Jean-Baptiste Say:Brrakr rrLrz Yap srnlartrn (Lais sez

Faire'nin) Ihmal Edilen$u-piyonu*

Larcy J. Secrest**

azt temcl gercekler cLgrnda.|. B. Sa1.'in hLavatr konusunt-la lng[zceolarak vaztlmts qok az gcv bulunmaktacLr. I Sa1', liransa'nrn Lyonkcntincie ()rta slnlfa mensup Fluguenot'lann gocu$u olarak drin,;2-t'a geldi ve ilk gocukluk t'rllannrn goftunu Cener.re r-e Londra'cla

gegirdi. (ieng bir be1'efencli olarak bir hayat sig'rtasr girketinclc gahgmakiizere liransa'r'a clrjnclii ve krsa z.amanda ileri derccccle serbcst piiasa taraftanolan bir entelcktuellcr grubunun etkil bir tiycsi halinc gelcli.: DoArusuSav, bu grup tarafrnclan var,rnlanan La l)ecade Philosophique clergrsinin ilkccltiirtiv-dii. NaPolt'on savailannclan s()nra Sa1', (-onserr.atoire cles r\rts etNletiers'cle, daha sonra da (-ollege cle lirance'ta likonomi Politik kursustindegorev vaptr. Unlti Treatise kitabr clgrndaki diger cserleri Cours (,omplet dliconomie Politiclue ile Letters to l\{r. N,Ialthus'tur @av Nlalthus'a Nfektuplar).Yazrlrrt saresindc etkisi italrr. i.panra. Almarrra, l.atin Amcrike, ingiltcrc rcAntcrika'\'a t'a1'tlmtq-ilr. Amerika'daki ha1'ranlan a:rasrncla Thomas Jeffersonilc.f anes Nlaclison cla vardt. ()nun htikrimet mtidahalesi kar;rtlgr yirnundeki

+

+.lcan l-|aptrstc Sar': Ncglcgtecl (.haurpion of l.aisscz lrarrc", .../.lllr\N IIAPTISTI'- aspi,Print|ricndlr'=\ts&c()1tr()l-&rrtlenunr=&liS=&trtle =&NI611th, 21 .02.2()03*'' l-arrv -f. Sechrcsr, Sul Ross Llniversttesinde protesrirclr.ir. larrys@lsulross.eduI \akrnda qrkan bir kitap bu cksrkhgr tclafi edebilir. llkz. l{. R. Palmer, -f. ll. Sar,: An Iiconomist inTroublcd Timcs. (Prrnccton, N..f.: Princeton Univetsitv l)ress. 1997).

' Bu grtqr, Abb, Etrenne lJonnot dc (londillac'rn g:rhsmasrndan csinlcnmr; r'e Sav'in lanrnda I)estuttdc -fiacl lc l)icrrc.lcarr (icorges (-abrnrs grbr kriitlcn iqerrrr;nr.

100 + LanyJ.Secresr

ilkelere baghhgr haya-n boF.rnca devam etmip g<)rr-inmektedir. Sa1,, paris'te

i;ldri.

J. B. Say, ozelliklc Ar.usturyalt ekonomistler tarafrndan iktisadi dugtincetarihinin onde gclen pahsiyetlerinden biri olarak amimayr hak etmiptir. An-cak, onun (tamamen goz. ar<\ cdilmese de), gok

^z t^rtts'm^ konusu yaprldrgr

g<irtilmektedir. Gcrgektcn, r\r'ustur1'a Ikrisat okulu mensuplan bile Sar"inkatkrlanna E<'tk az ilgi gosrermiglerdir.l

Temel drii;r-ince tarihi krtaplan, genellikle Say'clen, gok krsa bir gekildcve valntzca onun pivasalarla ilgili vasasr qerQcvesinde bahsededer, bi)vleceonun gahgmalannrn goglnu irncmscmiyor izlenimi vcrider. Bu gerqevedekiistisnalardan biri, Ilric Roll'un A History of Economic Thought (iktisacliDiiq;unce Tarihi) kitabrclr.r Roll, Say'c, cok belirgin, thkat nc I'azrk ki belLi birderecel'e kadar giden bir savg girsterir, gtinkLi Say'i, moclern genel-dengcci,pozivitist, neo-klasik ekonomistlerin bir 6ncrisr.i gostererek ),anh$ yorumlar.

Do$rur.u sirylemek gerekirse, bu ilg'r ve takdir eksikli$inin, en azlndankrsmen Sa1"in kendisindcn kalnaklandrgr iddia eclilebiLir. Her pcf in ijtcsin-de SaJ', agrk bir ;;ekilde kendi galgmaslnln, temelde Adam Smith'in \Xlealthof Nations (Uluslann Zcnginli$i) kirabrmn, krta Avrupa'sndaki okuprculannfaydastna olacak ;ekilde aynnrrh bir gekildc eie ahnmasrndan ve populerhale getirilmesinden ibaret oldugunu belirtmigtir. Say'in kcndi ifadelerin-den harekct eden birgok ekonomist, asla onun galpmalannr claha vakrndaninceleme zahmetine katlanma rhtil'acr hissetmemigtir. Say'in temcl galtgma-slolan A Treatise on Political lrconomy (Fikonomi Pol-itik Konusunda Bir Tez)5kitabtrun dikkatli bir gekilde okunmasr halinde, Say'in, srk srk Smith'i irvmrigolsa da, birgok onemli noktada Smith'in doktrinindcn aynldtgr g<irulecektir.GcrEekten Sa1', birden fazla iinemh konuda Adam Smith'i giddctli i;ekildcelegtirmi;tir. Say'i, Smrth'in gok az farkh bir var)'asyonu olarak yorumlama1'erine, bu iki ki;;inin, klasik ckonomi iginde bir araya gelmig dolambaql, fa-kat genellikle birbirinden farkh iki yolu temsil ettigini drigrinmek gok dahadogru olacakflr.

I l'.lbette i\lurray N. Rothb:rrd, ;u escrtnde Sar"i dctarh bir pekildc vc dcrin bir hiirmet duvgusu icindctarfl;tr: (-lasstcal Ilcononilcs, (,ilt 2, r\n r\ustrian Pcrspcctive ()n rhc Flisrorv of Economic Thought.((.hcltcnham, LI.h.: [,.dward l'.lgar, 1995), ss. 3 '15.' []ric, Roll, A [{istorr- of l'.conomic'l'hought, ilinglcwood (iLiffs, N.J.: Prenrice Flall. 11956] 1961).' Ilu eser, ilk deia 180:l 1'rLnda, Iiranstzca olarak Trarte d Economie Politique bagLfir altrn da basrldr. Sar.va;arkcn, bu a;rt dcrccedc populer kitap, sonuncusu 1826 yrhnda olmak rizere bcg dcfa basrldr. Rkz.

.fean Raptiste Sar', A l.reausc on l)olitical liconomy: or the Procluctron, Distribution and (}rnsumptionoI V/ealth. ((,ev.: (-. R. Prinsep vc (.lemcnt (i. I]iddle), (N-ew Yrrrk: Augustus NI. Kelle y., [18St)l 1971, s.

111. Rtn bapka dillere dc gcr-rilmiptir.

Piyasa

Brrakrnrz Yapsrnlar'rn ihmal Edilen $ampiyonu + 101

Smith, kipiyi Dar.id Ricardo, John Sruarr Nfill, Alfred Nlarshall, IningIiisher, John Nfaynard Iieynes ve N{ilton Friedman'a gotunir. Say ise kipiyiA. R.-1. Turgot vc Richard Cantillon'dan Nassau Senior, Iirank A. F-etter, (-adNfenget, Ludwig r.on N{ises ve Nlurray Ruthbard'a qotrirLir. Ancak, okuyucu,bu iki y.lun ya da drzinin, bnr-ik dlqridc dolambagh old'gunu ve gizgiselbiqimde olmadrgrnr akrlda tutmalcLr. Bapka bir dey'iglc, J. B. Say,, birgokagtdan Avustur)'a okuiunun gcrcek iinciilcrinden biridir, fhkat insan, buradanhareketle onun sadece zamanlnln ilerisinde yaga\an gergek bir Ar-usturya-h olclugu s()nucuna r-armamalcLr. Say'in galgmalannr okul'arak, biittinagtlardan NIises'e varma\rl ummamak gerekir.

MetodoloiiSar''in ckonomiye yaklagtmt, fclscfi agrdan bir realistin vc bir iizctiniin(essentialist) r'aklagrmrnr temsil etmektedir.6 Sr,l1', istatistiki ara$t1rmala,nn kullanrshhgr hakkrndaki sa$hkl bir giiphecixi$i, gergekligrn vcrilerinig6zlemlemeye vurgu vapmakla birieq;tirmigtrr. Istatistiki bir tanrm, "topladr-gr verilerin ktjkenini vc sonuQlannr gristermez."r lsay agrsrndan, sadece ilgiLivarlrklann ternel dogastna dayandtnlan bir nedcnseI aqrklama biryle bir

^rr'acaulaqilmastnt sailayabilir vc brjvlc bir araIiz., ekonorni politigin temel goreviniolugturmaktacLr. Sal, ekonomiyi, "kcsin gergekler" olugturma kapasitesinesahip gergek bir bilim olarak gortir,E fakat "ekonominin ancak tirmcvanmcrara;tlrmanln sonuElanna kendini hasrettiktcn sonra bir biLim haline geldi$"kontrsunda tsradrdrr." ()ergekten Sa1,, ekonomi politr$in, "deneysel bifiminbir pargasrnr olupturdu$rnu" \.e bijvlccc daha cok kimyal a ve do$a fclse fesi-ne benzedigini iddia cder.r"

Stntflandrrma yapma bakrmrnclan Sa1,, britrin gergcklcri, (a) nesnelerle ilgiliolanlar ile @) olat'lar ya da karprhkh ilipkilerle ilgili olanlar geklindc srnrflandr-r1r. Birincisi, tanrmlayrcr bilimin (irrncgin botanigin) alanr iken, ikincisidenel sel bilimin (drnegin kirnya ya cla fiziiin) alanrcLr.

Her geyin otesinde Say pratik olmaya qahgrr; gr-inkii "higbir pe1', reorininuygr-rlamava ters olmasrndan daha bog olamaz!"rr Bu amag gergevesinde

" Ancak Sar"in, "rizledn" mctafizik olarak gcrgek oldul_'unu, ba;il.:a bn deyii;le bel li objelcrin objcstntttnttr i)ziinii "tasrdrfrnr" ileri srircn Aristo'null flrturnunu mu, \rrksa "irziin", gcrckli bir cpistcm()lojik arag oldufunu. iakat hicbir mctafizik gcrgcklk tagrmadrgr nr savunun baflamsal rca]izmintutumullu mu benilrscclfi agrk dc$ildrr. Ilkz. David Kcllcl, 1'hc ll.idence of thc Senses: ,\ RcaListThcorl'of Perccpnon (Raton Rouge: Loulstnn:r State Llniversitv Prt's, 1986).

5a\'- I featlsc- s. xlx." Ibid., s. xlix.'' Ibid., s. xxxvi, r.urgu sonradan eklcnmi;ur." Ibid.. s. xvru.

Yaz-Giiz 2005 Sayr:15-16

102 + LarryJ. Secresr

Sar', herhangi bir okuryazar r.e makul dr-izelds akrll olan kiqi, kendisililsiivlediklerini kavrayabilsin cliye kesin r.e a\.rr zam nda mumkrin olcluguncabasit bir dil kullanmava gah;mr;flr.lr (rogu modern Ar,-usturyallar aqtsin-clan olclugu gibi Sav aqtstnclan da ekonomi, saclece uzmanl tarafinclan nrifuzedilebilen belirsiz bir alan degildir, fhkat herkesin ulagabildigi qok ileri dr.izeydc

Pratik ijnemi olan bir bilim claldrr. Bu t.r,izden Sa1.'in, agrklk ve anlai;rlabilir-likhedefi gcrEevesincle, Adam Smtth'in Llluslann Zcnginligi cahlnrasrnr, sa'a$,cgitim, tarih vc politika gibi konularcla gok uzun \re ciikkar clagrtan sapmalarigermesi yanrncla, "mctottan \-oksun olma" ilc bclirsiz, muglak ve clairnrkolma baktmrndan elegtirmesi ;a;rrtrct girzrikmemckteclir.rr

Para ve Bankacillksay'in para konusunu cic almasr, "istclilerin gifte Eakri;masr" prrblerni r-cdegilim araclnln bu problemi nastl cozdti$ti konusunda ;u anda standart halegelen tarfl;;mayla bai;lar. Sa\"in, ilcri derececie talep eciilcn bir mahn, nasil ay,nr

anda kabul gormuq bir mubaclclc aracrna drinuptr.iqrivle ilgili vaptrgr agrklama,kendisindcn nercclevse \,etmi$ ],11 sonra gelmiq olsa cla, Oarl Nlenger'in clahabtlinen at'nt konuyla ilgili \,akla$lmlnl andrrmaktaclrr.la Tarihsel olarak para,hriktimet kararnamcsi r-uztinclen dc$il, ki;isel crkar vuzrinclen ortal'a grkar,bu yrizclen, bicimi triketici tercihlcrinin kari;rlkl iliskisine brrakrlmahcllr. "Btrnedenle clevlet ot(xitesinin fermanr cle$il, fakat tirketici, tamanen para ola-rak kullanrlacak spesifik tirtinii orta\'z1 glkar1r."r5

Arcltndan Sav, bir rntibaclcle arzlcln1n (rcleal diizer-clc) sahip oimasr gerckeni)zelliklerin iistesini girzclen gcgirir: clo,arnhhk, ta;rnabilirlik, biiliinebilirlik,birim ba;rna ,vuksek ahrn glicti ve avnlllk. Sa1., bu sLrnuf tan, cle$erli maclenlerir-r(alttn r.e g'timti$ parasal ijz bakrn'rrndan mrikemmel tcrcihler oldugu f.i)ntincleki bilincn s()nuc?l ulaprr. Bapka bir dcyisle, bircr-lcrin, seqme konusuncla ser-bcst btrakrlmalarr clurumr.rncla, n'ral nitcligindeki bir paravr (macleni paravr)seqme olasiltklan olclukga t-tiksektir. Sa1"in, para olarak altrn ve gumn;;Lin guqliibir savunucusu oldu$u dogru ise de, "1 eni ve zengin maclen cevheri tiden-nrn ke; Feclilmesi" clurumuncla, Sa1.'in, bu maclenlerin baqkalanyla de$i;;tirilmcolasiltsttrt da clikkate almasrnr tespit etnrck, tahrik eclici nitelikteclir.r" hrsa-ca Sa1,, "para", alfln 1'a da gLrmi; anlamrna gelir rinermesine clegigtirilemez

" Ibicl., s. xxi.

'' ibid.. s. xlvt.Lt lbrd., s, xln'.I ( .rlrl \l( rlH( r. I)rrrrcrl'1.: , 'l

\',,rk [-nrrrrsrrr l,rt.: IIt-l]F Sat', Trcatisc. s. 220.

Piyasa

Ilconomics. ((-er'.:.larncs l)rng'u'all r,c Bcrt H I loselitz), (Ncw York: Ncrv1976), ss.25r- 262.

Brrakrnrz Yapsrnlar'rn ihmal Edilen $ampiyonu + 103

pekilde ba$lanmr; clegrldir. Ancak, paranln de$erh madenden olu;masrdurumunda, Sa1', dolar gibi para birimlerinin, madcni paranln iginde yer alanalfln va da grimu; kritlesi aEtstnclan 1'eniclen isirnlcnclirilmesi gcrckti$ini kabr.rl eder. ()rneiin, bir liransrz frangr olarak isimlenrlirilen bir pararun, 5 gramgr*.il iqercli$i cliii;ilnuluyorsa, bu clurumcla para "bir frank" olarak clefil, "5gram gumii; " olarak i s in-rlc nclirilnelidir. I I

Sav'e gdre, l)evletjn para konulannda hakl girrrilebilecck tek mudahale-si, madeni paralann basilmasrclr. (iergekten Say, bu igin Der4ctin tekelindeolnrast gerekti$ini, "gunkii i>zelpara basanlann sahLtekArhgril tcspit crmenirln-ruhtenrelen tlaha z<tr olaca$rnr" dti;;rinmu;;trir.rB ()zcllikle altrn r-c g[mu-ptin parasal madcnler olarak birliktc r.ar olcluklan bir sistcnrcle, huktimetler,tarthtcki iki maclen uygulamalannda vapilanrn tersine, ikisi arasrnda rcsmibir dc$ii;im oram belirlemckten kagrnma ga).reti iccrisincle olnahdrr.r" S")',iki madcr-r u1-gr-rlamalannrn nigin her zaman felakete neden oldugunu agrkbir ;ekilclc anlaml$tlr. Neclen puclur: Rcsmi oiarak asrn fir'atlancLnlmr; para,rcsmi olarak dLipnk fir'atlanclnlmll para\1 tcdar.ti[ri:n cl;rna itmiltir ki btr,(]raham Yasasr olarak bilinen ilkeclir.r'r Sa1., paranrn, ciiger bLittin mallarclaoldugu gbi arz r.e talep tarafindan yiinlendirilcli$ini r.urgulu bir ;ekildc ifacleeder. Parantn ahm gticr-i, "giircLi talcp ve arz.la <.>rantth olarak 1-ukselir vedtiger".:r Bu vuzdcn, aitrn madcni para rle grimris madcni para arasrnclakidegii;im otanlarlnln, pi1'asa koqullan gcrgcvcsincle clegrsmesine izin r,erilnreli-clir. Say, claha gok Nlurrav Rothbard'rn dnerdiii geliilcle bir "paralcl" maclenipara sistemine tafafiar gozukur.rr

Rankacrhk konusuna gelindigincle, Sa\', "mevcluat bankalan" ile "tcdar,-iilbankalannt" birbtrinclen aylnf, fakat her ikisinr cL: mesru kurumlar olarakgirriir.rr Birinci tirr bankalar, par^ rqin clcpo r.az:ifcsini gdrr-irler. Runlar,biitun zamanlar bo1'unca ?0 100 rezerv tutadar vc kargrltitncla iicret aldrlllan,bir mu;tcrinin hesabrndan cligerine para transfcr ctme gibi iplemlcri mcr.du-

"'Ibid., s.222.' Ibicl., s. 256.

" tbid., s. 229., Ibid., s. 25-1.) llu, ders kitaplannu.r fil'at kontrollcrinr elc altslanntn lara\:a uvgrrlannraslnr tcnrsil etmektcdir. fi;z.'tnrranh olarak bir para olusumu iqin fi1'at tar.anr, cligcn igrn dc bir f1\'at tabanl belirlenir. Bu, clbcttcbrrtncisi agtstndatr bir kttLk (tasarruflara cliiniipcrck ()rtadin kalbolrrr), ikincisi acrsrnd:rn cla bir fazlahhk (gtinliik islcmlcr iqur kullamlrr) I'aratrr.rr Sar-,

-freatisc, s. 22(r.

:r l\lurrn- N. l{othbarcl, Thc (.ase fiir a 1()0

Institrrtr. Ir)(,ll lrl()l). s. lx.rt Ru, kesinlikle bLitirn i\r'usnrrvaltlar aqtsnclan gcqcrl clegildir. \lurral ltothbarcl, iizcllik lc krsn'rirczcrv bankacthgrna karilydr; bu bankacrltgr "dogasrntla hileli" olcllrgu gcrckgcsivlc stk stk 1'errni;tir.Rkz. Ibrd., ss. -{2,51; a\nt zarnandl bkz. Nlurral'tr-. ltothbard, The l\11'stery oi Ranku-rg, (i\erv \irrk:Richardson and Sr.rvder, 1983), ss.97,9il r.c N{urrav N. Rothbard. \lan, lrcononrl', ancl Statc, (l,osAngclcs: Nash l)ublishing, [962] 191)3), s. i{)0.

Yaz-Giz 2005 Sayr:15-16

l)erccnt (lolcl Dol:rr, t'i\uburn, r\la.: l,udu'tg rrrn Nliscs

104 + Larcy!.Secrest

at sahipleri adrna gergeklegtirme bakrmrndan kolayhk ve grir.enlik sailarlar.2aIkincinirbankalarisegergekmaliaracrlarolarakhizmetgortirler. Bunlardacuzirrranda rezery tutadar, degerli kagrt basarlar l'e bonolar ile kambiyo senetleriniktrarak faiz gekri orte'y^ grkanrlar. Bu nir kurumlar tanfndan basrlan deger-li kagrtlar, madcni para ile va da krsa vadeli senetlerle desteklenmelidir, e$erbu i;ekildeyse, bu durumda, "konve rtibil para basan bir bankanrn ka$rtlannrelincle tutanlar, banka iyi yonetildigi ve hnktimetren ba$rmsrz oldupp stireccgok az riskle karprlaprdar ya da hig riskle karq;rlatrmaz,lar."25 Gergekte Sa1', cuzioranda rezefv tutan tedavril bankalanrun, toplum agrsrndan fayda sagladrgrnr,grinkti onlann "rezer.v olarak tutulan toplamrn miktannr azaltarak, sermayel.iiktisatl kullanma avanrajrnr ottaya grkardrfirnr bile rjne st]:rer.r6 Fl,$er boylectizi oranL rezer\r degedi kagrtlar tedavrildeki paranln bir krsmrnrn 1'erinegeqer-se, bu durumda "piyasadan gekilen paranln iplevleri, onun yerine konu-lan ka$rtlar tarafrndan aynr $ekilde gergeklegtirilir."2?

Parasal k.nularda grizden kagrnlmamasr gereken iki onemLi gonipri da*ha bulunmaktadrr. Birincisi, Sa1', if brjl.imti yara), ve dikey olarak toplumigerisinde genipledikgc, yani bireyler daha da uzmanlagnkga, degigimlerinmiktanntn ve iineminin altacagrnr 'rrgular. Bu durum, somut bir degi-pim aracrnr gercktrrir. Krsaca beLrtmek gerekirse, para, modern uygadrgtni.Likseligimn ayr.lmaz. bir pargasrdrr.r* Ikrncisi, sa1,', herhangi bir nominal(itibad) p^r^ at^nrn, fryatlar serbest brrakrldr$r sti:rece "optimal" oldu$u,qtinkti nominal agrcian gcrqcklc;cn hcrhangi bir artr$ va da azahELn, birimbagtna ahm gr-icr.inu ters oranda dcgigtirecc$i konusunda rsrar eden Nlises r.cRothbard ile a1'nr gorripti ta;rmaktadrr. Bu ;ekilclc gergek para arzt hep alnrkalacakur.2')

Say'in Piyasalar Yasasr

$tiphesiz Sav'le ilgili en iaz.la bilinen qey,, piyasalar teorisi (a theorie desdebouchcs) 1,a da piyasalar 1,2.,2.1 (loi des dcbouches) glarak da isimlendirilen"Sa\. Yasasr"drr. Bu ilke, klasik ekonomi okulunu oluqturan en cjnemliru$lalardan biriydi, hi-li da iiyle olmaya dq'am ermektedir.r,, yine, belli birgoninrimti ya da diger gortintimlerivle serbest piyasalann sa'n'unulmasrnda

:r Sar', 'licatise, ss. 2(r8-2(19.:' Ibid., s. 278.r" Ibid., s. 272.:'Ibid., s. 27.1.-n Ru, paral'r ortadan kaldrrmak, fakat ii; bohimtinun vcmnliliklc ilgili faydalarrnr bir pckilde elde tutrr.raklstcvcn Karl N{arx ilc digcr sosvalisrlcr agtsrndan bir problem ()luiirurur.r') Sa1', Tre atisc, s. l -51 .

Piyasa

Brrakrnrz Yapsrnlar'rn ihmal Edilen $ampiyonu + 105

temel rjneme sahip olmal't stirdtirmektedir. Bunun da otesinde kolektir.izmisavunan herkes, irzgridtikle-re ve ozgrir topluma saldnda bulunurken buvasa)l curutmel'e gahgmaktachr. Ancak, bazryaz.ada,r Say Yasasrnrn cierinligini(kapsamrnr) s,rgulamaktadrr. Alexander Gre\', "bu te.riclcn pek bir |evorfaya koymayan bir teori" olarak bahscder.rr N{urray Rothbarci bile bu yasayr"[Sav'in] dugtincesinin g<)reli olarak rjnemsiz 1'onu" olarak isimlcndirir.rr

(.oiu ders kitabr, Say Yasasrnr, agrk bir ;ekilde hatah olan "arz kenditalebini y^rattr" rjnermesine indirgemektedir. Ntinirrrum duzcyde bu, "toplamarz kenclisinin toplam talebini yaratt" peklinde verilebilj.r, grinkti iddia, Xmaltntn uretiminin zorunlu olarak bu mal igin e;it miktarcla talebe nedenolacaEt peklinde de$ildir, fakat iddia, X malnrn riretiminin, A, B, C, vs. mallarigin talep yarataca$r seklincledir. N{allann (ve tamamlayrcr hizmetlerin) genelolarak tiretimi, mallann (r.e tamamlai'rcr hizmetlerin) genel olarak ttiketimi-ne va da onlann talep edilmesine ncden rilur.r3 lrfuhakkak, belli bir mahnaz ya da fazla olmast clurumu soz konusu olabilir; genel faz,Ia tiretim y2 d2genel az uretim donemlik bir olgu olmaktan otevc gidemez. "Bazt mallannriretimi azaldti'1iqindir ki, br,itin diger mallar a$1n clerecede bol bulunur",bor4e uy.umsuz bir riretim, "bazr ;iddet igeren araglardan... siyasi ),a cla do$albir sarsmfldan" kaynaklarrtr.tl I{endi araqlanna brrakrlch$rnda piyasa bu nirdengesizlikled drizelte cektir.

Say,, dtizeltrci srirecin iglemesini saglavan iki aragtan bahseder. Sa1', temelolarak, bireyler tiretimden elde ettikieri gelirin bir krsmrnr tasarruf etselercle, bu tasarruflar, "r'erimli iq;letde" yenicien yatlnffra drintigturtilclti$ri stirece,t<rplam olarak iiretim, gelir ya da ttiketimde hiqbfu azalma mcyclana gelmekzorunda olmadrgrnr ileri stirer.rs Bu yeruden )'atlrlm sr.irecini girigimcilerinelde etti$i kazanqlardaki farkhhklar tepvik etmektetiir. Goreli olarak daha azktt olan r.e bu nedenle fiyatlan dr.igen mallar,vatrrim gekmezken, goreli olarakdaha fazla krt olan r.e bu yrizden fiyatr aftan mallar ilave yarlflm geker. Birisipara biriktirse ya da saklasa bile, "nihai hedefi, her zaman bu parayr bir trir a-hm igin kullanmak olacaktlr",i6 bu gekilde gergek ekonomik deserler uretili-yor oldufu stirece talep azhgr ort^y^ grkmayacaktrr. Triketicilerin olabilmesi

r" Rkz. Thomas Sowell, Sat"s l-aw: ;\n Histotical Anallsis, (?rinceton, N..f.: Irrrnceton Univcrsirl Pres,1972), Thomas Sowell, Classical }lconomtcs Reconsidcred, (PrirLceton, NJ.: Princeton Universrri.Ptcs, 197'l), ayntz.arl'anda bkz. (ieorge lteisman, (-apitalism: A Trcatise on Economics, (()nawa, Ill.:

-fameson Books, 199(r).rr Alexander (ira1,, fhg Development of Economtc Docttinc: lln lntroductorv Surve1,, (Londra:I-ongmans, (ireen, [19311 19(r1), s.268.r: Rothbard, Classical Economics, s. 27.' Jat. ,treatlsc- ss. lJi l4U.t* Ibid., s. 135.rs Ibid., s. 110.

Yaz-Giiz 2005 Sayr:15-16

106 + LarryJ. Secrest

iqin ilk once iireticilerin olmasr gerekir.

Llretim ve ttiketim konulanm tarfl;rrken Sar,, siirekli olarak, parantn,saciece iginde toplam arztn toplam talebe diinLipninildtigLi ni)tr bir kanaloldr,r$r.rnu ya da "parantn deler transferlerinin bir aracr olmaktan baska bir;e1 olmadrsrnr" si)r-ler.r' Burada, para arz.ndaki cle$igikliklerin, mallanngirreli fi1'atlannr dcgiqtirdi$i r.e bijylcce btirtin ilgili tiretim v21p1s1n1 r'eniclcnvonlendircligi d<'inr-igiim mekanizmasrnrn vadrfi ),adsrnrr gdzukmektcchr.N{odern Ar.ustr.rrval perspektifi aqrsrnclan, Sat"in paranln nritr olmavanvrinunii gr)remcmesi, belli bir dikkat eksikligi olarak savrlmahdrr.

Digcr taraftan Sa1,, genel olarak fiyat cltiymcsi r-a$anmaslnrn, bu duqtiglerinverin"rlilik kazangiannln sonucu olmasr durumlannda, toplum agrsrndan birbtitiin olarak favclal oldugu f irnuncleki acrk kavral'r;rnr qok ctkili bir lekildcifadc etmigur. Bu durum, \-a)'glll inancrn zrddrna, saciecc "bir rilkcnin zenginve bolluk igindc olmasrnt" gostcrmekle kalmaz,rs fakat a1 nr zamanda "clahaijnceden sadece zenginlcr agrsrndan ula;rlabilir olan mallann neredel'se trimtoplum srntflan agrsrndan da Lrlagrlabilir hale gctinlmcsini" gcisterir.r" Bundanbapka Sa1; (a) mallann fi\'atlannrn, onlann ahcr agrsrndan ige 1'ararhltgtnryansrttlglnl, @) iretim faktijrlerinin fir,atlannrn, nikctilen mallann fiyatlanndanqrkanldr$rnr ya da "y1i[]endigini" r'e bundan dolayr (c) riretim maliyetlerinin,mahn ipe yararhlgr ile tirctim faktijrlerinin verimliliSi arasmdaki ortak r.r.izeyiolu;turduiunu dofl-ru bir sekilde kavramrSrlr.a"

Girigimciler, Sermaye ve FaizRothbard, ekonomi dtinyasrntn, gripimciyi ekonomik drigtinceye 1'enidendahil etmesinden dolau Say'a hayrr duada bulunmasr gerektigini belirrirar,gergekten olmasr 5;ereken budur. Adam Smith, kalem ve mirekkebikullanarak giri;imciyi goriinmez krldr. J. B. Sa1', onu rekrar hayata ve sahne-nin tam ortaslna getirdi.a2 Bu giri;imciler nc 1'aparlar-l "insan ihtiyaElan-ntn tatmin eclilmcsini" saglamak igin, "cndr.istrilerini" (Say "sm.p" kavramlnlkullanmavr tercih eder), iiretim faktijrlerini ,rgrnizc etmc vc y<'inlendirmevoluncla kullarurlar.rr

"' Ibrcl., s. 1 33.

'- Ibid.'" Ibrcl., s. .103.r'r Ibid., s. 2lJU.

"' Ibid., ss. 287 2lJlJ.o' Rothbirrcl, (.lassical I',conornics, s. 25.r: Sir\''ln Treatisc'inr iik deia okuvanlara ial,dasr olsun clitc, tar.tlln bir sckildc mcvcur olan nretnin,l8fi0 r-tlttrclaki ,'\nrcrtkatr baskrsttrn lcnicicn birsrmr oldufu r.e o baskrcla ljransrzca "clrtrcpfencur"kclirncsinln"achctrlttrcr"(tn.rccrrcr) ,,l.rrrrk,"crnl.Lgi bcirtiiLncLirirr. llkz.Sar,'l'reatrsc,s.7lln.

Piyasa

Brrakrnrz Yapsrnlar'rn ihmal Edilen $ampiyonu + l0?

liakat onlar sadece iq;letmeci clegildir. C)nlar a),nt zamanda <incccien tahmineden, projelcre dcger bicen ve risk irslenenlerdir.ra I{endi mali sermal,elcrin-dcn ctkardrklan va da ba;kalarurdan ijcliing alcLklan paralan cmek, dogalkavnak ("ztzz'") r'e makine ("alet") sahiplerine sunadar. Bu

'demeler ya

cla "kiralar", ancak girisrmcilerin iirunii ttiketicilerc satm2l\,1 b.aparmalarrclurutnr.utcla telafi edilebilir. (iiripimcilik bagansr, saclece birer.ierin pcpinclcko;tugu brr ;ev cle$ilciir, fakat aynt zamancla bir btitr-in olarak toplun'r agrsrlclzrnda vazgcgilmcz. olan bir unsurdur. "'leki tuccarlar', in-ralatqrlar r-c talmcrlafladolu olan bir ulkc, remelcle kcndini sanat vc bilimc hasretmi; olan bir ulkcl,ggitre claha g'tiqiri refah iiretmc araclanna sahiptir."rs

Sav'in "scrmal'e" kelimesini kullanr;r, kafa kanptrncr nitelikte olabilir, qiin-kti ba$lam gerektirdigi oranda, ya (a) nihai mallann liretiminin aythnazparqa-st olan sermaye mallan anlamrnda ya da (b) igletmenin fonlannr olugturanmali sermave anlamtnda kulianmrpttr.r(' Birincisi, <Jaha oncekr iiretim stireci-rrin bir sonucudur r.c giripimcinin endtistrisiyle L>fu araya getirildigrnde kazang (,s'a da kavrp) ortava qrkanr. ikrncjsi rse gegmi;;teki verimli faaLiyetrenclcle edilen gclirin belli bir ktsmtntn tasarruf cdihncsinin bir sonucudur yefaiz <ttaya grkanr.

say'in faiz oranlannt analtzi, oldukga kavrayrcr nitehkte ve gogu bakrm-darr belirgin bir pekilde Ar'usruryall bir karaktere sahiptir. Birincisi, Say, faiz.oranlnln, paranln fiyau degil, kredinin ya da "borg verilen sermayenin" hyatsoidugunun farlirndadrr.at Bu ytizden, "paranln bol bulunmaslnln ya da ktolmasrnrn fatz <trantnt drizeniedigi" cjnermesi yanh;ur.as Elbette, Sa1,, nominalya da pivasa oranlnl de$il, faizrn gergek oranlnl hesaba katmaktadr. Say,, aynrzamanda faiz oranlannrn, geri odenmemesinden kaynaklanacak kayba karqrkorumak igin, bir tiir sigorta olmak izere, belli bir risk priminr igereceiiniclc actk bir ;;ekilde grirmugnir.a" c)rne$in, yasalann, kredi verenlere, geri<jdemevi gerEeklegtrrmeyen borglul a kargr hukuki bagr.uru imkanr verme),e-cck sekilcle diizenlenmesi durumuncla, birl'le bir risk primi oldukga fazla<rlacakttr.5" IJundan baska Sar', bir uluslararasr nominal faiz <-tranlan ciizisiortava qrkaran ultislar arasrncla "si1.nri risk" farkhhklan olduAu gerqeginc cleigaret ctmigtir.'r Bir btittin olarak Sa1., kamusal prohtika bakrmrndan, kredi

" Ibrcl., s. lll." lbid., ss. tJ2-85,1' Ibicl., s. lJ2.1r'lbid., s. .1.1.j.r- Ibicl.

'" Ibrcl., s. i-53.r" lbicl., s. f-1.1.

\ az-Gtz 2005 Sayr: 15-16

108 + Larry J. Secresr

piyasalanyla ilgili olarak bapka yerde ortaya koydugu aynl davranrgr sergiler:isim olarak belirtmek gerekirse, devlet burnunu sokmamahdff. "ltalz oranl,... sarabln, qamaglrln ya da bapka herhangi bir mahn fiyatrndan daha fazlastrudandrnlmamahdtr ya da beLirlenmemclidir."5:

Say'in faiz oranlannr kar-rayrprnclaki g6ze qarpan kusr,rrlardan birinin,onun, <rranlan "zzman tercihleri" ternciincie vakalal'amamasr,sl bagka birdeyiqle, birel.lerin, mevcut mallan gelecekteki mallar igin r.'crmeyi tercihettikleri orana da1'andrnlmrg <'lan fatz oranlarlnr aErklayamamasr oldu$u o-ne stirtilmrigttir.5a Gergekten Sar', faiz oranlarlnl zarrr^n tercihledyle agrk birSekilde ilipkilendirmecle bapansrz olurken, cn azrndan embriyo dtizeyinde birzaman tercihi kavramrna sahipmig gibi grirunmektedir. ()rnegn Sa1', "karga-pa ve dtizcnsizllk zamanlan [srrasrndul ... herkes agrsrnclan gelirin tumtintitiiketme saikinin" mevcut oldugunu gozlemlemiptir.ss Artan tutumlulugun(dngen zaman tercihi orarurun) sermaye birikimi r.izerindeki etkisini tartl$rr-ken de "drigiik farz oranrmn, daha bol sermayenin vadrgrnr ispatladr$r"sonucuna bile ulagmtglr.s6

Deger ve ige YararnaSay aqtsrndan de$erin temeli, iqe yaramadr ya da bir mal ya da hizmetinbazt insan isteklerini tatmin etme kapasitesidir. Soz konusu istekler ve onla-nn arkastnda yer alan tercihler, beklentiler ve ahgkanhklar anaLz yapan ki-;i tarafindan veri, data olarak ahnmahdlr. Buradaki gorev, me\rcut datadanqtkarsamada bulunmaktrr. Sa1,, Adam Smith, Dar..id Ricardo ve baqkalan-ntn, de$erin temelinin emek 1'a da "verimli vaslta" (agencv) oldugu yolundakiiddialannr reddetmede oldukqa lsrarhd1r.si Degerin emek teorisini benimse-yen ekonomisder, konuyu tam anlamryia geri gorurmligtur. "Verimli vasrta-ya de$erini vercn ge)', ... i$. yaradrhsr y^ratm^ kapasitesidir."ss

iki deger kategorisi vardrr: "mribadele deseri" ile "kullarum de$eri".5e

lv{tibadele de$eri, ekonomi alanrna girmektedir, gr.inkr.i bir kiginin piyasadakibir mah alabilmek igin vazgegmek zorunda kaldrgr de$eri temsil etmekte-

5" Ibid., ss. 315 316.5r Ibid., s.347.5: Ibid., s. 352.5{ Bu, breyin, gelecek iqin tasarrufta bulunma t'enne, $u anda ti.iketmeyi tercih etti$ o,ran olarak dadiiqriniilebilir.55 Say-, Treaasc, s. 3,1t1.56 lbid., s. 11(r.

" Ibid., ss. Xxxi, xI,287.s8 Ibid., s. 287.

Piyasa

Btal<rnrz Yapsrnlar'rn ihmal Edilen $ampiyonu + l0g

dir. Ekonomi kavramlanyla aqrklamak gerekirse, "bir nesnenin deserinintek uygun olgusti, o nesnelre karqrhk kolayca elde edilebilen di$er mallannmiktandrr."("' Mr-ibadele degedne sahip olan geyler. bugrin "iktisadi mal" olarakisimlendirilmektedir, fakat Say onlan "sosyal servet" olarak adlandrrmakta-dtr. Bunlann zrddrna, hava, su ve grineg rqlgl glbi bazr geyler sadece kullammde$erine sahiptrr, grinkti onlar, o kadar bol bulunmaktadrdar ki, belli bir {iya-ta sahip olamamaktaddar. Bunlar "serbest mal" olarak bilinmektedir, fakatSa1r, onlan "doial servet" olarak adlandrrmaktadrr.6l

Ne yazrk ki, degerlerin 1-ukandaki srnrflandrrmaslna bagh kalan Say,; enuzucti hataya drigmrigtrir. Say, bir mahn ekonomik de$cri olgrininun, kelime-nin tam anlamryla onun piyasa fiyau oldugundan,"2 britrln piyasa iglemlerinin,egit de$erlerin degigimini igerdigi sonucuna ulagmrgrr. Bu dr.igr.ince, elbetre neahcrrun ne de satrcrrun kazancl$r sonucuna gonirmektedir. Ya da, bagka birdeyiple, brinin piyasa iplemleri bir "stfir toplamh ryundur." "Ispanyol ;arabrParis'te saun ahndrgrnda, gergekten epit de$er igin egit deger verilmektedir:<jdenen g'-nl r-e ahnan garap birbirinin deseriner sahiptir.""3 Ar,-usturyalilar,gontillti gergekle;tirildi$i srire ce, cle$i;imlerin, her bir ahcr ve satrcrnrn beklenengtkadan agtstndan kargrhkh olarak fayda geurici nitelikte olmak zorunda oldu-$u konusunda oldukga rsrarldrlar. Eger durum bu gekilde gerEeklegmezse,bu durumda ahcr ile satrcr nigin ahg r.erig yapmayl kabul etsin?

Vergiler ve DevletSay'in radikalizmi, bagka hiqbir hususta hriktimetin ekonomiye mudahalesi-ni eleptirmesindeki kadar belirgin de$ildir.('a En lcsa gekilde ifade etmekgerekirse, Say', kigisel qrkann ve kazang peginde kogmamn, girigimcileri,triketici talebini tatmin etmeye yoneltece$ini ileri siirer. "Urunlerin doiasr, herzam^n toplumun istekleri tarafindan belidenir", bu 1,'tizden "yasal mtidahaletamamen gereksizdir."65

Say'in ozel bir yasal duzenleme serisiyle ilgili yorumlan oldukqa egirici-dir. ingiliz Gemicilik Yasalanrun birincisi 1581 yrJrnda grkanldr; bu Yasalar

5'Sav'inkiyle bazr gr.iqlii benzerlikler ta$tyan bir de$et tattrgmasr ir;in bkz. Nlenger, Principles, ss. 114-r21.295-302."" Sa1', Trcatise, s. 285.('r Ibid.. s. 286.(': Ibid., s. 2tl-5.

'r lbrd., s. (r7.

"' Nlurrav N. Rothbard gu escrinde konunun, modern Ar-usrur!,ah perspekufinden mrikemmel brtanabzini t-apm1$t1r: Power and Nlarket: (lovcrnment and the Economl', (Kansas Ciq: Sheed An&ewsand McN{eel, 119701 1977). Say'in, yapasaydt bu gahgmayr l.r.irckten alkr;layaca$na inanmamak miim-kin degildir.

Yaz-Giz 2005 Sayr:15-16

110 + LarryJ. Secrest

1651 r'e 1660 yrllannda gtiglendirildi;ve sonuncu 1'asa 1849 yLna kadar ilgacdilmcdt. Btr lasalann amAcr. ingiltcrt"nin uluslararasr tjcarcrini, tamamcnIngiliz deniz ticaretinde rol aian gemi sahiplerine tahsis etmekti. Say., "rapr-nra ticaretinin" bu sekilde tekellcstirilmesinin, ulusal refhhr azaltflgtnt, qrinkiimallannt pi1'asalara taflvan fr,iccadann kazanqlarnt azalttrgtnt ileri srirer.

Sa1', bu yasalart savunanlartn buna nza gostcrcbilccc$inin farkrndadrr, vi-ne de ktsttlamalartn ulusal grivcnLik tcmelincle hakhla;trllclgrnda rsrar cclcr.Sa\,, bunun, sadecc "bir r:lusun cligcrlcri iizerinde hakimivct kr,rrmasr yiiniincle bir ar-antaj oluqrurmasr halincle" bu durumun gcgerli oldu$unu belirrir. "..Hakimivet sevclast, sahte bir t tikselmeclen bagka bir sey saSlamaz, br.r cla biitiinkompulann dripmanlar haline gelmesini garanri cder. I<ar;rhkh grkar, ciogaloldugu iqin, uluslararast nczakete vol acar, favdah kargrhkh iiii;kiyi ucni;lctirve daimi refaha ncdcn olurkcn; ulusal borc ilc igericle volsuzluk, tiranhk vccler.rim oftava crkaran br-r hakimrt'et scvdasrclrr."('6

I3u altntt, Sa\.'in, serbest ticarct ile ban;n cl elc gitti$i iincrmcsini nc kir-dar iyr kavratlgrnr gi)stcrmektcdir.

Vergilcndirme konusuna gclince, Sar', r'ergileri ikil's 21.1111. l)oirtrdanvcrgiler, gelir va cla scrvct tizerinc konan vergilerdrr. l)olat'h vergiler ise sa-

trs vcrgilcri, triketim r.crgileri vc tarifeler gibi r.eruilerclir. Spesi{ik scklinc- vacla toplanma viintemine bakrln"iakstztn "biitiin r.crgilcrir-r, r'crimli serrnaycninbiriktirilmcsini <inlccligi kadar, iirctimc (qogalmal'a) ziirar r.ercligr siil'lcncbilir."'-Bu yrizdcn, bazt ekonomrstlcrin iddia ettifrinin aksine, "vergilendirmcnin, ...sen'etin bclli bir ktst-ntnt tuketcrek bir ulusu zenginle;tirdigi izlcnirni vermck,rnuhtegem bir sagnrahkilr."('E

I3ugrin de 1'tiksck vergilcnciirmc oranlartntn r.c onunla berabcr gelcn r.irksckdtizcvdcki hrikiirnct harcarnalartntn, l>ir ;ekildc bir toplur-nun claha miircf-feh olmastna nedcn olclugunu sa\rlnan birgok ),azar bulmak mumktindtir.l)ogal olarak, Sa1,, istatistiki acrdan re fah ile yergilendirmenil pozitif bir iiiskiicerisinde olch-rp1,r gcrge$ine ra$men, bunun yanhg oldugunu biiir. Sa1', bu ttiricldiaiantr, neden ile sonucun l erini degigtirmc hatasrna du;tiigtinti bcLirtir.Yani, "bir ki;i, gok ijdeme \-aptl$l igin zengin de$ildir; fakat zengin oidugu igincr-rk ijdcmc vapma imkanrna sahiptir."'"' N{tireffeh uh-rslar, mtircffeh kalma-vr siirdrirtil,orlarsa, bu, agrr r.ergr vtiklcrinden clolat'r clcgil, bu vergi r,.ii:klcrine

''' Sar', Tteatisc. s. 1.1-1.

''" lbid., s. 10.1.

" Ibid., s.455."" Ibicl., s. -{-17.

Piyasa

Brrakrnrz Yapsrnlar'rn ihmal Edilen $ampiyonu + lll

ra$men olan bir $c),dir. Sa\,'in Treatise'ini okulan l:igi, r.'ergiler vc htikr.imetlellgiLi tarn;;mamn "ttikerim" baglgrnl rasry2n boltinrde y.. oi.l,g, gergegini gozarcl etmemcliclir. Ilu, rasrgcle olmu; bir \;ev clcgitdir, qnnkn Say,, h.ik.imetharcamasrnl, "\,erimsiz triketim" olarak damgalam,akta tereddut etmez. Bubakrmclan, "aprn r.crgilendirmc, bir tiir indhardrr."r,,

Say'in, Avusturyalt ekonomistler agrsrndan gnk cle$erii oian teorinin bellin'ktalartnt va gi)z ardr etti$i -va cla 1'anLp i'orumladrgr cloSrudur. Sa1', piyasamiibadelelerinin, hem ahct hcm de satrcr aqrsrndan iq;c yararhlk kuzonqlalnrternsil ettiginc inannaz; iaiz orlrnlan ile zantan tcrcihlcri arastndaki iligkiyigi-rrmez; r.e konjonkttir dalgalanmalan teorisi ortayrl kol,maz. Di$cr taraftartSat', istatlstiki arasttrmalartn stntdamalarrnrn fhrkrncia<Jrr; para)'r mal olar2kgi)rmenin vc scrbest bankacrh$rn ileri derccede sa.,.unucusudur; girisir-ncile-rin vc scrnrave biriktirrncnin, ekonomik geliqmr: aErsrndan gok i)nen-rliolclu$unu bilir; r-c hLiktimet duzcnlemcsi ilc vcrgilcndirnrenin, refah, hattasir-il t<>piumun kcndisi agrsrndan tchdit olu;turclugunr-r clo$ru ;ckilcle rcspite tmi;tir.

-Jcan-Baptiste Sa1"in, Avusturvah olsun va da olmasrn, ckonomist olsunVa cla olmasrn btittin ol<u1'uculara sunzrbilecc$i irncmli leylcri bulunmaktadrr.Birc<rk iinemli gercc$i acrk bir iickilcle girrrnri; r,c onlan arzuylar.e bcrrakbir i;ckildc kalemc almr;hr. Sav, bir kcresinde ekon,:rmiden ,.bLr

11izel r-c hcrSevir-r iitcsinclc faldah olan bilirn" olarak bahsctmiyti.rr I{cnclisine brrahlanekonomil'i daha grzel vc claha fhvclah hale getircrek kendinclcn sgnrakilerebtrakmrsilr.

SEQME OKUMAI-AR(irar', ,\lexandcr. 119311 1961. Thc l)evclopmcnr of Economic Dectrine:

,\n Introcluct()rv SLlr\.c1,. l-onclra: l,ongmans, (]rcen.

I{cller', Davic'I. 1986.'i'he I,.r.iclcnce <-,f thc Sernses: A Realist Tl-rcorv oiPcrccption. Baton Rouge: l,ouisiana State Universiti. press.

NIcrrgcr, carl. {1811]l1916. Pri.ciples .f Ircr.r'mics. (cer'.:-f ames l)ingnvallr.c Bcrt H Hoselitz). Neu' \brk: Nelv \.irrk Unir-crsitv press.

NIiscs, f ,uchvrg von. 1195711969. Theorl' anci I{istori-: An Intcrprctatiolrof Social anci Economic I,,r.olution. Nevn'Rochclle, N.\l: Arlinston House.

11 9(r0l 197(r. I',pistcmeokrgical Problcms of frconomics. ((.ev: Gegrgc

'' Ibid., s. -148

Ibrd., s. -15(r

' lbicl., s. lir.

Yaz-Giz 2005 Sayr:15-16

lI2 + LarcyJ.Secrest

Reisman). New York: New York University Press.

---- [19491 1966. Human Action: A Treatise on Economics. Chicaqo:Henry Regnerl'.

Palmer, R. R. 1997.J. B. Say: An Economist in Troubled Times. Princeron,N.J.: Princeton Universitv Press.

Reisman, George. 1996. Lapitalism: A Treatise on Economics. Otrawa,lll.:Jameson Books.

Roll, Eric. [19561 1961. A History of Economic Thought. EnglewooclCliffs, N. J.: Prenuce-Hall.

Rothbard, Nfurray N. [19621 1993. N{an, Economl,, and Srate. Auburn,Ala.: Ludwig v()n NIises Instirute.

---- [1962] 1991. The Case for a 100 Percent Gold Dollar. Auburn, Ala.:l,udwig von NIisc's Institurc.

---- 1983. The Nlystery of Banking. New York: Richardson and Snyder.

---- [19701 1977. Power and N{arket: Government and the IrconomyI{ansas City: $1...1 Andrews and N{cNIeel.

---- 1995. Classical E,conomics. Clk 2. An Austrian Perspective on rheHistory of Economic Thought. Cheltenham, U.I{.: Edu,'arcl Elgar.

Sa1,, Jean-Baptiste. [1880] 197I. L Treatise on Political Economy: or theProduction, Distribution and Consumption of \il/ealth. ((rev.: C. R. Prinsepve Clement C. Biddle). New \irrk: Augustus NI. Kellei,.

Sowell, Thomas. 1972. Sa1"s I-av': An Historical Analysis. Princeton, NJ.:Princeton Universiq' Press.

----1974. Classical Economics Reconsidered. Princeton, N.f.: PrincetonUniversity Press.

Qeviren: Nasuh Uslu

Piyasa