serê çiyanWan ser domand, h her ciyan

Lê çibikin, sed mixabinDijmm pirr û bet hejmar bûn

Qet kêr nedit nmên KardûkDijmin xurand Bendav û Cok

Hemû erdê Kurd-KurdistanDijmman kir gor, goristan

36

Derketma Qirlê YewnanIskender'ê Mezin- 600 Sal B.Z.

Iskender'ê MekedonyaWi dixwast Mezopotomya

Leskerên wi gelek xurt bûnKal tunebûn, hemû xort bûn

Rojek derket, hat IskenderXurand, sêland, welat her der

Gelek erd h dest MED' an çûDewleta Kurd pirr qels bû zû

Hêzên Medya herçûn jar bûnPers bûn bêbext, bi êris çûn

Tevda sewitandm welatMedya nema h Rojhilat

Kardûk ketm serê çiyanWan ser domand, h her ciyan

Lê çibikin, sed mixabinDijmm pirr û bet hejmar bûn

Qet kêr nedit nmên KardûkDijmin xurand Bendav û Cok

Hemû erdê Kurd-KurdistanDijmman kir gor, goristan

36

Kardûk, Zaza, Kurmanc û LorPirr njandin xwina reng sor

Pers û Yewnan, Ereb û RomSewitandin gund, mezre, gom

Nehistin Kurd seri rakmAzad bibm, dilan sakm

Wan deman de Mirên KurdanDijmman ra histin meydan

Bona bostek erdê XwedêHevdikustm kurên Werdê

Esirên Kurd bûn dijên hevSêr dikinn, bi roj û sev

Rojhilatê Moxol' ên ÇlNLi Rojavê, Neron 'ê Din

Tev Samiyan, Gurc û Rûs' anEris didan ser Kurdistan

Wan nehistm Kurd ji DewletÇêkm, bibm hêz û rûmet

Dijmin ne yek, ne ji çar bûnKurd ji hevra dost-yar nebûn

Ew heyam ji werge hat, çûTevgera Kurd pêsva neçû.

37

Kardûk, Zaza, Kurmanc û LorPirr njandin xwina reng sor

Pers û Yewnan, Ereb û RomSewitandin gund, mezre, gom

Nehistin Kurd seri rakmAzad bibm, dilan sakm

Wan deman de Mirên KurdanDijmman ra histin meydan

Bona bostek erdê XwedêHevdikustm kurên Werdê

Esirên Kurd bûn dijên hevSêr dikinn, bi roj û sev

Rojhilatê Moxol' ên ÇlNLi Rojavê, Neron 'ê Din

Tev Samiyan, Gurc û Rûs' anEris didan ser Kurdistan

Wan nehistm Kurd ji DewletÇêkm, bibm hêz û rûmet

Dijmin ne yek, ne ji çar bûnKurd ji hevra dost-yar nebûn

Ew heyam ji werge hat, çûTevgera Kurd pêsva neçû.

37

ZilmaOl' a Islam

38

ZilmaOl' a Islam

38

"

iZilmaOl'a Islam

38

"

iZilmaOl'a Islam

38

Derketina Ol'a Islam,Rewsa Gele Kurd û PejirandinaOl' a Islam - P.Z. 612

Rojek derket Memê ErebBi dek û dolav û derew

Got "ezim Balyozê XwedêÇi ZERDEST 'e, çiye Werdê?

Ez Cihanê,AxiretêLi cenemê,h Cenetê

Pirsiyarê qûlan ezrmReb ferman kir,ez Balyoz'rm

Eve wera soz û ramanBawer bînm mm û QURAN"

Ebûbekir, Omar, OsmanTev Memê bun,wan dan ferman

Gotm "hemû Ol'ên CihanDivê birbm h her ciyan"

Pêkanin Artêsên BarbarEris kinn wek gurên har

Ketm Dest û Daristan'anLi Bajar û Saristat'an

39

Derketina Ol'a Islam,Rewsa Gele Kurd û PejirandinaOl' a Islam - P.Z. 612

Rojek derket Memê ErebBi dek û dolav û derew

Got "ezim Balyozê XwedêÇi ZERDEST 'e, çiye Werdê?

Ez Cihanê,AxiretêLi cenemê,h Cenetê

Pirsiyarê qûlan ezrmReb ferman kir,ez Balyoz'rm

Eve wera soz û ramanBawer bînm mm û QURAN"

Ebûbekir, Omar, OsmanTev Memê bun,wan dan ferman

Gotm "hemû Ol'ên CihanDivê birbm h her ciyan"

Pêkanin Artêsên BarbarEris kinn wek gurên har

Ketm Dest û Daristan'anLi Bajar û Saristat'an

39

Tev Sûr, Xençer,Bivir û MerrBi bêbexti dikinn ser

Dixurandm Xani û MalNedigotm "Jm,Zarok,Kal"

Seri hemû jêdikirmÇi diditm, ew dibinn

Wana dikust, Dewar û PezDisewtandin Bostan û Rez

Digotm "Bêj esedennaLê ku tu bibêji na-na

Em yekser serê te jêkmBedena te du perçe km"

Kurdên hejar û belengazQirina wan dibû Awaz

Nedixwastin bibm IslamLi Mihamed binm Iman

Pisti nepejirandinêSer jêdibûn, rengê xwinê

Axa Kurdistan sor dikirEreb, bêbexti zor dikir

Zrmanên Kurd kaş dikirinBi meqesan jêdikirm

40

Tev Sûr, Xençer,Bivir û MerrBi bêbexti dikinn ser

Dixurandm Xani û MalNedigotm "Jm,Zarok,Kal"

Seri hemû jêdikirmÇi diditm, ew dibinn

Wana dikust, Dewar û PezDisewtandin Bostan û Rez

Digotm "Bêj esedennaLê ku tu bibêji na-na

Em yekser serê te jêkmBedena te du perçe km"

Kurdên hejar û belengazQirina wan dibû Awaz

Nedixwastin bibm IslamLi Mihamed binm Iman

Pisti nepejirandinêSer jêdibûn, rengê xwinê

Axa Kurdistan sor dikirEreb, bêbexti zor dikir

Zrmanên Kurd kaş dikirinBi meqesan jêdikirm

40

Dûra didan ber Sûr, KêranTev Zarok û Jm û Mêran

Gelê Kurd wan usa kustmMal, Milk, talan kinn mistm

Bi zorê Kurd kinn ISLAMGotm " mera bibm xulam"

Ol'a Islam usa derketBi zora Sûr, ev OL serket

Bira ê Kurd eva rasteLi ser Dirok tu raweste

Ez bawenm tu bibiniDilê te da xem nemini

Ji bo xwina sedhezeranTu bas naskê wan neyaran

Çiye Isla, çiye QURANBin ber çavan Meqes, Sûr' an.

41

Dûra didan ber Sûr, KêranTev Zarok û Jm û Mêran

Gelê Kurd wan usa kustmMal, Milk, talan kinn mistm

Bi zorê Kurd kinn ISLAMGotm " mera bibm xulam"

Ol'a Islam usa derketBi zora Sûr, ev OL serket

Bira ê Kurd eva rasteLi ser Dirok tu raweste

Ez bawenm tu bibiniDilê te da xem nemini

Ji bo xwina sedhezeranTu bas naskê wan neyaran

Çiye Isla, çiye QURANBin ber çavan Meqes, Sûr' an.

41

Dewleta Hesnewi û Şadadi- P.Z. 941-951Xanedanê Kurd HesnewiLi Cibel' ê bmgeh dani

Li wê sazkir wi DewletekPirr biaqil bû, hun ji jirek

Hukma xwe k wê îlan kirDrav derxist, kar pesve bir

Pêkani artesek gewreTixubên xwe wi kir fehre

Roj hat Fans êris da serDewlet xurand, sêland her der

Ew Dewlet ji holê rabûDilê neyar gelek sabû

* * *

Derket Mihamed SadadiLi doza Kurd ew bû xwedi

Rewandûzê wi him daniDewlet çêkir, hêz pêk ani

Tixubên xwe berfehre kirPasnavê xwe h Dewlet kir

Tirk û Fans pirr bêt kêf bûnWek gurên har h sûn rabûn

42

Dewleta Hesnewi û Şadadi- P.Z. 941-951Xanedanê Kurd HesnewiLi Cibel' ê bmgeh dani

Li wê sazkir wi DewletekPirr biaqil bû, hun ji jirek

Hukma xwe k wê îlan kirDrav derxist, kar pesve bir

Pêkani artesek gewreTixubên xwe wi kir fehre

Roj hat Fans êris da serDewlet xurand, sêland her der

Ew Dewlet ji holê rabûDilê neyar gelek sabû

* * *

Derket Mihamed SadadiLi doza Kurd ew bû xwedi

Rewandûzê wi him daniDewlet çêkir, hêz pêk ani

Tixubên xwe berfehre kirPasnavê xwe h Dewlet kir

Tirk û Fans pirr bêt kêf bûnWek gurên har h sûn rabûn

42

Wan êris dan, ser êrisanKurd tenê bûn, man pêrisan

Ew Dewlet ji hat xurandmLê doza Kurd nat temirandin

Disa Kurd ketm bm destanMêtigeh kinn Kurdistan.

***

Mirên Erdelan, BedinanYên Hekari, Botan Baban

Wana ji Dewlet çêkirmQesr û Kele avakinn

Huner, Wêje gelek pêsketDayikek Kurd h wê derket

Ew caruka Nestûra bûZana, pispor, helbestvan bû

Ew him jm bû, ew him ji mêrPênus hêja, xudan xêr, ber

Lê ew dem ji pirr neajotRoj hat dilên Kurdan bû sot

Ew Dewlet ji holê rabûnTirk û Fans zor dilsa bûn.

43

Wan êris dan, ser êrisanKurd tenê bûn, man pêrisan

Ew Dewlet ji hat xurandmLê doza Kurd nat temirandin

Disa Kurd ketm bm destanMêtigeh kinn Kurdistan.

***

Mirên Erdelan, BedinanYên Hekari, Botan Baban

Wana ji Dewlet çêkirmQesr û Kele avakinn

Huner, Wêje gelek pêsketDayikek Kurd h wê derket

Ew caruka Nestûra bûZana, pispor, helbestvan bû

Ew him jm bû, ew him ji mêrPênus hêja, xudan xêr, ber

Lê ew dem ji pirr neajotRoj hat dilên Kurdan bû sot

Ew Dewlet ji holê rabûnTirk û Fans zor dilsa bûn.

43

Dewleta Kurd aMerwani - P.Z. 984

Li qume a Neh û dehanAmed, Biths, Tatvan, Silvan

Li wê sazbû hukma MerwanKurdên Gernas, Sêr û servan

Qiralê Kurd bû Bad DOSTTKDijmm dixist Tir û Xisuk

Kurdan çêkir Rê û PireQesr û Bendav, malên fehre

Awûz û Çand qenc pêsva çûZrmanê Kurd dewlemend bû

Lê Yewnan û Ereb, IranTev Sûr, Mertal, Xençer, kêran

Bi hoviti êris kirinDewleta Kurd dagirkirm

Werge hat xurandm DewletRoja çûyi suva nehat.

44

Dewleta Kurd aMerwani - P.Z. 984

Li qume a Neh û dehanAmed, Biths, Tatvan, Silvan

Li wê sazbû hukma MerwanKurdên Gernas, Sêr û servan

Qiralê Kurd bû Bad DOSTTKDijmm dixist Tir û Xisuk

Kurdan çêkir Rê û PireQesr û Bendav, malên fehre

Awûz û Çand qenc pêsva çûZrmanê Kurd dewlemend bû

Lê Yewnan û Ereb, IranTev Sûr, Mertal, Xençer, kêran

Bi hoviti êris kirinDewleta Kurd dagirkirm

Werge hat xurandm DewletRoja çûyi suva nehat.

44

Derketina Tirkan - P.Z. 1071

Niskva derket Tirk'ên bêbextLi dest wan de Sûr, Mertal, Zext

Mina gurên birçi û harEris dan ser gelên hejar

Ew ji ketm RojhilatêTev QURAN û silawetê

Cengizxan' ê Moxolê ÇinXwin vedixwar, ew bûbû din

Tirk û Moxol, herdu biraTemirandin sewq û çira

Sewitandm hebûna meNehistm qet Diroka me

Kete Mûs' ê qiralê TirkHar û hov bû tunebû sik

Navê qiral Alparslan bûMiroveki har, xwinnuj bû

Wi got "Tirk, Kurd Islam biraKarê kafir nine vira

Em dixwazm arikariBikin, birbm rojên tari"

45

Derketina Tirkan - P.Z. 1071

Niskva derket Tirk'ên bêbextLi dest wan de Sûr, Mertal, Zext

Mina gurên birçi û harEris dan ser gelên hejar

Ew ji ketm RojhilatêTev QURAN û silawetê

Cengizxan' ê Moxolê ÇinXwin vedixwar, ew bûbû din

Tirk û Moxol, herdu biraTemirandin sewq û çira

Sewitandm hebûna meNehistm qet Diroka me

Kete Mûs' ê qiralê TirkHar û hov bû tunebû sik

Navê qiral Alparslan bûMiroveki har, xwinnuj bû

Wi got "Tirk, Kurd Islam biraKarê kafir nine vira

Em dixwazm arikariBikin, birbm rojên tari"

45

Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir

Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê

Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê

Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.

^. ''?:. *

Selahaddini Eyûbi

46

Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir

Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê

Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê

Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.

^. ''?:. *

Selahaddini Eyûbi

46

Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir

Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê

Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê

Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.

Selahaddini Eyûbi

46

Gelê Kurd ew soz bawer kirKete nav Tirk, h wê ser kir

Ew ser, sêrê Malazgirt' êBizans nema Mûs' ê, Sêrt' ê

Tirk derbaz bûn, çûn Qonya' yêSelçûk çêbû h dmya' yê

Çendek dûra qels bû SelçûkHat xurandm nema War, Sûk.

Selahaddini Eyûbi

46

Dewleta Eyûbi - P.Z. 1174

Sal hat gihist qurna donzdehXaçan teng kir war û bergeh

Li derdora Kerkûk, MisûlBi mftê va, ew erda sil

Li wê Mir Nûreddin MamûdZaf xêrxwaz bû, nebû serûd

Wi Dewletek h wê sazkirHeq, Zagonên gel mêzekir

Navê Dewlet dani ZengiJi bo Islam bûbû bengi

Wê qurnê de, XaçparêzanTev barbaran, tev nezanan

Eris didan ser Islam' anNedidan keseki eman

Bi Sûr, Mertal, Kêr û XençerIslam dikustm h her der

Du 01 bûbûn dijmmên hevSer dikirm, bi roj û sev

47

Dewleta Eyûbi - P.Z. 1174

Sal hat gihist qurna donzdehXaçan teng kir war û bergeh

Li derdora Kerkûk, MisûlBi mftê va, ew erda sil

Li wê Mir Nûreddin MamûdZaf xêrxwaz bû, nebû serûd

Wi Dewletek h wê sazkirHeq, Zagonên gel mêzekir

Navê Dewlet dani ZengiJi bo Islam bûbû bengi

Wê qurnê de, XaçparêzanTev barbaran, tev nezanan

Eris didan ser Islam' anNedidan keseki eman

Bi Sûr, Mertal, Kêr û XençerIslam dikustm h her der

Du 01 bûbûn dijmmên hevSer dikirm, bi roj û sev

47

Fransiz û Ingiliz' anRojhilat dikinn xizan

Dixwastm ku biçm QudsêBajar bigrm, lesker vêsê

Padisah ê Kurd NûreddinBo wan seran ew dibû din

Bûbû bengiyê MihamedDigot "ewe bedew, semend"

Wina artesek Kurd kom kirLi cih rabû sert ferman kir

Got "divê em xaçparêzanNekin Qutsê, rêzkin hêzan"

Pismam'ê xwe wi kir SerdarGot "Islam ra tu bibe yar "

Pismam' ê wi rabû ser xweRiya Qudsê zû da ber xwe

Esira wan nav RewandiPismam jir bû, Sêr, efendi

Bi mêwxwasi rabû rêketDeh hezaran lesker pêket

48

Fransiz û Ingiliz' anRojhilat dikinn xizan

Dixwastm ku biçm QudsêBajar bigrm, lesker vêsê

Padisah ê Kurd NûreddinBo wan seran ew dibû din

Bûbû bengiyê MihamedDigot "ewe bedew, semend"

Wina artesek Kurd kom kirLi cih rabû sert ferman kir

Got "divê em xaçparêzanNekin Qutsê, rêzkin hêzan"

Pismam'ê xwe wi kir SerdarGot "Islam ra tu bibe yar "

Pismam' ê wi rabû ser xweRiya Qudsê zû da ber xwe

Esira wan nav RewandiPismam jir bû, Sêr, efendi

Bi mêwxwasi rabû rêketDeh hezaran lesker pêket

48

Ew ket hember xaçparêzanBi sev û roj kes ranezan

Ser kir hember Fillip, RiçhartSer zana bû, ew h serket

Eve ew bû SelahaddinWelat firot, bo 01 û din

Bû Padişah, ImparatorNavê Islam wi rakir jor

Wi tixubên Dewleta xweFehre kir tev dorberên xwe

Filistin û Misir, HicazYemen, Sûrye, kire daxwaz

Ew erd kettn bm destên wiLê mixabm, Kurd man sêwi

Neani navê Kurd zrmanVala i çû, ew xwin, zeman

Wi hebûna Kurd-KurdistariDa Misir û Erebistan.

49

Ew ket hember xaçparêzanBi sev û roj kes ranezan

Ser kir hember Fillip, RiçhartSer zana bû, ew h serket

Eve ew bû SelahaddinWelat firot, bo 01 û din

Bû Padişah, ImparatorNavê Islam wi rakir jor

Wi tixubên Dewleta xweFehre kir tev dorberên xwe

Filistin û Misir, HicazYemen, Sûrye, kire daxwaz

Ew erd kettn bm destên wiLê mixabm, Kurd man sêwi

Neani navê Kurd zrmanVala i çû, ew xwin, zeman

Wi hebûna Kurd-KurdistariDa Misir û Erebistan.

49

Derketma Dewlata Osmanli- P.Z. 1300Li Bûrsa' ê derket OsmanWi Yewnan xist, neda eman

Nûva çêkir wi DewletekÇerxa Tirk 'an rakir Felek

wi navê xwe h Dewlet kirDilên har û hovan sakir

Navê Tirk'an bû OsmanliEw kedxwarên sessed sali

Roj hat dema Sultan YawûzBar giran bû, gel bû pist xûz

Yawûz, Sêx Islam riimstinKi dij wan bû, hemû kustm

Barbar ketm Çaldiran' êXwin njandm, wek baranê

Sêst hezar kes bûn cangoriNahlel Yawûz sed hezari

Textê Zêrin nebû qailWi girt jina Sah Ismail

Wan salan de Kurd-KurdistanNeketibû bm hng, destan

50

Derketma Dewlata Osmanli- P.Z. 1300Li Bûrsa' ê derket OsmanWi Yewnan xist, neda eman

Nûva çêkir wi DewletekÇerxa Tirk 'an rakir Felek

wi navê xwe h Dewlet kirDilên har û hovan sakir

Navê Tirk'an bû OsmanliEw kedxwarên sessed sali

Roj hat dema Sultan YawûzBar giran bû, gel bû pist xûz

Yawûz, Sêx Islam riimstinKi dij wan bû, hemû kustm

Barbar ketm Çaldiran' êXwin njandm, wek baranê

Sêst hezar kes bûn cangoriNahlel Yawûz sed hezari

Textê Zêrin nebû qailWi girt jina Sah Ismail

Wan salan de Kurd-KurdistanNeketibû bm hng, destan

50

Her esirek h nav xwe deWek Dewlet bûn, ciyên xwe de

Destelatek xurt NavendiEw tunebû, Mir, Efendi

Hember dijmin dedibûn yekEw destelat nedihat pêk

Xwe bi xwera dibûn Sêr, DikHember dijmm dina Pisik

Yawûz rûmst h ba miranTev Idris û Cas namerdan

Qers û Sirin, peyman çêbûErdê Kurdan du perçe bû

Dozfirosan, welat firotGel bindest bû, ma tazi, rût.

51

Her esirek h nav xwe deWek Dewlet bûn, ciyên xwe de

Destelatek xurt NavendiEw tunebû, Mir, Efendi

Hember dijmin dedibûn yekEw destelat nedihat pêk

Xwe bi xwera dibûn Sêr, DikHember dijmm dina Pisik

Yawûz rûmst h ba miranTev Idris û Cas namerdan

Qers û Sirin, peyman çêbûErdê Kurdan du perçe bû

Dozfirosan, welat firotGel bindest bû, ma tazi, rût.

51

Çend Wejevanên Diroki

Ali Heriri, Feqi ê TeyranBo evinê, ji bo yaran

Nivisandm wan hisên xweBo me histm diwanên xwe

Pey wan Mele, Ahmed XANIAhmed ruhki teze ani

Mijûl bû ser pirsa NetewBerxwe diket, nediket xew

Digot "çira h nav medaHevgirtmek tune cih da

Divê em ji serfiraz bmRabm serxwe, Sareza bm

Heke ku em bibme yekÇêkin Dewlet, bibm hêzek

Bêt guman wê Ereb û TirkMera bibm xulam bêt sik

Lê ez çib'kim iro ev rewsMir ketme ser rivek sas

Bo neyaran ew kar dikmErdê evrar par-par dikm

52

Çend Wejevanên Diroki

Ali Heriri, Feqi ê TeyranBo evinê, ji bo yaran

Nivisandm wan hisên xweBo me histm diwanên xwe

Pey wan Mele, Ahmed XANIAhmed ruhki teze ani

Mijûl bû ser pirsa NetewBerxwe diket, nediket xew

Digot "çira h nav medaHevgirtmek tune cih da

Divê em ji serfiraz bmRabm serxwe, Sareza bm

Heke ku em bibme yekÇêkin Dewlet, bibm hêzek

Bêt guman wê Ereb û TirkMera bibm xulam bêt sik

Lê ez çib'kim iro ev rewsMir ketme ser rivek sas

Bo neyaran ew kar dikmErdê evrar par-par dikm

52

Tev dijminan gel dikojinSeran de xortan dikujin

Lê mzamm ew rews çibe?Hêvi dikm gel xew rabe

Bibine dost û yarên xweZû sazbike Dewleta xwe

Lê mm nedit, Kurd bibinmWê rojê, brndest neminm"

Belê, Xani usa digotWê hêviye dilê wi sot.

53

Tev dijminan gel dikojinSeran de xortan dikujin

Lê mzamm ew rews çibe?Hêvi dikm gel xew rabe

Bibine dost û yarên xweZû sazbike Dewleta xwe

Lê mm nedit, Kurd bibinmWê rojê, brndest neminm"

Belê, Xani usa digotWê hêviye dilê wi sot.

53

Serê Kela Dimdim

Çû ser dimdim, Sahê IranTev artesek herê giran

Ket çeperê kela DimdunDest Kurdan de Sûr, Mertal, Rim

Bi mêrani hember dijminKetm nav ser keç, mêr û jm

Ew Xano'ê Sêr CengzêrinBi mêrxwasi dikir qirin

Digot " heta em yek hebmQet radeste dijmm nabm"

Sah Abas'ê bêbext û harSer hespê de nedihat xar

Ferman da Pasdar, barbaranKele dan ber gulebaran

Kurdan nexwast radest bibmDil bên girtin, xulam bibm

Rûmstm hevra sond xwannJehr kinn av, av vexwann

Hemû h wê bûn cangoriKurdperweran kinn lori.

54

Serê Kela Dimdim

Çû ser dimdim, Sahê IranTev artesek herê giran

Ket çeperê kela DimdunDest Kurdan de Sûr, Mertal, Rim

Bi mêrani hember dijminKetm nav ser keç, mêr û jm

Ew Xano'ê Sêr CengzêrinBi mêrxwasi dikir qirin

Digot " heta em yek hebmQet radeste dijmm nabm"

Sah Abas'ê bêbext û harSer hespê de nedihat xar

Ferman da Pasdar, barbaranKele dan ber gulebaran

Kurdan nexwast radest bibmDil bên girtin, xulam bibm

Rûmstm hevra sond xwannJehr kinn av, av vexwann

Hemû h wê bûn cangoriKurdperweran kinn lori.

54

Serihildana Sêx Ubedullah- P.Z. 1800Ubedullah û Yezdan SêrHrm zana bûn, ew hrm ji mêr

Sêxê dilsoz, kalê mêrxwasEw zana bû, bêt urs, Gemas

Li hemberê Tirk û FansBerxwe dida bêt xof û tirs

Osmanh artesek gewreAmade kir, ser kir fehre

Fans ji ket hmdirê serHevra sewitandin herder

Sed xihabm Sêx girtm dilÇeqel, Rovi li wê bûn Fil

Romê Sêx sand StenbolêEw Tevger rakir h holê

Sêx reviya ew suva hatDerbaz bû h Diclê, Firat

Hestê hezar lesker komkirDisa wi destpêka ser kir

Lê sed heyfe ew serneketRomê Sêx girt, hêz h binket

Dûra dijmin Sêx sand MekkêLi wê mir, tu wî binekê.

55

Serihildana Sêx Ubedullah- P.Z. 1800Ubedullah û Yezdan SêrHrm zana bûn, ew hrm ji mêr

Sêxê dilsoz, kalê mêrxwasEw zana bû, bêt urs, Gemas

Li hemberê Tirk û FansBerxwe dida bêt xof û tirs

Osmanh artesek gewreAmade kir, ser kir fehre

Fans ji ket hmdirê serHevra sewitandin herder

Sed xihabm Sêx girtm dilÇeqel, Rovi li wê bûn Fil

Romê Sêx sand StenbolêEw Tevger rakir h holê

Sêx reviya ew suva hatDerbaz bû h Diclê, Firat

Hestê hezar lesker komkirDisa wi destpêka ser kir

Lê sed heyfe ew serneketRomê Sêx girt, hêz h binket

Dûra dijmin Sêx sand MekkêLi wê mir, tu wî binekê.

55

Serê Cihan a Yekemin - 1914

Niskva derket serê CihanXwin henki h her ciyan

Çar aliyên Romê de serBed dom dikir jiyanek jehr

Li Rojavê, h RojhilatRomê nedit riyek felat

Roma Res pirr jar keubûHer ciyan de, binkeubû

Hukma Seytan û hilebazKete diqe hêzek xêrxwaz

Kurda ra got "em biraneWenn hember kafirane

Em ser bikm ji bo welatKu, hûn û em bibm felat"

Li ser wê xwasteka RomêDilê Kurdan hate ramê

Serokên Kurd hev sêwirinLi tev peyvên Tehl û Şirin

Abdulqedir * ê GEYLANIPêsneyarek ne bas ani

56

Serê Cihan a Yekemin - 1914

Niskva derket serê CihanXwin henki h her ciyan

Çar aliyên Romê de serBed dom dikir jiyanek jehr

Li Rojavê, h RojhilatRomê nedit riyek felat

Roma Res pirr jar keubûHer ciyan de, binkeubû

Hukma Seytan û hilebazKete diqe hêzek xêrxwaz

Kurda ra got "em biraneWenn hember kafirane

Em ser bikm ji bo welatKu, hûn û em bibm felat"

Li ser wê xwasteka RomêDilê Kurdan hate ramê

Serokên Kurd hev sêwirinLi tev peyvên Tehl û Şirin

Abdulqedir * ê GEYLANIPêsneyarek ne bas ani

56

Got 'rewsa Romê ne baseBervi têkçûnê drmese

Divê em ji mil Romê dmEm dilsozin, ne namerdm

Pisti ser Rom wê heqê meBide hemû daxwazên me

Heke ku Rom usa nekeWêcar xali serê xwe ke

Em bi hêza Mil, Baskên xweBi zor bistinm heqên xwe "

Mirên Kurdan rml dan RomêLesker sandin Yemen, Samê

Li Yemen' ê, h RojavêMeyitên Kurd man bm tavê

Sed hezaran Kurd cangoriBûn, dayikan kinn lori

Sirp û Romen, BulxanstanLi Rojhilat Erebistan

Bm destan de ew Rizgar bûnUan kinn wan Serxwebûn

57

Got 'rewsa Romê ne baseBervi têkçûnê drmese

Divê em ji mil Romê dmEm dilsozin, ne namerdm

Pisti ser Rom wê heqê meBide hemû daxwazên me

Heke ku Rom usa nekeWêcar xali serê xwe ke

Em bi hêza Mil, Baskên xweBi zor bistinm heqên xwe "

Mirên Kurdan rml dan RomêLesker sandin Yemen, Samê

Li Yemen' ê, h RojavêMeyitên Kurd man bm tavê

Sed hezaran Kurd cangoriBûn, dayikan kinn lori

Sirp û Romen, BulxanstanLi Rojhilat Erebistan

Bm destan de ew Rizgar bûnUan kinn wan Serxwebûn

57

Romê derxist Destûr, FermanBo kustina gelê Ennen

Du miliyon Ermen kusunKevir ser kevir nehisûn

Ewqas ji Kurd cangori bûnLi seran de bo Romê çûn

Lê disa ji Kurd-KurdistanRizgar nebû h bin destan

Werqas xwin, bi vala i çûPirr malan da derneket dû

Romê mala Kurd sewitandBo mafên xwe ew xwin njand

Lê disa ji Rom serneketSer wenda kir, ew h brnket

Padisah text û tacê xweCihist, felat kir canê xwe

Li dawiya serê CihanNe Sultan ma, ne Qiral, Xan

Hukma Romê h holê dewek kevirek h golê de

Wenda bû çû, Sultan nemaHat quhartm, nû bû sema.

58

Romê derxist Destûr, FermanBo kustina gelê Ennen

Du miliyon Ermen kusunKevir ser kevir nehisûn

Ewqas ji Kurd cangori bûnLi seran de bo Romê çûn

Lê disa ji Kurd-KurdistanRizgar nebû h bin destan

Werqas xwin, bi vala i çûPirr malan da derneket dû

Romê mala Kurd sewitandBo mafên xwe ew xwin njand

Lê disa ji Rom serneketSer wenda kir, ew h brnket

Padisah text û tacê xweCihist, felat kir canê xwe

Li dawiya serê CihanNe Sultan ma, ne Qiral, Xan

Hukma Romê h holê dewek kevirek h golê de

Wenda bû çû, Sultan nemaHat quhartm, nû bû sema.

58

Derketina Mistefa Kemal- P.Z. 1919

Li ser fermana VatetinSerbazeki har, derewçin

Derket ew h Stenboh 'êÇû Samsûn'ê, Anadol'ê

Erzurum' ê civin çêkirNûçe Sêvaz'ê ra rêkir

Li wê rabû çû Sêvaz'êKu, h wê ji bigre sozê

Eve ew bû, pasa KemalJi xwera dit gelek heval

Wi gazi Sêx, Mirên Kurd kirArikar xwast, peyman çêkir

Wi ji got "em Islam biraKarê kafir tune vira

Ji bo Eli, bo MihamedHûn Ari'ne, newiyên MED

Werm bidm me hûn destanDûra sazkin Kurd-Kurdistan"

59

Derketina Mistefa Kemal- P.Z. 1919

Li ser fermana VatetinSerbazeki har, derewçin

Derket ew h Stenboh 'êÇû Samsûn'ê, Anadol'ê

Erzurum' ê civin çêkirNûçe Sêvaz'ê ra rêkir

Li wê rabû çû Sêvaz'êKu, h wê ji bigre sozê

Eve ew bû, pasa KemalJi xwera dit gelek heval

Wi gazi Sêx, Mirên Kurd kirArikar xwast, peyman çêkir

Wi ji got "em Islam biraKarê kafir tune vira

Ji bo Eli, bo MihamedHûn Ari'ne, newiyên MED

Werm bidm me hûn destanDûra sazkin Kurd-Kurdistan"

59

Usa xapand wi Axa, MirBi aqil bû, bi rasti jir

Dûra rabû çû AnqarêGel ser dikir h her derê

Mir, Begên Kurd lesker sandinBi nezani gel xapandm

Ew mêrxwas û xotên egitHukma Romê xwina wan mit

Kurd ketm sereki giranTev pismam û h tev biran

Eris kinn weka sêranZû serkeun mina mêran

Artesên Yewnan binkettnEw reviyan, Kurd dûketm

Heya Izmir fiktandinLi Behrê de xemqandm

Rizgar kinn erdê RomêRom h Kurdan nehat ramê.

60

Usa xapand wi Axa, MirBi aqil bû, bi rasti jir

Dûra rabû çû AnqarêGel ser dikir h her derê

Mir, Begên Kurd lesker sandinBi nezani gel xapandm

Ew mêrxwas û xotên egitHukma Romê xwina wan mit

Kurd ketm sereki giranTev pismam û h tev biran

Eris kinn weka sêranZû serkeun mina mêran

Artesên Yewnan binkettnEw reviyan, Kurd dûketm

Heya Izmir fiktandinLi Behrê de xemqandm

Rizgar kinn erdê RomêRom h Kurdan nehat ramê.

60

Peymana Sewr - P.Z. 1920

Li Fransa kom bû CihanBona pirsa Kurd û Filan

Serif Pasa, Kurdê dilsozBo pirsa Kurd, wi stand soz

Ew nûnêrê gelê Kurd bûMiroveki Kurdevin bû

Li wê çêbû peymana SewrDin û har bûn, Tirk'ên Gurgewr

Tirk rûnisun, hev sêwirinWek Çûkres'an, Tû hêwirin

Gotin"em planek çêkmMirên Kurdan h dij hevkm

Hmekan bikm NewêrgerBên meclisê, gelek nefer

Ruh û canê wan em misdinEw çavbirçi, doxm sistm

Em bidm wan, Drav, Jm, MalKu, çareser bibe ev hal

Wana usa bixapimnDûra qira wan em binm

61

Peymana Sewr - P.Z. 1920

Li Fransa kom bû CihanBona pirsa Kurd û Filan

Serif Pasa, Kurdê dilsozBo pirsa Kurd, wi stand soz

Ew nûnêrê gelê Kurd bûMiroveki Kurdevin bû

Li wê çêbû peymana SewrDin û har bûn, Tirk'ên Gurgewr

Tirk rûnisun, hev sêwirinWek Çûkres'an, Tû hêwirin

Gotin"em planek çêkmMirên Kurdan h dij hevkm

Hmekan bikm NewêrgerBên meclisê, gelek nefer

Ruh û canê wan em misdinEw çavbirçi, doxm sistm

Em bidm wan, Drav, Jm, MalKu, çareser bibe ev hal

Wana usa bixapimnDûra qira wan em binm

61

Divê iro em Fhrç'ê raBibên"Xalo"ser pirê ra"

Keûn nav dek û dolavanNavê Xwedê, bi silavan

Balyoz sandm ba Mir, AxanBa Seyidan, h ba Sêxan

Gotm"wenn em bi hevraÇêkin Kurdistan ji wera

Meclisa nû, ê we, ê meEm dest hevdm Xwedê rame

Lingên kafir, nekm welatKu, Ol'a me bibe felat

Usa nebe, kafir wê bênOl'ê rakin wek Seg birrên

Çendsed sale em ciranmWek pidi û dev, diranm

Ol'a me û welat yekeKafir dixwaze me cêke

Ev ji nabe, bo we û meKu, bêjin na, wera serme"

***

62

Divê iro em Fhrç'ê raBibên"Xalo"ser pirê ra"

Keûn nav dek û dolavanNavê Xwedê, bi silavan

Balyoz sandm ba Mir, AxanBa Seyidan, h ba Sêxan

Gotm"wenn em bi hevraÇêkin Kurdistan ji wera

Meclisa nû, ê we, ê meEm dest hevdm Xwedê rame

Lingên kafir, nekm welatKu, Ol'a me bibe felat

Usa nebe, kafir wê bênOl'ê rakin wek Seg birrên

Çendsed sale em ciranmWek pidi û dev, diranm

Ol'a me û welat yekeKafir dixwaze me cêke

Ev ji nabe, bo we û meKu, bêjin na, wera serme"

***

62

Li Angarê meclis kom bûKomara Tirk, h wê sazbû

Romê xapand, heftê du kesAni meclisê bi hewes

Werge Kurd keun meclisêMirên Mêrdin, Mûs, Bitlis'ê

Heftê du Kurdên NewêrgerDoz firos bûn, bêt Dil, Ciger

Diyap axa, Hesen XêyriDivê kes bo wan negiri

Ew Newêrgerên Dêrsrm bûnBêt dengê gel, bi xwe çûbûn

Rojek Mistefa Kemal got"Wenn meclisê seri qot

Bi bêdengi, li sûn riinmNewêrgerên Kurdan hûnin"

Diyap axa zef sadibûHerkes h ber wi radibû

Mistê kor ew bas nasdikirDestên wi digirt maçdikir

63

Li Angarê meclis kom bûKomara Tirk, h wê sazbû

Romê xapand, heftê du kesAni meclisê bi hewes

Werge Kurd keun meclisêMirên Mêrdin, Mûs, Bitlis'ê

Heftê du Kurdên NewêrgerDoz firos bûn, bêt Dil, Ciger

Diyap axa, Hesen XêyriDivê kes bo wan negiri

Ew Newêrgerên Dêrsrm bûnBêt dengê gel, bi xwe çûbûn

Rojek Mistefa Kemal got"Wenn meclisê seri qot

Bi bêdengi, li sûn riinmNewêrgerên Kurdan hûnin"

Diyap axa zef sadibûHerkes h ber wi radibû

Mistê kor ew bas nasdikirDestên wi digirt maçdikir

63

Wira digot "bavo, babaCanê mm ji tera heba"

Roj hat ew ji kust, wendakirHebûna kurd qedexe kir

Eve, ewm, ew Tirk'ên xasLeheng, Sareza û mêrxwas

Rovi çiwext ku, bibe SêrTirk ji ew dem, dibe xwasmêr.

64

Wira digot "bavo, babaCanê mm ji tera heba"

Roj hat ew ji kust, wendakirHebûna kurd qedexe kir

Eve, ewm, ew Tirk'ên xasLeheng, Sareza û mêrxwas

Rovi çiwext ku, bibe SêrTirk ji ew dem, dibe xwasmêr.

64

ihsan Nûri

65

ihsan Nûri

65

îhsan Nûri

65

îhsan Nûri

65

Komelên Kurd, Serihildanû Tevkusttna Qoçkiriyê - 1920

Komelên Kurd ir.şad, HêviLi dij wan bûn, Tirk'ên Rovi

Ew komelên gelê Kurd bûnBo wan Kurd serbihnd dibûn

Karên qenc û bas dikinnGelê Kurd siyar dikinn

Hember wan dek û dolavanKurdperwerên Kurd dilkovan

Dibûn, ew berxwe diketmSev û roj ranediketm

Sêr û dilsozên KurdistanGotm"divê em bêt westan

Bikevm nav kar, xebatanBinm berçav, her babetan

Ew kesên bêbext, doz firosBo gel nakin xizmetek bas

Bi lez û bez, em asteng bmHin ku zûye, em rê nedm"

66

Komelên Kurd, Serihildanû Tevkusttna Qoçkiriyê - 1920

Komelên Kurd ir.şad, HêviLi dij wan bûn, Tirk'ên Rovi

Ew komelên gelê Kurd bûnBo wan Kurd serbihnd dibûn

Karên qenc û bas dikinnGelê Kurd siyar dikinn

Hember wan dek û dolavanKurdperwerên Kurd dilkovan

Dibûn, ew berxwe diketmSev û roj ranediketm

Sêr û dilsozên KurdistanGotm"divê em bêt westan

Bikevm nav kar, xebatanBinm berçav, her babetan

Ew kesên bêbext, doz firosBo gel nakin xizmetek bas

Bi lez û bez, em asteng bmHin ku zûye, em rê nedm"

66

Serokên Kurd hatm ba hevHev sêwirin bi roj û sev

Dawiyê de girtm biryarKu, ser bikm hember neyar

Nûri Dêrsrmi, Ali SêrTev Ali San, ew her sê mêr

Ew bûn berpirsiyarên serTifmg girtm, derketin der

Serê Qoçkiri destpêkirHukma Romê lesker rêkir

Serdarê Tirk Topal OSMANLi Mistê girtibû ferman

Wi sewitand war û baniXwin henkand weka kani

Negot Zarok, qet negot jmBo xwina Kurd ew bûbû din

Laz Osman, Mistefa KemalNe can hisûn, ne dewar, mal

Temirandm ew serhildanTalan Kirm warên merdan

Rij'ya xwina Çil hezaranKurd birnekm wan neyaran.

67

Serokên Kurd hatm ba hevHev sêwirin bi roj û sev

Dawiyê de girtm biryarKu, ser bikm hember neyar

Nûri Dêrsrmi, Ali SêrTev Ali San, ew her sê mêr

Ew bûn berpirsiyarên serTifmg girtm, derketin der

Serê Qoçkiri destpêkirHukma Romê lesker rêkir

Serdarê Tirk Topal OSMANLi Mistê girtibû ferman

Wi sewitand war û baniXwin henkand weka kani

Negot Zarok, qet negot jmBo xwina Kurd ew bûbû din

Laz Osman, Mistefa KemalNe can hisûn, ne dewar, mal

Temirandm ew serhildanTalan Kirm warên merdan

Rij'ya xwina Çil hezaranKurd birnekm wan neyaran.

67

Peymana Lozanê - 1923

Emperyalên Cihan kombûnKurdên xewok siyar nebûn

Rûmstin bajarê LOZANKetm nav gengesa sozan

Li wê peyman mvisandinDûra rabûn, bi deng xwendin

Gotm "heftê du Mirên KurdBiryar dane, bnyarek rmd

Naxwazm Kurd û KurdistanXwe nabinm qet bm destan

Dibên"Kurd û Tirk biraneEslê me yek, kok Tûrane"

Binhênn hûn nameyên wanAha evm, em qurban, can

Em nikarin tistek bikmÇawa em wan, li hev cêkm"?

***

Belê, ew casên do firosDerew kirm vala û bos

Bo mafên xweên gemarinGel firotm, jehr kinn Jîn

68

Peymana Lozanê - 1923

Emperyalên Cihan kombûnKurdên xewok siyar nebûn

Rûmstin bajarê LOZANKetm nav gengesa sozan

Li wê peyman mvisandinDûra rabûn, bi deng xwendin

Gotm "heftê du Mirên KurdBiryar dane, bnyarek rmd

Naxwazm Kurd û KurdistanXwe nabinm qet bm destan

Dibên"Kurd û Tirk biraneEslê me yek, kok Tûrane"

Binhênn hûn nameyên wanAha evm, em qurban, can

Em nikarin tistek bikmÇawa em wan, li hev cêkm"?

***

Belê, ew casên do firosDerew kirm vala û bos

Bo mafên xweên gemarinGel firotm, jehr kinn Jîn

68

Welatê Kurd bû çar perçeHeftê du kes bûn dest pençe

Bûn xulamê hukma RomêWek Pez, Dewar ketin gomê.

69

Welatê Kurd bû çar perçeHeftê du kes bûn dest pençe

Bûn xulamê hukma RomêWek Pez, Dewar ketin gomê.

69

Misteta Kemal û Diab Axa

70

Misteta Kemal û Diab Axa

70

Misteta Kemal û Diab Axa

70

Misteta Kemal û Diab Axa

70

Pirsa Kurd li Rojev'aMeclisa Tirk da - 1920-1923

Pirsa Kurdi bi carek dmKet Rojev'ê, Mist bû har, din

Meclis kete nav gotbêjanWê babetê da Mistê jan

Pirr hêrsket Mistefa KemalWi got"bira, binhêr heval

Ev welat, welatê TirkeLi wê rûne, kuro sermke

Lewra Kurd, Tirk yek nijadinRûnm ahengeki xwedm

Welat yeke, perçe nabeKi dibê"na"bila rabe

Ez ji wera bêjnn disaQet naxwazrm peyvên usa

Carek dm ku, bibihisimKu nekujim, bêt namûsim".

Hesen Xêyri rabû serxwePênûs, Defter dabû berxwe

Got"bira'no Pasa rasteGelê Kurd, Tirk wek Dew, Mast'e

71

Pirsa Kurd li Rojev'aMeclisa Tirk da - 1920-1923

Pirsa Kurdi bi carek dmKet Rojev'ê, Mist bû har, din

Meclis kete nav gotbêjanWê babetê da Mistê jan

Pirr hêrsket Mistefa KemalWi got"bira, binhêr heval

Ev welat, welatê TirkeLi wê rûne, kuro sermke

Lewra Kurd, Tirk yek nijadinRûnm ahengeki xwedm

Welat yeke, perçe nabeKi dibê"na"bila rabe

Ez ji wera bêjnn disaQet naxwazrm peyvên usa

Carek dm ku, bibihisimKu nekujim, bêt namûsim".

Hesen Xêyri rabû serxwePênûs, Defter dabû berxwe

Got"bira'no Pasa rasteGelê Kurd, Tirk wek Dew, Mast'e

71

Havin û koka me yekeHeqê kêye, ew me cêke"?

Kemal Pasa, xwe sûn rakirÇû eniya Hesen maçkir

Got"bi rasti tu dilsoziXwedê ji te bibe razi

Ez dixwazim, sibe biraBi cilên Kurd werê vira"

Rojûra dm, Hesen XêyriXwe xemiland, vekir deri

Bi lez û bez, rabû rêketQet çekûçek, seri neket

Cemedan û Sapik û salKet meclisê Hesen'ê kal

Roj hat gazi Hesen kinnDest girêdan, girun-binn

Dadgir'ê"Serxwebûn"pirs kir"Çira cilên Kurd te xwe kir"?

Got'Tasa'ê rmn ferman kirJi bona ev, mm kmc xwe kir"

Gotm'Tasa tu cenbandDerewên te, wi hember xwend

72

Havin û koka me yekeHeqê kêye, ew me cêke"?

Kemal Pasa, xwe sûn rakirÇû eniya Hesen maçkir

Got"bi rasti tu dilsoziXwedê ji te bibe razi

Ez dixwazim, sibe biraBi cilên Kurd werê vira"

Rojûra dm, Hesen XêyriXwe xemiland, vekir deri

Bi lez û bez, rabû rêketQet çekûçek, seri neket

Cemedan û Sapik û salKet meclisê Hesen'ê kal

Roj hat gazi Hesen kinnDest girêdan, girun-binn

Dadgir'ê"Serxwebûn"pirs kir"Çira cilên Kurd te xwe kir"?

Got'Tasa'ê rmn ferman kirJi bona ev, mm kmc xwe kir"

Gotm'Tasa tu cenbandDerewên te, wi hember xwend

72

Lê ku rasti tu Tirk'banaBersiva te dibû na-na"

Guh nadan goûnên HesenKinn stu, sirit û ben

Hesen Xêyri kire hawarQet guh nedan Tirk'ên neyar

Got"cangoriyên KurdistanMmra vekm mil û destan

Iro ez têm nav refên weBiborimn, ez canê we"

Hesen Xêyri dereng mabûCellat hêrs ket, h şûn rabû

Bm hngan de kisand kursiQet hawara wi nepirsi

Benê bi Rûn, gewri sidandKar û berên hesen qedand

Ew ji h wê, werge kustmLi dijên xwe kes nehistin

Yên ku man ji , ew reviyanKetm bmerd, serê çiyan.

73

Lê ku rasti tu Tirk'banaBersiva te dibû na-na"

Guh nadan goûnên HesenKinn stu, sirit û ben

Hesen Xêyri kire hawarQet guh nedan Tirk'ên neyar

Got"cangoriyên KurdistanMmra vekm mil û destan

Iro ez têm nav refên weBiborimn, ez canê we"

Hesen Xêyri dereng mabûCellat hêrs ket, h şûn rabû

Bm hngan de kisand kursiQet hawara wi nepirsi

Benê bi Rûn, gewri sidandKar û berên hesen qedand

Ew ji h wê, werge kustmLi dijên xwe kes nehistin

Yên ku man ji , ew reviyanKetm bmerd, serê çiyan.

73

[fi- .

' ? -

i-

rv -

r - 1-'- '« «,.; x »

V^HJBj|ij?'NfMflB&KV^ :»:";

SAHBBVAVAVflBr v

1H

pETi

B?1

Simko Axa

74

[fi- .

' ? -

i-

rv -

r - 1-'- '« «,.; x »

V^HJBj|ij?'NfMflB&KV^ :»:";

SAHBBVAVAVflBr v

1H

pETi

B?1

Simko Axa

74

Simko Axa

74

Simko Axa

74

Li qurna bistan de, çendTevgerên Kurdistan'aIran û Iraq'ê - 1920-1922

Li pisti serê CihanêTevgera Kurd h Iran'ê

Rabû serxwe hember dijmmRêzkiribun Mêr, Xort û Jm

Serokê esira ŞikakRizaliyê, heya Sirnak

Rêzkir hêzek herê gewreHer Tist ani berçav, fehre

Eve, ew bû Simko ê ŞêrTirs nezan bu, Gemas û Mêr

Emperyalên har û kedxwarLi sûn rabûn, wek gurên har

Ew xwinmrjên çav birçi, harŞandin Iran Olperest MAR

Mar Şemûr, kesisê AsûrHesabê xwe dikir hûr-hûr

Wi ji dixwast bibe DehaqBigire Kurdistana, Iraq

75

Li qurna bistan de, çendTevgerên Kurdistan'aIran û Iraq'ê - 1920-1922

Li pisti serê CihanêTevgera Kurd h Iran'ê

Rabû serxwe hember dijmmRêzkiribun Mêr, Xort û Jm

Serokê esira ŞikakRizaliyê, heya Sirnak

Rêzkir hêzek herê gewreHer Tist ani berçav, fehre

Eve, ew bû Simko ê ŞêrTirs nezan bu, Gemas û Mêr

Emperyalên har û kedxwarLi sûn rabûn, wek gurên har

Ew xwinmrjên çav birçi, harŞandin Iran Olperest MAR

Mar Şemûr, kesisê AsûrHesabê xwe dikir hûr-hûr

Wi ji dixwast bibe DehaqBigire Kurdistana, Iraq

75

Rûs, Ingiliz, pist didan wiLi pey wi de, ew didûn si

Simko Axa plan hinkirHember plan, plan çêkir

Xwest ku Mar Semûr bibineKONESAR'ê tev wi rûne

Sed û Çil leskerên AsûrKetm riek, dijwar û dûr

Simko Axa dorbera wanBirriya, kust, h wê sed can

Pisti wê kustma KesisFilan, Asûr kinn Kiş-kis

Berê xwe dan KONESAR'êSer xwastek û wê biryarê

Bi hevra wan êris kinnGund sewtandin, talan kirm

Sed û Çil hezar Kurd kusûnLi gundan de, can nehistm

Li pisti wê tevkusunêJi bo qesas, ji bo xwinê

Simko êris da ser AsûrBirin h wan gelek kir kûr

76

Rûs, Ingiliz, pist didan wiLi pey wi de, ew didûn si

Simko Axa plan hinkirHember plan, plan çêkir

Xwest ku Mar Semûr bibineKONESAR'ê tev wi rûne

Sed û Çil leskerên AsûrKetm riek, dijwar û dûr

Simko Axa dorbera wanBirriya, kust, h wê sed can

Pisti wê kustma KesisFilan, Asûr kinn Kiş-kis

Berê xwe dan KONESAR'êSer xwastek û wê biryarê

Bi hevra wan êris kinnGund sewtandin, talan kirm

Sed û Çil hezar Kurd kusûnLi gundan de, can nehistm

Li pisti wê tevkusunêJi bo qesas, ji bo xwinê

Simko êris da ser AsûrBirin h wan gelek kir kûr

76

Hêzên Asûr bûn tar û marRûs û Iran, ew bûn din, har

Leskerên Rûs h tev IranÇûn ser Kurdan, mina guran

Lê disa ji sernekeunHêz kisandin, suva hatm

Hukma Fans, plan çêkirBalyozek Simko'ra rêkir

Bi derew û dek, dolavanSonda"QURAN"tev silavan

Gotm"divê em zû rûnmDu gel biran h hev binm"

Simko Axa ew bawer kirQet guhdare, kesi nekir

Rabû rêket, bi siwariÇû ba dijmin, bo wi kari

Fans kir dafikê, ew kustTevger werge bêt seri hist

Simko Axa ê dilovanDil, kezewên Kurd kir kovan

Ew Sêr, lehengê NetewiKurd bimekm tucaran wi.

Koneşar : gundeki Kurdistan'e Iran'e

77

Hêzên Asûr bûn tar û marRûs û Iran, ew bûn din, har

Leskerên Rûs h tev IranÇûn ser Kurdan, mina guran

Lê disa ji sernekeunHêz kisandin, suva hatm

Hukma Fans, plan çêkirBalyozek Simko'ra rêkir

Bi derew û dek, dolavanSonda"QURAN"tev silavan

Gotm"divê em zû rûnmDu gel biran h hev binm"

Simko Axa ew bawer kirQet guhdare, kesi nekir

Rabû rêket, bi siwariÇû ba dijmin, bo wi kari

Fans kir dafikê, ew kustTevger werge bêt seri hist

Simko Axa ê dilovanDil, kezewên Kurd kir kovan

Ew Sêr, lehengê NetewiKurd bimekm tucaran wi.

Koneşar : gundeki Kurdistan'e Iran'e

77

Sêx Mamût Berzanci

78

Sêx Mamût Berzanci

78

mûtil^Sêx Mamût Berzanci

78

mûtil^Sêx Mamût Berzanci

78

Serihildana Sêx MamûtBerzanci - 1919

Li basûrê, Sêx BerzanciXwast daxwazên gel bine ci

Wi rabû doza welat kirKete nav gel, gel qenc rêzkir

Hukma Iraq'a hov û harJi Ingiliz xwast arikar

Ingiliz'ên por kej, çav sûtBi eris çûn ser Sêx Mamût

Li tev top û tank, firokanNenhêriyan Jm, zarokan

Esman de bombe barandmGund û bajar sewitandin

Bi hezaran mirov kustmGelê Kurd bêt havil histin

Biritanya bû dij KurdanLi semeket ew ser'hildan.

79

Serihildana Sêx MamûtBerzanci - 1919

Li basûrê, Sêx BerzanciXwast daxwazên gel bine ci

Wi rabû doza welat kirKete nav gel, gel qenc rêzkir

Hukma Iraq'a hov û harJi Ingiliz xwast arikar

Ingiliz'ên por kej, çav sûtBi eris çûn ser Sêx Mamût

Li tev top û tank, firokanNenhêriyan Jm, zarokan

Esman de bombe barandmGund û bajar sewitandin

Bi hezaran mirov kustmGelê Kurd bêt havil histin

Biritanya bû dij KurdanLi semeket ew ser'hildan.

79

Sêx Said

80

Sêx Said

80

Sêx Said

80

Sêx Said

80

Serihildana Şêx Said - 1925

Hezar nehsed bist û sisêWexta giyan, kax û kêsê

Kurdperwer h ciki kom bunHevdu diûn, pirr dilsa bûn

Rûmstm h hev sêwirinWeka biran, peyvên sirin

Pisti gelek got û bêjanKesên zana, kesên rêzan

Gotm"em komelek sazkmGel bêt rêze, em gel rêzkm

Bese êdi ev razandmBibe ku xwin bê njandm

Çendsed sale zilma RomêHukmek hove, naye ramê

Rom naxwaze Kurd siyarbinXudan Dewlet, xudan war bin

Ev erd, erdê me KurdaneNavê welat Kurdistan'ê"

Li nav xwe de girtm biryarRewsa welêt kinn diyar

Serihildana Şêx Said - 1925

Hezar nehsed bist û sisêWexta giyan, kax û kêsê

Kurdperwer h ciki kom bunHevdu diûn, pirr dilsa bûn

Rûmstm h hev sêwirinWeka biran, peyvên sirin

Pisti gelek got û bêjanKesên zana, kesên rêzan

Gotm"em komelek sazkmGel bêt rêze, em gel rêzkm

Bese êdi ev razandmBibe ku xwin bê njandm

Çendsed sale zilma RomêHukmek hove, naye ramê

Rom naxwaze Kurd siyarbinXudan Dewlet, xudan war bin

Ev erd, erdê me KurdaneNavê welat Kurdistan'ê"

Li nav xwe de girtm biryarRewsa welêt kinn diyar

Li wê Rêbaz nivisandinDeq û deq bi hevra xwendm

Sazbû Komela AZADIBi dilxwazi, bi dilsadi

Bû serok Xalit'ê CibranPirozkinn mina biran

Komelê riçal da nav gelWeka koka Kewli, Nefel

Rêzanan gel rêz dikirmSerxwest û siyar dikirm

Romê sik bir, xew lê reviBû Seytan'ek, bû wek Rovi

Bi dirav û malê dmêCas kiriyan ji bo xwinê

Li ser bêbextiya casanEw tevger ket bm jan, êsan

Esirên Kurd xwe firotmXaht beg ji hate girtm

***

Li Pali yê esir kom bûnJi bo Xaht, zef xemgin bûn

82

Li wê Rêbaz nivisandinDeq û deq bi hevra xwendm

Sazbû Komela AZADIBi dilxwazi, bi dilsadi

Bû serok Xalit'ê CibranPirozkinn mina biran

Komelê riçal da nav gelWeka koka Kewli, Nefel

Rêzanan gel rêz dikirmSerxwest û siyar dikirm

Romê sik bir, xew lê reviBû Seytan'ek, bû wek Rovi

Bi dirav û malê dmêCas kiriyan ji bo xwinê

Li ser bêbextiya casanEw tevger ket bm jan, êsan

Esirên Kurd xwe firotmXaht beg ji hate girtm

***

Li Pali yê esir kom bûnJi bo Xaht, zef xemgin bûn

82

Yûsif Ziya rabû serxwePênûs, qaxiz wi da ber xwe

Tili rakir Yûsif h wirTemase kir Sêxê nemir

Got"ez dibêm ku, Sêx SaidBibe serok kalê egit"

Hemû kesan, bi dil û canGoûn"base, qence raman"

Kalê leheng, ew pêsneyarPejirand û dest avit kar

Li wê rabûn, çûn Piran'êTe digof'diçin dilan'ê".

***

Hezar nehsed û bist û pêncLi Pali yê, Hûn'ê û Gênc

Tevgera Kurd zor ges dibûLi nav gel de, xurt, bas dibû

Rojeki leskerên RomêTev Tifing û Silf û Run'ê

Rabûn ew çûn gundê PiranWek Çeqel û weka guran

83

Yûsif Ziya rabû serxwePênûs, qaxiz wi da ber xwe

Tili rakir Yûsif h wirTemase kir Sêxê nemir

Got"ez dibêm ku, Sêx SaidBibe serok kalê egit"

Hemû kesan, bi dil û canGoûn"base, qence raman"

Kalê leheng, ew pêsneyarPejirand û dest avit kar

Li wê rabûn, çûn Piran'êTe digof'diçin dilan'ê".

***

Hezar nehsed û bist û pêncLi Pali yê, Hûn'ê û Gênc

Tevgera Kurd zor ges dibûLi nav gel de, xurt, bas dibû

Rojeki leskerên RomêTev Tifing û Silf û Run'ê

Rabûn ew çûn gundê PiranWek Çeqel û weka guran

83

Serbazeki dijrmnê harYeki bêbext, bejn km, mirdar

Wi Lizukek h gund çêkirYekser h wê, ser destpêkir

Çend leşkerên dijmin minnMayin revyan, nûçe birm

Ser wê bêbextiya serbazLi Anqarê, Tokat, Sêvaz

Artesên Tirk wê rêkeunÇiyan, destan de dakeun

Li tev top û tev ftrokanNenhêriyan Jm, zarokan

Hêzên Kurd bêt havil mabûnBist hezar Kes hevra rabûn

Serokê Kurd kal Sêx SaitMêrê zana, pispor, egit

Hemû Kurdên AzadixwazLi cih rabûn, wek Sêr û Baz

Ketm nav sereki giranLi Xarpit'ê, Mêrdin, Piran

Serdarê ser leheng YADOEw newiyê Werdê, Kurdo

84

Serbazeki dijrmnê harYeki bêbext, bejn km, mirdar

Wi Lizukek h gund çêkirYekser h wê, ser destpêkir

Çend leşkerên dijmin minnMayin revyan, nûçe birm

Ser wê bêbextiya serbazLi Anqarê, Tokat, Sêvaz

Artesên Tirk wê rêkeunÇiyan, destan de dakeun

Li tev top û tev ftrokanNenhêriyan Jm, zarokan

Hêzên Kurd bêt havil mabûnBist hezar Kes hevra rabûn

Serokê Kurd kal Sêx SaitMêrê zana, pispor, egit

Hemû Kurdên AzadixwazLi cih rabûn, wek Sêr û Baz

Ketm nav sereki giranLi Xarpit'ê, Mêrdin, Piran

Serdarê ser leheng YADOEw newiyê Werdê, Kurdo

84

Ferman da kalo ê pisporGot"biginn Ala kesk, sor

Eris bikin weka sêranEm biminn, mina mêran"

Girtm Ahmed, girtm XarpitRom ji dibû har û ifrit

Wê beri dan Çapaxçûr'êErzurum, çemê xebûr'ê

Lê esira Xormek, LolanDizi ketm kort û çalan

Pasva kusun birayên xweDan dest dijmm, namûsên xwe

Bona 01 û bo mesebanBûn hevalê can qeseban

Ew tevger werge sikandmMizgin ji Romê ra sandin

Dil hat girtm kal Sêx SaitRomê xwina hezaran mit

Sazbû dadigeh"Serxwebûn"Tirk'ên Fasist gelhev kom bûn

Çil û hest sêpi wan daninSêx Abdulqedir ji anin

85

Ferman da kalo ê pisporGot"biginn Ala kesk, sor

Eris bikin weka sêranEm biminn, mina mêran"

Girtm Ahmed, girtm XarpitRom ji dibû har û ifrit

Wê beri dan Çapaxçûr'êErzurum, çemê xebûr'ê

Lê esira Xormek, LolanDizi ketm kort û çalan

Pasva kusun birayên xweDan dest dijmm, namûsên xwe

Bona 01 û bo mesebanBûn hevalê can qeseban

Ew tevger werge sikandmMizgin ji Romê ra sandin

Dil hat girtm kal Sêx SaitRomê xwina hezaran mit

Sazbû dadigeh"Serxwebûn"Tirk'ên Fasist gelhev kom bûn

Çil û hest sêpi wan daninSêx Abdulqedir ji anin

85

Tev Sêx Sait dardakinnMeyitên wan girtm, binn

Abdulqedir'ê GeylaniRomê ew kust dawi ani

Sirit kinn gewriya wanCangori bûn çil û hest can

Li ser kursi kalo bang kirBo gelê xwe wi hosi kir

Got"bira'no, hûn tola meBistimn, sakm ruhên me

Her biji Kurd û KurdistanWê felat be, ew bm destan"

***

Wi seri de dijminê harKust gelê Kurd pênce hezar

Hin ronakbir reviyan, çûnLi Şam'ê wan sazkir Xoybûn

Pêsengkar mala BedirxanWan ji wenda kir gelek can

Derxisûn"Ronahi, Hawar"Tev Cigerxwin, kesên bijar

86

Tev Sêx Sait dardakinnMeyitên wan girtm, binn

Abdulqedir'ê GeylaniRomê ew kust dawi ani

Sirit kinn gewriya wanCangori bûn çil û hest can

Li ser kursi kalo bang kirBo gelê xwe wi hosi kir

Got"bira'no, hûn tola meBistimn, sakm ruhên me

Her biji Kurd û KurdistanWê felat be, ew bm destan"

***

Wi seri de dijminê harKust gelê Kurd pênce hezar

Hin ronakbir reviyan, çûnLi Şam'ê wan sazkir Xoybûn

Pêsengkar mala BedirxanWan ji wenda kir gelek can

Derxisûn"Ronahi, Hawar"Tev Cigerxwin, kesên bijar

86

Ziman, Wêje, pêsva birmRoj hat ew ji hemû minn

Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.

Ji malbata Bdirxanan de çend Ronakbir

87

Ziman, Wêje, pêsva birmRoj hat ew ji hemû minn

Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.

Ji malbata Bdirxanan de çend Ronakbir

87

;l k-

V

S-'-^y^ .-,

^»,s«*4s-

11

'::0^h-

'"Ê$

..«Sw^*

&&|£§«*-"4S££b£»£fc> ~

^^^^^BrS ^êê& ^BPI^B^I

^v ..^sLr^wl

Jp- v

^^^r^^^

':!-%;*''':#^

&

*"* " *V-g^-nv«

;;---^.;. -^

;-,S -to

^A' "!*

"~~ '>?'

^

BP2?«**

g* -

li

Nûri Dersimi

88

;l k-

V

S-'-^y^ .-,

^»,s«*4s-

11

'::0^h-

'"Ê$

..«Sw^*

&&|£§«*-"4S££b£»£fc> ~

^^^^^BrS ^êê& ^BPI^B^I

^v ..^sLr^wl

Jp- v

^^^r^^^

':!-%;*''':#^

&

*"* " *V-g^-nv«

;;---^.;. -^

;-,S -to

^A' "!*

"~~ '>?'

^

BP2?«**

g* -

li

Nûri Dersimi

88

Ziman, Wêje, pêşva binnRoj hat ew ji hemû minn

Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.

Ji malbata Bdirxanan de cend Ronakbir

87

Ziman, Wêje, pêşva binnRoj hat ew ji hemû minn

Xwedê rama xwe h wan keKu, Bihist hey, wan wê cih ke.

Ji malbata Bdirxanan de cend Ronakbir

87

Nûri Dersimi

88

Nûri Dersimi

88

Serihildana çiya êAgirê 1926-1929

Hezar nehsed bist û nehanHemû Kulilk, Nêrgiz, Reyhan

Vebûn ser Çiya'yê AgirPirr bêdeng bûn, Dar û Kevir

Li wê derket Nûri SaitKurdperwer bû, rews bas didit

Ew serbazê leskeri bûZana, Pispor, Azadixwaz bû

Wi pirr dixwast Kurd AzadbmBixwimn û Sareza bm

Derket h Artesa RomêXwedê wira nehat ramê

Wina Tevger'a Kurd rêzkirKurdistan'ek Azad doz kir

Got"ya minn, ya KurdistanKurd neminm h bm destan"

Şadeye Çiya'yê AgirLi wê derket sereki gir

Bi mêrani Kurdên lehengBo welat dikirm ser, ceng

89

Serihildana çiya êAgirê 1926-1929

Hezar nehsed bist û nehanHemû Kulilk, Nêrgiz, Reyhan

Vebûn ser Çiya'yê AgirPirr bêdeng bûn, Dar û Kevir

Li wê derket Nûri SaitKurdperwer bû, rews bas didit

Ew serbazê leskeri bûZana, Pispor, Azadixwaz bû

Wi pirr dixwast Kurd AzadbmBixwimn û Sareza bm

Derket h Artesa RomêXwedê wira nehat ramê

Wina Tevger'a Kurd rêzkirKurdistan'ek Azad doz kir

Got"ya minn, ya KurdistanKurd neminm h bm destan"

Şadeye Çiya'yê AgirLi wê derket sereki gir

Bi mêrani Kurdên lehengBo welat dikirm ser, ceng

89

Li hember Top, Tank, frrokanDirbên mezm didan Tirk'an

Dûra Iran, firokên RûsBûn yarên Tirk, rews kinn pûs

Sê Dewlet'ên namerd û harGund û bajar kinn tar-mar

Bi hezaran xort û Jm, MêrDan ber gullan, silfan û Kêr

Ew Tevger ji werge têk çûNûri Sait ji felat bû.

90

Li hember Top, Tank, frrokanDirbên mezm didan Tirk'an

Dûra Iran, firokên RûsBûn yarên Tirk, rews kinn pûs

Sê Dewlet'ên namerd û harGund û bajar kinn tar-mar

Bi hezaran xort û Jm, MêrDan ber gullan, silfan û Kêr

Ew Tevger ji werge têk çûNûri Sait ji felat bû.

90

SeyitAHRiza

91

SeyitAHRiza

91

Nîsana Zordestiya Dewlata Tirk

92

Nîsana Zordestiya Dewlata Tirk

92

Seyit Ali Riza

91

Seyit Ali Riza

91

Nîsana Zordesûya Dewlata Trrk

92

Nîsana Zordesûya Dewlata Trrk

92

Tevkustma DêrsimSala 1937-38

Sala si û heft û hestanLi ser Çiyan, h nav Destan

Çiya, war û destên DêrsimMina Zilan, mina Dundim

Der-dor ketin nav çeperêRoma bêbext h her derê

Wê çêdikir dafikên xweTev doz firos, casikên xwe

Xebat dikir bi roj û sevEsirên Kurd dikir dij hev

Mistê kor û Celal BayarBona Dêrsim dabûn biryar

Serok-komar bû Mistê korSerok-wezir Celal Bayar

Wan digot"h vê Cihan'êJi bo Din û bo imanê

Qetla Kurdan zor helaleKi bikuje, ew delale

Divê Kurd h holê rabinKu ranebm, Tirk sanabin

93

Tevkustma DêrsimSala 1937-38

Sala si û heft û hestanLi ser Çiyan, h nav Destan

Çiya, war û destên DêrsimMina Zilan, mina Dundim

Der-dor ketin nav çeperêRoma bêbext h her derê

Wê çêdikir dafikên xweTev doz firos, casikên xwe

Xebat dikir bi roj û sevEsirên Kurd dikir dij hev

Mistê kor û Celal BayarBona Dêrsim dabûn biryar

Serok-komar bû Mistê korSerok-wezir Celal Bayar

Wan digot"h vê Cihan'êJi bo Din û bo imanê

Qetla Kurdan zor helaleKi bikuje, ew delale

Divê Kurd h holê rabinKu ranebm, Tirk sanabin

93

Mebên Zarok, mebên Pir, KalMebên seqet, mebên kerr, lal

Ki kû Kurde, wan bikujmHeya Kal û Piuk û Jm

Çêle ê Mar bêt jehr nabeSeri jêkm, dereng nebe".

Fennan mvisandm usaYekser dan Avdilah Pasa

General'ê Awerte bûFerman stand, ew rabû zû

Bi tirênê çû XarpitêLesker komkir Mûşê, Sêrtê.

***

Kalê mêrxwas Seyit RizaPirr dixwast Kurd bibin Aza

Riza gazi Mir, axan kirSoz, ramana xwe beyan kir

Wi got"hemû Kurd biraneDilsozi sana mêrane

Ev rewsa me dilê dijminŞadike, hûn guh bidin mm

Wenn em hêzên xwe yekkinYek beden bin, hevra serkin

94

Mebên Zarok, mebên Pir, KalMebên seqet, mebên kerr, lal

Ki kû Kurde, wan bikujmHeya Kal û Piuk û Jm

Çêle ê Mar bêt jehr nabeSeri jêkm, dereng nebe".

Fennan mvisandm usaYekser dan Avdilah Pasa

General'ê Awerte bûFerman stand, ew rabû zû

Bi tirênê çû XarpitêLesker komkir Mûşê, Sêrtê.

***

Kalê mêrxwas Seyit RizaPirr dixwast Kurd bibin Aza

Riza gazi Mir, axan kirSoz, ramana xwe beyan kir

Wi got"hemû Kurd biraneDilsozi sana mêrane

Ev rewsa me dilê dijminŞadike, hûn guh bidin mm

Wenn em hêzên xwe yekkinYek beden bin, hevra serkin

94

Bo Kurdistan'ek SerbixweEm kar bikm bo doza xwe

Armanc eve, em qêret kmGel guneye, zû felet km".

***

Mir û axan guhdar nekirDijmin bihist pirr dilsa kir

Esir hevra nebûn dost, yarLi ew kêr dit Roma neyar

Xormek,Lolan û BamasûrEv esiran diman h dûr

îzol, Aryan, Xeran, ŞadiLi dozê ew nebûn xwedi

Bêt ali man mêzekirmCasan çi got Guhdarkinn.

Li lodekan Husên DoxanBû hevalê Tirk Alpdoxan

Husên digot"Mirsûd, Pirim"Tev casik Ali Yildirun

Ji bo dijmm kinn xebatLi Mêzgirê, Pêrteg, Xozat

Pirr geriyan nav esiranTev namerdan, tev bêt siran

95

Bo Kurdistan'ek SerbixweEm kar bikm bo doza xwe

Armanc eve, em qêret kmGel guneye, zû felet km".

***

Mir û axan guhdar nekirDijmin bihist pirr dilsa kir

Esir hevra nebûn dost, yarLi ew kêr dit Roma neyar

Xormek,Lolan û BamasûrEv esiran diman h dûr

îzol, Aryan, Xeran, ŞadiLi dozê ew nebûn xwedi

Bêt ali man mêzekirmCasan çi got Guhdarkinn.

Li lodekan Husên DoxanBû hevalê Tirk Alpdoxan

Husên digot"Mirsûd, Pirim"Tev casik Ali Yildirun

Ji bo dijmm kinn xebatLi Mêzgirê, Pêrteg, Xozat

Pirr geriyan nav esiranTev namerdan, tev bêt siran

95

Digotm "Mistefa KemalEw bide we, Milk, War û Mal

Hûn guh medm Seyit RizaEw dinike, nine Aza

Çiye lo-lo Kurd-Kurdistan?Em ketme qurna bistan

Tirk û Kurd em yek biraneNavê Xwedê, bar girane".

Husên digot"pirê wemeLi axiret, ez gel weme

Heke hûn guhdar rmn nekmNifir bikim, dilsa nekm

Bawerkm roja masherêMm bibinm h wê derê

Ceddê mm Mansûr, MihamedAxiriyên we, bikm bed

Sonda mm Eli, MihamedEz nedim we, Sefat, îrsad".

Wi navê pismamê xwe jiDa Romê ku, Rom bikuji

Xortê delal, Ali BarûtRonakbir bû, doz diajot

96

Digotm "Mistefa KemalEw bide we, Milk, War û Mal

Hûn guh medm Seyit RizaEw dinike, nine Aza

Çiye lo-lo Kurd-Kurdistan?Em ketme qurna bistan

Tirk û Kurd em yek biraneNavê Xwedê, bar girane".

Husên digot"pirê wemeLi axiret, ez gel weme

Heke hûn guhdar rmn nekmNifir bikim, dilsa nekm

Bawerkm roja masherêMm bibinm h wê derê

Ceddê mm Mansûr, MihamedAxiriyên we, bikm bed

Sonda mm Eli, MihamedEz nedim we, Sefat, îrsad".

Wi navê pismamê xwe jiDa Romê ku, Rom bikuji

Xortê delal, Ali BarûtRonakbir bû, doz diajot

96

Lesker h dû Ali keunDest û kasan de daketin

Ali diun h SorpiyanKelepçe kinn, dest piyan

Xortê hêja h wê bû dilBû nêçira dijmin, gafil

Cendennan Ali dan pês xweRiya Xarpitê dan ber xwe

Bervi çiyay MercimekêBinn kurê Apê Kekê

Rêva Ali gelek ti bûLêv qelist, zunan ziwa bû

Gihisun ser kaniyekiKurdo fêrbe, tu birneki

Ali h lesker uka kirGot"keremkin ustek h vir

Destûr bidm bo qilmek avVexwun ku ez, bavêjun gav"

Cenderman got "fêrmo, vexweXarbe, zûke, rabe serxwe"

Ali xar bû, lêv da avêLi hûrdem û h wê gavê

97

Lesker h dû Ali keunDest û kasan de daketin

Ali diun h SorpiyanKelepçe kinn, dest piyan

Xortê hêja h wê bû dilBû nêçira dijmin, gafil

Cendennan Ali dan pês xweRiya Xarpitê dan ber xwe

Bervi çiyay MercimekêBinn kurê Apê Kekê

Rêva Ali gelek ti bûLêv qelist, zunan ziwa bû

Gihisun ser kaniyekiKurdo fêrbe, tu birneki

Ali h lesker uka kirGot"keremkin ustek h vir

Destûr bidm bo qilmek avVexwun ku ez, bavêjun gav"

Cenderman got "fêrmo, vexweXarbe, zûke, rabe serxwe"

Ali xar bû, lêv da avêLi hûrdem û h wê gavê

97

Cenderman ttfing kişandinTeqandin, çiya hêjandin

Gulle berdan ser seri wiPijiqi mêjo, xwina wi

Ava kaniyê bû rengê sorRojê mêzedekir h jor

Ew nûça res zû belav bûDijmin bihist, pirr dilsa bû

Bavê Ali Apê KekêElif, Mircan, tev Çiçegê

Dê, bav, xwiskan h xwe xisttnPor h serên xwe nehisttn

Danin sini, kinn hawarGottn"kurmê darê, dar xwar"

Bi wi rengi, bi wî tehriBi bêbexti, bi nokeri

Dijminan ra ew bûn hevalPirr dan kusttn kesên delal.

***

Aliya dm de, h XarpitêMêrdin, Amed, Mûsê, Sêrtê

Romê gelê Kurd kom dikirLi diji hev bas rêz dikir

98

Cenderman ttfing kişandinTeqandin, çiya hêjandin

Gulle berdan ser seri wiPijiqi mêjo, xwina wi

Ava kaniyê bû rengê sorRojê mêzedekir h jor

Ew nûça res zû belav bûDijmin bihist, pirr dilsa bû

Bavê Ali Apê KekêElif, Mircan, tev Çiçegê

Dê, bav, xwiskan h xwe xisttnPor h serên xwe nehisttn

Danin sini, kinn hawarGottn"kurmê darê, dar xwar"

Bi wi rengi, bi wî tehriBi bêbexti, bi nokeri

Dijminan ra ew bûn hevalPirr dan kusttn kesên delal.

***

Aliya dm de, h XarpitêMêrdin, Amed, Mûsê, Sêrtê

Romê gelê Kurd kom dikirLi diji hev bas rêz dikir

98

Digot"ki ku, deh ElewiBikuje, Xwedê h ba wi

Ew danise h CenetêGel Mihamed, axiretê".

Tirk'ên fasist, Kurdên ŞafiTev Hambeli, tev Hanefi

Bo kusttna ElewiyanLi tev dijmm ketin riyan

Kêr-Şûrên xwe dan ser hesanKu, serjêkm dehe kesan

Riya bihist xwera vekmBa Mihamed, dilan sakm

Tev Horî û tev MelekanRûnm, bixwm Havyar, hêkan

Ew perwerde dijmin didaLûl dikir û lûl aj dida

Li Sêvaz'ê, Mûs û Wan'êQers, Heqari, h Tatvan'ê

Kurd dihattn, hember KurdanDisewtandin warê merdan

Romê digot"bikuj KafirKu, Xwedê we bibine vir"

99

Digot"ki ku, deh ElewiBikuje, Xwedê h ba wi

Ew danise h CenetêGel Mihamed, axiretê".

Tirk'ên fasist, Kurdên ŞafiTev Hambeli, tev Hanefi

Bo kusttna ElewiyanLi tev dijmm ketin riyan

Kêr-Şûrên xwe dan ser hesanKu, serjêkm dehe kesan

Riya bihist xwera vekmBa Mihamed, dilan sakm

Tev Horî û tev MelekanRûnm, bixwm Havyar, hêkan

Ew perwerde dijmin didaLûl dikir û lûl aj dida

Li Sêvaz'ê, Mûs û Wan'êQers, Heqari, h Tatvan'ê

Kurd dihattn, hember KurdanDisewtandin warê merdan

Romê digot"bikuj KafirKu, Xwedê we bibine vir"

99

Kurdên xesrm û olperestDiçûn ser biran, raste-rast

Ji bo Romê bira dikustKu, rojek zû biçe Bihist.

***

Seyit Riza û Ali $êrEw mêrxwas bûn, Gemas û Mêr

Tev Şahan û Beytar NûriDaxwazên wan neçûn seri

Beri ser da, Trrk'ên CasûsHewa kinn dûman û pûs

Gelek Casên Kurd kiriyanSir standm, dageriyan

Biraziyê Seyit RizaŞev û roj ew ranediza

Navê wi bêbexti RayberEw dijmm ra bûbû rêber

Casûs cem Rayber rûnisttnZêr û Ziv dan, rê derxisttn

Gottn"kuro, tu Ali SêrBikuj, bistin, heqibek Zêr

100

Kurdên xesrm û olperestDiçûn ser biran, raste-rast

Ji bo Romê bira dikustKu, rojek zû biçe Bihist.

***

Seyit Riza û Ali $êrEw mêrxwas bûn, Gemas û Mêr

Tev Şahan û Beytar NûriDaxwazên wan neçûn seri

Beri ser da, Trrk'ên CasûsHewa kinn dûman û pûs

Gelek Casên Kurd kiriyanSir standm, dageriyan

Biraziyê Seyit RizaŞev û roj ew ranediza

Navê wi bêbexti RayberEw dijmm ra bûbû rêber

Casûs cem Rayber rûnisttnZêr û Ziv dan, rê derxisttn

Gottn"kuro, tu Ali SêrBikuj, bistin, heqibek Zêr

100

Seri jêke, mera bineKesek diji Tirk nemine

Em bidm te Mal, Dewar, ErdLi Cihanê tu nebini derd".

Rayber çend Cas girttn ba xweWi xwas çêkir planên xwe

Tev Zeynel kop ew rêkerttnGaz û tatan de dakettn

Çûn h Ali §êr bûn mivanRûnistin ser kursi, diwan

Gotin "bira, em birçineMera tistek xwann bine"

Zarife zû rabû ser xwePêsmala xwe, wê da ber xwe

Ani Toraq, Girar û NanSer sifrê de çend nefer can

Niskva yeki rakir TifingTeqand h ser Kezew, Dil, Sing

Ali Şêr ket ser erda sarZarifê kir qirin, hawar

Wê Şesar girt, lez çû ser wanWan bêbextan, nedan eman

101

Seri jêke, mera bineKesek diji Tirk nemine

Em bidm te Mal, Dewar, ErdLi Cihanê tu nebini derd".

Rayber çend Cas girttn ba xweWi xwas çêkir planên xwe

Tev Zeynel kop ew rêkerttnGaz û tatan de dakettn

Çûn h Ali §êr bûn mivanRûnistin ser kursi, diwan

Gotin "bira, em birçineMera tistek xwann bine"

Zarife zû rabû ser xwePêsmala xwe, wê da ber xwe

Ani Toraq, Girar û NanSer sifrê de çend nefer can

Niskva yeki rakir TifingTeqand h ser Kezew, Dil, Sing

Ali Şêr ket ser erda sarZarifê kir qirin, hawar

Wê Şesar girt, lez çû ser wanWan bêbextan, nedan eman

101

Li wê wan ew du can kustinSer jêkirm, beden histin

Wana têr xwar Nan û SorbeKinn dest xwe, Çal û Torbe

Herdu seri kirm TorbeNêzik bûbû, sev mixurbe

Tariyê de rabûn ser xweRiya Xarpit, lez dan ber xwe

Binn dan Avdila PasaStandm Zêr, Ziv û yasa(biji)

Dûra sire hate SahanRaneza bû roj û mehan

Birazi ê wi nav PirçoLi dest wi de, Tifing û Ço

Pirço got"Apo tu razeEz didun te, sond û soze

Qet teyreki derbaz nekrmBmhênn, dorberê sekrm

Ev çend roje tu ranaziTu Apê mm, ez birazi

Palde ûstek tu hêsa beEv çi xeme, çi hesabe".?

102

Li wê wan ew du can kustinSer jêkirm, beden histin

Wana têr xwar Nan û SorbeKinn dest xwe, Çal û Torbe

Herdu seri kirm TorbeNêzik bûbû, sev mixurbe

Tariyê de rabûn ser xweRiya Xarpit, lez dan ber xwe

Binn dan Avdila PasaStandm Zêr, Ziv û yasa(biji)

Dûra sire hate SahanRaneza bû roj û mehan

Birazi ê wi nav PirçoLi dest wi de, Tifing û Ço

Pirço got"Apo tu razeEz didun te, sond û soze

Qet teyreki derbaz nekrmBmhênn, dorberê sekrm

Ev çend roje tu ranaziTu Apê mm, ez birazi

Palde ûstek tu hêsa beEv çi xeme, çi hesabe".?

102

Sahan palda, ket xewa kûrPirço kisand tifing û Sûr

Kust apê xwe, seri jêkirDilê hukma Romê sakir.

Hesenê kunnanê SahanBilez û bez, bi dil kovan

Çû ku, ew Sahan bibineJêra bêje, wir nemin

Dit ku pismam h wê tuneGot ez pirs kim, gelo kune

Got " Pirço ka Sahan Axa"?Pirço got "ew çû mala xwe

Hesen got em biçine gundRews xirabe, qet nîne nnd."

Pirço, Hesen h rê ketinHewraz, tiran da daketin

Pirço h pey dunesiyaHesen h xwe nehesiya

Li geliyek kûr, tari daPirço Tifing, h Hesen da

Hesen ji kust, seri jêkirRûmst dora xwe mêzekir

103

Sahan palda, ket xewa kûrPirço kisand tifing û Sûr

Kust apê xwe, seri jêkirDilê hukma Romê sakir.

Hesenê kunnanê SahanBilez û bez, bi dil kovan

Çû ku, ew Sahan bibineJêra bêje, wir nemin

Dit ku pismam h wê tuneGot ez pirs kim, gelo kune

Got " Pirço ka Sahan Axa"?Pirço got "ew çû mala xwe

Hesen got em biçine gundRews xirabe, qet nîne nnd."

Pirço, Hesen h rê ketinHewraz, tiran da daketin

Pirço h pey dunesiyaHesen h xwe nehesiya

Li geliyek kûr, tari daPirço Tifing, h Hesen da

Hesen ji kust, seri jêkirRûmst dora xwe mêzekir

103

Herdu seri anin ba hevXwinêde bûn, Srmbêl û dev

Porên wan h hev girêdaAvit ser mil, ttrs, xofê da

Rêket ku, biçe XarpitêSeran bide hukumatê

Ew bêbexti h nav gel daZû belav bû, gelek jan da

Kurdperweran pêsi girttnEw Seg kustin, rews guhartin

Gostê wi dan, Teyr û tûranBû xwanna Hirç û guran.

Serdarên ser, bi wi tehrihatin kustin, jêbûn seri

Bi wê rewsê Tevger jar bûHukma Romê Hirç û har bû

Lesker beri da XozatêGot"radest bm hukumatê"

Kurdperweran guhdar nekirQet keseki, ser xwamekir

Li cih rabûn, derketin derHember dijmin, ew ketin ser

104

Herdu seri anin ba hevXwinêde bûn, Srmbêl û dev

Porên wan h hev girêdaAvit ser mil, ttrs, xofê da

Rêket ku, biçe XarpitêSeran bide hukumatê

Ew bêbexti h nav gel daZû belav bû, gelek jan da

Kurdperweran pêsi girttnEw Seg kustin, rews guhartin

Gostê wi dan, Teyr û tûranBû xwanna Hirç û guran.

Serdarên ser, bi wi tehrihatin kustin, jêbûn seri

Bi wê rewsê Tevger jar bûHukma Romê Hirç û har bû

Lesker beri da XozatêGot"radest bm hukumatê"

Kurdperweran guhdar nekirQet keseki, ser xwamekir

Li cih rabûn, derketin derHember dijmin, ew ketin ser

104

Sekvanên Kurd berxwe didanXwin dirijiya, wan can didan

Serdikinn weka sêranJm û Keç ji, h tev mêran

Ji bo Kurdistan'ek AzaEw fermana Ali Riza

Bi hezaran sêrên bêt navHatin kustin bm roj û tav

Gernas, mêrxwasên DemenanDigotin"ya mayin, neman"

Bo war namûs cangori bûnKetm Dirok, ew birnebûn

Dorbera Çiya'yê TûjikDijrmn negot "mezm, qicik"

Dest dijrmn de, Tifing û SûrSer jêdibûn, zarokên hûr

Keç, Jin, bûk ji ber neyaranDiçûn ser Kevir, Zinaran

Jor de xwe diavitin jêrKu namûsa wan, nebe qilêr

Romê Zar, Zêç, dikir çalanDiavit Gol, Çem Newalan

105

Sekvanên Kurd berxwe didanXwin dirijiya, wan can didan

Serdikinn weka sêranJm û Keç ji, h tev mêran

Ji bo Kurdistan'ek AzaEw fermana Ali Riza

Bi hezaran sêrên bêt navHatin kustin bm roj û tav

Gernas, mêrxwasên DemenanDigotin"ya mayin, neman"

Bo war namûs cangori bûnKetm Dirok, ew birnebûn

Dorbera Çiya'yê TûjikDijrmn negot "mezm, qicik"

Dest dijrmn de, Tifing û SûrSer jêdibûn, zarokên hûr

Keç, Jin, bûk ji ber neyaranDiçûn ser Kevir, Zinaran

Jor de xwe diavitin jêrKu namûsa wan, nebe qilêr

Romê Zar, Zêç, dikir çalanDiavit Gol, Çem Newalan

105

Bi hezaran xeniqandinÇi ku ditin, ew sêlandin

Zikên jman, bi Silf, kêranVedikinn, hember mêran

Gelo kure, gelo keçeWere kusûn, dij Tirk neçe

Çêle ê Mar, bêt jehr nabeHm piçûke seri jêbe

Ew pizêzên çend mehiniBeden çilmok, sor û xwini

Perçe-perçe dikir dijrrunDigot"Kurde, neyarê min".

***

Seyit Riza nûçeyên resStand, ew bû xemgin, dilês

Wi wenda kir hevalên xweÇar Sêr, Pihng, lehengên xwe

Şahan Axa û Ali SêrLi dil diket Xençer, Sûr, Kêr

Kalo êdi tenê mabûTev zarokan h sûn rabû

106

Bi hezaran xeniqandinÇi ku ditin, ew sêlandin

Zikên jman, bi Silf, kêranVedikinn, hember mêran

Gelo kure, gelo keçeWere kusûn, dij Tirk neçe

Çêle ê Mar, bêt jehr nabeHm piçûke seri jêbe

Ew pizêzên çend mehiniBeden çilmok, sor û xwini

Perçe-perçe dikir dijrrunDigot"Kurde, neyarê min".

***

Seyit Riza nûçeyên resStand, ew bû xemgin, dilês

Wi wenda kir hevalên xweÇar Sêr, Pihng, lehengên xwe

Şahan Axa û Ali SêrLi dil diket Xençer, Sûr, Kêr

Kalo êdi tenê mabûTev zarokan h sûn rabû

106

Çûn ketin nav Danstan'anDûrkeûn Gund, Sanstan'an

Dijmm dit ku Tevger nemaZeman wenda nekir hema

Nûçe sand pê Ali RizaGot " were wir bibe Aza

Bi hevra em çêkin peymanNavê Xwedê, soz û raman".

Seyit Riza bi dilsariPejirand ew pêsneyari

Hêvi nedit h Cihan'êBerê xwe da Erzmgan'ê

Seyit Riza tev hevalanDerbaz bû Çem û Newal'an

Çû ser pire Mama XatûnPire ser lenger û stûn

Qaymeqam, Serdar û ValiLesker girûbûn her ali

Ew sêrên Kurd h wê bûn dilDafik bed bû, sikiyan mil

Dest û hngên wan girêdanBi peyvên pis, dûra lêdan

107

Çûn ketin nav Danstan'anDûrkeûn Gund, Sanstan'an

Dijmm dit ku Tevger nemaZeman wenda nekir hema

Nûçe sand pê Ali RizaGot " were wir bibe Aza

Bi hevra em çêkin peymanNavê Xwedê, soz û raman".

Seyit Riza bi dilsariPejirand ew pêsneyari

Hêvi nedit h Cihan'êBerê xwe da Erzmgan'ê

Seyit Riza tev hevalanDerbaz bû Çem û Newal'an

Çû ser pire Mama XatûnPire ser lenger û stûn

Qaymeqam, Serdar û ValiLesker girûbûn her ali

Ew sêrên Kurd h wê bûn dilDafik bed bû, sikiyan mil

Dest û hngên wan girêdanBi peyvên pis, dûra lêdan

107

Dijmin ew binn XarpitêBervi Ben, Agir, Siritê

Bêt pirsyari û bêt pirsinKinn Zindan, wek har û din

Pisti çend roj bang wan kinnDest girêdan, girtm-binn

Sev tari bû, Esman sayiRews Romê'ra bûbû sahi.

***

Rayber dijmin ra bû rêberKet pêsiya lesker yekser

Ku, ew hemû wê malbatêBide destê hukumatê

Li nav Danstan geriyanBm her Kevir, Dar, nêhriyan

Ditin Zar û Zêçên RizaLi nav bêdengiya Xweza

Dijmin h wan bombe barandEw ocax bmda temirand

Sêzdeh kes bûn, ew h hemberLi nav wan de, xwiska Rayber

108

Dijmin ew binn XarpitêBervi Ben, Agir, Siritê

Bêt pirsyari û bêt pirsinKinn Zindan, wek har û din

Pisti çend roj bang wan kinnDest girêdan, girtm-binn

Sev tari bû, Esman sayiRews Romê'ra bûbû sahi.

***

Rayber dijmin ra bû rêberKet pêsiya lesker yekser

Ku, ew hemû wê malbatêBide destê hukumatê

Li nav Danstan geriyanBm her Kevir, Dar, nêhriyan

Ditin Zar û Zêçên RizaLi nav bêdengiya Xweza

Dijmin h wan bombe barandEw ocax bmda temirand

Sêzdeh kes bûn, ew h hemberLi nav wan de, xwiska Rayber

108

Ew ji tev Zar û zêçên xweBûn nêçira Xal, Bira'ê xwe

Ew bêbextê har û heywanBû qetilkarê sêzdeh can.

***

Li meydanê Sêpi daninKurê Seyit Riza anin

Navê wi xort husên ResikWeka Sêr bû, pirr ji xwesik

Ew h hember çavên bavêDardakinn, h wê gavê

Romê yek-yek dardakinnDûra gazi Riza kinn

Seyit Riza çû bmê BenBêt tirs û xof, bi rûki ken

Got "wê rojek, bê gelê rmnEw bistinin xwin, tola mm

Her biji Kurd û KurdistanBunre hukma Tirk-Tirkistan"

Serê xwe kir helqa bi rûnLmg kursi xist, neyar mat bûn

109

Ew ji tev Zar û zêçên xweBûn nêçira Xal, Bira'ê xwe

Ew bêbextê har û heywanBû qetilkarê sêzdeh can.

***

Li meydanê Sêpi daninKurê Seyit Riza anin

Navê wi xort husên ResikWeka Sêr bû, pirr ji xwesik

Ew h hember çavên bavêDardakinn, h wê gavê

Romê yek-yek dardakinnDûra gazi Riza kinn

Seyit Riza çû bmê BenBêt tirs û xof, bi rûki ken

Got "wê rojek, bê gelê rmnEw bistinin xwin, tola mm

Her biji Kurd û KurdistanBunre hukma Tirk-Tirkistan"

Serê xwe kir helqa bi rûnLmg kursi xist, neyar mat bûn

109

Li wê ew ji bû cangoriTeyr û tûran kinn lori

Dûra dijmm lodek êzmgAvit serhev, kir dorê Smg

Meit danin ser êzmganCellat rabû h ser hngan

Fennan stand, Agir da berSewitandin Beden, Lmg, Ser

Bedenên wan bûn Ax, XaliAx dan ber Ba, çû her ali

Armanc ew bû ku, tirbên wanJi bo Kurdan, nebm Nisan

Kesek tirbên wan nebinePirsnekin û nebên kine

Ew ji werge hatin kustinTevger nema, kes nehisttn

Tenê kesek felat bûbûEw ji Toxtor Nûri xwe bû

Can felat kir ew çû Sam'êXwedê h wi bike ramê

Sed hezaran sirgûn kinnDêrsim vala, talan kmn.

110

Li wê ew ji bû cangoriTeyr û tûran kinn lori

Dûra dijmm lodek êzmgAvit serhev, kir dorê Smg

Meit danin ser êzmganCellat rabû h ser hngan

Fennan stand, Agir da berSewitandin Beden, Lmg, Ser

Bedenên wan bûn Ax, XaliAx dan ber Ba, çû her ali

Armanc ew bû ku, tirbên wanJi bo Kurdan, nebm Nisan

Kesek tirbên wan nebinePirsnekin û nebên kine

Ew ji werge hatin kustinTevger nema, kes nehisttn

Tenê kesek felat bûbûEw ji Toxtor Nûri xwe bû

Can felat kir ew çû Sam'êXwedê h wi bike ramê

Sed hezaran sirgûn kinnDêrsim vala, talan kmn.

110

***

îcar sire hat hevparanQet guh nedan dost û yaran

Memik Axa ê AriyanMina segê ber deriyan

Miroveki bejn km, jar bûHukma Tirk'ra dost û yar bû

Rojek Romê gazi wi kirÇil neferên malê komkir

Binn Xozat ew rêzkinnLesker hemû gulle kinn

Du bûkên wi ji, du can bûnPittk zikan de perçe bûn

Ew jin, zarokên bêt tawanHattn kusttn, dil bûn kovan

Li wê ji çûn CivankêXwedê o tu qebûl nekê

Ku bibimn Bertal AxaLi wê bigrm nêçirên xwe

Bertal Axa'ê XormekiDida dijmin Nan, Ka, Fêki

lll

***

îcar sire hat hevparanQet guh nedan dost û yaran

Memik Axa ê AriyanMina segê ber deriyan

Miroveki bejn km, jar bûHukma Tirk'ra dost û yar bû

Rojek Romê gazi wi kirÇil neferên malê komkir

Binn Xozat ew rêzkinnLesker hemû gulle kinn

Du bûkên wi ji, du can bûnPittk zikan de perçe bûn

Ew jin, zarokên bêt tawanHattn kusttn, dil bûn kovan

Li wê ji çûn CivankêXwedê o tu qebûl nekê

Ku bibimn Bertal AxaLi wê bigrm nêçirên xwe

Bertal Axa'ê XormekiDida dijmin Nan, Ka, Fêki

lll

Dijmin ew ji pirr xeter ditDerê wi xist, Köç û Kilit

Sêst û ses neferên malêLesker komkir, bire holê

Bertal Axa tev Zar, zêçanKip girêdan, hevra pêçan

Hemû dan ber Silf, qirsûnanKustin mina har û dinan

Hemû hevpar wenda kinnMal sewtandin, talan kmn.

***

Dijmin gazi bêbext RayberKir, got" were rûne hember

Te dilsozi mera kar kirDilê Kemal Pasa sakir

Nema êdi Ser û TevgerBo te tune, çûyin û ger

Ew kesên ku gelê xweraNebm yar bav, diya xwera

Xeriban ra qet nabin yarDivê nejin, ew kes tucar

Te ji bo Zêr, Ziv'ên CihanKust Ali Sêr, Pirço Sahan

112

Dijmin ew ji pirr xeter ditDerê wi xist, Köç û Kilit

Sêst û ses neferên malêLesker komkir, bire holê

Bertal Axa tev Zar, zêçanKip girêdan, hevra pêçan

Hemû dan ber Silf, qirsûnanKustin mina har û dinan

Hemû hevpar wenda kinnMal sewtandin, talan kmn.

***

Dijmin gazi bêbext RayberKir, got" were rûne hember

Te dilsozi mera kar kirDilê Kemal Pasa sakir

Nema êdi Ser û TevgerBo te tune, çûyin û ger

Ew kesên ku gelê xweraNebm yar bav, diya xwera

Xeriban ra qet nabin yarDivê nejin, ew kes tucar

Te ji bo Zêr, Ziv'ên CihanKust Ali Sêr, Pirço Sahan

112

Edi nema kar û xebatLi Anqarê fermanek hat

Divê ferman êdi bêt ciXwedê ji bê, ew nabe si"

Serbaz ferman da leskeranGot"girêdrn, bignn zêran"

Lesker rabûn ew girêdanTev kinri, leqem, lêdan

Sara res dan ser çavên wiDan ber Diwar qenc pista wi

Qirin, hawara wi casiMirm didit, berçav, xwasi

Gulle berdan ser dilê wiPerçe-perçe bû canê wi

Jm Zarok ji hemû kustinQet keseki wi nehistin

Dijmm digot"ev kes nejinKu buninm, rojek bêjin

Kar-berên me neyên zaninBedelên kar, neyên dayin

Romê Zêr, Ziv suva standKar û berên xwe qenc qedand

113

Edi nema kar û xebatLi Anqarê fermanek hat

Divê ferman êdi bêt ciXwedê ji bê, ew nabe si"

Serbaz ferman da leskeranGot"girêdrn, bignn zêran"

Lesker rabûn ew girêdanTev kinri, leqem, lêdan

Sara res dan ser çavên wiDan ber Diwar qenc pista wi

Qirin, hawara wi casiMirm didit, berçav, xwasi

Gulle berdan ser dilê wiPerçe-perçe bû canê wi

Jm Zarok ji hemû kustinQet keseki wi nehistin

Dijmm digot"ev kes nejinKu buninm, rojek bêjin

Kar-berên me neyên zaninBedelên kar, neyên dayin

Romê Zêr, Ziv suva standKar û berên xwe qenc qedand

113

Gelê Kurd Rayber birnekeNavê wi zarokan neke

Ev hosiya KurdperweranDivê bimebe tucaran.

114

Gelê Kurd Rayber birnekeNavê wi zarokan neke

Ev hosiya KurdperweranDivê bimebe tucaran.

114

Si û Sê GuleyênDijmin - 1943

Fasist general MûxlaliKomkir hesen, Memed, Ali

Sebeb ji ew Kurdperwer bûnLi ser dozê bas siyarbûn

Wi si û sê Kurdên bijarDa pês Tomson, Tifîng, Sesar

Cangori bûn ew h VanêKurd bimekm qet wê janê.

115

Si û Sê GuleyênDijmin - 1943

Fasist general MûxlaliKomkir hesen, Memed, Ali

Sebeb ji ew Kurdperwer bûnLi ser dozê bas siyarbûn

Wi si û sê Kurdên bijarDa pês Tomson, Tifîng, Sesar

Cangori bûn ew h VanêKurd bimekm qet wê janê.

115

Qazi Mihamed

116

Qazi Mihamed

116

Qazi Mihamed

116

Qazi Mihamed

116

Komara Mahabet'ê ûXurandina Komar'ê

1946- 1947

Hezar neh sed û çil sesLi Mahabat, rojek xwes, ges

Hezaran Kurd ketin mesanTev Qazi ê mêrxwas, rêsan

Doz kinn wan, war, cihên xweÇand, Zargoûn, Zimanên xwe

Gotin "ev erd warê meyeMirata bav-kalên meye

Em naxwazm bijin bmdestEva daxwaz, eva mabest"

Li wê sazbû Komarek nûDijmm suva kisiya çû

Hat bijartm Serok-komarTev weziran rabû sond xwar

Ew kes Qazi Mihamed bûZana, Leheng, ew servan bû

Pirr aciz bûn dijminên harSahê fasist, ew Kuremar

117

Komara Mahabet'ê ûXurandina Komar'ê

1946- 1947

Hezar neh sed û çil sesLi Mahabat, rojek xwes, ges

Hezaran Kurd ketin mesanTev Qazi ê mêrxwas, rêsan

Doz kinn wan, war, cihên xweÇand, Zargoûn, Zimanên xwe

Gotin "ev erd warê meyeMirata bav-kalên meye

Em naxwazm bijin bmdestEva daxwaz, eva mabest"

Li wê sazbû Komarek nûDijmm suva kisiya çû

Hat bijartm Serok-komarTev weziran rabû sond xwar

Ew kes Qazi Mihamed bûZana, Leheng, ew servan bû

Pirr aciz bûn dijminên harSahê fasist, ew Kuremar

117

Eris dan ser MihabatêNûçê gihist Mûs'ê Sêrt'ê

Gund û bajar sewitandinXwina hezaran njanrdm

Sah xurand ew Komara nûGot"bikujin Serokan zû"

Li meydana Çar Çiran daPês çavên xwisk, bav-biran da

Serokên Kurd darda kirmKomar h holê rakinn

Sebeb ji Ingiliz, SovyetBi destên wan Tevger brnket.

118

Eris dan ser MihabatêNûçê gihist Mûs'ê Sêrt'ê

Gund û bajar sewitandinXwina hezaran njanrdm

Sah xurand ew Komara nûGot"bikujin Serokan zû"

Li meydana Çar Çiran daPês çavên xwisk, bav-biran da

Serokên Kurd darda kirmKomar h holê rakinn

Sebeb ji Ingiliz, SovyetBi destên wan Tevger brnket.

118

Mistefe Barzani

119

Mistefe Barzani

119

Mistefe Barzani

119

Mistefe Barzani

119

Pişti Salên 1950' anKurdistan'a Iran û Iraq

Rews xira bû Iraq, IranLi welatê bav-bapiran

Du Dewletên har û barbarÇûn ser Kurdan wek gurên har

Li tev Top û tev firokanKetin xwina Jin zarokan

Sê xwinmijên hov, koledarLi nav xwe de girtm biryar

Patkê Bexdat, Patkê SentoWek Varsowa, weka Nato

Ew h hember pirsa KurdanDemezrandin, wan namerdan

Rewsa Kurdan ket xeterêXwin henki h her derê

Dijmin xurt bûn, h ba hev bûnDost û yarên Kurd tunebûn

Dijminan nedidan emanPêsmerge ji bêt havil man

Ditin ku qet sernakevinGoûn"divê em birevm"

120

Pişti Salên 1950' anKurdistan'a Iran û Iraq

Rews xira bû Iraq, IranLi welatê bav-bapiran

Du Dewletên har û barbarÇûn ser Kurdan wek gurên har

Li tev Top û tev firokanKetin xwina Jin zarokan

Sê xwinmijên hov, koledarLi nav xwe de girtm biryar

Patkê Bexdat, Patkê SentoWek Varsowa, weka Nato

Ew h hember pirsa KurdanDemezrandin, wan namerdan

Rewsa Kurdan ket xeterêXwin henki h her derê

Dijmin xurt bûn, h ba hev bûnDost û yarên Kurd tunebûn

Dijminan nedidan emanPêsmerge ji bêt havil man

Ditin ku qet sernakevinGoûn"divê em birevm"

120

Pêncsed servan ketin riyanDerbaz bûn ser Zinar, Çiyan

Yar ditin wan hukma SovyetDijmm tev cesan pey wan ket

Pênce du roj ew mesiyanLi Sovyet de xwe hesiyan

Stalin ew belav k'rmYek û yek hev, cûda kirm

Serok Mele Mistefa bûDixwast dagere welat zû

Danzdeh salên dûr û dirêjLi Sovyet de ew kinn gêj

Dûra dageriyan welatDisa ser bû, wan ra xelat

Mêrxwas Mistefa BarzaniTev Qasimlo, Talabani

Ketin nav gel, gel rêzkmnBi milyonan siyar kinn

Gottn"erdê me KurdistanEm felat lon wê bm destan"

Pêsmerge derkettn çiyanGund û Mezre, li her ciyan

121

Pêncsed servan ketin riyanDerbaz bûn ser Zinar, Çiyan

Yar ditin wan hukma SovyetDijmm tev cesan pey wan ket

Pênce du roj ew mesiyanLi Sovyet de xwe hesiyan

Stalin ew belav k'rmYek û yek hev, cûda kirm

Serok Mele Mistefa bûDixwast dagere welat zû

Danzdeh salên dûr û dirêjLi Sovyet de ew kinn gêj

Dûra dageriyan welatDisa ser bû, wan ra xelat

Mêrxwas Mistefa BarzaniTev Qasimlo, Talabani

Ketin nav gel, gel rêzkmnBi milyonan siyar kinn

Gottn"erdê me KurdistanEm felat lon wê bm destan"

Pêsmerge derkettn çiyanGund û Mezre, li her ciyan

121

Canfîdayên mina sêranDoz parasttn weka mêran

Li nav destan, h ser kasanHember dijmm, hember casan

Wana gelek erd Azad kirDilê Kurdperweran sakir

Roj hat hêz h hev cûda bûnBûn dijên hev, bi salan çûn

Biran xwina hev njandmKurdistan tevda hêjandm

Bi wi tehri, wi hewa iDibûn nêçir bi hêsa i

Wana nexwast hêz bibin yekGelê Kurd dilsabe carek

Bi ramanên hev cûda iQet h hevdu nebûn xwe i

Hmek bûn çep, lunek bûn rastSasiti nekinn serast

Hina ku nebûn HumanistBûn Sosyalist, bûn Kominist

Ki Maoist, ki LeninistGel sifte ev nav dibihist

122

Canfîdayên mina sêranDoz parasttn weka mêran

Li nav destan, h ser kasanHember dijmm, hember casan

Wana gelek erd Azad kirDilê Kurdperweran sakir

Roj hat hêz h hev cûda bûnBûn dijên hev, bi salan çûn

Biran xwina hev njandmKurdistan tevda hêjandm

Bi wi tehri, wi hewa iDibûn nêçir bi hêsa i

Wana nexwast hêz bibin yekGelê Kurd dilsabe carek

Bi ramanên hev cûda iQet h hevdu nebûn xwe i

Hmek bûn çep, lunek bûn rastSasiti nekinn serast

Hina ku nebûn HumanistBûn Sosyalist, bûn Kominist

Ki Maoist, ki LeninistGel sifte ev nav dibihist

122

Sazûmanek nû itopikXwasttn çêkm, wê binin pêk

Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat

Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida

Ders bûyeran dernexisttnBêt senn, fedi hevdu xisttn.

Dr. Abdurrahman Qasimlo

123

Sazûmanek nû itopikXwasttn çêkm, wê binin pêk

Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat

Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida

Ders bûyeran dernexisttnBêt senn, fedi hevdu xisttn.

Dr. Abdurrahman Qasimlo

123

Sazûmanek nû itopikXwastin çêkin, wê binm pêk

Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat

Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida

Ders bûyeran dernexisûnBêt senn, fedi hevdu xistin.

Dr. Abdurrahman Qasimlo

123

Sazûmanek nû itopikXwastin çêkin, wê binm pêk

Her yeki cûreki welatDit tehlil ki, tev Rojhilat

Bona ramanên hevcûdaXwin njandm, can bûn fida

Ders bûyeran dernexisûnBêt senn, fedi hevdu xistin.

Dr. Abdurrahman Qasimlo

123

Bûyera Çil Nehan1959

Hezar nehsed pênce nehanEw bûyera çil û nehan

Çil neh Ronakbir û SerwextHemû komkir Roma bêbext

Kir Zindan û girtixananBi salan û roj û mehan

Bm êskence, zihn û lêdanÇend kes kustin, yên dm berdan

Romê ew kmn bm çavanBi salan û roj û sevan

Nehistin ku, Kurd ji rêzbmLi ser doza xwe siyarbin

Lê disa ji, Rom serfirazNebû, nehat cih ew daxwaz

Li her derê Kurd qenc rêzbûnGelek Komel, Parti sazbûn

Bi roj û sev xebat kirmDiplomasi pêsve binn

124

Bûyera Çil Nehan1959

Hezar nehsed pênce nehanEw bûyera çil û nehan

Çil neh Ronakbir û SerwextHemû komkir Roma bêbext

Kir Zindan û girtixananBi salan û roj û mehan

Bm êskence, zihn û lêdanÇend kes kustin, yên dm berdan

Romê ew kmn bm çavanBi salan û roj û sevan

Nehistin ku, Kurd ji rêzbmLi ser doza xwe siyarbin

Lê disa ji, Rom serfirazNebû, nehat cih ew daxwaz

Li her derê Kurd qenc rêzbûnGelek Komel, Parti sazbûn

Bi roj û sev xebat kirmDiplomasi pêsve binn

124

Ew Çil Nehe kesên bijarPûç kirm kar-berên neyar

Doza Kurd ket encamek nûCihanê ji Kurd naskir zû

Xebatên wan KurdperweranVala neçûn qet tucaran.

DAWl

125

Ew Çil Nehe kesên bijarPûç kirm kar-berên neyar

Doza Kurd ket encamek nûCihanê ji Kurd naskir zû

Xebatên wan KurdperweranVala neçûn qet tucaran.

DAWl

125

Hêja û nemirên Kurdistan

i26

Hêja û nemirên Kurdistan

i26

Hêja û nermrên Kurdistan

*26

Hêja û nermrên Kurdistan

*26

Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melbourne

127

Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melbourne

127

128128

Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melboume

127

Çend hunerên Hunermendên Kurd, h Melboume

127

128128

<W>2£. nV*C(S!Wi) £&(»Vt)

Wêsanên Dêrsim 1992MELBOURNE

<W>2£. nV*C(S!Wi) £&(»Vt)

Wêsanên Dêrsim 1992MELBOURNE