Exemplar Humanæ Vitae (Uriel Da Costa

7/23/2019 Exemplar Human Vitae (Uriel Da Costa

1/33

EXEMPLAR HUMAN VITAE

Uriel da Costa

Natus sum ego in Portugallia, in ciitate e!usdem nominis, ulgo Porto"

Parentes #a$ui e% ordine no$ilium, &ui a 'ud(is originem tra#e$ant, ad

C#ristianam relligionem, in illo regno, &uondam )er im coactis" Pater meus

ere erat C#ristianus, ir #onoris o$serantissimus, et &ui #onestatem )lurimi

*acie$at" In domo e!us *ui ego #oneste educatus" +eri non deerant, nec in

e&uili e&uus no$ilis His)anus ad e&uestrum e%ercitationem, cu!us )ater meus

erat )eritissimus et ego e!us estigia a longe imita$ar" Ali&ui$us arti$us tandeminstructus, &ui$us solent #onesti )ueri, !uris)rudenti( o)eram dedi" -uod ad

ingenium et naturales a**ectus attinet, eram ego naturaliter alde )ius et ad

misericordiam ita )ro)ensus, ut, si &uando alien( calamitatis narra$atur

eentus, nullo modo )ossem lac#r.mas continere" Pudor mi#i adeo erat

innatus, ut ni#il magis timerem, &uam ignominiam" Animus nullo modo igno$ilis,

nec a$ ira destitutus, si occasio !usta )ostula$at" Ita&ue su)er$is et

insolenti$us, &ui )er contem)tum, et im solent aliis in!uriam in*erre, ere eram

contrarius, in*irmorum )artes ad!uare cu)iens, et illis )otius me socium

ad!ungens" Circa religionem )assus sum in ita incredi$ilia" lnstitutus *ui,

&uemadmodum mos est illius regni in religione C#ristiana Ponti*icia et cum !am

essem adolescens ac alde timerem damnationem (ternam, cu)ie$am e%acte

omnia o$serare" Vaca$am lectioni Eangelii, et aliorum li$rorum s)iritualium

summas con*essariorum )ercurre$am, et &uo magis istis incum$e$am, eo

ma!or di**icultas mi#i orie$atur" Tandem incidi in ine%trica$iles )er)le%itates,

an%ietates et angustias" M/rore et dolore consume$ar" lm)ossi$ile mi#i isum

est )eccata con*iteri more Romano, ut dignam )ossem a$solutionem im)etrare,

et omnia im)lere, &u( )ostula$antur et )er conse&uens de salute des)erai, si

illa tali$us canoni$us )aranda erat" -uia ero di**icile religio )oterat deseri, cui a

)rimis incuna$ilis assuetus *ueram, et &u( )er *idem altas !am radices egerat,

in du$ium ocai 0accidit #oc mi#i circa igesimum secundum (tatis annum1,

)ossetne *ieri, ut ea, &u( de altera ita dice$antur, minus era essent, et utrum

*ides tali$us data $ene cum ratione coneniret si&uidem i)sa ratio multa


2/33

dicta$at, et )er)etuo insinua$at in aurem, &u( alde erant contraria" Hoc in

du$ium ocato animo, &uiei, et &uic&uid esset, tandem statue$am me non

)osse tale ia incedendo salutem anim( asse&ui" Per #oc tem)us 'uris, ut di%i,

studio aca$am, et cum annum agerem igesimum &uintum, o$lata occasione,

im)etrai $ene*icium Ecclesiasticum, nem)e dignitatem t#esaurarii in collegiata

Ecclesia"

Cum ero in C#ristiana Religione Ponti*icia &uietem non inenissem, et

cu)erem alicui in#(rere, sciens magnam esse inter C#ristianos et 'udeos

contentionem, )ercurri li$ros Mosis, et Pro)#etarum, u$i ali&ua ineni, &u(

noo */deri non )arum contradice$ant, et minus #a$e$ant di**icultatis ea, &u(

a 2eo dice$antur" Pr(terea eteri */deri *idem da$ant tam 'ud(i, &uam

C#ristiani, noo autem 3/deri soli C#ristiani" Tandem Mosi credens !udicai me

de$ere legi )arere, &uando&uidem ille omnia se acce)isse a 2eo assere$at,

sim)licem se internuncium declarans, a$ i)so 2eo ad id munus ocatum, aut

)otius coactum 0ita deci)iuntur )aruli1" Posita #ac deli$eratione, &uia non erat

li$erum )r(dictam religionem in illo regno ali&uo modo )ro*iteri, cogitai de

mutando domicilio, )ro)rios et natios relin&uendo lares" Ad eum *inem non

du$itai $ene*icium istud Ecclesiasticum in *aorem alterius resignare, ni#il

curans utilitatem el #onorem e% ea )roenientem secundum morem gentis

illius" Pulc#ram etiam domum reli&ui in o)timo ciitatis loco )ositam, &uam )ater

meus (di*icaerat" Ita&ue naem adscendimus non sine magno )ericulo 0non

licet illis, &ui a$ He$r(is originem ducunt a regno discedere sine s)eciali Regis

*acultate1, mater mea et ego cum *ratri$us meis, &ui$us ego *raterno amore

motus ea communicaeram, &u( mi#i su)er religione isa *uerant magis

consentanea, licet su)er ali&ui$us du$itarem4 &uod &uidem in magnum malum

meum )oterat recidere, tantum est in eo regno )ericulum de tali$us lo&ui"Tandem )eracta naigatione Amstelodamum a))ulimus, u$i inenimus 'ud(os

li$ere agentes et ad im)lendum Iegem )r(ce)tum de circumcisione statim

im)leimus"

Transactis )aucis die$us e%)ertus sum mores et ordinationes 'ud(orum

minime conenire cum iis, &u( a Mose )r(ce)ta sunt" +i ero le% o$seranda

erat )ure, &uod et i)sa )etit, male &ui dicuntur 'ud(orum +a)ientes tot

inenerant a lege omnino a$#orrentia" Ita&ue non )otui me continere, imogratam rem 2eo me *acturum )utai, si li$ere legem de*enderem" +a)ientes isti


3/33

'ud(orum, &ui nunc sunt, et mores suos, ac ingenium malignum ad#uc

retinent, )ro secta et institutioni$us detestandorum P#ari5eorum strenue

certantes, non sine i)se )ro)rii lucri, et &uemadmodum illis alias $ene *uit

im)utatum, ut )rimas cat#edras in tem)lo, )rimas salutationes in *oro #a$eant,

nullo modo )assi sunt, ut nec in minimis re$us a$ illis discederem, sed )er

omnia estigia eorum iniola$iliter se&uerer sin minus, minati sunt

se)arationem a congregatione et communicatione omnium, tam in diinis, &uam

in #umanis" -uia ero minime dece$at, ut )ro)ter talem metum terga erteret

ille, &ui )ro li$ertate natale solum, et utilitatis alias contem)serat, et succum$ere

#omini$us, )r(sertim !urisdictionem non #a$enti$us, in tali causa nec )ium,

nec irile erat, decrei )otius omnia )er*erre et in sententia )erdurare" Ita&ue

e%communicatus *ui )er illos a$ omnium communicatione, et i)si 3ratres mei,

&ui$us ego antea )r(ce)tor *ueram, me trasi$ant, nec in )latea saluta$ant

)ro)ter metum illorum"

His ita se #a$enti$us, deli$erai li$rum scri$ere, in &uo !ustitiam caus(

me( ostenderem, et a)erte )ro$arem e% i)sa lege anitatem eorum, &u(

P#aris(i tradunt et o$serant, et re)ugnantiam, &uam cum lege Mosis

traditiones et institutiones eorum #a$ent" Post c()tum o)us accidit etiam

0o)ortet omnia )lane et ere, &uemadmodum eenerunt, enarrare1 ut cum

resolutione et constanti deli$eratione accederem sententi( illorum, &ui legis

eteris )r(mium et )/nam de*iniunt tem)oralem, et de altera ita et

immortalitate animorum minime cogitant, eo )r(ter alia ni%us *undamento, &uod

)redicta Le% Mosis omnino taceat su)er #is, et ni#il aliud )ro)onat

o$seranti$us et transgressori$us, &uam )r(mium, aut )/nam tem)oralem"

Valde l(tati sunt #ostes mei, simulat&ue intelle%erunt me in talem o)inionem

deenisse, e%istimantes, se satis am)lam de*ensionem a)ud C#ristianos )er#oc solum ade)tos *uisse, &ui e% s)eciali *ide in lege Eangelii *undata, u$i

e%)resse mentio *it de (terno $ono et su))licio, anim( immortalitatem et

credunt, et agnoscunt" Hac intentione ducti, et ut mi#i os in c(teris o$turarent,

ac odiosum redderent inter i)sos C#ristianos, ante&uam li$er iste meus, &uem

scri)seram, t.)is rnandaretur, li$ellum in lucem ediderunt o)era cu!usdam

Medici, cui inscri)tio erat 4 2e Immortalitate Animarum" In #oc li$ello Medicus

iste co)iose me lacera$at, &uasi E)icuri )artes tuentem 0)er #oc tem)us maleego de E)icuro sentie$am, et contra a$sentem et inauditum e% aliorum ini&ua


4/33

relatione setentiam temere )ro*ere$am )ost&uam ero ali&uorum eritatis

amaritium de illo !udicium, et doctrinam e!us ut erat, intelle%i, doleo, &uod

ali&uando talem irum amentem et insanum )ronunciai, de &uo etiam nunc

non )ossum )lene !udicare, cum e!us scri)ta mi#i sint incognita14 &ui enim

immortalitatem animarum nega$at, )arum a$erat, &uin 2eum a$negaret" Pueri

istorum, a Ra$$inis et )arenti$us edocti, turmatim )er )lateas conenie$ant, et

elatis oci$us mi#i maledice$ant, et omnigenis contumeliis irrita$ant, #ereticum

et de*ectorem inclamantes" Ali&uando etiam ante *ores meas congrega$antur,

la)ides !acie$ant, et ni#il intentatum relin&ue$ant, ut me tur$arent, ne

tran&uillus etiam in domo )ro)ria agere )ossem" Post&uam li$ellus ille contra

me *uerat editus, )arai me ego statim ad de*ensionem, et alium li$ellum #uic

contrarium scri)si, immortalitatem im)ugnans omni$us iri$us, ali&ua o$iter

eorum )ercurrens, in &ui$us P#arisei a Mose recedunt" +imulat&ue li$ellus iste

in lucem )rodiit, conenere +enatores et Magistratus 'udaicus, et de me

accusationem )ro)osuerunt a)ud Magistratum )u$licum4 dicentes me talem

li$rum scri)sisse, in &uo immortalitatem animorum nega$am, nec solum illos

l(de$am, sed etiam C#ristianam religionem conelle$am" E% #ac eorum

delatione *ui ego ad carcerem ocatus, et cum i$i *uissem )er dies octo aut

decem, solutus *ui su$ cautione4 Mulctam enim Pr(tor a me )ostula$at, et

tandem condemnatus sum, ut illi solerem *lorenos trecentos cum amissione

li$rorum"

Post #(c tem)oris decursu, cum e%)erientia et anni multa )ate*aciant,

ac )er conse&uens mutent #ominis !udicium 0liceat, ut di%i, li$ere lo&ui, &uare

enim non liceret ei, &ui &uasi testamentum con*icit, ut #omini$us relin&uat it(

rationem, et #umanarum calamitatum E%em)lum erum, saltem in morte era

enarrare61 in du$ium ocai, utrum Le% Mosis de$eret )ro 2ei lege #a$erimulta enim erant, &u( contrarium suade$ant, aut )otius coge$ant dicere"

Tandem statui legem Mosis non esse, sed tantum inentum #umanum,

&uemadmodum alia innumera in mundo *uerunt4 Multa enim )ugna$ant cum

lege natur(, et non )oterat 2eus autor natur( contrarius esse si$i i)si, et esset

si$i contrarius, si contraria natur( #omini$us *acienda )ro)oneret, cu!us autor

dice$atur" Hoc ita a)ud me de*inito, di%i mecum4 &u( utilitas 0utinam nun&uam

talis cogitatio su$iisset in animum meum1, si us&ue ad mortem in #oc statudurem, se)aratus a communione )atrum istorum, et )o)uli istius, ma%ime cum


5/33

adena sim in #is regioni$us, nec *amiliaritatem cum cii$us #a$eam, &uorum

etiam ignoro sermonem6 +atius erit in communionem eorum enire, et eorum

se&ui estigia, &uemadmodum olunt, simiam, ut a!unt, inter simias agendo"

Hac motus consideratione redii in communionem istorum, dicta mea retractans,

el illorum )lacitis su$scri$ens, annis &uindecim !am transactis, &ui$us a$ illis

se)aratus egeram" 3uit autem elut internuntius #u!us concordia &uidam

amitinus meus"

Transactis die$us ali&uot delatus *ui )er &uendam )uerum, *ilium +ororis

me(, &uem domi #a$e$am, su)er ci$is, modo )arandi, et aliis, e% &ui$us

a))are$at me 'ud(um non esse" Pro)ter #anc delationem noa et acer$a $ella

e%orsa sunt4 Nam amitinus ille meus, &uem internuntium di%i concordi( *uisse,

e%istimans in o))ro$rium illius recidere *actum meum, cum su)er$us alde

esset et arrogans, im)rudens admodum, et admodum etiam im)udens, $ellum

contra me a)ertum e%orsus est, et )ost se ducens omnes *ratres meos, ni#il

reli&uit intentatum, &uod ad destructionem et dissi)ationem #onoris mei,

*acultatum, et )er conse&uens it(, )ossit ali&uid o)is con*erre" Iste im)ediit

nu)tias, &uas !am !am eram contracturus #oc enim tem)us or$atus eram

u%ore" Is *ecit, ut *rater &uidam meus retineret $ona mea, &u( in mani$us

#a$e$at, et commercium, &uod inter nos erat, )erertit &uod mi#i adeo nocuit

)ro)ter statum, in &uo tunc res me( erant, ut i% dici )ossit" Nunc satis sit

dicere, #unc mi#i *uisse in*estissimum #ostem contra #onorem, contra itam,

contra $ona" Pr(ter #oc $ellum domesticum, ut ita dicam, aliud erat )u$licum

$ellum, nem)e Ra$$inorum et )o)uli, &ui noo odio me odisse c()erunt, et

multa im)udenter in me commiserunt, &uos ideo merito *astidie$am" Intei #(c

accidit ad#uc aliud noum4 Nam *orte *ortuna sermonem #a$ui cum duo$us

#omini$us, &ui e% Londino in #anc ciitatem enerant, Italo uno, altero eroHis)ano, &ui C#ristiani cum essent, nec e% 'ud(is originem ducerent, ino)iam

indicantes, consilium a me )ostularunt su)er ineunda eum 'ud(is societate, et

transeundo in religionem illorum" His ego consului, ne tale &uid *acerent, sed

)otius ita manerent4 nescie$ant enim, &uale !ugum suis cerici$us im)one$ant"

Interim mone$am eos, ne 'ud(is ali&uid meo nomine indicarent &uod et illi

)romiserunt" Maligni #omines isti, intenti ad tur)e lucrum, &uod inde se

)erce)turos s)era$ant, gratiarum loco, omnia a)eruerunt P#ariseis c#arissimisamicis meis" Tunc congregati sunt )rinci)es +.nagoge, e%arserunt Ra$$ini, et


6/33

)etulans tur$a clamait oce magna, cruci*ige, cruci*ige eum" Vocatus sum ad

consilium magrium, )ro)osuerunt ea, &u( contra me #a$e$ant, su$missa et

tristi oce, &uasi de ita ageretur et tandem )ronuntiarunt de$ere me, si

'ud(us eram, illorum e%s)ectare et im)lere !udicium4 &uod si non,

e%communicandus iterum eram" 7 egregii !udices, &ui &uidem !udices estis, ut

mi#i noceatis, si ero ego indigeam !udicio estro, ut me li$eretis a$ alicu!us

iolentia et ill(sum seretis, tunc !udices non estis, sed seri ilissimi, alieno

su$!ecti im)erio &uod est estrum !udicium, cui ultis, ut ego )aream6 Tunc

)r(lectus est li$ellus, in &uo contine$atur, de$ere me este lugu$ri indutum

+.nagogam intrare, cereum nigrum in manu tenentem, et certa &u(dam er$a,

)er illos scri)ta, */da satis, )alam coram concione eomere, &ui$us ini&uitates

istas, &uas commiseram, us&ue in c/lum e**ere$ant" Post #(c de$e$am )ati

)u$lice in +.nagoga *lagellari coreaceo *lagello, ceu ligaculo deinde in i)sius

+.nagog( limine me )rosternere, ut omnes su)er me transirent, et certis

insu)er die$us !e!unare" Perlecto li$ello e%arserunt iscera mea, et interius ira

*lagra$am ine%tingui$ili continens tamen me, sim)liciter res)ondi, non )osse

talia im)lere" Audito res)onso, deli$erarunt me iterum a communione se)arare,

nec eo contenti, multi eorum transeunte me in )latea s)ue$ant, &uod etiam et

)ueri illorum *acie$ant, a$ illis edocti4 tantum non la)ida$ar, &uia *acultas

deerat" 2urait item )ugna ista )er annos se)tem, intra &uod tem)us

incredi$ilia )assus sum4 2uo enim agmina, ut di%i, )ugna$ant contra me,

agmen unum )o)uli, et alterum )ro)in&uorum, &ui ignominiam meam

&u(re$ant, ut indictam de me sumerent" Isti non &uieerunt, donec me a statu

)riori de!icerent4 2i%erunt enim inter se, non *aciet &uic&uam nisi coactus, et

de$et cogi" +i (grota$am, solus (grota$am" +i ali&uod aliud onus incum$e$at,

#oc inter si$i alde o)tata e%)ete$ant" +i dice$am, ut esset ali&uis !ude% e%medio i)sorum, &ui inter nos !udicaret, ni#il minus" Agere coram Magistratu de

tali$us re$us, &uod etiam c()i tentare, res erat alde molesta" Longa enim erat

ia lites )erse&ui in !udicio, cui, )r(ter multa alia onera, tot dilationes et

)rocrastinationes in#(rent" 2i%erunt isti s()ius, su$!ice de no$is, omnes enim

)atres sumus, nec )utes aut timeas nos tecum */de acturos" 2ic !am semel

)aratum te esse, omnia im)lere, &u( nos ti$i im)osuerimus et tunc relin&ue

no$is e%itum rei, nos enim omnia *aciemus, &uemadmodum decet" Ego, licetsu)er #oc i)so &u(stio erte$atur, et talis su$!ectio et acce)tio, )er im e%torta,


7/33

mi#i erat alde ignominiosa, tamen, ut rem us&ue ad *inem )erducerem, et

e%itum e!us oculis com)ro$arem, mei)sum deici, constanter deli$erans,

omnia, &u( ellent, acce)tare et e%)eriri" +i enim */da mi#i im)onerentur et

in#onesta, causam meam contra i)sos magis !usti*ica$ant, et )alam *acie$ant,

&uinam illorum erga me erat animus, &u( *ides in i)sis" Et tandem )alam *ie$at,

&uam */di et e%ecrandi sint #u!us gentis mores, &ui #onestissimis #omini$us,

&uasi ilissimis manci)iis, ita */de a$utuntur" Ergo, di%i, omnia im)le$o,

&u(cun&ue mi#i im)osueritis" Nunc animum mi#i )r($ete, &uicun&ue #onesti,

)rudentes et #umani estis, et de*i%is mentis oculis iterum at&ue iterum

e%)endite, &uale !udicium isti in me e%ercuerunt, )articulares #omines alien(

)otestati su$!ecti, sine ullo )eccato meo"

Intrai +.nagogam, &u( #omini$us et mulieri$us )lena erat, conenerant

enim ad s)ectaculum et &uando tem)us *uit adscendi suggestum ligneum, &uod

est in medio +.nagog( ad concionandum, et alia o**icia, et clara oce )erlegi

scri)turam a$ illis e%aratam, in &ua contine$atur con*essio, me scilicet dignum

esse, millies mori )ro)ter ea, &u( commiseram, nem)e iolationem +a$$at#i,

*idem non seratam, &uam in tantum iolai, ut etiam aliis suasissem, ne

'udaismum intrarent, et )ro &uorum satis*actione illorum ordinationi )arere

ole$am, et ea im)lere, &u( mi#i essent im)osita, )romittens de reli&uo in

similes ini&uitatis et scelera non reincidere" Peracta lectione descendi a

suggestu, et accessit ad me +acratissimus )r(ses, susurrans mi#i in aurem, ut

dierterem ad angulum &uendam +.nagog(" Contuli me ad angulum, et di%it

mi#i !anitor, ut me nudarem" Nudai cor)us ad cincturam us&ue, linteum ca)iti

su$ligai, calceos de)osui, et $rac#ia ere%i, mani$us tenens &uandam &uasi

columnam" Acessit !anitor ille, et manus meas ad columnam illam &uadam

*ascia colligait" His ita )eractis accessit )r(centor, et acce)to corio )ercussitlatera mea triginta et noem )ercussioni$us secundum traditionem4 nam

!udicium Legis est, ut numerus &uadragenarium non e%cedat, et cum iri isti

adeo religiosi, et o$serantes sint, caent si$i, ne contingat, ut )eccent

e%cedendo" Inter )ercutiendum )salmus decanta$atur" Hoc im)letur, #umi sedi,

et accessit concionator, ceu sa)iens 0&uam ridicul( sunt res mortalium1, &ui me

a$ e%communicatione a$solit, et ita !am )orta C/li mi#i erat a)erta, &u(

antea *ortissimis seris clausa me a limine et ingressu e%clude$at" Post #(cindui estes, et a$ii ad limen +.nagog(, )rostrai me, et custos i)sius


8/33

sustenta$at ca)ut meum" Tunc omnes, &ui descende$ant, transi$ant su)er me,

scilicet elea$ant )edem unum, et transi$ant ad in*eriorem )artem crurum

meorum &uod omnes tam )ueri, &uam senes *ecerunt 0null( sunt simi(, &u(

actiones magis a$sonas, aut gestus magis ridendos #ominum oculis )ossint

e%#i$ere14 et )eracto o)ere, &uando !am nullus resta$at, surre%i e loco, et

mundatus a )ulere )er illum, &ui mi#i assiste$at 0nemo !am dicat istos me non

#onorasse, si enim me *lagro )ercusserunt, luge$ant tamen, et demulce$ant

ca)ut meum1 domum me contuli" 78 im)udentissimi omnium #ominum" 78

)atres e%ecrandi, a &ui$us non erat timendum */dum &uid&uam8 Hoc te

)ercutiemus6 dice$ant, a$sit #oc cogitare" 'udicet nunc &ui #(c audierit, &uale

esset s)ectaculum, idere #ominem senem, sortis non a$!ect(, naturaliter

erecundum su)er omnem modum, in concione )u$lica coram omni$us tam

iris &uam mulieri$us et )ueris nudatum, et *lagro c(sum e% mandato !udicum,

et talium !udicum, &ui seri )otius a$!ecti, &uam !udices sunt" Consideret, &ualis

dolor cadere ad )edes in*estissimorum #ostium, a &ui$us tot mala, tot in!uri(

acce)t( sint, et se conculcandum )rosternere" Cogitet 0&uod ma!us est, et

miraculum )ortentosum, ac monstrum #orrendum, cu!us intuitum et */ditatem

e%#orrescas et *ugias dici merito )otest1 *ratres naturales et uterinos, e% eodem

)atre et matre genitos, in eadem domo simul educatos, in #unc *inem omnem

o)eram im)endisse, o$litos dilectionis, &u( a me *uerunt )er)etuo dilecti, mi#i

enim erat #oc )ro)rium et natium, et o$litos multorum $ene*iciorum, &u( )er

me in ita acce)erant, &uorum loco )ro retri$utione #a$ui ignominiam, damnum,

mala, tot */da et ne*anda, ut re*erre )udeat"

2icunt nun&uam satis detestandi osores mei, se ad aliorum e%em)lum

!uste de me )/nas sum)sisse, ne deince)s ali&uis audeat se o))onere

i)sorum )lacitis, et contra sa)ientes scri$at" 7 sceleratissimi mortaIium el totiusmendacii )arentes8 &uanto !ustius )ossem ego de istis )/nas sumere ad

e%em)lum, ne deince)s talia auderetis im)udenter contra iros eritatis

amantes, osores *raudum, totius #umani generis indi**erenter amicos, cu!us os

communes #ostes estis, cum omnes gentes )ro ni#ilo (stimetis, et inter $estias

numeretis, os autem solos in c(lum us&ue e**eratis )rotere, o$is i)sis

mendaciis $landientes, cum ni#il #a$eatis, de &uo ere gloriari )ossitis nisi

*orte gloria o$is est e%ulare, a$ omni$us contemni et odio #a$eri, )ro)terridiculos et e%&uisitos estros mores, &ui$us a c(teris #omini$us se)arari


9/33

ultis" +i enim de sim)licitate it( et !ustitia gloriari elitis, ( o$is, &ui non

o$scure multis in*eriores in #is a))are$itis" 2ico igitur, )otuisse me !uste, si

ires adessent, de istis sumere indictam )ro graissimis malis, et atrocissimis

in!uriis, &ui$us me re)leerunt, et )ro)ter &u( itam meam e%osus sum" -uis

enim #onesti amans li$enter sustineat itam iere ignominiosam6 Et ut ali&uis

$ene di%it, aut $ene iere, aut #oneste mori, ingenuum decet" Tanto autem

!ustior est causa mea causa istorum, &uantum entas )r(cellit mendacio" Isti

)ro mendacio contendunt, ut #omines ca)iant et seros *aciant4 ego ero )ro

eritate et naturali #ominum li$ertate, &uos magis decet, a *alsis

su)erstitioni$us et riti$us anissimis li$eros, itam agere #omini$us non

indignam" 3ateor magis e% re mea *uisse, si a )rinci)io tacuissem, et

agnoscens ea, &u( in mundo *iunt, )otius silerem ita enim e%)edit iis, &ui inter

#omines acturi sunt, ne a multitudine ignara el a t.rannis in!ustis o))rimantur,

ut *ieri solent4 unus&uis&ue enim commodis suis consulens eritatem studet

o))rimere, et Ia&ueos )arulis tendens, !ustitiam su$ )edi$us terit tamen

)ost&uam incautus a ana religione dece)tus in arenam cum istis )rodii, satius

est cum laude occum$ere, el saltem sine dolore mori, &ui tur)is *ug(, aut

ine)t( )atienti( in #onestis #omini$us comes est" +olent isti )ro se allegare

multitudinem" Tu unus no$is, &ui multi sumus, de$es cedere" Amici, utile

&uidem est, ut unus multis cedat, ne a$ illis lanietur sed non omne, &uod utile

est, )ulc#rum statim est" Pulc#rum )ro*ecto non est, cum ignominia discedere,

ac iolentis et in!ustis tro)#(um relin&uere" 2e$etis igitur *ateri, irtutem esse

laude dignam, su)er$is resistere, &uantum *ieri )ossit, ne male *acientes et

utilitatem e% malitia ca)ientes indies magis su)er$iant" Pulc#rum &uidem est, et

iro )io ac generoso dignum, cum )arulis )arulum esse, cum oi$us oem

stultum autem, ignomini( et re)re#ensioni o$no%ium, cum leoni$us in con*lictumansuetudinem ois induere" -uod si inter res )ulc#errimas #a$etur )ro )atria

)ugnare us&ue ad necem, &uia )atria est ali&uid nostrum, &uare )ulc#rum non

esset )ro )ro)ria #onestate, &u( )ro)rie nostra est, et sine &ua $ene iere

non )ossumus, nisi *orte tan&uam )orci */dissimi olutemur in */dissimo luto

lucri" +ed dicunt ne*arii illusores mei, totum !us suum in multitudine

constituentes, &uid tu unus contra tam multos )osses6 3ateor, et lugeo me a

multitudine estra o))ressum esse tamen )ro)ter cogitationes istas, etsermones estros, (stuat magis ira in )r(cordiis meis, et clamat, im)ium esse


10/33

erga im)ios, su)er$os, contumaces, et )erseerantes, )ietate uti" Unum di%i,

desunt ires"

+cio adersarios istos, ut nomen meum coram indocta )le$e dilanient,

solitos esse dicere, iste nullam #a$et religionem, 'ud(us non est, non

C#ristianus, non Ma#ometanus" Vide )rius P#arisee &uid dicas c(cus enim es,

et licet malitia a$undes, tamen sicut c(cus im)ingis" -u(so, dic mi#i, si ego

C#ristianus essem, &uid *uisses dicturus6 Planum est, dicturum te, */dissimum

me esse idololatram, et cum 'esu Na5areno C#ristianorum doctore )/nas ero

2eo soluturum, a &uo de*eceram" +i Ma#ometanus essem, norunt etiam

omnes, &ui$us se #onori$us *uisses cumulaturus4 et ita nun&uam linguam tuam

)ossem eadere, unicum #oc e**ugium #a$ens, nem)e ad genua tua

)rocum$ere, et */dissimos )edes tuos, tuas in&uam ne*arias et )udendas

institutiones, osculari" Nunc, )recor, doceas me, aliamne noeris religionem

)r(ter illas, &uarum meministi et &uarum duas ultimas tu )ro adulterinis

#a$ens, non tam religiones ocas, &uam a religione recessum" 'am audio te

*atentem, unam te ad#uc noscere religionem, &u( ere religio est, et cu!us

medio #omines )ossunt 2eo )lacere" +i enim gentes omnes, e%ce)tis 'ud(is

0o)ortet, ut os sem)er a$ aliis se)aremini, nec cum )le$eis et igno$ili$us

con!ungamini1 serent )rece)ta se)tem, &u( os dicitis Noam serasse, et

alios, &ui ante A$ra#amum *uerunt, #oc illis satis est ad salutem" Iam ergo est

ali&ua religio )er os i)sos, cui ego )ossum inniti, etiamsi a 'ud(is originem

ducam4 )reci$us enim a o$is im)etra$o, ut )atiamini me cum alia tur$a

misceri, el si non o$tineam a)ud os, )er me licentiam sumam" 78 c(ce

P#ari5(e, &ui o$litus illius legis, &u( )rimaria est, et a )rinci)io *uit, et erit

sem)er, tantummodo mentionem *acis aliarum legum, &u( )ostea esse

c()erunt, et &uas tu i)se damnas, tua e%ce)ta, de &ua etiam, elis nolis, alii!udicant secundum rectam rationem, &u( era norma, est illius naturalis legis,

&uam tu o$litus *uisti, et &uam li$enter is se)elire, ut graissimum, et

detestandum !ugum tuum su)er cerices #ominum im)onas, et eos a sana

mente detur$es, ac insanienti$us similes reddas"

+ed &uando in ista enimus, li$et #ic ali&uantulum immorari, et laudes

#u!us )rimari( legis non omnino tacere" 2ico igitur #anc legem omni$us

#omini$us esse communem et innatam, eo i)so &uod #omines sunt" H(comnes inter se mutuo amore colligat, inscia diisionis, &u( totius odii, et


11/33

ma%imorum malorum causa et origo est" H(c magistra est $ene iendi,

discernit inter !ustum et in!ustum, inter */dum et )ulc#rum" -uic&uid o)timum

est in lege Mosis, el &uacum&ue alia, #oc totum )er*ecte in se continet le%

natura et si tantis)er a$ #ac naturali norma declinatur, statim oritur contentio,

statim sit animorum diisio nec &uies ineniri )otest" +i ero multum declinatur,

&uis satis erit ad recensenda mala et monstra #orrenda, &u( a$ #oc adulterio

originem suam tra#unt et incrementa 6 -uid #a$et o)timum le% Mosis, el

&u(cum&ue alia &uod res)iciat societatem #umanam, ut #omines inter se $ene

iant et $ene coneniant6 Pro*ecto )rimum est, )arentes #onorare, deince)s

aliena $ona non inadere, sie in #onore, sie in $onis aliis ad itam

conduci$ili$us" -uid, &u(so, #orum in se non continet le% natur( et norma

recta menti$us in#erens6 Naturaliter *ilios diligimus, et )arentes *ilii, *rater

*ratrem, amicus amicum" Naturaliter olumus omnia nostra sala esse, et odio

#a$emus illos, &ui )acem nostram tur$ant, &ui ea, &u( nostra sunt, a no$is aut

i aut *raudi$us au*erre olunt" E% #ac oluntate nostra naturali se&uitur

a)ertum !udicium, scilicet non de$ere nos ea commettere, &ua in aliis

damnamus" +i enim alios damnamus, &ui nostra inadunt, !am nos i)sos

damnamus, si aliena inaserimus" Et ecce, !am *acile #a$emus, &uid&uid

)r(ci)uum est in &uacum&ue lege" -uod adtinet ad ci$os, #oc Medicis

relin&uamus illi enim nos *atis a))osite doce$unt, &uis ci$us sit salutaris, &uis

)er contrarium noceat" -uod ero ad alia ceremonialia, ritus, statuta, sacri*icia,

decimas 0insignis *raus ut &uis alieno la$ore *ruatur otiosus1 #eu, #eu, ideo

)loramus, &uia in tot la$.rint#os con!ecti sumus e% malitia #ominum"

Agnoscentes #oc eri C#ristiani, magna laude digni sunt, &ui ista omnia in

e%ilium migrare *ecerunt, retinentes solum ea, &u( ad $ene iendum moraliter

s)ectant" Non $ene iimus, &uando multas anitates o$seramus, sed iimus$ene, &uando rationa$iliter iimus" 2icet ali&uis, legem Mosis el Eangelicam

ali&uid altius et )er*ectius continere, nem)e ut inimicos diligamus, &uod le%

naturalis non agnoscit" Huic res)ondeo, &uemadmodum su)erius di%i4 +i a

natura declinamus, et ali&uid ma!us olumus inenire, statim oritur contentio,

tur$atur &uies" -uid )rodest, si mi#i im)erentur im)ossi$ilia, &u( ego im)lere

non )ossim8 Nulium aliud $onum inde se&uetur, &uam animi tristitia, si )onimus

im)ossi$ile esse naturaliter inimicum diligere" -uod si non omnino im)ossi$ilesit naturaliter inimicis $ene*acere 0#oc citra dilectionem accidere )otest1, &uia


12/33


13/33

autem, &ui estra norunt os rident" Mitto nunc de !ustitia *raudis #u!us

disserere cum os i)si, &ui talia *ingitis, inter !uris regulas #a$eatis, non esse

*acienda mala ut eniant $ona" Nisi *orte inter mala non numeratis, mentiri in

grae aliorum )r(!udicium, occasionem )usillis dantes insaniendi" -uod si el

um$ra Religionis er(, aut timoris in o$is esset, )rocul du$io non modice

timere de$uissetis, &uando tot mala in or$em terrarum indu%istis4 tot dissidia

inter #omines e%citastis4 tot ini&ua, et im)ia instituistis, adeo ut )arentes contra

*ilios, et *ilios contra )arentes im)ie incitare non du$itaeritis" Unum ellem a

o$is interrogare, nem)e, si &uando ista *ingitis )ro)ter #ominum malitiam, ut

illos *ictis terrori$us in o**icio contineatis, alio&uin male icturos, su$it o$is in

mentem os similiter #omines esse malitia re)letos, &ui ni#il $oni )otestis

)r(stare, ni#il nisi malum )er)etuo e%e&ui, aliis nocere, in neminem

misericordiam e%ercere6 Video !am os mi#i irasci, &ui tale &uid&uam ausus

sum a o$is interrogare, et unum&uem&ue estrum strenue contendere )ro

!ustitia actionum suarum" Nullus est, &ui non dicat se esse )ium, misericordem,

eritatis et !ustitia amantem" Aut igitur *alsa lo&uimini talia de o$is

annunciantes aut *also accusatis omnium #ominum malitiam, cui estris laris

et *ictis terrori$us mederi ultis, contumeliosi in 2eum, &uem tan&uam

crudelissimum carni*icem et #orri$ilem tortorem oculis #ominum e%#i$etis,

contumeliosi in #omines, &uos ad tam de)lorandam miseriam natos esse ultis,

&uasi illa satis non sint, &u( cui&ue in ita accidunt" +ed esto, &uod magna sit

#ominum malitia, &uod et i)se *ateor, et os i)si mi#i testes estis, cum sitis

e%treme malitiosi, alio&uin talia commenta comminisci non aleretis &u(rite

remedia e**icacissima, &u( citra ma!orem l(sionem mor$um #unc a$

#omini$us omni$us generaliter e%)ellant, et de)onite laras, &u( tantum contra

in*antes et stolidos im #a$ent" +i ero mor$us #ic in #omini$us insana$ilis est,desistite a mendaciis, nec tan&uam ine)ti medici )romittatis sanitatem, &uam

non )otestis )r(stare" Contenti estote inter os leges !ustas et rationa$iles

sta$ilire4 $onos )r(miis ornare, malos digno su))licio a**icere4 eos, &ui im

)atiuntur, a iolentis li$erate, ne clament !ustitiam non *ieri in terra, nec esse,

&ui in*irmum eri)iat a manu *ortioris" Pro*ecto si #omines rectam rationem se&ui

ellent et iere secundum naturam #umanam, omnes se mutuo diligerent,

omnes si$i mutuo condolerent" Unus&uis&ue alterius calamitatem, &uantum)osset, su$learet, el saltem nullus alium gratis o**enderet" -u( contra *iunt,


14/33

contra #umanam naturam *iunt et multa *iunt, &uia #omines diersas leges a

natura a$#orrentes si$i inenerunt, et alius alium irritat male*aciendo" Multi sunt,

&ui *icte am$ulant, et se e%treme religiosos simulant, et incautos deci)iunt,

tegumento Religionis, ad ca)iendos, &uos )ossint, a$utentes &ui recte

com)arari )ossunt *uri nocturno, &ui somno so)itos, nec tale &uid cogitantes,

)er insidias adoritur" Hi in ore solent #a$ere, 'ud(us sum, C#ristianus sum,

crede mi#i, non te deci)iam" 78 mal( $esti(4 ille, &ui ni#il #orum dicit, et se

tantum #ominem )ro*itetur, multo melior o$is est" +i enim ei tan&uam #omini

non ultis credere, )otestis caere os autem &uis cae$it, &ui, amicti *icto

)allio sanctitatis *ict(, tan&uam *ur nocturnus incautos et dormientes )er

*oramina inaditis ac misere strangulatis6

Unum inter multa miror, et ere mirandum est, &uomodo )ossunt

P#ari5(i inter C#ristianos agentes uti tanta li$ertate, ut etiam !udicia e%erceant

et ere dicere )ossum, &uod si 'esus Na5arenus, &uem C#ristiani adeo colunt,

#odie concionaretur Amstelrodami, et )laceret P#ari5(is illum denuo *lagris

c(dere, )ro)terea &uod traditiones illorum im)ugnaret et #.)ocr.sim o$!iceret,

#oc li$ere *acere )ossent" Certe #oc ignominiosum est, et &uod tolerari non

de$uit in ciitate li$era, &u( )ro*itetur #omines in li$ertate et )ace tueri, et

tamen non tuetur a P#ari5(orum in!uriis" Et &uando &uis non #a$et de*ensorem

aut indicem, nil mirum, si i)se )er se &u(rat se de*endere, et in!urias acce)tas

indicare"

Ha$etis it( me( #istoriam eram et &uam )ersonam in #oc mundi

anissimo t#eatro ego egi, in anissima et insta$ilissima ita mea, e%#i$ui

o$is" Nunc !uste !udicate *ilii #ominum, et sine ullo a**ectu, li$ere secundum

eritatem !udicium )ro*erte4 #oc enim im)rimis iris dignum est, &ui ere iri

sunt" -uod si ali&uid ineneritis, &uod os ad commiserationem ra)iat, miseram#ominum conditionem agnoscite et de)lorate, cu!us et i)si )artici)es estis" Ne

#oc etiam desit, nomen meum, &uod #a$ui in Portugallia C#ristianus, 9a$riel a

Costa, inter 'ud(os, &uos utinam nun&uam accessissem, )aucis mutatis, Uriel

ocatus sum"


15/33

E+PELH7 2A VI2A HUMANA

Vi a lu5 em Portugal, na cidade do Porto" 7s meus )rogenitores )essoas$em nascidas, descendiam de !udeus &ue em tem)o #aiam sido *or:ados

neste reino a a$ra:ar a religi;o crist;" Meu )ai era erdadeiro crist;o,

o$serantncia *oi deses)erar da sala:;o, se a

sala:;o tin#a de ser o$tida mediante a o$serncia de tais normas" 7ra sendo

di*


16/33

&ue )ela *B, != tin#a deitado em mim *undas rancia, dei%ando a terra

)=tria" A este *im n;o duidei resignar em *aor de outrem o $ene*


17/33

Ao ca$o de alguns dias tin#a?me a e%)eri>ncia mostrado &ue os

costumes e ordena:Ges dos !udeus estaam longe de casar?se com os

)receitos de MoisBs" 7ra se cum)ria o$serar a Lei com )ure5a, segundo ela

)r@)ria re&uer, mal andaram os c#amados 2outores dos !udeus com tantas

inen:Ges, &ue de todo o )onto destoam da Lei" Assim &ue n;o )ude aca$ar

comigo &ue me contiesse, antes entendi &ue *aria cousa do agrado de 2eus,

se de*endesse a Lei com isen:;o" Estes 2outores !udaicos do tem)o )resente

&ue ainda conseram os seus costumes e condi:;o maldosa, )or*iando

gal#ardamente em de*esa da seita e das institui:Ges dos a$omin=eis *ariseus,

n;o sem es)eran:a de $enesses )essoais e, segundo != outrora l#es *oi

im)utado *undamentadamente, )ara ocu)arem as )rimeiras cadeiras no tem)lo

e terem as )rimeiras sauda:Ges na )ra:a )$lica de modo nen#um ieram

em &ue, se&uer nas cousas mais )e&uenas, eu me a)artasse deles,

)retendendo &ue sem desio algum l#es *osse na esteira de contr=rio,

amea:aram?me com a e%comun#;o e )ria:;o de toda a comunica:;o com os

*ieis nas cousas diinas e #umanas" Como, )orBm, *icasse muito mal irar as

costas diante de tal medo &uem )or amor da li$erdade dei%ara a )=tria e

des)re5ara outros )roeitos, e o su$meter?me a #omens em tal caso,

mormente &uando eles n;o tin#am )oder leg


18/33

)ena tem)oral" 9rande *oi o rego5i!o dos meus inimigos ao sa$er &ue eu

ado)tara este )arecer, !ulgando terem alcan:ado s@ )or este *acto larguem e recon#ecem a imortalidade da alma" Com este intuito e )ara

me ta)arem a $oca nos demais )ontos e me tornarem odioso entre os )r@)rios

crist;os, antes de entrar no )relo o meu escrito, tiraram a lume um o)sculo,

da m;o de certo mBdico, com o t


19/33

2e)ois, com o rodar do tem)o, como &uer &ue a e%)eri>ncia e os anos

descu$ram muita coisa e conse&uentemente d>em olta ao )ensamento do

#omem 0se!a?me )ermitido, mais uma e5 o digo, *alar com *ran&ue5a e

e*ectiamente, )or&ue n;o #=?de ser l


20/33

casamento &ue eu estaa != )ara contrair 0a este tem)o era eu io1 *e5 com

&ue um meu irm;o retiesse os meus $ens &ue tin#a em seu )oder, e destruiu

as rela:Ges &ue entre n@s #aia, circunstncia &ue me causou um )re!u


21/33

Aca$ada &ue *oi a leitura, incendiaram?se?me as entran#as e ardia )or dentro

em *ogo de c@lera ine%tingu


22/33

senten:a &ue e%ecutaram em mim, de todo inocente, eles, )essoas )riadas,

su!eitas ao )oder de outrem"

Entrei na +inagoga, &ue estaa c#eia de #omens e de mul#eres, e

&uando *oi tem)o, su$i ao ta$urno de madeira &ue est= no meio da +inagoga

)ara o seri:o dos sermGes e demais actos do culto li em o5 alta o escrito,

redigido )or eles, em &ue eu con*essaa &ue merecia morrer mil e5es )elos

)ecados )or mim cometidos, conBm a sa$er4 n;o ter guardado o s=$ado, ter

iolado a *B a )onto de c#egar a aconsel#ar os mais a &ue n;o iessem )ara o

!uda


23/33

temer &ue me *osse dado mau trato8 KEs)ancarmos?te6 Longe tal

)ensamento8 Aalie agora &uem isto ouir, &ue cena era a&uela um el#o,

nada $ai%o de condi:;o, )or nature5a so$remodo energon#ado, em uma

assem$leia )$lica, des)ido na )resen:a de toda a gente, #omens, mul#eres,

crian:as, e a:outado de ordem de !u


24/33

+im8 -ue )essoa amante do #onesto ter= nimo e gosto )ara ier uma ida

co$erta de ignom


25/33

mote!adores, estri$ando no nmero todo o seu direito, K7 &ue )oderias tu, &ue

Bs um s@, contra tantos 6 Con*esso e de)loro ter sido esmagado )elo nmero

&ue @s sois, contudo esses ossos )ensamentos e )alaras ainda mais me

*a5em re*erer a c@lera no meu interior e $radar &ue B im)iedade ter )iedade

de


26/33

dese!as se)ultar, )ara )ores so$re o colo dos #omens o teu e%ecrando !ugo,

desalo!=?los da s; ra5;o e torn=?los )arecidos a loucos"

Mas != &ue iemos a este )onto, a)ra5?me demorar?me a&ui um )ouco e

n;o calar de todo os louores desta lei )rimitia" 2igo )ois, &ue esta lei B

comum a todos os #omens e neles inata )elo )r@)rio *acto de serem #omens"

Liga a todos uns aos outros )elos la:os de mutuo amor, descon#ecendo

diisGes, &ue s;o a origem )rimordial de todos os @dios e dos maiores males"

a mestra da moral" esta$elece a distin:;o do !usto e do in!usto, do *eio e do

$elo" Tudo &uanto #= e%celente na lei de MoisBs ou em &ual&uer outra, a lei

natural encerra?o em si integralmente na )er*ei:;o e se #= algum desio, )or

)e&ueno &ue se!a, desta regra natural, )ara logo surgem as contendas" )ara

logo #= a diis;o dos es)


27/33

mandaram em$ora todas as cousas deste gBnero, conserando s@ o &ue

interessa = moralidade" N;o iemos como B de deer, &uando o$seramos

muitas *utilidades iemos, )orBm, como B de deer &uando iemos

con*ormemente D ra5;o" AlguBm dir= &ue a lei de MoisBs ou a lei do Eangel#o

contem alguma cousa mais aleantada e )er*eita, e em a ser o amarmos os

nossos inimigos, )receito &ue n;o se contem na lei natural" Res)ondo?l#e

como acima disse" +e nos a)artamos da Nature5a e )retendemos desco$rir

alguma cousa mais leantada, )ara logo surge a luta, )ertur$a?se o sossego"

2e &ue sere ordenarem?se?me im)oss


28/33

mart


29/33

)essoas c#eias de malncias os &ue )adecem iol>ncias, )ara &ue

n;o $radem &ue neste mundo n;o se *a5 !usti:a e &ue n;o #= &uem sale o

*raco das garras do *orte" +em dida, se os #omens &uisessem nortear?se

)ela recta ra5;o e ier em con*ormidade com a Nature5a, amar?se?iam todos

uns aos outros cada &ual, na )ro)or:;o de suas *or:as, acudiria = desenturado )r@%imo, ou )elo menos ninguBm o*enderia outrem s@ )elo gosto de

o*ender" Proceder de modo contr=rio B )roceder contrariamente = nature5a

#umana e se muitos destes actos se )raticam, e )or&ue os #omens t>m

inentado diersas leis o)ostas = Nature5a, e uma )essoa irrita a outra com as

suas mal*eitorias" Muitos #= &ue andam #i)ocritamente, *ingindo?se )or

e%tremo religiosos, e iludem os incautos co$rindo?se com a ca)a da religi;o

)ara a)an#arem os &ue )odem" +emel#ante gente )ode $em com)arar?se aoratoneiro nocturno, &ue insidiosamente acomete &uem est= adormecido e n;o


30/33

es)era )or tal" Andam sem)re a di5er4 sou !udeu, sou crist;o cr> em mim, n;o

te enganarei" A# alim=rias ruins8 a&uele &ue n;o di5 nada disto e s@ *a5

)ro*iss;o de ser #omem, B muito mel#or do &ue @s" +im8 +e n;o &uereis

acreditar nele, como #omem &ue B, )odeis )recatar?os de @s, )orBm, &uem

se #=?de )recatar6 de @s &ue, em$u:ados na ca)a *alsa de *alsa santidade, =

maneira do ladr;o nocturno coando?os )elas a$ertas, dais so$re os &ue mal

)recatados dormem, e os estrangulais miseraelmente8

Uma cousa entre muitas me marail#a, e B certamente )ara marail#ar

em a ser, como B &ue os *ariseus, iendo no meio de crist;os, )odem go5ar

de tanta li$erdade &ue atB !ulgam em tri$unal e na erdade )osso di5er &ue, se

'esus Na5areno, a &uem os crist;os rendem tanto culto, discursasse #o!e em

Amsterd;o, e aos *ariseus a)rouesse a:out=?lo noamente )or ele im)ugnar

as tradi:Ges dos *ariseus e l#es lan:ar em rosto a #i)ocrisia, )oderiam *a5>?lo

muito = sua ontade" Tal cousa B seguramente uma ergon#a &ue n;o deia

tolerar?se em uma cidade lire, &ue *a5 )ro*iss;o de manter as )essoas em

li$erdade e )a5, e todaia n;o as de*ende dos agraos dos *ariseus4 ora

&uando um indi


31/33

JIJLI7THECA LU+ITANA, de 2iogo Jar$osa Mac#ado

9AJRIEL 2A C7+TA, natural da Cidade do Porto, e *il#o de Pa.s

no$res, e Cat#olicos )osto &ue descendentes da Na:;o 'udaica, &ue o

educar;o com a&uelles documentos, e artes dignas de #um mance$o $em

nacido, sendo muito destro no mane!o dos caallos em &ue imitou a seu Pa.,

&ue neste e%ercicio *o. )eritissimo" Para cultiar o engen#o &ue era muito

)ers)icDs elegeo entre todas as 3aculdades a 'uris)rudencia Cesarea em &ue

*e5 grandes )rogressos )elos &uais mereceo &uando contaa inte e sinco

annos de idade o$ter a dignidade Ecclesiastica de T#e5oureiro MSr em #uma

Collegiada deste Re.no"

Temeroso da condena:;o eterna, e solicito da sala:;o reolia com

incansael diselo arios liros asceticos, e outros de T#eologia Moral, e da

sua li:;o come:ou a duidar como )odi;o ser )erdoados os )ecados na

Con*i:;o sacramental do &ue conce$eo tal a*li:;o, e )er)le%idade no animo,

&ue *luctuando entre a elei:;o da Le., &ue #aia de seguir, a)ostatou da

Cat#olica em &ue *ora educado, e a$ra:ou a Mo.saica )ara cu!o e**eito

con#ecendo &ue na )atria #aia de ser )unido )or desertor da erdadeira

Religi;o sem )artici)ar a )essoa alguma o seu intento renunciado o Jene*icio,

e dei%adas as ca5as no$res &ue seu Pa. edi*icara no Porto, *ugio

clandestinamente com sua M;., e Irm;os )ara Amsterdam onde se circuncidou

mudando o nome de 9a$riel em Uriel" 2e)ois de e%aminar com grande

re*le%;o &ue a le. &ue os Iudeos o$seraam na&uella Cidade era muito

di*erente da &ue )romulgara Mo.ses, !ulgando )or #orrendo a$surdo esta

transgress;o, escreeo #um liro em &ue mostraa claramente )elos*undamentos da mesma le. como l#e er;o totalmente o)ostas, e re)ugnantes

as tradi:oens dos 3ariseos de &ue se originou #um t;o *urioso odio dos Iudeos

contra a sua )essoa, )rinci)almente )or negar a immortalidade da alma, &ue

l#e c#ama;o )u$licamente #erege, e era a)edre!ado nas ruas todas as e5es

&ue a)arecia" N;o *or;o $astantes t;o graes o)ro$rios )ara &ue re*olutamente

animo5o sa#isse com #um Tratado em &ue sustentaa a sua o)ini;o de n;o

ser a alma immortal )or cu!a causa sendo delatado )elos Iudeos aosMagistrados de Amsterd;o acu5ando?o de o*ender igualmente a le. de Mo.ses


32/33

como arruinar os *undamentos da Religi;o C#rista;, de &ue resultou de)ois de

estar )reso " dias ser condenado em tre5entos 3lorins com )erda de todos

os liros" Ca#indo de #um a$ismo, em outro ma.or come:ou a a*irmar &ue a

Le. de Mo.ses n;o *ora dada )or 2eos, mas era #um inento #umano )or

conter muitos )receitos re)ugnantes D le. da nature5a, e n;o )odia 2eos como

Aut#or da mesma nature5a ser contrario a si mesmo e certamente o seria se

)ro)u5esse aos #omens )receitos, &ue se n;o )odi;o o$serar" +endo

acu5ado )or #um seu so$rin#o de ser in*iel aos Ra$inos concitou contra si a

colera dos se&ua5es da +inagoga com tal e%cesso, &ue tumultuariamente o

lear;o D )re5en:a dos 'ui5es, e sendo e%arninado escru)ulosamente das

suas )ro)o*i:oens o condenar;o a &ue des)ido atB a cintura, e descalso dentro

da +inagoga *osse a:outado rece$endo trinta, e noe a:outes n;o c#egando

ao numero de &uarenta )or ser )ro#i$ido )ela Le." Estimulado desta )u$lica

in!uria resoleo ingar?se de &uem *ora o seu )rinci)al aut#or contra o &ual

dis)arando #um $acamarte como errasse o tiro, e *osse con#ecido, com a

mesma arma se )riou da ida no me5 de A$ril de como escree 'o;o

Mallero in Prolog" ad 'udaism" detect" )ag" " ou no anno de " como

&uerem 'o;o Clerc Ji$" Uni"Tom" " )ag" QW" e 'o;o C#risto;o ol*io Ji$"

He$raic"")ag" Q" Y" WQ" 3a5em delle men:;o Im$onato Ji$" Latin" He$raic"

)ag" W" col" " )ag" W" Ji$" Magna Eccles" Tom" " )ag" " col" W" Ja.le

2iccion" Histori&" e Criti&"Tom" " )ag" mi#i " 'oan" Moller Homon.mosco)ia"

)ag" " e Jern" Mart" 2ie*en$ac#" in 'udaeo conertend" )" QW"

Com)o5"

E%ame de Tradi:oens 3arisaicas con*eridas com a Le. escrita contra aimmortalidade da alma"

Amsterdam )or Paulo Raenstein WQ" " Esta o$ra *o. escrita contra o

Tratado da Immortalidade da alma &ue com)o5 o 2outor +amuel da +.la de

)ro*iss;o medico o &ual *o. im)resso Amsterd;o anno da Crea:;o do Mundo

ZQQ " &ue corres)onde ao de C#risto" WQ"

E%em)lar #umanae itae" 3o. ac#ada esta o$ra entre os M" +" de +im;oE)isco)io, e )u$licada )or 3ili)e Lim$orc[ no *im do seu doutissimo Tratado


33/33

intitulado Amica collatio cum erudito 'udaeo" 9oudae a)ud 'ustum a$ Hoee"

" " a )ag" Q" Nelle narra os tragicos sucessos da sua ida, e *a5 #uma

acerrima inectia contra os 'udeos de &uem se &uei%a *ora t.ranamente

tratado onde inole alguns argumentos com &ue im)iamente im)ugna toda a

Reela:;o diina, e toda a religi;o reelada, como *a$ricada )ela malicia

#umana, omitando muitas )ro)osi:oens contra o C#ristianismo de &ue *o.

im)io desertor" 3ili)e Lim$orc[ o con*usa doutamente na&uella )arte &ue

res)eita D Reela:;o diina com #um Tratado )articular &ue intitulou Jreis

re*utatio argumentorum &ui$us Acosta omnem Religionem reelatam im)ugnat"

+a#io im)resso com o E%em)lar itae #umanae do mesmo 9a$riel da Costa"

Documents

Exemplar Humanæ Vitae (Uriel Da Costa