EDÎT

OR

1

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

PÊŞ GOTIN

“Me Bi Ciwantî Despê Kir Em ê Bi Ciwantî Ser

Bikevin”xwediyê vê gotina dîrokî aniha çi dike û

çewa jiyan dike tû kes nizane! Ji ber kû ew Rêberê

Gelê Kurd e. Ji ber kû ew 35 sale Rêbertiya gelekî

bindest dike. Ji ber kû ew 14 sale li ber xwe dide. Ji

ber kû ew teslîm nabe, sale kû nîve dibin tecrîta

girankiri ya Îmralî de ye. Ji ber van sedeman aniha

divê deqeyê jî de tû Kurdek û tû mirovek nizane

rewşa wî a tendûrîstî çewa ye.

Li beramberî vê ciwanên Kurd jî yek daqqa jî ciyê

xwe de ranewestiyan û kolanan ji dagirkeran re vala

nehiştin. Her roj, bû roja hesap xwestinê. Helbet ev

naye vê wateyê kû me serkeftin bi des xistiye. Ev tê

vê wateyê kû pêwîste em tekoşîna xwe bilindtir û bi

hêztir bikin. Ji ber kû dijmin tû demî ranaweste û li

benda me namîne. Di seri de me xwest em roja reş a

despêka komployê bibîr bînin û 9‟ê Cotmehê nahlet

bikin. Di vê mehê de jî li ser Kurdan komplo hebû,

qatlîam hebû.

Li gel mijara 9‟ê Cotmehê wekî hun jî dizanin di vê

mehê de dibistan vebûn. Zarok û Ciwanên Kurd li

çar parçe Kurdîstan amadekariya dibistanan kirin. lê

mixabin her zarok û ciwanekî Kurd bi heman coş û

moral amadekarî nekir. Li rojavayê Kurdistanê

ciwana bi destê xwe, bi nenûkê xwe mafê xwendîna

xwe bi dest xist û cara yekeme kû wê bi zimanê

dayîka xwe perwede bibînin. Em jî wekî govara

hawdem hestê wan ciwanên şoreşger parve dikin. Li

gel vê li Bakûrê Kurdistan û Tirkiyê boykuta

dibastana berdewam dike. Em piştgirîya vî helwestî

şoreşgerî jî dikin. Heta kû zimanî dayîk nebe zimanî

resmî pêwîste tû ciwanekî Kurd êdî neçin navendên

bişaftinê. Di heman demê de li qadame jî dibistan bi

mîlyonek pirsgirêk vebû. Pêwîstî û daxwazên

ciwanan carek din li ber çav nehat derbas kirin.

Li ser vî bingehî Ciwanên Welatparêzê Kurdîstan

di dîroka 28 îlonê konferansa xwe a dûyemîn pêk anî

û li ser mijara perwerde jî biryarên giring girtin. Em

hêvîdarin kû her ciwanekî Kurd bi vê zanebunê êdî

tevbigere. Ciwana di konferansa xwede ji bona

mijara dibistana ev biryar girtin; “Li ser bingehê

perwerdeya wekweh, azad, zanist, bê pere û zimanê

dayîk xebat bê despê kirin. Her wiha ji bona hinek

mijarên wekî dîroka Kurdîstan û cografya bên zêde

kirin tekoşîn bê dayîn. Ji bona van mijarana wekî

dersekî li disbistana were dayîn serlêdan li ciyê

peywendîdar bê kirin. Li dijî navendên bişaftinê

(asîmîlasyonê) ê wekî Fetullah Gûlan xebatekî

rewşenbîrî û şîarkirin dest pê bike”. Di despêka

vekirina dibistanan de konferansek pêk anîn û

biryarbûnek ava kirin jî ji her tiştî giringtire.

Bi kurtasî em dikarin bêjîn kû ev meh jî dagirtîye.

Li ser her mijarek me di xwest em amadekarîyek

bikin. Lê mixabin em dîsa di hinek aliyan de sînordar

û kêm man. Ji ber vê yekê em dîsa wekî hemû caran li

benda nêrîn, rexne û pêşniyarên wene. Ev dem dema

şoreşê ye, pêwîste em destê xwe zû bigrin kû dereng

nemînîn. Her dem bi hewdem re bin!

Xwendevanên Hêja;

www.hawdem.com.tr

2

REB

ERTÎ

D i serê tevgerên çandî yên

dewleta netewe tepisandî

û tam nikarîbûye bihelîne

miliyetgiriya mîkro ya

diyardeyên etnîk tê. Ji

miliyetgiriya dewleta netewe

cuda ye. Naveroka wê ya

demokratîk bêhtir xwedî giranî

ye. Ji lêgerîna dewleteke nû

zêdetir, armanca wan a herî

girîng ew e, li dora çanda xwe

bibin pêkhatineke siyasî ya

demokratîk. Ji xweseriya

herêmî yan jî xwecihî cuda ye.

Bi sînorê mekan ve girêdayî

nîne, ango ji sînoran wêdetir be

jî yekitî û piştgiriya yên hebûna

heman çandê parve dikin. Li

dijî etnîsîteya serdest parastina

hebûna xwe, ji armancên wan

ên girîng in.

Ji aliyê sosyolojîk ve têra xwe

rast û manedar e ku mirov bêje

Tevgera Neteweya Demokratîk

ji tevgera etnîsîteyên cuda yên

bindest re, bi gotineke din, ji

tevgera wan gelan re ku di bin

zordestiyê de ne. Gelekî zor û

zehmet e, weke etnîsîteya bi

tenê ya bindest li ser piya

mayîn û hebûna xwe

dewamkirin. Tevgera yên

ziman û zaravayên çandên bi

heman rengî, heman sînorên

siyasî û cografî parve dikin, ji

ber çend sedeman divê weke

Tevgera Neteweya Demokratîk

were wesifandin. Ya pêşî, ji

hedefa gera li dewleteke cuda

zêdetir li rêveberî û

pêkhatineke siyasî ya

demokratîk digerin. Li bin banê

heman dewletê pêkhatineke

siyasî ya demokratîk, şêweyekî

hebûnê yê siyasî ye ku di

dîrokê de gelek caran em

dibînin. Dîrok hema hema bi

giranî bi pêkhatinên siyasî yên

hebûnên çandên cuda tijî ye. Di

nava sînorên her dewlet an jî

împaratoriyê de bi qasî ku were

xwestin bi şêweyê pêkhatinên

siyasî jiyan şêweyekî normal ê

rêveberiyê ye. Ya anormal ew

e, tine hesibandina van

pêkhatinên siyasî ye yan jî

tepisandina wan e. Asîmîlasyon

jî pir zêde ji wan rêbazan nebû

serî lê bê dayîn. Împaratoriyên

Roma, Bîzans, Osmanî, Pers-

Sasanî, Ereb-Ebasî bi sedan

yekeyên cuda yên siyasî û îdarî

sedema hebûna xwe

hesibandine. Bi tenê şert ew e,

rewabûna împarator an jî siltan

nas bikin. Ya esas ew bû,

ziman, dîn, folklor û

rêveberiyên xwe biparêzin û

bijîn. Lê cinawirê dewleta

netewe (Levîathan) ev nîzam ji

holê rakir. Li ser vî bingehî jî

çû faşîzmê. Encam gelek

qirkirinên fizîkî û çandî bûn.

Etnîsîte û Tevgerên

Neteweya

Demokratîk

Etnîsîte û Tevgerên

Neteweya

Demokratîk Abdullah OCALAN

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

Mafê netewebûnê yê etnîsîte

yan jî gelan bi tenê weke

dewleta netewe şîrovekirin bi

xwe berevajîkirin û felaketeke

mezin hem a lîberalîzm, hem a

sosyalîzma pêkhatî bû. Ev rewş

encamê miliyetgiriya faşîst û

totalîtaryanîzmê ye. Riya rast ew

e, divê mirov netewebûyîna

normal mehkûmî nava sînoran

neke, li ser bingehê çandî û

hîmên rêveberiya demokratîk

ava bike û ev ji bo xwezaya

mirovî û civakî ya herî di cih de

ye. Rastiyên dîrokî jî zêdetir vê

rê aşkera dikin. Hêrsa daneheva

sermayeyê bi lez a sermayeya

yekdestdar a li pey kara herî

zêde diçe, di girtina vê rê de

hêmana herî girîng e. Riya ne

normal dewleta netewe ye, lê bû

riya normal a netewebûnê, riya

netewebûna demokratîk a

normal jî weke ne normal, heta

weke riyeke tune hesibandî, dan

fêmkirin.

Berevojîkirina mezin jî ev bû.

Piştî ku ji gelek aliyan ve

çaresernekirina dewleta netewe

(şerên herêmî û dinyayê, bi

hevketinên neteweyî, sermaye li

dîwarên neteweyî qelibî) derket

holê, riya normal ango

netewebûnên demokratîk dest pê

kir gelekî pêk hatin. Li tevahiya

Ewropayê ya ku piştî Şerê

Cîhanê yê Duyemîn pêk hat ew

bû, Ewropa ji dewletdariyên

neteweyî vediguherî netewetiya

demokratîk. Jixwe Dewletên

Yekbûyî yên Amerîkayê her tim

karîbû weke neteweyê

neteweyên demokratîk bimîne.

Tevî berevajîkirina gelek

dewletdariyên neteweyî yên

yekdestdariyê, Yekitiya

Komarên Sovyeta Sosyalîst

dewletdariya neteweyî û

netewetiya demokratîk di zikhev

de pêkanî. Li Hindistanê jî

meylên neteweyî yên

demokratîk bi hêz in. Li Afrîka

û Başûrê Amerîkayê meylên

neteweyî yên demokratîk her

tim giraniya xwe hebûn. Kêm

hejmareke dewletdariyên

neteweyî yên hişk, di serî de

Rojhilata Navîn, li hin mekanan

bi sînor man. Ev dewletdariyên

neteweyî jî bi lez di pêvajoya

jihevdeketinê de ne.

Ya diduyan, wexta netewebûna

desthilatdar û dewletdar esas

neyê girtin, hingê yan hin

saziyên ji serdema navîn mane

yên weke axatî, şêxtî, terîqet û

serektiya eşîrê, bi piranî

rêveberên taşeron ên hevkar ên

xwe disipêrin berjewendiyên

malbatê wê esas bêne girtin û

wê bi modernkirina wan dewam

bike, yan jî wê rêveberiyên

demokratîk bêne pêşdebirin.

Riya yekemîn, rewşa modern a

hevkartiya klasîk e ku dîrokê jî

ji vî şêwazî re gelekî şahidî

kiriye. Riya duyemîn jî riya esas

hedefa modernîteya demokratîk

bû. Rêveberiya berxwedanê ya li

dijî dewleta netewe û hevkarên

wê bi tenê dikare demokratîk

bibe. Ev jî riya wekhevî û

azadîxwaz a herî têkûz e ku diçe

netewebûna demokratîk.

Ya sisiyan, karaktera piranî ya

çand, ziman û zaravayan

netewebûna demokratîk ferz

dikir. Li gorî cewherê wê nebû,

mîna dewleta netewe tehekuma

Dewleta netewe ya di warê çareseriyê de asê

bûye, ji aliyekî ve tevgerên sermayeyê yên global

ji jor ve, ji aliyê din ve jî tevgerên xweser ên

bajar, xwecihî û herêmî tevî tevgerên dînî û

neteweya demokratîk ji binî ve wê tengav bikin

û ev jî dihêle ji vê kaosê sîstemên nû yên namzet

derkevin.

REB

ERTÎ

3

www.hawdem.com.tr

4

REB

ERTÎ

çand, ziman û zaravayên

etnîsîteya serdest esas bigire.

Alternatîfa bi tenê ew

netewebûn e ku ji pir ziman,

çand û siyasetê pêk tê. Ev jî

aşkera ye ku maneya

netewebûna demokratîk e. Heta

rê lê vekiribû ku ji çend

neteweyên demokratîk

neteweyeke demokratîk pêk

bînin. Li Îspanyayê, li

Hindistanê, li Komara Afrîka

Başûr a gelek kes naecibînin,

heta li Endonezya û gelek

welatên Afrîkayê ya pêk tê,

bûyerên bi heman rengî ne.

DYA û YE jî bi awayekî mirov

dikare weke neteweyên

neteweyên demokratîk terîf

bike. Federasyona Rûsyayê jî

mînakeke din a girîng a bi

heman rengî ye.

Ya çaran, ji ber ku cudatiyên

ekonomîk, civakî, siyasî, zêhnî,

ziman, dîn û çandî zêdetir

dixwazin werin parastin, wê

yekser were fêhmkirin ku ev

yek bi neteweya demokratîk

dibe. Her cudatî weke cihêtiyê

were fêmkirin, wê ev yek zirarê

bide hemûyî. Lê ya rastî, ji bo

hemûyî ya îdeal „di nava

yekitiyê de cudatî‟ ye. Ji bo vê jî

netewebûna demokratîk şêweyê

herî di cih de ye. Bi serê xwe bi

tenê jî ev potansiyela çareseriyê

jî hêza çareseriyê ya mezin a

tevgera netewebûna demokratîk

û avabûna wê ya alternatîf li dijî

dewleta netewe têra xwe rave

dike.

Dewleta netewe ya di warê

çareseriyê de asê bûye, ji aliyekî

ve tevgerên sermayeyê yên

global ji jor ve, ji aliyê din ve jî

tevgerên xweser ên bajar,

xwecihî û herêmî tevî tevgerên

dînî û neteweya demokratîk ji

binî ve wê tengav bikin û ev jî

dihêle ji vê kaosê sîstemên nû

yên namzet derkevin. Gelek

delîl û nîşaneyên vê ji niha ve

derketine holê.

Lîberalîzm ji aliyekî ve hewl

dide ji dewleta netewe ya klasîk

bibihure û ji nû ve ava bike, ji

aliyekî din ve jî bi girîngî û

nazenînî hewl dide vê çalakiya

xwe bi maskeya pêşdebirina

demokrasiyê nîşan bide.

Dewletdarên netewe yên hişk jî

di nava paşverûtî û

muhafezekariyekê de diperpitin,

xweziyê bi ya muhafezekarên

berê tînin. Hêzên behsa wan tê

kirin, bi awayekî ketine

pozîsyonekê bi rola

muhafezekarên rastî radibin.

Dîndar jî li ummeta ji rêûresmê

digerin. Îhtîmaleke xurt e ku

modernîzmê di bin navê dîn de

pêk bînin û li ser bingehê dîn

dewlekteke netewe ava bikin.

Îran di vî warî de mînakekê hêja

ye ku mirov jê hîn bibe.

Alternatîfa netewebûna

demokratîk di roja me ya îro de

ji bo pirsgirêkên tevlihev ên

îdeolojîk û avabûnê bi

potansiyela xurt a çareseriyê ji

bo dahatûyê xwedî gotin e.

Nexasim qonaxên YE ji wan

bihurîye balkêş in. Gelekî girîng

e ku modernîteya demokratîk

hem ji aliyê îdeolojîk ve hem jî

ji aliyê avabûnê ve weke yek ji

şaxên bingehîn ên alternatîfa

netewebûna demokratîk bigire

dest. Ev nêzîkatî hem alîkariyê

dide şaristaniyê hem jî şensê

rizgariyê dide. Xebatên ji nû ve

avakirinê yên modernîteya

demokratîk wê netewebûna

demokratîk pêk bîne, di

çareserkirina pirsgirêkên

bingehîn ên civakî û hawîrdorî

de ew proje ne ku herî zêde

hêviyê didin.

NÊR

ÎN

5

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

K omelaya Gencanî

Welatparêzê Kurdistan bi

duruşme ya “Me Bi Rêber APO

Dest Pê Kir û Em ê Bi Rêber

APO serbikevin” duyemîn

konferansa xwe li bajarê Hewlêr

bi serkeftî pêk anî. Konferans bi

beşdarbûna 200 ciwana pêk hat.

Di konferansê de nunerên

Duhok, Hewlêr, Kerkuk, Kelar,

Duz Xurmatû, Silêmanî, Ranya,

Şengal, Bagdat û Binerê Qandîl

ciyê xwe girt. Yanî em dikarin

bejin ku bi seranserî Başûrê

Kurdistan û Iraq konferans pêk

hat. Ev konferans ne wekî

platform, cîvîn û kongrêyên ku

tevgerên din di bin siya deshilat

de pêk tîne bune. Cudabûna vê

konferansê ez dixwazim xal û

xal bînîm ziman.

Sibêhê bi lez û bez Ciwanên

welatparêz bi grup grup ber bi

cihê konferansê ve çûn.

Heyecan û hestiyariya ciwanan

ji nîqaş, tevger û moralê wan

diyar bû. Bi taybet ew ciwanên

kû qadê wan dûr bû wekî qadên;

Germîyan, Dihok, Silêmanî û

Şengal rojek li pêşiya

konferansê yanî 27 îlonê hatibûn

bajarê Hewler‟ê. Dema xwe, bi

amadekariyên konferansê ve

derbas kirin. Roja konferansê jî

di pêşwaziya mêvanan de erk

girtin. Her wiha bi tenya

ciwanên welatparêz na, ciwanên

wargeha Şehît Rûstem jî bi pênc

endaman û bi navê “Komalên

Ciwanên Mexmur-KCM” cihê

xwe li konferansê girtin. Ji ber

ciwanên wargehê jî aktîf beşdarî

çalekiyan dibin û di heman

demêde li zaningeha

Selahattîn‟de yanî di heman

zemînî de kar û xebat tê

rêvebirin. Jî ber van sedeman jî

beşdar buyîna ciwanên KCM

watedar bû. Konferans seat 09:

00 de li holê hizbî şûî bi

deqeyek rêzgirtin li ser ruhê

“HERNE SER KAR !” Befrîn OMER

“HERNE SER KAR !”

www.hawdem.com.tr

6

NÊR

ÎN

şehîdan despêkir. Pêş axaftina

vekirinê berdevkê komîteya

amadekar di derbarê dû mehên

dawî ê xebatên konferansê agahî

da. Piştre axaftina vekirina

konferansê hate kirin.

Perspektîfê Rêber APO,

perspektîfê Komalên Ciwan,

KCK û hwd. Bi rêzê hatin

xwendin. Dîsa rapora komîteya

amadekar a 2 mehan hate

xwendin û piştre dîvanek ji pênc

kesî hate hilbijartin. Di dîvanê

de dû jinên ciwan jî ciyê xwe

girt. Bi delegeyanre rojeva

konferansê hate diyar kirin.

rojevên konferansê ev bûn;

yekemîn rojev: xwendina rapora

nirxandina xebatên sê salî û

nirxandina rojeva ramyarî bû.

Dûyemîn rojev; nirxandina

xebatên sê salî û rexne-

rexnedayîn. Sêyemîn rojev;

nirxandina peymanname û

pêşnûme biryar bû. Çaremîn

rojev; hilbijartina koordînasyonê

û soz dayîn bû. Pêncemîn rojev;

axaftina girtinê bû. Bi şêwazê

kû bername hatibû diyar kirin

konferans bi rêk û pêk rêve çû.

Yekemîn; her ciwanek bi dil û

îradeya xwe bê ku tu mecbiriyet

hebû hatin û bi coşek mezin xwe

beşdarî konferansê kirin. Her

endamek di her alî de xwe ji

bona niqaş amade kiribû. Di

heman demê de projeyek xwe

amade kiribû. Ev jî dide diyar

kirin ku cîddiyet û dîsîplîna

Gencên Welatparez heta astekî

heye. Ciwanên xwendewan bi

taybet li ser mijara qirkirina

çandî û ziman di konferans de

niqaşên giring meşandin. Disa li

ser pirsgirekên sîstema

perwerde wekî proje alternatîf

dibistanên bê pere, wekhev û

azad hat peşkeşkirin. Ji ber ku

ciwan vê platformê wekî qadek

azad didîtin hemû pirsgirekên

xwe bi nerîna xwe û bi zimanê

xwe nirxandin. Ji ber vê yekê

her ciwanek bi dil û bi xwestek

rastiya xwe derxistin holê û

hêza tewgera ciwana di dema

pêş de çi dikare bike derxistin

zanebûnê.

Dûyemîn; Di aliyê nûnertî de;

Li hemû bajar û nawçeyên

herema Kûrdîstan û Iraq‟ê

beşdar bûyînek hebû. Bi

dewlemendiya niqaşan de jî

derket hokê kû, Nûnertiya her

bajarek û navçeyek gelek

giringe. Heta eger ne li her

bajarek, li her gundekî jî ciwan

beşdar bûbûyana wê konferans

serkeftîtir û demokratîktir

bûbûna. Lê biryara komîtebûn,

meclîsbûn di asta gundan de jî

hate nîqaşkirin û liser vî bingehî

biryarên pêywîst hate girtin. Lê

disa jî nunertiya her qadek hebû

û bi taybet jî nunertiya ciwanên

Yezîdî û ciwanên bagdat

rengekî cuda da konferansê.

NÊR

ÎN

7

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

Yanî konferansa Ciwanên

Welatparez ne bûye

konferanseke hinek navçe û

deweran, kû xwe sînordar bike.

Berovajî vê di astekî mezin de

her reng û cudatî xist nav xwe.

Li gel van rengan ciwanên

welatparêz da îspat kirin kû di

cevher de xwe pênase kirinek

hata astekî heye.

Seyemîn; Di derbarê jinên

ciwan de; tû endamekî

konferansê nikare bêje kû ez ji

asta beşdar buyina jinên ciwan

tesîr nebûm. Ji ber kû wê rast

neaxive. Bi tenya jinên

xwendevan jî nebûn. Li gel

jinên xwendevan ê zaningehê, ê

amadeyî, karker û bêkar jî

hebûn. Beşdarbuyîna jinên

ciwan di heman demê de aktîf

bûyîna jin di nav konferansê de

bi serê xwe hêzek bû. Cuda

bûyîna konferansa Ciwanên

Welatparez di vê mijarê de jî

hejayê gotine bû. Asta

demoratîkbûyin û azadbûyin

dîsa pîvanê pêşketinê ciwanan

bi beşdarbûna jin hate pênase

kirin. Bi taybet li başurê

Kurdistanê mijara jin pewîste

wekî şoreşek bê bi dest girtin. Ji

ber ku di vê qada ku em tê de

dijîn rojanê bi dehan jin

rûbirûye mirinê dimine, hinek ji

wan jî tên qetilkirin, yan jî dest

direjî tê kirin. Li ser nave jin li

vê welatê hîç tiştek tune ye.

Mînak huqumeta herem bi fermî

çend saziyên jin bi xwe vekiriye

û serokê wan jî zilamin. E ku

berbirsê wan jinin jî pir zêde ji

zilam dur nînin. Ji ber vê yekê jî

li konferansa ciwanên

welatparêz de helwest hat

nîşandan. Di derbare mijara jin

bi taybet jî ji bona jinên ciwan

biryara di xeta rizgariya azadiya

jin de tekoşin dayin hate

wergirtin. Wekî tê zanîn jinên

ciwan jî li ser navê “Komeleyên

jinên ciwanên Welatparêz ê

Kurdîstan” xebatê xwe

dimeşîne. Bi îradeya xwe, bi

şêwazekî xweser nêzîkî sê sale

kar dikin û xwedî helwestekin.

Çarêmin; Pêkhateyê

konferans ji ciwanên

xwendewanên zaningehê,

xwendewanên amadeyî, karker,

jin û bêkaran bû. Yanî tenya bi

derdorekê re sînordar nebû. Ev

jî bi serê xwe dewlemendiyek

bû. Ji ber vê yekê jî mijarên

dihatin nirxandin şênber bû. Ji

ber ku bi giştî beşdarbûnek

hebû. Di pêşnûme biryaran de bi

giştî di derbarê çareser kirina

pirsgirêkên ciwanan de biryar

hatin girtin. Wekî pergal jî

konfederalîzma ciwana bingeh

hate qebul kirin. yani ciwanên

welatparêz jî li başurê

Kurdistan‟ê li ser esasê civaka

eqlaqî û polîtîk wê kar bike.

Yanî di pêş xistina

www.hawdem.com.tr

8

NÊR

ÎN

konfederalîzma demokratîk de

wekî pêşeng xwe pênase kirin.

Pêncemîn; Dema kû ciwanên

welatparêz berbi konferansê ve

çûn Rêberê Gelê Kurd Abdullah

Öcalan di bin rejîma Îmralî û

tecrîta giran kirî de bû. Ji ber vê

sedemê jî ciwanan konferansa

xwe li ser Azadiya Rêber APO

kîlît kirin. Rojeva herî sereke ya

konferansê rewşa Rêber APO

bû. Ciwanan bi duruşmeya “me

bi Rêber APO despêkir emê bi

Rêber APO serbikevin” re bal

kişandin ser erk û

berpirsiyartiyên xwe. Her wiha

di despêka konferansê de

peyama Serok APO hate

xwendin. Ciwanan helwestê

xwe pir biryarbûnek radîqal anîn

zîman û ji ewlekarî, tendûrîstî û

azadiya Rêbertî xwe berpirsiyar

dîtin. Bi teybet jî li ser tecrîta

demdirêj nirxandin hate kirin û

wekî helwest jî biryarên

çalekiyên demdirêş hate dayîn.

Ji tecrît zêdetir, ji bona azadiya

Serokatî bê destxistin wê

helwestek xûrt bê rêxistin kirin.

Di heman demêde ev helwest

wekî erkekî welatparêzî jî hate

pênase kirin.

Şeşemîn; Konferans tenya

wekî civîna ciwanan nebû, di

heman demê de wekî çalekiyek

bû. wekî helwesteke

niştimanperwerî bû. bi cil û

bergê xwe ê Kurdî dijî qirkirina

çandî rawestiyan. Wekî tê zanîn

ciwanên welatparêz, ji salek

zêdetir dijî qirkirna çandî

xebatek berfireh meşandin. Niha

jî vî helwestê xwe di jiyan de jî

dikin çandekî cevherî. Ciwan

dixwazin vegerin cewherê xwe.

Û tiştê kû min dît ewe kû tû kes

wê nikari be li pêşiya vê hêzê

raweste. Eger hewildanên

astengiyê bibe jî wê li beramberî

xwe hezek rêxistinkirî û radîqal

bibînin, paşde gav avêtin wê

nabe. Ji ber kû ciwan bi

îdeolojiya Rêbertî xebat dikin û

xwe perwerde dikin. Pergala

demokratîk, jîngeparêz û

azadîxwaz bingeh digrin. Di

aliyê felsefîk de jî armanca xwe

pir bi xûrtî pênase dikin û di

parêzin. Ji bona demokratîk

kirina civakêk exlaqî û polîtîk

kar dikn. Li holê konferansê de

jî li ser pankartan daxwaz û

biryarbûyîna xwe di derbarê

armanc de dabûn diyar kirin.

Heta civakek azad,

hemwelatiyek azad û wekhev,

Serokê azad û Kûrdistanek

xweser çê nebe wê ciwan di

çerçoveya erk û mîsyonê xwe

wê tekoşîna xwe bilind bikin.

Di tekoşîna azadiya gelê

Kurdîstan‟ê de rastiya rêxistin û

xwe rêxistin kirin wekî av û ax

girîng e. heta ku hemû civak

xwe rêxistin neke nikare dijî

NÊR

ÎN

9

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

pergala deshilatdar-mijadperest

raweste. Pergal jî armanca wî a

serekî ciwan û jine. Dixwaze

civak li nava dilî wî de perçe

bike. ji ber vê sedemê

sermayedarî hemû amûrên xwe

ji bona xapandina jin û ciwan bi

kar tîne. Şerekî teybet dimeşîne.

Ciwanên welatparêz jî dijî

pergala sermayedarî şer îlan

kirin. Dıji ew maddeyên kû

mirov bê taqet û bêhêş dike, dijî

fihûş û dijî firoştina çand û

dîroka Kurdeyatî bîryara tekoşîn

hate dayîn. Di vê konferansê de

her delegeyek vî tiştî derxist

zanebunê kû pêwîste mirov

pêşiya her tiştî xwe bigûherîne.

Mînak; heke emê dijî qirkirina

jin derkevin yan jî dijî qirkirina

jinan em dixwazin helwest

bigrin pêwîste di serî de em

wekî kes nîzîkatiya xwe

azadîxwaz bikin. Li aliyê zîhnî

de pergala zilamsalarî pêwîste

em têk bibin. Di cewherde ji

bona jiyan û sekinandinek

şoreşgeriyatî biryar hate dayin.

Ji ber kû ê kû dixwaze

pêşangeyatî bike di serî de

pêwîste wekî pêşengekî xwedî

nasname, ruhe kî azad û xwedî

sekinandinek bin. Li ser vî

bingehî ciwanan nasnameya

welatparêzî derxist pêş. Erkê

welatparêzek parastina welate.

Jî bona welat jî bê parastin

pêwîstî bi îdeolojî-fikir, hêz û

gel heye. Gel jî li dû herkesî

naçe. Gel evîndarî qehremane.

Gel evîndarî ciwanên fedaîne.

Li ser vî bingehî di konferansê

de piştî nirxandin û dahûrandina

pirsgirêkên ciwana wekî

çareserî perspektîfek derket

holê. Pêşnume biryarên kû

pêştir bi nêrînên her endamek

hati bû amade kirin di

konferansê de bê îtîraz hate

qebul kirin.

Ciwanên Welatparêz

girêdanbuna xwe ya bi tekoşîna

azadiyê û biryarbuna xwe di

konferansa xwe ya dûyemîn de

da diyar kirin. Ez jî wekî

endamekî beşdar bum. Jî

amadekariyên teknîkî bigrin

heta belgename û beşdarvanên

konferansê bi giştî hevdû temam

kirinek diyar bû. Dîsa mêvanan

kû hatîbun bi ruhekî ciwanî ji

konferansê derketin. Em dikarin

bibêjin kû ev konferans bu xwe

nukirin û ji dayikbûna ciwanên

Başurê Kurdîstan û Irak‟ê. Min

vî tiştî jî derxist zanebunê ku di

heqîqet de karê ciwanan wê nû

despê bike. Yanî di konferansê

de biryarê tekoşîna azadiya Gelê

Kurd bilind kirin derket. Êdî

dem dema kar û xebate. Ez jî ji

hemû ciwanên welatparêz û

azadîxwazre serkeftin

dixwazim. HERNE SER KAR...

10

DO

SYA

YA

TA

YB

ET

Biryarên kû di konferansa ciwanên

welatparêzde hatine girtin evin;

1- Li wan qadên kû komîteyên ciwanan

tunene komîte bê ava kirin, li wan ciyê kû komîte

hene pêwîste mmeclîs bê ava kirin.

2- Her endamekî ciwanên welatparêz

endamê pergala hemwelatiyên azad û yeksane. Ji

ber vê yekê erkê ciwanan ewe kû li hemu bajar û

nawçeyan de komîsyonên hemwelatiyên azad û

yeksan bê ava kirin.

3- Ji bona danasîna Komeleya Cîwanên

Welatparêz ê Kurdîstan namîlkeyek bê amade

kirin Û BELAV KIRIN.

4- Duyemîn konferansa ciwanên welatparêz

bi diruşma” me bi Rêber APO despê kir, emê bi

Rêber APO” ser bikevin pêk hat. girêdayî vê

biryarê ciwan li belav kirina fikir û felsefeya

Rêber APO berpirsin. Dîsa piştî konferansê ji bona

azadiya Serokatî çalekiyek dûdirêş bê kirin. Ev

çalekî wekî çalakiya yekemîn a ciwanan.

5- Her endame kî ciwana li rêxistin kirina

malbata xwe berpirse.

6- Ji bona pêş xistina xebatên jinên ciwan

her endamek berpirse. Li gel vê li wan qadên kû

komiteyen jinên ciwan tûneye bê damezrandin.

7- Li dijî kuştin, tûnditujî û xwe kûştinî jinan

xebat bi şêwazekî radîkal berdewam bike.

8- Dijî qirkirina çandî xebat û tekoşîn

berdewam bike. ev kampanyaya hatiye despê kirin

pêwîste bê berfireh kirin û bi teybet cil û bergûnn

Kurdî bê parastin.

9- Ji bona parastin û pêşxistina zarawayên

zimanê Kurdî devreyên ziman bên berdewam kirin

û zêdetir giringî bê dayîn. Perwerdeyê akademîk

bên despm kirin.

10- Li wan qadên kû derfet heye xebatên

çand û hûnerî bê despê kirin û li wan qadên kû

derfet tûneye li ser çand, hûner û werzîş

perwerdeyê îdeolojîk bê dayîn.

www.hawdem.com.tr

DO

SYA

YA

TA

YB

ET

11

11- Ji bona xabatên werzîşa alternatîf bê despê

kirin tîp bên ava kirin. Ji bona fehm kirina wezîşa

alternatîf semîner û xebatên perwerdeyî bên kirin.

12- Li gor paradîgmaya civaka demokratîk,

ekolojîk û azadiya zayendî de xebatên rewşenbirî

bê kirin û jînge parastin wekî erkekî

niştimanperwerî bê dîtin.

13- Ji bona ronakbûyîna gelê Kurdistan

xebatên ragihandinî bê kirin. Her wiha li t.v de

bernameyek ciwana bê çê kirin.

14- Li ser bingehê perwerdeya wekweh, azad,

zanist, bê pere û zimanê dayîk xebat bê despê

kirin. Her wiha ji bona hinek mijarên wekî dîroka

Kurdîstan û cografya bên zêde kirin tekoşîn bê

dayîn. Ji bona van mijarana wekî dersekî li

disbistana were dayîn serlêdan li ciyê peywendîdar

bê kirin.

15- Li dijî navendên bişaftinê (asîmîlasyonê) ê

wekî Fetullah Gûlan xebatekî rewşenbîrî û

şîarkirin dest pê bike.

16- Di çarçoweye kampanya ya “JI

BARAGEHÊ LEŞKERÎ Û SÎXÛRÎ Ê

TIRKIYÊ RE NA!” de xebat û çalakîyên nu dest

pê bike û li dijî derbaskirina sînor aliye dewletên

Iran û Turkiyê re çalakî bên li dar xistin.

17- Ji bo navçeyên ku ji Kurdistan hatin

veqetandin bi şewazekî dewlemend xebat bê

meşandin.

18- Ji bo tekîlî û xebat kirina li gel rexistinên

cuda komîteyekî tekîlî were sazkirin.

19- Ji bo rêk û pêk berdewamkirina Xebatê

Ciwanên Welatparêz, her endam mehane dê

aboneya xwe bide.

20- Rojên taybet ê netewî de xebatên di

çarçoweyî biranîn de were kirin û parastina nirxên

netewî esas bê girtin.

21- Li dijî veqatandinê ruh û laşê ciwanan û li

dijî maddêyên bêhêşkirinê xebat bên dest pê kirin

û bi şewazekî radîkal were meşandin.

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

www.hawdem.com.tr

12

AN

ALÎ

Z

B eşên civakê yên herî

taybet ciwan in. Ferdên ku

civakê ava dikin bi piraniya

pêkhatina wan ciwan in,

bingehên xwe yên fîzyolojîk

civakên herî dînamîk,bûbûna

van a ferdên herî pêşke-

tî,berpirsyartiyên ku ciwanan

taybet kiriye. Gelan ji wî taybetî

dizanin ku ji ber wî bi zimanên

xwe ji bo ciwan ew pênaseyan

bikar anine. Pênaseya ciwan bi

zimanê Farisî de “xezîne”bikar

anine. Dîsa bi zimanê kurdî

zaraweyê soranî de

pênaseya“xweş, nirxdar” de tê

bikaranin. Pergalên ku farqên

van taybetmendiya dibin dema

ku bixwazin pergalên xwe ava

bikin di destpêke de berê xwe

didin ciwanan. Ji ber ku nifşên

civakê ber bi pêşerojê ve dibin

ciwan in. Pergalên ku şekil dide

ciwanan wekî di civakê de

çandên xwe di jiyana xwe de

dide rûniştandin. Ew e ku ew

dizanin jî ji bo civakê qirkirinên

çandê derbas bikin berê xwe

didin ciwanan. Li cîhanê hemû

tevgerên şoreşê di pêşengtiya

ciwanan de pêk hat. Tevgera

Azadiya kurdan jî wekî tevgerek

ciwan dest pê kir û ew ji bo gelê

kurd taybetiya ciwana dide

xuyakirin. “Me bi ciwanî destpê

kir, em ê bi ciwanî ser bikevin”.

Ew taybetî jî di dirûşmeyên

Tevgera Azadiyê de jî tê

xuyakirin. Rastiya gelên ku tên

kuştin û li ser laşê wan beton tên

rijandin, di sala 1970’an de

tevgerên ciwanên kurdên Apocî

serfiraziyek mezin dan

destpêkirin. Ji ber ku gelê kurd

îro bi zanistiya pozitîvîst tê ji

ciwanan wiha pênase dike;

“ciwanên ku temenên wan di

navbera 18 û 28 salî de ne tê

pênasekirin.”

ŞEHÎDÊN CIWAN

Avêtina tovên rabûna wî gelê

wekî roja vêjînê,di 15’ê Tebaxê

de fermandar Egîd guleya

yekemîn dema avêt 28 salî bû.

Di 28 saliya xwe de di dilê gelê

xwe de bûbû qehremanek. Di

sala 1980’an de hovîtiyek mezin

li Zindana Amedê pêk dihat. Bi

wê hovîtiyê dixwestin ciwanên

kurd ber bi îxanetê ve bibin. Li

hember wî teslîmiyetê ciwanên

gelê kurd bedenên xwe dan ber

mirinê. Di dema Alî Çîçek 21

salî bû xwe bedêna xwe da ber

mirinê û li hember dijmin jî wê

pêyamê dida: “Hûn tu carî

nikarin ciwanên kurd teslîm

bigirin”

QEHREMANTIYA JINAN

Di dîrokê de kurd beriya

rabûnê hatiyê tunekirin û jinên

kurd du cara hatiye tunekirin.Li

hember wî qîrînek mezin pêwîst

bû. Zîlan di 25 saliya xwe de di

mêjiyê dijmin de xwe teqand.

Ew ji ji bo jinên kurd

serfiraziyek mezin bû. Bêrîtanê

bi sekna xwe ya ciwan li hember

zîhniyeta paşverû û kurdên

hevkar tu caran em ê teslîm

nebin û bi tilîliyan bedena xwe

perçe kir. Viyanê di xeta partiyê

de, di jiyana partiyê de

jiholêrakirina, esareta Rêbertiyê

tu car qebûl nekir û bedena xwe

da ber agir. Li hemberî

jiholêrakirin û tarîtiyê bedena

xwe ya ciwan da ber agir û ji bo

gel bû meşaleyek.

CIWANÊN TÊKOŞER

Dema ew qehramantî çêdibûn

pergal ji bo ku ciwanên kurd esîr

bigire vala nedisekini. Her dem

amûrên êrîşên nû ve ciwanên

kurd û ciwanên Apocî dixwastin

dorpêç bikin. Sekna ciwanên

Evrim munzur

“Me bi ciwanî destpê kir, em ê bi

ciwanî ser bikevin”.

AN

ALÎ

Z

13

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

kurd xeta wî pergalê de bi sekn

û berxwedana wan ciwana

dixwast jiyana wan asteng bike.

Îro di nav wî pergalê de cihê

ciwanên kurdên ku li ber xwe

didin tune ye.Ji bo ciwanên kurd

divê pergalê rolên wek

teslîmgirtin, dirokên xwe ji

bîrkirin ,zimanê xwe ji bîrkirin,

rastiya gel ji bir kirin birîne. Ew

xistine hemû qada jiyanê.

ZEXTÊN LI SER

CIWANAN

Zaningehan navenda zanist û

ronakbûnê ne. Ji bo ku

berxwedana ciwanên kurd ji ber

dorpêça pergalên ku herî zêde

hene. Zanîngeha Kurdistanê de

polisên ku kom bûnê û

rêveberên zanîngehê û hevkarên

polîsan mirov hemû metropolên

tirk de ne mimkune bibine.

Zanîngehên dewletê wekî cihên

azadiyê tên xuyakirin. Mijar

ciwanên kurd bin ji ew

pênasekirin nay bikaranin û piştî

her daxuyaniya çapemeniyê

binçavkirin, girtin û ramanên

azad ku ciwanên kurd bifikirin

qedexe ye.

ÊRÎŞÊN NÎJADPERESTAN

Dîsa di her çalakiyê de

rêveberên zanîngehê ji bo

ciwanên kurd hertim lêpirsîn

vedikin û naxwazin ciwanên

kurd bixwinin. Dîsa li hemû

bajarên kurdistan pergalên ku

wan rêbazan bi kartinin,

rojavayê ji ciwanên nijadperest

li hember ciwanên kurd xwe

rêxistin dikin û di civakê de

zîhniyeta li hember kurda pêş

dixin. Polîtîkayên qirkirina fizikî

hê jî li zanîngeha didome.

ZÎHNIYETEK HOVANE

Qetilkirina Şerzan Kurt, Aydin

Erdem, Murat Elîbol dide

xuyakirin ku li ser ciwanên kurd

politikayên tunekirinê tên

meşandin. Pergal ne tenê di

zanîngehan de li hemû qada

jiyanê li hember ciwanên kurd

pergalên koletî dixwazin bidin

meşandin. Li Kurdistanê

şewitandina gundan,

koçberkirin, nevekirina tesîsên

hilberinê, koçberkirina kurdan a

Rojava, terbiyekirina birçîbûnê

û karkerên erzan dixwazin

kurdan bixebitînin. Her sal bi

sed hezaran ciwanên kurd wekî

karkerên demsalê bi koletî didin

xebitandin. Li Kurdistanê

firotina tiryakan bajarên Tirkiyê

de pir rehet nayê firotin û nayê

kişandin. Ew ji pergalên wî

zîhniyetê li ser kurdan ku ji xeta

berxwedêr dûr bixûne hemû

rêbazan bi kar tîne.Ciwanên

kurd li hember wî zîhniyetê berê

xwe didin çiya û ji bo tecrîda ku

li ser Rêber Apo tê meşandin

bidin sekinandin bedena xwe

didin ber agir, pêwîstiya şerê

şoreşgerî yê gel, di şexsên şehîd

Andok û şehîd Xebat de bi

ruhên fedayî têkoşîna wan

berdawam dikin.

Gelê Kurd Ciwanan Çawa

Pênase Dike?

Em dikarin wiha pênase bikin.

Nirxên ku 30 sal berê hatine

destpêkirin û heta niha didomin.

Gelên ku winda bûne ji nû ve

jiyandiye. Wekî gelên ku navên

wan jî nedihat bikaranîn wan

gelên welatparêz û rastiya wî

gelê bi hemû cîhanê û li

hemberê dijmin dest nîşan kir.

Em dikarin bibêjin ku ciwanên

kurd dikare rêbertiya wî civakê

bike. Ji bo gel jî ew rastî

bizanibe û xwedî derkeve ciwan

rê nîşan didin, di çalakiyan de û

pevçûnan de em dikarin bibêjin

ciwanên kurd rêbertî dikin.

Em dikarin ciwanan wiha ji

pênase bikin: “Êrîşên ku li

hember civak tên kirin bersiva

yekemîn ciwan didin. Civakê,

kolanên wî û nirxên wî ji ber ku

diparêze em dikarin bibêjin ku

ciwan parastina rewa ye.” Bi

taybetî wekî Rêbertî ji penasê

kiribû; “Min soz daye xwe ez ê

her tim ciwan biminim.” Ew

pênas sozdayîna wî civakê ye. Ji

bo kurda wan pênasayan bi soz

tenê namîne. Divê pratika jiyanê

de nasnameya tevgera azadiyê

jiyan dide

www.hawdem.com.tr

14

PER

SPEK

TÎF

14 ’ mîn salvegera

qomploya navnetewî ku

bi 9‟ê cotmehê re dest pê kir û bi

15’ê sibata 99‟an re bi dawî bû û

di pêvajoyên pêş de bi şêweyên

cur be cur rû da, me li paş xwe

hişt. Bi ketina 15 mîn salvegera

komploya navneteweyî re di

despêkê de hemû şehîdên me

yên ku di çarçoveya “Hûn

Nikarin Roja Me Tarî Bikin”ji

bo parastina serokatîya me û

hemû nirxên şoreşê ku

berxwedanek bê hempa nîşan

dane em bi rêzdarî wan bi bîr

tînin. Eger dîrok bi xwe, rêberê

pêşerojê be, pir girîng e ku

mirov wê bi hemû aliyan ve fêm

bike û ji bîr neke. Kêlî bi kêlî

xistina wê ya jiyanê, bi

têgihiştina yên ku hatine

jiyankirin re çêkirina pêşdîtinên

ku dê bên jiyankirin, meşandina

pêşerojê, pêwist e bingeha liv û

tevgerên me bin. Dîsa hîn rojên

pir girîng ên ku di paşeroja me

de hatî jiyankirin hene ku, ew

roj an jî ew gav bi xwe her tişte.

Lûtkebûyîn, daneheva hemû

dirokê ye. Dîroka 9‟ê Cotmehê

jî xwedî naverokek wiha ye.

Rojek wiha ye ku Rêberê gelekî

ku di gerestêrka me de axekî ku

gav bavêjê namîne û radestî

dijmînên wî tê kirin û qaşo

zagonên şaristanîyê bin pê dike,

rûyê wî yê rastî derxistiye holê.

Ev tabloya ku di mejiyê me de

mayî, şaristanîya ku pênç hezar

sal e xwe li ser tund û

mêtinkarîyê dide jiyankirin,

dema berjewendiyên wî dibe

mijar; bi awayekî balkêş rolê

xwe yê ku xwe jî înkar dike

derdikeve holê. Ev tablo ne tenê

ji bo gelê me, trajediya

mirovahiyê ya pênç hezar salan

jî rave dike. Lê belê mirov tenê

alîyên wî yên neyînî bibîne,

mirov wê tenê yek alî rastiyan

bibîne . Lewra di vê tabloyê de,

cewhera mirovê berxwedêr û

serî netewandî, mirov bi

awayekî zelal dibine. Di şerê

Serokatî yê ku bi serê xwe li

hemberî pergala cîhanê re dayî

meşandin de, hat dîtin ku tu hêz

nikare pêşî li lêgerînên azadiyê

yên bindestan bigire. Hêvî û

xwestekên wekhevî û adaletê ya

jiyanê bitefîne, bi awayekî

yekpare têkoşîna mirov a li

hemberî pergala serdest jî em

weke alîyekî rastîyê digirin dest.

Dema em 9‟ê cotmehê ku di

dîroka gelê me ya azadîyê de

weke rojek reş derbas bûye

binirxînin, pêwist e em ji bîr

nekin yek alî girtina dest a vê

tabloyê dê me bibe

subjektîvîzmê. Ji ber ku ev rewş,

di astên cuda cuda de, di kesên

ku di nav têkoşîna azadiyê de

cîh digirin de, an jî di kesên ku

di nav de bi awayên cuda xwe

tevlî têkoşînê kirine re hest

jiyankirine. Derûniya

perçiqandinê, bêhêzbûyînê;

NEMIRINA HÊVIYAN A LI AXA PÎROZ

Yên ku 9‟ê Cotmehê hîs neke, ji bîr bike, rastiya vê rojê ya heyî jî

nedîti ve bê, ne şexsî, ne jî li ser navê gel bi ti awayî nikarin

bibin xwedî serkeftinekê

Hawdem

PER

SPEK

TÎF

15

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

xelasbûna enerjiyê, derdora xwe

tawambarkirin, bi mehkûmkirina

hinekan xwe rehetkirin,

hestiyarbûnê xistina navenda

jiyana xwe re, li hemberî erk û

berpirsiyarîyan xwe revîn,

sekneke bê têkoşîn bi xwe re

tîne.

Bêparmayîna ji hêza zanîstî ya

vê bûyera dîrokî ku dê çarenûsa

gelê me bide diyarkirin; wê

bibe sedema têkçûyinê

pejirandininê, bi çarenûsa xwe

razîbûyîn, korbûna refleksên

şoreşgerî, xwe bi herikîna jiyanê

ve berdan û zû ji bîrkirinê.

Kolandina binê her lepitînekê

mirov dibîne ku bingeha xwe ji

bêbawerîyê, bêhêvîtî û

kûrbûyîna şikestinê, girêdayîna

şoka ku jiyankirî heye. Mirov

dikare bêje ku nefikirîneke

paqij, bi kesayetên ku

zanebûneke wan a xurt nîn e re,

dibe sedema belavbûyînekê û

dibe xwedî sekneke xeter a ku

ez ezîtiyê dixe pêşiya hemû tiştî.

Dahûrandina seknên ji niyetê

serbixwe ku ji armanca

qomployê re xizmet dikin, ji bo

roja me ya îro giringiya xwe hêj

diparêze.

Yên ku 9‟ê Cotmehê hîs neke,

ji bîr bike, rastiya vê rojê ya

heyî jî nedîti ve bê, ne şexsî, ne

jî li ser navê gel bi ti awayî

nikarin bibin xwedî

serkeftinekê. Zehmetiyên me

yên rojane, pirsgirêkên me û

lêgerînên me çi dibin bila bibin,

bi cudahiya ku bingeha van a

madî û rabirdûyek van heye, de

dema ku me jiyana xwe li gorê

vê diyarnekir, ku li derdora vê

rastiyê me çareserî pêş nexist,

em ê bi şemitin alîyê şaristanîya

sexte û em ê ji trajediyên nû re

derî vekin.

Çima xwediyên pergala

modernîteya kapîtalîst di

qomploya navneteweyî de li

hemberî Serokatiya me bûn yek?

Hema hema hemû dewletên

cîhanê di qomloya navneteweyî

de bûn yek, bi hemû hêzên xwe

ve qomployek ku di dîroka

mirovahîyê de nehatiye dîtin, li

hemberî mirovek azad ku mafê

gelê xwe ê azadiyê diparêze û

têkoşîna bi rûmet a mirovahiye

di de çêkirin û wî mahkûmê

girava Îmralîyê kirin. Tenê

sedemek heye ku vîna kirîn ew

jî; hêvîyên azadiyê yên

mirovahiyê yên ku ji nû ve av

didin xelas bikin û mirovahiyê

di nav daristaniyeke bêdawî de

bihêlin. Ji ber vê yekê ye ku

dîrok xwe dûbare dike.

Promethos, ji bona ku

mirovahiyê ji tarîtiyê û

cemidandinê xelas bike agir ji

xwedayan dizî, pêşkeşî

mirovahîyê kir, li xezeba

xwedayan rast hat û wî bi

zinaran ve bizmarkirin. Serokatî

wekî promethos‟ê hemdem ji bo

avakirina civaka azad û

demokratîk di vê axa pîroz, ku ji

mirovahîyê re dergûşiyê kiriye li

hember modernîteya kapîtalîst

serî hilda û dan nîşandan ku bi

awayekî wekhev, azad, bê

zayend perestî û weke civaka

xwezayî mirov dikare jiyan bike.

Xwediyên netew dewletan dema

ku dîtin desthilatdarî û pêşeroja

wan dê bikeve xeteriyê, ji ber vê

sedemê bû ku di qomploya

navneteweyî de cîh girtin. Tişta

ku di vê qomployê de hat

www.hawdem.com.tr

16

PER

SPEK

TÎF

armanckirin di şexsê gelê Kurd

de dersek bide hemû alîyên

şoreşgeriyê, hêza têkoşîna

cewherî ya ku di civakan de

heye tune bike. Civakên ku hêza

xwe ya cewherî winda kirin jî,

dê êdî bi hêsanî cesaret nekira,

ku serî rake û dê civak

mehkûmê weke mirîşkeke

serjêkirî ku vir de wê de diçe

bikira.

Mijarên ku rojek berîya 15‟ê

sibatê Serokatî ji dewleta îtalî re

nivîsandî bû, balkêşin. Serokatî

di nota xwe ya 14‟ê sibatê de

kurt, ew roj û pêşeroj dê ji bo

mirovahîyê çi xetereyan bi xwe

re bîne dabû nîşandan û nemaze

di rewşeke girtinê de pêşketina

bê hêvîbûnê nirxandibû. Tiştên

ku pergala serdest dixwest bike,

di şexsê Serokatî de hêvî

şikênandin bû.

Kuştina hêviyên jiyana azad a

nasnameya gelekî û dîsa

tunekirina rûmeta wî û nehîştina

ku xwe bigîhîjine sazîbûyîna

civakek hemdem, bi rêbazên

postmodernîteya kapîtalîst tê

wateya kuştina wî gelî. Dîsa bi

daqurtandina pergala serdest re,

tê heman wate yê.

Komplogeriya ku bi dewleta

rahîp a Sûmeran dest kiribû,

hetanî roja me xwe da

meşandinê. Ev mînak jî

berdewama vê a herî berfirehe,

lê ev komkujer bi şeweyê herî

zirav tê kirin.

Di dîrokê de, cara yekem bû

ku gelê Kurd bi canê xwe, bi

xwîna xwe, bi êşek bê dawî

Serokatiyek afirandî ye. Dîsa bi

vî awayî gelê Kurd ji bona

azadiya xwe û bi dest xistina

serxwebûna xwe, bi pêşengtiya

Rêberê xwe, ketibû nava

têkoşînek bi rûmet. Li hember

vê serhildanê ev komplo jî

bersiva xwedayên serdest û

pergala wan bû. Ev hevhatina ku

hêzên cîhanê ên serdest, li

hemberî Serokatîya me anî gel

hevdû, têkilîya xwe bi

berjewendîyên wan ê hevpar re

heye. Bi taybetî di Rojhilata

Navîn de têkoşînek bi vî rengî, ji

bo pergala serdest darbeyek

mezin bû û ev pêngav ji bo

qedera gelê herêmê hêvîyek bû.

Serdestên pergalê ev ji bo xwe

xeter dîtin û ketin nava

komploya dîrokî. Di bin êrîşa

serdestan a li hember meşa

azadiya gelê me de, mantixek

îbreta bi vî rengî heye.

Hêza hemû êrîşên pergala

serdest, bi aliyê azadiyê ve vala

derdixe, taybetmendiyeke wî ya

bingehîn e. Di pêvajoyên herî

zirav a meşa azadiya me de,

astengiyên mezin ku derdikevin

peşiya me, Serokatî hêza xwe

derxistina holê de serkeftî bû.

Êrişên herî dijwar polîtîkayên

tunekirinê-tune hesibandinê yên

herî kûr û konseptên herî

berfireh bi pêngavên azadiyê

hatine derbaskirin. Lê belê,

ciyawaziya konsepta dawî ji yê

din, kûrahî, berfirehî û hedefa wî

ye. Xefika ku hatî amadekirin, bi

tevahî, armanca xilaskirinê ye.

îro bi bawerîyeke xurt mirov

dikare bêje ku, pevçûnên di

navbera jiyan û mirin, hebûn û

tunebûn, paşverûtî û pêşverûtî,

xweşikbûn û kirêtî de, yê ku bi

serket, Serokatî û nirxên

PER

SPEK

TÎF

17

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

azadiyê; nunertiya xwe têda

dîtin ku keda wî bû. Di vê

pevçûnê de ku rojên herî tund

dihatin jiyan kirin de, Serokatî

digot. “ Hunê hêza ronahîyê

bibînin.”

Parêznameyên ku Serokatî di

nav pergala îşkenceya

Îmraliyêde nivîsandin, ev ronahî

bû, ev ronahî ne bi tenê roja me,

di heman demê de pêşeroja me jî

bi van tîrêjan afiradinin. Bi

parêznameyan Serokatî rastiya

mirovê ku li ber kendal, bi bask

di be derxist holê û dîsa bû

hêviya gelê bindest, pergala

azadiyê ji bo wan ava kir.

Astengên ku derketin pêşiya wî,

bi vî awayî yek bi yek li paş

hişt.

Bi dahûrandina paradigmaya

modernîteya kapîtalîst û

gihîştina paradigmaya nû, ji

pirsgirêkên cîhanê ya nû

alternatîfa gelan a ji bo jiyana

azad hate avakirin. Ji derveyî

şaristaniya çînî jiyanek,

hilberandinek û parvekirinek

gengaze, bi vê paradîgmayê. Bi

nêrînên zanistî û tezên dîrokî ev

hat izah kirin. Ji bo mirovatiyê,

ji bo xwezayê û ji bo jinê bû

perspektîfa têkoşînê û ji bo

xelasiyê bû rê û rêbaz.

Bersivdayîna Serokatî ya

komplo yê ev bû. Avakirina

pergala bindestan tê wateya

nemiriya hêviyan û wate kirina

jiyanê. Ev mîsogerî û hêza herî

mezin ên ku tekoşîna azdiyê

didin meşandin.

Bi zayîna sêyemîn a ku

Serokatî di xwe de avaki,r tê

wateya derketina ji pergalê û

afirandina ramaniyê. Di vê ev

were fêmkirin û em vê hem di

xwed avabikin û hem jî têkoşîna

vî bikin.

Nujeniya ku Rêber Apo di

aliyê ramanî de, derxistiye holê

wê berhemên wê û deskeftiyên

mezin di pêşerojê de bi xwe re

bîne. Di heman demê de

deskeftiyên rojane jî bi awayekî

zelal û berfireh îro jî li berçavin.

Negihîştina armanca xwe ya

komplo yê serkeftineke herî

mezin e. Bê guman bi dîl girtina

Serokatî xwestin ku tekoşîna

me ya azdiyê re, armanca me re,

nirxên me yên mahnewî re

darbeyeke mezin lê bixin. Ji roja

destpêkirina komployê heta niha

herî zêde Serokatî ji bo nirxên

azadiyê, ku bi keda zarokên herî

xweşik a gelê me hatiye

avakirin, neyên binpêkirin

têkoşiye . Vê têkoşînê jî di nav

pergala İmraliyê ku girtîgehên

serdema navîn jî derbas dike de,

bi awayekî bê kêmahî rista xwe

ya Rêbertî pêk aniye. Di bin şert

û mercên wiha de jî hertim

karibûye hêvî şîn bike.

Asta ku di Rêber Apo de

şênber bû ye û komplo têkbiriye

ji aliyê lêgerînên azadiyê ve

çiqas were fêmkirin û bi be

jîyanî vê demê dê encamên

serkeftî jî roj bi roj derkevin

holê.

Merhaleya ku em gihîştinê êdî

Rêber Apo berpirsyariyên ku

diketin ser milên vî bi giştî bi

cîh aniye, hêviyên me yên

azadiyê ji nûva zîndî kiriye û rê

û rêbazên ku wê me bi gihîjînin

serkeftinê ji me re ava

kiriye.Tiştên mayî bi taybet ji

me ciwanan re û ji hemû gelê

Kurd re ma ye.Roj roja

biryardayînê ye. An emê azad

jiyan bikin, an jî emê di rûpelên

reş ên dîrokê de wenda bibin. Bi

operasyonên şoreşgerî yên ku

îro pêş dikevin re, derfeteke ku

em ji herdemê bêhtir zû bigihîjin

serkeftinê heye. Ya girîng ewe

ku, em gavekê jî dudilî nekin û

em bawer bikin ku bêyî kelhên

zilmê bi derfetên xweyên

cewherî jiyan bikin û em bi

tevahî sazî û derfetên dijmin red

bikin û dest bi berxwedanê

bikin. Wê demê dê bê dîtin ku tu

hêz nikare li hember têkoşîna ku

em pêş dixin raweste. Li ser vê

bingehê, em bang li hemû

ciwanên Kurd dikin ku sinor û

barîkatên li pêşiya xwe bişkînin

û parastina nirxên gelê xwe

bikin.

www.hawdem.com.tr

18

ZIM

AN

J i bo mirovahiyê pêşketina

herî mezin, dema civak-

bûyînê ye. Civak, çewa kû bê

mirov bê wateye, di heman

demê de jî civak bê ziman tû

mehneya wê nîne. lewra bûyîne

civak, jiyaneke bi rêk û pêk jî bi

xwe re tîne. Ev jîyan, çandeke

xurt ava dike. Çand rengê civake

ye. Her wiha çand aîdiyetekê

ango xwesertiya civakê jî diyar

dike. Xwe cuda cuda jî pênase

dike. Dîsa çand fikrê civakê ya

maddî û manevî ye; difikire û

diafîrine.

Di çandê de jî rista herî sereke

ya ziman e. Civak berhemên kû

ava dike, pêwîste pênase û

watedar bike. Her wiha

biguhezîne. Heke ziman nebûya

dê ne dîrok ne jî gerdûn wiha wê

nehatîbuna zanîn. Mîrov tîştên

difikire û dibîhîze, bi reya ziman

dîkare vebêje. Têkiliya fîkîr û

zîman pir xurt e; mirov nikare

wan jî hev bike.

Ziman diyardeyekê civakî ye.

Çawa? Mirov dikare wiha

pênase bike;zîman bi fikirandinê

heye; fikirandinê „mirov‟

derdixe holê; mirov, civak ava

dike. Ji ber kû ziman çalakiyeke

hebûne yê. Gelo gerdûn, cîhan,

dîrok, cîvak, çand, gel û hwd.

Çawa tê zanîn? Formên civakan

bi çi pêş ketin? Bi teybet jî

Simko AMED

ZIMAN BI XWE ŞOREŞEKE ZIMAN BI XWE ŞOREŞEKE

ZIM

AN

19

Kowara Hawdem & Hejmar: 37

netew, hebûna xwe ya sereke çî

ye? Mirov dikare pirsan zêde

bike. Bes, dî nasînê de çand û

ziman ewqas girîng in. Her wiha

têkiliya exlaq û ziman û ziman jî

heye. Heke tu zimanê exlaqî pêş

bixî dê pêşketina civakê bi exlaq

û erenî be; lê ev ziman pêş

nekeve wê civak bi pelçiqe û pêş

nakeve.

Ziman bi sê awayan dabeş

dibe; axaftin, nivisandin û

xwendin.

1-Axaftin; awayê herî kevn e.

Beriya nivîse jiyan bi dan û

standina deng bûye. Ev ji bi tena

serê xwe têrî mirov nake. Gellek

tişt hunda dibe. Tenê tiştên ji bo

civakê giring û jiyanî tên

guhezandin. Mînak jî bo

Kurdan ,di warê hunerî de

dengbêjî hatiye heta roja me.

Her wiha efsaneyên qehremantî,

şer, berxwedan; disa berhemên

çandî û hwd.hatine hata roja me.

Eger ziman neye bi karanîn

hunda dibe di hele. Jî ber kû

ziman zindî ye. Çiqas were

bikaranîn ewqas jiyan dike u

ewqas pêş dikeve.

2-Nivisandin;nivîs, serdemeke

nû ya giring ji bo mirovahiyê

dide destpêkirin. Helbet nivîs, jî

bi serê xwe hemû tişt nikare

rave bike. Mînak; pêyvek bi serê

xwe çîqas dikare rastiya tiştekî

baş bîne ziman. Ji sedî sed ev ne

pêkan e kû rastiya diyardeyekî

bîne ziman. lewra yê ku pênase

dike mirov e. Nîetszche

dibêje,”miov, hebûneke kêm ê

ku xwe temam nekiriye ye”.

nivisandin nebe dîrok-hafiza

naye ava kirin. bi tenya axaftin

dîrok jiyan nake. Ji ber vê yekê

jî nîvîs dî parastina zimande

ciyekî wî ê diyarde heye.

Her wiha nivîs, gellek tiştên

dîrokî zelal dikin. Ji ber vê jî

dema niha de giringiya nivîsê

pirtir e. Gelên ku zimanê xwe

derbasî nivîsê nekirine li ber

wendabûnê ne, ango dê di nav

netewan de - piranî jî ê serdest-

bihêlin. Heke nivîs an jî ziman

derfeta perwerdê bibîne,dê xwe

ji helandinê rizgar bike.

3- Xwendin; merheleya herî

dawî ye. Ziman piştî ku bi rêk û

pêk dibe, wê demê xwendin

giringtir dibe. Mirov bifikire

niha çiqas nivîsên bi Kurdî

hebin jî ku xwendin nîn be ti

wateya xwe namîne. Xwendin ji

bo peşketina mirov rista sereke

dilîze. Mînak; heke xwendin

nebûya dê çawa pêkanînên

rahîbên Sumeran bi hata zanîn.

Bawerîm lêkolînên arkeolojîk

têrê nakin.

Dagirkerî di heman demê de li

ser ziman jî tehekkûm dike. Bi

vî rengî kî jî wan serdest be

zîmanê xwe jî dike serdest.

Zîmanê Îngîlîzî ev nêrîna me

dîkare piştrast bike. Di roja me a

îro de serdestiya zîmanê Îngîlîzî

tê zanîn. Bes, giringtir ewe e kû

em jî bi destê xwe dibin amûrê

vê pergalê. Mixabin,em Kurd jî

yê kû herî zêde zilmê li me dike

dijminatiya me dike. Zimanê

wan diaxivin wekî “ sendroma

stokholmê”. Sedemên hinek

tiştan em dikarin wiha bînin

ziman lê ev dîsa jî pir baş

pirsgirêkame pênase nake. ê ku

ziman îro qedexe dikin di heman

demê de zîmanê xwe jî li ser

hemû zimanên din serdest dikin.

Kî û çewa dikare vê zilmê û

zordariyê qebul bike. “ ger kû

zordarîya zalima hebe, destê

kesekî paqij namîne” dibêje Îbn-

î Haldûn. Jî ber vê yekê jî dem

dema xwedî derketina zimanê

xwe ye. Dem dema bi zimanê

xwe tekoşîn kirinê ye. Ev

xemsarî, sersarî heta qirîkê ye.

Gelo dê çend caran em e bêjin “

êdî bes e?

Ziman diyardeyekê

civakî ye. Çawa? Mirov

dikare wiha pênase

bike;zîman bi

fikirandinê heye;

fikirandinê „mirov‟

derdixe holê; mirov,

civak ava dike