Μαθήτριες: Παπαγεωργίου Μαρία

Παύλου Εβελίνα

Πεντεσκούφη Λιάνα

Πετρούτσου Κατερίνα

• Σελ. 3-4-5 Ιστορία της ελιάς

• Σελ. 6-7-8 Τρόποι παραγωγής ελαιόλαδου

• Σελ. 9 Οικονομική σημασία της ελιάς

• Σελ. 10-11 Διατροφικά οφέλη της ελιάς

• Σελ. 13 Συμπέρασμα

• Σελ. 14 Πηγές

H ιστορία της ελιάς

Ποια είναι η ιστορία της ελιάς;

Ξετυλίγοντας το νήμα της ιστορίας της ελιάς ελαιόλαδου, έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε ένα μαγευτικό ταξίδι γνώσης στο χώρο, το χρόνο και τις αισθήσεις.

Η ελιά είναι ένα δέντρο που συνδέεται με την ιστορία μας. Από τα αρχαία χρόνια είναι γνωστός ο ρόλος της στην εξέλιξη της οικονομίας και του

πολιτισμού μας. Υπήρξε ιερό δέντρο και λατρευτικό σύμβολο των αρχαίων Ελλήνων.

Κνωσός

Στην πρωτεύουσα της Μινωικής Κρήτης, την Κνωσό, υπήρχε το μεγαλύτερο, το πιο σύγχρονο και πολυτελές παλάτι του νησιού. Το ανάκτορο περιελάμβανε

περισσότερα από 1000 δωμάτια.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, στα υπόγεια του παλατιού βρισκόταν ο λαβύρινθος όπου κρατιόταν φυλακισμένος ο Μινώταυρος, το τέρας με κεφάλι ταύρου και

σώμα ανθρώπου.

Μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί οι ελαιοθήκες, όπου φυλασσόταν το λάδι. Μέσα σε αυτές υπήρχαν στέρνες φτιαγμένες από πέτρα, όπου τοποθετούσαν

το λάδι για να κατακαθίσουν τα διάφορα ξένα στοιχεία που υπήρχαν μέσα του. Αυτή η διαδικασία αποτελεί μια πρωτόγονη μέθοδο απόσταξης λαδιού.

Όταν πλέον το λάδι είχε καθαριστεί, το μετέφεραν με μια ειδική κουτάλα σε πιθάρια, όπου και αποθηκευόταν.

Το λάδι ως αιτία πολέμου

• Το λάδι αποτελούσε σημαντικότατο παράγοντα της αρχαίας ελληνικής οικονομίας. Οι Σπαρτιάτες εισβάλλοντας στην Αττική κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο κατέστρεψαν τους ελαιώνες της, αλλά και οι Αθηναίοι με τον Περικλή έκοψαν τα ελαιόδενδρα των πεδιάδων της Κυνουρίας και της Αργολίδος. Οι αρχαίες πηγές αναφέρουν αρκετές παρόμοιες περιπτώσεις, κατά τις οποίες ο εχθρικός στρατός με την καταστροφή των ελαιοδένδρων έπληττε την οικονομία του τόπου για πολλά χρόνια έως ότου ξανααναπτυχθεί ο ελαιώνας. Κάποιες φορές η μεγάλη παραγωγή λαδιού δεν ήταν ευλογία για τον τόπο. Στην περίπτωση της Θυρεάτιδος ο πλούτος της πεδιάδας σε λάδι φαίνεται ότι αποτέλεσε μία από τις αιτίες συγκρούσεων μεταξύ Σπάρτης και Αργους επί εννέα αιώνες. Το πλεόνασμα της παραγωγής αποθηκευόταν σε μεγάλους πήλινους πίθους ή διακινούνταν μέσω χερσαίου και θαλασσίου εμπορικού δικτύου, με κύριο προορισμό την αγορά του Ευξείνου Πόντου. Για τη χερσαία μεταφορά του, χρησιμοποιούσαν ασκούς φορτωμένους σε υποζύγια, ενώ για τη θαλάσσια το συσκεύαζαν σε οξυπύθμενους αμφορείς. Φημισμένο ήταν το ανοιχτόχρωμο λάδι της Σάμου και των Θουρίων της Μεγάλης Ελλάδας. Σε κακές χρονιές όμως οι περιοχές που παρήγαν λάδι όχι μόνο δεν είχαν πλεόνασμα να εμπορευτούν, αλλά υπήρχε τόση έλλειψη, ώστε θεωρούσαν ευτυχές το να βρουν λάδι στην αγορά για την κάλυψη των αναγκών τους. Σε ψήφισμα του 2ου αι. π.Χ. οι Αθηναίοι τίμησαν έναν έμπορο λαδιού που είχε σταθμεύσει στον Πειραιά, γιατί δέχθηκε να πουλήσει σ' αυτούς το φορτίο των 56.000 λίτρων λαδιού που προόριζε αρχικά για τον Βόσπορο.

Θεραπευτικές ιδιότητες

• Το λάδι χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα και για τις θεραπευτικές ιδιότητές του. Στον Ιπποκράτειο Κώδικα αναφέρονται περισσότερες από 60 φαρμακευτικές χρήσεις του. Ηταν κατάλληλο για τη θεραπεία δερματικών παθήσεων, ως επουλωτικό και αντισηπτικό σε τραύματα, εγκαύματα και γυναικολογικές ασθένειες. Πιθανόν χρησίμευε και ως μέσον αντισύλληψης. Επίσης το χρησιμοποιούσαν ως εμετικό αλλά και για προβλήματα των αφτιών. Ως τροφή βοηθούσε την αντιμετώπιση καρδιακών παθήσεων. Εκτός από το λάδι, για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες χρησιμοποιούσαν και τα φύλλα και άνθη της ελιάς, από τα οποία παρασκεύαζαν αφέψημα που το χρησιμοποιούσαν ως κολλύριο, για την αντιμετώπιση της φλόγωσης των ούλων και του έλκους του στομάχου. Το λάδι χρησιμοποιούνταν επίσης και ως λιπαντικό, π.χ. σε μετάλλινους μηχανισμούς ή ξύλινα εξαρτήματα. Για τη συντήρηση του ελεφαντοστού, του δέρματος και του μετάλλου χρησιμοποιούσαν αλοιφή με βάση το λάδι. Η συντήρηση του χρυσελεφάντινου αγάλματος του Διός στην Ολυμπία, σύμφωνα με πληροφορίες των πηγών, γινόταν με λάδι.

• Ολυμπιακοί αγώνες

• Η ελιά για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο των ολυμπιακών ιδεωδών, της Ειρήνης, της Σοφίας και της Νίκης. Γι’ αυτό και το μοναδικό βραβείο που έπαιρνε ο Ολυμπιονίκης ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από κλαδί ελιάς, ο «κότινος».

• Μέσα στο ναό της Ήρας στην Αρχαία Ολυμπία, υπήρχε μια ελιά, η «καλλιστέφανος ελαία», από της οποίας τα κλαδιά φτιαχνόταν ο κότινος.

• Ο μύθος λέει ότι ο Ηρακλής φύτεψε την ελιά, μετά την ολοκλήρωση των 12 άθλων του.

Τρόποι παραγωγής του ελαιόλαδου Πως παράγεται η ελιά με παραδοσιακό τρόπο; • Η αποθήκευση του ελαιοκάρπου στους συνεταιρισμούς γίνεται σε κοινή

αποθήκη, αφού βέβαια με ελέγχους εξασφαλίζεται η ίδια ποιότητα ελιάς. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται η ίδια ποιότητα ελαιολάδου σε όλους τους παραγωγούς.Από την αποθήκη, στην οποία μαζεύονται οι ελιές κάθε ημέρας, διοχετεύονται στο πλυντήριο του εργοστασίου όπου εκεί γίνεται το πλύσιμο της ελιάς με άφθονο νερό.Στην συνέχεια με αναβατόριο οδηγούνται στον σπαστήρα για να γίνει το άλεσμα της ελιάς. Ο σπαστήρας αντικατέστησε τις μυλόπετρες που άλεθαν τις ελιές. Από τον σπαστήρα η ελαιοζύμη που παράχθηκε διοχετεύεται στον μαλακτήρα για να μαλαχθεί. Ο μαλακτήρας είναι θερμαινόμενος και η διάρκεια μάλαξης είναι περίπου μία ώρα.

• Από τον μαλακτήρα η ελαιοζύμη οδηγείτε με αρκετή ποσότητα νερού μέσω αντλίας στο φυγοκεντρικό μηχάνημα όπου γίνεται ο διαχωρισμός ελαιολάδου, νερού και πυρήνα. Συνεχίζοντας το νερό και το ελαιόλαδο οδηγούνται στον διαχωριστήρα, όπου γίνεται ο τελικός διαχωρισμός. Το καθαρό πλέον από ξένες ύλες και νερό ελαιόλαδο οδηγείτε στις δεξαμενές, οι οποίες είναι ανοξείδωτες και θερμαινόμενες.Η χρονική διάρκεια που μένει το ελαιόλαδο στις θερμαινόμενες δεξαμενές είναι περίπου 30 – 40 ημέρες για να καθαρίσει από οποιαδήποτε ξένη ύλη. Μετά από την διαδικασία αυτή συσκευάζεται σε δοχεία ή φιάλες. Άξιον αναφοράς είναι, ότι η θερμοκρασία του ζεστού νερού που χρησιμοποιείται για την έκθλιψη και επεξεργασία της ελιάς και του ελαιολάδου, είναι από 28 – 35 βαθμοί Κελσίου.

• Αφού μεταφερθεί στο ελαιοτριβείο ο ελαιόκαρπος ακολουθεί η διαδικασία επεξεργασίας του που είναι:

• Το «άλεσμα» (σπάσιμο) της ελιάς. Το άλεσμα γίνεται με τις μυλόπετρες, οι οποίες περιστρέφονται γύρω από τον άξονά τους με κίνηση που δίνεται από ηλεκτρικό μοτέρ. Μέσα στο χώρο που περιστρέφονται οι μυλόπετρες, εκεί μέσα υπάρχει ο καρπός της ελιάς , ο οποίος συνθλίβεται και πολτοποιείται.

• Μετά την πολτοποίηση παράγεται μια παχύρευστη ζύμη στην οποία περιέχεται όχι μόνο το λάδι αλλά και όλα τα συστατικά της ελιάς (απόνερα κλπ).

• Η διαδικασία μάλαξης της ελαιοζύμης στον μαλακτήρα. Μετά τον μαλακτήρα ειδικό μηχάνημα διανέμει την ελαιοζύμη στα πανιά που φορτώνονται σε καρότσι. Ανάμεσα στα πανιά με την ελαιοζύμη τοποθετούνται βαριές λαμαρίνες για να βοηθούν καλύτερα στην πίεση της πρέσας.

• Το πρεσάρισμα της ελαιοζύμης στην πρέσα, η διάρκεια πρεσαρίσματος υπολογίζεται από 45 λεπτά έως μία ώρα.

• Ο διαχωρισμός του ελαιολάδου στον διαχωριστήρα από τα υγρά (απόβλητα) τα οποία περιέχονται στον ελαιόκαρπο.

• Πολλές φορές έχουμε ακούσει ότι το ελαιόλαδο παράγεται στα ελαιοτριβεία ή λιοτρίβεια όπως λέγονται, αλλά ίσως δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς παράγεται το λάδι απο την ελιά.Οι ελιές μαζεύονται σε τσουβάλια των 50 κιλών και μεταφέρονται στο ελαιοτριβείο. Το πρώτο στάδιο είναι το άδειασμα των τσουβαλιών στον μεταλλικό κάδο

• Απο εκεί, η μεταλλική ταινία τα ανεβάζει πάνω στο κόσκινο. Εκεί οι ελιές απλώνονται, για να περάσουν στην επόμενη φάση.

• Η πρώτη επεξεργασία του καρπού είναι η απομάκρυνση των φύλλων. Έτσι οι ελιές περνούν από τους δύο αποφυλλωτές. Οι σωλήνες στο πάνω μέρος ρουφούν και στέλνουν τα φύλλα έξω. Στη συνέχεια ακολουθεί το πλύσιμο του ελαιόκαρπου, ώστε οποιοδήποτε ξένο σώμα έχει μείνει απο το κοσκίνισμα να απομακυνθεί.

• Καθαρός πλέον ο καρπός μέσω ενός αναβατορίου οδηγείται στον σπαστήρα ο οποίος και τον σπάει σε μικρά τεμαχίδια μετατρεποντάς τον σε ελαιοζύμη. Στη φωτογραφία, ο σπαστήρας φαίνεται στο πίσω μέρος

• Η ελαιοζύμη συνεχίζει την πορεία της στον μαλακτήρα, ώστε με την μάλαξη να γίνει η απελευθέρωση του λαδιού απο τα σπασμένα καρποκύτταρα και με την συνένωσή τους να αρχίσει να δημιουργείται το λάδι. Η διαδικασία της μάλαξης είναι κρίσιμη για την απόδοση και την ποιότητα του ελαιολά- δου. Σημαντικό ρόλο εδώ παίζουν ο χρόνος μάλαξης και η θερμοκρασία

Το ελαιόλαδο καταναλώνεται από όλους τους λαούς. Σήμερα η παγκόσμια ελαιοκαλλιέργεια αντιπροσωπεύει 810 εκατομμύρια ελαιόδεντρα. Το 98% των ελαιόδεντρων βρίσκονται στην περιοχή της Μεσογείου και από αυτό, το 70% είναι στις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου. Στη χώρα μας καλλιεργούνται 100 εκατομμύρια ελαιόδεντρα με ετήσια παραγωγή περίπου 250.000 τόνους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής ελαιόλαδου με 1,3 εκατομμύρια τόνους. Σε κάθε χώρα η κατανάλωση ποικίλει. Για παράδειγμα στην Ελλάδα έχει μετρηθεί ότι καταναλώνονται 15 κιλά το χρόνο ανά κάτοικο, ενώ σε χώρες της Ε.Ε. όπου δεν παράγεται ελαιόλαδο, η κατανάλωσή του περιορίζεται σε 1 μόνο κιλό ανά κάτοικο. Πρώτη σε εξαγωγές ελαιολάδου είναι η Ισπανία και ακολουθούν η Ιταλία, η Ελλάδα και η Τυνησία. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση που ανέρχεται σε 1.8% το χρόνο, η οποία οφείλεται κυρίως στην αναγνώριση της αξίας της γνωστής ως Μεσογειακής διατροφής. Στην Ελλάδα η ελιά καλλιεργείται σχεδόν σε όλα τα διαμερίσματά της. Η Κρήτη, η Πελοπόννησος και η Μυτιλήνη είναι οι περιοχές που η ελιά είναι η κύρια καλλιέργεια. Η ελαιοκαλλιέργεια διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία των χωρών, όπου έχει αναπτυχθεί , γιατί δεν αξιοποιεί μόνον εκτάσεις που είναι ακατάλληλες για άλλες καλλιέργειες, αλλά συμβάλλει και στην προστασία των εδαφών από τις διαβρώσεις. Να αναφέρουμε εδώ ότι οι ελαιώνες που βρίσκονται γύρω από την Μεσόγειο , θεωρούνται το μεγαλύτερο δάσος της περιοχής. Ακόμα, ένας μεγάλος αριθμός ελαιώνων ανήκει σε μικροκαλλιεργητές που εξασφαλίζουν έτσι εποχική εργασία και ικανοποιητικό εισόδημα. Τα κυριότερα προϊόντα που παράγονται από την καλλιέργεια της ελιάς είναι το ελαιόλαδο και οι επιτραπέζιες ελιές. Από τα δύο αυτά προϊόντα μεγαλύτερη διαιτητική αξία και οικονομική σημασία έχει το ελαιόλαδο. Σ΄ αυτά πρέπει να προστεθεί και το πυρηνέλαιο που προορίζεται για βιομηχανική χρήση. Επίσης οικονομική σημασία έχουν και κάποια υποπροϊόντα της ελιάς , όπως τα φύλλα, το ξύλο ο πυρήνας κ.α. Το ελαιόλαδο υφίσταται σήμερα ισχυρό ανταγωνισμό από τα σπορέλαια, των οποίων η διαιτητική αξία υπολείπεται κατά πολύ αυτού.

• «Ευλογημένος» καρπός θεωρείται η ελιά και όχι μάλλον τυχαία. Συχνά, σύγχρονες επιστημονικές έρευνες έρχονται να επιβεβαιώσουν τις «θαυματουργές» ιδιότητες τόσο της ελιάς όσο και του ελαιόλαδου»

• Με σημαντικά οφέλη για υγεία και μακροζωία, οι ελιές και τα προϊόντα τους αποτελούν πολύτιμα συστατικά της καθημερινής μας διατροφής. Ο καρπός τους ήταν από τα αρχαία χρόνια ευλογημένος, σύμβολο γνώσης, σοφίας, αφθονίας, υγείας, δύναμης και ομορφιάς.

• Ο διατροφικός πίνακας • • Οι ελιές περιέχουν πολύ λίγους υδατάνθρακες και είναι

πλούσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων (ελαϊκό οξύ). • • Η περιεκτικότητα της ελιάς σε νάτριο είναι υψηλή. • • Είναι πλούσια πηγή βιταμίνης Ε, καθώς περιέχουν μικτές

τοκοφερόλες. • • Οι ελιές είναι πλούσιες σε μέταλλα, όπως το ασβέστιο, ο

σίδηρος, το μαγνήσιο, ο φώσφορος, το κάλιο, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός και το σελήνιο.

• • Το ελαιόλαδο περιέχει πολλές μοναδικές φαινολικές και αρωματικές ενώσεις, όπως η ολεουροπεΐνη και τα φλαβονοειδή. Άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως πρωτεΐνες, βιταμίνη C, βιταμίνη Κ, ιστιδίνη, ισολευκίνη, λευκίνη, φαινυλαλανίνη και η μεθειονίνη είναι παρόντα σε μικρές ποσότητες στο ελαιόλαδο.

• • Εκτός από το ότι είναι αντιοξειδωτικό, το μονοακόρεστο λάδι έχει θετικά αποτελέσματα στα επίπεδα της χοληστερόλης. Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο μειώνει την LDL (κακή χοληστερόλη) και αυξάνει την HDL (καλή χοληστερόλη).

• • Το ελαιόλαδο έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που αποδεικνύονται ευεργετικές σε καταστάσεις όπως το άσθμα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα•

• • Το ελαιόλαδο έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που αποδεικνύονται ευεργετικές σε καταστάσεις όπως το άσθμα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα

• • Το ελαιόλαδο προστίθεται σε πολλά προϊόντα φροντίδας του δέρματος, διότι βελτιώνει την ελαστικότητά του και προλαμβάνει τις ρυτίδες και το ξηρό δέρμα.

• • Ερευνητές έχουν βρει ότι μια φυσική ένωση που βρίσκεται στο ελαιόλαδο (oleocanthal), μπορεί να είναι χρήσιμη στην πρόληψη, ακόμη και τη θεραπεία της νόσου Alzheimer.

• • Το ελαιόλαδο περιέχει μια φυσική χημική ουσία που μπορεί να μειώσει τον πόνο.

Το συμπέρασμα που καταλήξαμε μετά από την έρευνα που διεξήγαμε είναι πως η ελιά από τα αρχαία ακόμη χρόνια είχε σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου αλλά και την διατροφή του. Περιέχει θρεπτικά συστατικά που βοηθούν στην καλή λειτουργία του οργανισμού μας και την ευεξία του σώματος μας.

Http://dim-karat.ilei.sch.gr/elia.htm

Ιστότοπος Βικιπαίδεια

http://www.clickatlife.gr/story.aspx?id=2255485