ผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษา ดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสข

ประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ดารารตน สงขสวรรณ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

พ.ศ. 2555 ลขสทธของมหาวทยาลยครสเตยน

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษา ดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสข

ประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล วนท 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2555

........................................................................ นาง ดารารตน สงขสวรรณ ผวจย ....................................................................... ผชวยศาสตราจารย ดร. ศากล ชางไม วท.บ.(พยาบาลและผดงครรภ) วท.ม.(พยาบาลศาสตร),Ph.D.(Health Science) ประธานคณะกรรมการสอบวทยานพนธ ........................................................................ อาจารยพนเอกหญงดร.นงพมล นมตรอานนท พย. บ., วท.ม. (พยาบาล), ส.ด. (การพยาบาลสาธารณสข) กรรมการสอบวทยานพนธ ........................................................................

(อาจารย ดร.ชนจตร โพธศพทสข) วท.บ.(พยาบาลสาธารณสข), วท.ม.(สาธารณสขศาสตร), ส.ด.(บรหารสาธารณสข) กรรมการสอบวทยานพนธ............................................................................. ...................................................................... ผชวยศาสตราจารย ดร. ศากล ชางไม รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน วท.บ.(พยาบาลและผดงครรภ) วท.บ.(พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม.(พยาบาลศาสตร), Ph.D. (Health Science) ประธานกรรมการบรหารหลกสตร คณบดบณฑตวทยาลย พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

วทยานพนธ เรอง

ผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษา ดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสข

ประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ........................................................................ นาง ดารารตน สงขสวรรณ ผวจย ........................................................................ อาจารยพนเอกหญงดร.นงพมล นมตรอานนท พย. บ., วท.ม. (พยาบาล), ส.ด. (การพยาบาลสาธารณสข) ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ ........................................................................ รองศาสตราจารยอารนา ภาณโสภณ วท.บ.(การพยาบาลและผดงครรภ) กรรมการทปรกษาวทยานพนธ

....................................................................... ......................................................................... ผชวยศาสตราจารย ดร.ศากล ชางไม รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน วท.บ.(พยาบาลและผดงครรภ) วท.บ.(พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม.(พยาบาลศาสตร), Ph.D. (Health Science) ประธานกรรมการบรหารหลกสตร คณบดบณฑตวทยาลย พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงได ดวยความกรณาและความชวยเหลออยางดยงจาก อาจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตอานนท รองศาสตราจารย อารนา ภาณโสภณ อาจารยทปรกษา วทยานพนธ ทไดใหคาปรกษา เสนอแนะความคดเหนตาง ๆ ตลอดจนแกไขปรบปรงขอบกพรอง ตาง ๆ ดวยดตลอดมา รวมท งใหกาลงใจตลอดระยะเวลาในการทาวทยานพนธครงน ผ วจย รสก ซาบซงในความกรณาของอาจารยทกทานเปนอยางยง และขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณผ ชวยศาสตราจารย ดร .ศากล ชางไม ประธานคณะกรรมการสอบ วทยานพนธและอาจารย ดร. ชนจตร โพธศพทสข กรรมการสอบวทยานพนธ ทกรณาใหขอคดและ แนวทางท เ ปนประโยชนทาใหวทยานพนธฉบบนมความสมบรณย ง ขน ขอกราบขอบพระคณ ผทรงคณวฒทกทานทกรณาตรวจสอบความตรงดานเนอหาความเหมาะสมของภาษาของเครองมอ ความถกตองของเครองมอ อกท งใหขอเสนอแนะทเปนประโยชนตอการปรบปรงแกไขเครองมอใน การวจยครงน

ขอขอบคณสาธารณสขอา เภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร และเจาหนา ทสาธารณสข โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอาเภอดอนเจดยทกทานทกรณาอานวยความสะดวกในการวจย และเกบขอมล ขอขอบคณผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทาง ชองทองชนดตอเ นอง ท เ ปนผ ใหขอมลในการวจยค รง น ตลอดจนเพอน ๆ นกศกษาหลกสตร พยาบาลศาสตรมหาบณทต สาขาการพยาบาลเวชปฏบต ชมชนและสาขาการพยาบาลผ ใหญ ขนสง ทชวยเหลอและเปนกาลงใจตลอดมาในงานวจยครงนเปนอยางด

เหนอสงอนใด ผวจยขอกราบขอบพระคณบดา มารดา พๆ นองๆ และสามทสนบสนน เปน กาลงใจ และอานวยความสะดวกตลอดระยะเวลาทผานมา คณประโยชนอนใดทเกดจากงานวจย ครงน ขอมอบแกบพการ คณาจารย ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลาง ไตทางชองทองชนดตอเนอง

532018 : สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน; พย.ม. ( การพยาบาลเวชปฏบตชมชน) คาสาคญ : เจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล / การรบรความสามารถตนเอง / ความร/ ผปวยโรคไตเรอรง/การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

ดารารตน สงขสวรรณ : ผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (The Outcomes of Self Efficacy Enhancement Caring Program for Patients with Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis Providing for Health Promoting Hospitals Personnel) คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ: อาจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท ส.ด. รองศาสตราจารยอารนา ภาณโสภณ, M.S., 137 หนา

ในปจจบน การปวยดวยโรคไตเรอรงของประชากรไทยเพมขนอยางรวดเรว นบเปนปญหาสาธารณสขทสาค ญเนองจากเปนโรคทต องไดรบการดแลตอเนองและมการรกษาทซบซอน เมอผปวยกลบไปอยบานในชมชน ตองดแลตนเองและไดรบการดแลอยางตอเนองจากครอบครว และทมสขภาพในระบบบรการปฐมภม จงจาเปนอยางยงในการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยของเจาหนาทสาธารณสขใหมคณภาพยงขน

การวจยครงน เปนการวจยกงทดลอง แบบกลมเดยวทดสอบกอน - หลง เพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยใชแนวคดทฤษฎการรบรความ สามารถตนเองของแบนดรา (แบนดรา,1997) และทฤษฎการเรยนรของผใหญ (โนลล, 1980) ประชากรศกษา เปนเจาหนาทสาธารณสขทกคนทปฏบตงานในพนทอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร จานวน 30 ราย เกบขอมลตงแตเดอนมนาคม-เมษายน 2555 เครองมอในการวจยประกอบดวย 2 สวนคอ 1)โปรแกรมการอบรม ประกอบดวย แผนการสอนใหความร เอกสารคมอการสอน และแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน 2) แบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบประเมนการรบรความสามารถตนเองและแบบวดความรเรองการดแลผปวย ซงเครองมอท งสองสวนนไดรบการตรวจสอบความตรงเชงเนอหาจากผทรงคณวฒจานวน 5 ทานและนาไปหาคาความเชอมนกบเจาหนาทสาธารณสขในอาเภออนในจงหวดสพรรณบรจานวน 30 คน คาความเชอมนเทากบ0.98 และ 0.97 ตามลาดบ และมการพทกษสทธประชากรศกษาอยางเครงครด วเคราะหขอมลเพอเปรยบเทยบความแตกตางของผลลพธของโปรแกรมการอบรบรม ฯ ดวยสถต z-test

ผลการศกษาพบวา กอนเขารวมโปรแกรมการอบรม ฯ คาคะแนนเฉลยความรอยในระดบสงคาคะแนนเฉลยการรบรความสามารถตนเอง อยในระดบตา หลงเขารวมโปรแกรมการอบรมฯ คาคะแนนเฉลยความรยงคงอยในระดบสง การรบรความสามารถตนเองเพมขนเปนระดบปานกลาง ความรและการรบรความสามารถตนเอง หลงเขารวมโปรแกรมการอบรมฯ ของเจาหนาทสาธารณสข สงกวากอนเขารวมโปรแกรมการอบรมฯ อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.01)

ผว จ ยมข อเสนอแนะในการจ ดใหมหล กสตรการพฒนาศ กยภาพการดแลผปวยกลมนแกเจาหนาทผใหบรการสขภาพในระดบปฐมภม เพอเพมพนความรและความมนใจในการดแลผปวย เพมประสทธภาพการบรการ เพอชวยลดภาวะแทรกซอนของผปวย ลดคาใชจายในการรกษาพยาบาล ทาใหคณภาพชวตของผปวยและครอบครวใหดขน

532018 : MAJOR : Coommunity Nurse Practitioner; M.N.S. (Community Nurse Practitioner) KEYWORDS : HEALTH PROMTING HOSPITAL PERSONNEL/SELF-EFFICACY/ KNOWLEDGE/END STAGE RENAL DISEASE PATIENTS/CONTINUOUS AMBULATORY PERITONEAL DIALYSIS Dararat Sangsuwan : The Outcomes of Self-Efficacy Enhancement Caring Program for Patients with Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis Patients Provided for Health Promoting Hospitals Personnel at on Chedi district, Suphan Buri Province. Thesis Advisors: Col. Dr. Nongpimon Nimit-Arnun, Dr.P.H., Assoc. Prof. Areena Phanusopon, M.S., 137 pages. Chronic Kidney disease has dramatically increased and has become an important public health problem. This disease needs complex treatment and continuous care. In primary health care system, when patients return to their community, it is necessary to receive continuous care by themselves, their families and health care providers. For this reason, it is essential to develop the potentiality of patients and health care team. This study was a quasi-experimental research study which used a pre-post test one group. The purpose of the study was to evaluate the outcomes of self efficacy enhancement caring program for end stage renal disease with continuous ambulatory peritoneal dialysis patients provided by health promoting hospitals personnel. This study used self efficacy theory of Bandura and adult learning theory as a theoretical framework. The sample composed of 30 health promoting hospital personnel at a community in Suphan Buri Province. Data were collected from March to April 2012. The instrument consisted of two parts: 1) training program included lesson plan and computer assisted instruction (CAI); and, 2) the personal information consisted of self-efficacy and knowledge evaluation. Data analysis was computed by using Z-test. The content validity of the instrument was approved by five experts. For reliability, this instrument was conducted by 30 health promoting hospitals personnel who worked in other districts in Suphanburi Province. The reliability was 0.98 and 0.97 respectively. Human subjects protection was strictly used. Data analysis was computed by using Z-test. The results revealed that before the samples was received the program, self-efficacy level was low; whereas knowledge level was high. Moreover, the comparative analysis using t-test/paired t-test presented that after the samples was received the program, findings demonstrated that self-efficacy was moderate increased significantly and knowledge was significantly high at p<0.01. The researcher suggests that self efficacy enhancement caring program for end stage renal disease with continuous ambulatory peritoneal dialysis patients provided by health promoting hospitals personnel should increase knowledge and quality of service. The effectiveness of this program does not only minimize the complications of the patients, the cost of treatment, but also increases a better quality of life for patients and their families

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ............................................. ...................................................................... ค บทคดยอภาษาไทย................................................... ............................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ............................................................................................................... จ สารบญ................................................................................... ................................................. ฉ สารบญตาราง............................................................ .............................................................. ซ สารบญภาพประกอบ.............................................. ................................................................. ฌ บทท 1 บทนา ความเปนมาและความสาคญของปญหา............................................................. 1 คาถามของการวจย................................................. ........................................... 7 วตถประสงคของการวจย................................... ............................................... 7 สมมตฐานของการวจย............................................................................... ....... 8 กรอบแนวคดของการวจย....................... .......................................................... 8 ขอบเขตของการวจย.......... ................................................................................ 10 นยามตวแปร...................................................................................................... 11 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ................................................................................ 12 บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 13 โรคไตเรอรงและการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง....................................... 13 การดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง.... 24 ทฤษฏการรบรความสามารถของตนเอง............................................................ 28 ทฤษฎการเรยนรของผใหญ................................................................................ 42 การจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในการดแลผปวยทไดรบ

การรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง.....................................

46 บทท 3 วธดาเนนการวจย.......................................................................................................... 60 สถานทศกษา……………….……………........................................................ 61 ประชากร........................................................................................................... 62 เครองมอทใชในการวจย................................................................................... 62 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ................................................................ 68 การหาความตรงดานเนอหาของเครองมอ ........................................................ 70

สารบญ ( ตอ )

การหาความเชอมนของเครองมอ .................................................................... 70 การพทกษสทธประชากรศกษา......................................................................... 70 การเกบรวบรวมขอมล...................................................................................... 71 การวเคราะหขอมล............................................................................................ 71 บทท 4 ผลการวจย.................................................................................................................... 73 บทท 5 อภปรายผล................................................................................................................... 90 บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ..................................................................... ........... 94 สรปผลการวจย.................................................................................................. 95 ขอเสนอแนะ...................................................................................................... 95 บรรณานกรม............................................................................................................................ 97 ภาคผนวก ........................................................... .......... ......................................................... 105 ก รายนามผทรงคณวฒ ....................................................................................... 106 ข คาชแจงพทกษสทธผเขารวมการวจย................................................................. 108 ค เครองมอทใชในการวจย.................................................................................... 110 ง ตวอยางแผนการสอนและสอการเรยนร............................................................. 116 ง เอกสารรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย…………………………………… 132 ประวตผวจย ........................................................................................................................... 135

สารบญตาราง

หนา ตารางท

1 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตาม เพศ อาย สถานภาพสมรส…… 74 2 จานวนและรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามระดบการศกษา ตาแหนงใน

สถานทปฏบตงาน ประสบการณการทางาน ตาแหนงในสถานทปฏบตงาน ประสบการณการฝกอบรมระยะสนหรอหลกสตรเฉพาะทาง ...............................

75

3 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามประสบการณการทางานในโรงพยาบาล ประสบการณในรพสต. ........................................................................

76

4 จานวนและรอยละของกลมตวอยาง จาแนกตามประสบการณในรพสต.ททางานปจจบน และผปวยซเอพดในการดแล ( ตอ )..................................................

77

5 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนการรบรความสามารถตนเองของกลมตวอยาง กอนและหลงการทดลอง (ตอ ).........................................

78

6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนการรบรความสามารถตนเองของกลมตวอยาง กอนและหลงการทดลอง จาแนกรายขอ.. ( ตอ )…..……

83

7 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนความรของกลมตวอยางกอนและหลงการทดลอง ........................................................................................

83

8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนความรของกลมตวอยาง กอนและหลงการทดลองจาแนกรายขอ ......................................................................

84

9 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของระดบคะแนนการรบรความสามารถตนเองของกลมตวอยางกอนและหลงการทดลอง.......................................................

88

10 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของระดบคะแนนความรของกลมตวอยางกอนและหลงการทดลอง.........................................................................................................

89

�

สารบญภาพประกอบ

หนา

แผนภมท 1 กรอบแนวคด ประยกตจากทฤษฎการรบรความสามารถตนเอง.............................. 10

2 แสดงความสมพน ธระหว า ง ปจจยภายในตว บคคลพฤตกรรมและสภาพแวดลอม………………………………………………………………….

29

3 แสดงความสมพนธระหวางการรบรความสามารถของตนเองและคาดหวงผลทจะ เกดขน............................................................................................................................

31

4 แสดงพฤตกรรมและสภาวะทางอารมณทเกดขนจากการรบรความสามารถของตนเองและคาดหวงผลทจะเกดขน จากการกระทาในระดบทแตกตาง……….....

32

5 แบบจาลองของทฤษฎการรบรความสามารถตนเอง.................................................. 33 6 แสดงแหลงกาเนดของการรบรความสามารถตนเอง................................................. 33 7 ขนตอนการดาเนนการใชโปรแกรม........................................................................ 68

1  

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา โรคไตเรอรงเปนภาวะทมการทางานของไตบกพรอง ตดตอกนเปนเวลานาน 3 เดอนขนไปจนไมสามารถคนสสภาพปกตได ถงแมจะไดรบการแกไขสาเหตททาใหเกดการทาลายไตกตาม โรคนเปนโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดได เนองจากไตถกทาลายเปนเวลานาน โดยหนวยไตจะคอยๆ ถกทาลายจนกระทงหนวยไตทเหลอไมสามารถทางานชดเชยสวนทเสยไปได ทาใหการทาหนาทของไต ไดแก การกรอง การดดกลบ และการสรางฮอรโมนลดลงตามลาดบ จนกระทงกลาย เปนโรคไตเรอรงระยะสดทาย อาการของโรคไตเรอรงจะเรมเมอหนาทของไต เสยมากกวารอยละ 90 หากอตราการกรองของไตลดลงเหลอนอยกวารอยละ 5–10 ของปกตหรอมคาซรมครเอตนน (Serum creatinin) ในเลอดสงกวารอยละ 10 จนเขาสระยะไตเรอรงระยะสดทาย (End stage renal disease : ESRD) เมอไตเสยหนาทในการกรองการขจดของเสย การรกษาความสมดลของน าเกลอแร และกรดดาง ตลอดจนการสงเคราะหฮอรโมนและวตามนด สงผลกระทบตอการทาหนาทของอวยวะและระบบตางๆ ภายในรางกาย ซงตองทางานประสานกน ผปวยอาจจะมอาการเพยงเลกนอยถงรนแรงจนคกคามชวตผปวยได

โรคไตเรอรงเกดไดจากหลายสาเหต เชน ความผดปกตของหลอดเลอด ความผดปกตทเนอเยอของไตโดยตรง โรคของโกลเมอรลส ภาวะตดเชอและจากโรคอนทมผลตอการทาหนาทของไต เชน โรคความดนโลหตสงและเบาหวาน (สมชาย เอยมอองและคณะ, 2551 : 4-6) ซงนบเปนปญหาสาธารณสขทเกดขนมาชานานจากสาเหตตางๆ และไดขยายกลายเปนปญหาใหญททวความรนแรงมากยงขนในปจจบน ดงจะเหนไดจากรายงานการปวยดวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทจาเปนทจะตองไดรบการบาบดทดแทนไต(Renal replacement therapy) ซงเพมขนอยางรวดเรวทกป ในสหรฐอเมรกาพบวามผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย ประมาณ 1.92 ลานคน(Coresh,Astor, Greene,

2  

Eknoyan &Levery, 2003 : 1-12) มการคาดคะเนวา ใน พ.ศ. 2554 สหรฐอเมรกาจะมผปวย โรคไตเรอรงมากขนกวาสองลานคน

สถตอบตการณของประเทศไทยในป พ.ศ. 2550, 2551, พ.ศ.2552 และพ.ศ.2553 มผปวยโรคไตเรอรง คดเปน 395.80 , 467.60 , 512.65 , 606.11 ตอประชากรแสนคน (สานกนโยบายและยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข, 2554) จากมตคณะรฐมนตรวนท 30 ตลาคม พ.ศ. 2550 อนมตหลกการในการขยายบรการทดแทนไตสาหรบผปวยไตเรอรงระยะสดทายใหเปนสทธประโยชนในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาโดยเรมตงแตวนท 1 มกราคม พ.ศ. 2551 นบเปนบรการแรกสาหรบการทดแทนไตทใหกบผปวยไตเรอรงระยะสดทายทกรายหรอทเรยกวา PD First Policy ทาให จานวนผปวยทรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง (Continuous ambulatory peritoneal dialysis : CAPD) เพมขนอยางรวดเรว โดยอบตการณของผปวยทรบบรการทดแทนไต ในประเทศไทย พ.ศ. 2549, 2550 และพ.ศ. 2551 เปน 302.6 ,419.95 และ 496.93 ตอลานประชากรตามลาดบ (สมาคมโรคไต, 2551) โดยสถตของผปวยทรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของประเทศไทย พ.ศ. 2550, 2551 และพ.ศ. 2552 มผปวย 50, 1,198 และ 4,683 ราย นอกจากน สถตผปวยทรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ของสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต เขต 5 จงหวดราชบร (วภาว ตนอนกล, 2554) ซงประกอบดวย 8 จงหวด คอ สพรรณบร ราชบร นครปฐม กาญจนบร สมทรสาคร สมทรสงคราม เพชรบร และประจวบครขนธ พบวาใน พ.ศ. 2551, 2552 และพ.ศ. 2553 มผปวยทรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง จานวน 99,371,628 ราย และพบวามผปวยรายใหมเพมขนเฉลยตอเดอน ใน พ.ศ. 2551, พ.ศ. 2552 และ พ.ศ. 2553 เปน 88, 273 และ 382 รายตามลาดบ สวนขอมลผปวยในจงหวดสพรรณบรพบวาใน พ.ศ. 2551 มผปวยโรคไตเรอรงจานวน 969 คน ผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง จานวน 50 คน พ.ศ.2552 มผปวยโรคไตเรอรงจานวน 856 คน ผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง จานวน 53 คนและพ.ศ. 2553 มผปวยโรคไตเรอรงจานวน 1,167 คน ผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง จานวน 107 คน

สานกงานหลกประกนสขภาพ (2553) ไดคานงถงผลกระทบทจะมตอผปวยและสงคมโดยรวม กลาวคอวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองนนเปนบรการทใชเวลาของบคลากรทางการแพทยในการใหบรการนอยกวาการลางไตดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis) และเปนบรการทผปวยสามารถทาเองไดทบานโดยไมตองเดนทางมาทโรงพยาบาลสปดาหละ2-3 ครง ทาใหประหยดท งเวลาในการเดนทางและคาเสยโอกาสของผปวยและญาตในการทางาน นอกจากน ยงคาดวาเปนบรการทจะสามารถประหยดคาใชจายไดดกวาการลางไตดวยเครองไตเทยม เพราะ

3  

คาใชจายสวนใหญเปนคานายาลางชองทอง ซงมโอกาสทจะลดราคาลงได ถามการบรหารจดการทดมประสทธภาพ จงไดกาหนดนโยบาย PD First Policy บรการนประกอบดวย 1) การประเมนเตรยมสภาพรางกายผปวยและการใหความรแกผปวยญาตและผเกยวของในการดแลตนเองเพอทาการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 2) การผาตดวางสายลางชองทองและการใหยาปฏชวนะเพอปองกนการตดเชอกอนและหลงวางสาย 3) การนดและดแลรกษาผปวยอยางตอเนองรวมทงการใหยาทจาเปน 4) การรกษาภาวะแทรกซอนทเกดจากการรกษาตามแนวเวชปฏบตทสมาคมโรคไตแหงประเทศไทยกาหนด และ 5) การสนบสนนและตดตามเยยมผปวยทบานและใหคาแนะนาทจาเปน

นอกจากนนเพอใหเกดการพฒนาระบบบรการทตอเนอง สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตจงไดกาหนดแผนพฒนาระบบบรการลางไตผานทางชองทองชนดตอเนอง ใน พ.ศ.2554 คอมการสนบสนนและขยายเปาหมายการใหบรการผปวยทไดรบบรการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง สนบสนนพฒนาหนวยบรการลางไตทางชองทองชนดตอเนองหนวยเดมแบบตอเนอง และขยายหนวยบรการใหมทเปนเครอขายของหนวยบรการเดมในโรงพยาบาลชมชนขนาดใหญเพอใหมหนวยบรการทสามารถใหบรการผปวยไดเพยงพอและครบทกจงหวด จดใหม CAPD Technology and Training Centers กระจายทกภมภาคเพอดาเนนการพฒนารปแบบการใหบรการ มการผลตบคลากร สนบสนนงานวชาการและการวจย สนบสนนการพฒนาคณภาพและประเมนผลหนวยบรการในพนท พฒนาเครอขาย สนบสนนและควบคมคณภาพ พฒนาและประเมนศกยภาพคณะกรรมการระดบจงหวด ขยายบทบาทการสนบสนนและควบคมคณภาพบรการ สนบสนนการ รวมกจกรรมของแพทย พยาบาลและผปวย สนบสนนการพฒนาวชาการและงานวจยแบบ R2R รวมทงใหมการประชมวชาการระดบชาต (เถลงศกด กาญจนบษย, 2553 : 19-27) จากสถตการเขารบการรกษาในโรงพยาบาลประเภทผปวยในของผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ในโรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร พบวา การเกดภาวะแทรกซอนของโรคไตเรอรงและภาวะแทรกซอนจากการรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เปนสาเหตหลกททาใหผปวยไมสามารถทาการลางไตทางชองทองตอไปได ปญหาเหลานไดแก การตดเชอของชองสายออก (Exit site infection) เยอบชองทองอกเสบ (Peritonitis) การรวของน ายาลางไตเขาชองทรวงอก ภาวะน าเกน ซงจากการศกษา คนหาสาเหตของภาวะแทรก ซอนดงกลาว พบวา ผปวยและผดแลไมเขาใจวธการดแลตนเอง ไมสามารถดแลตนเองตอเนองทบานได เปนผลใหเกดภาวะแทรกซอนตางๆและเกดผลกระทบตอผปวยและครอบครว ดงนน การขยายการบรการดงกลาวในระบบหลกประกนสขภาพแหงชาตใหครอบคลมผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทตองการการบาบดทดแทนไต จงมความจาเปนตองมการพฒนาบคคลากร และการบรการทเปนเลศดวยการปรบมาตรฐานการบรการสาธารณสขทกระดบเพอใหประชาชนไดมสขภาวะทด

4  

เปนเลศดวยการปรบมาตรฐานการบรการสาธารณสขทกระดบเพอใหประชาชนไดมสขภาวะทดภายใตการเขาถงบรการอยางทวถงและเทาเทยม ซงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เปนสถานบรการระดบปฐมภมทมความใกลชดกบผรบบรการมากทสด เปนรปแบบในการจดบรการสขภาพภายใตระบบประกนสขภาพถวนหนา เปนหนวยบรการหนงทกระทรวงสาธารณสขมเปาหมายการปรบ “ภาพลกษณใหมของการบรการ” ตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสข โดยมจดประสงคเพอ พฒนาระบบบรการสขภาพใหมประสทธภาพมากขน ประชาชนสามารถเขาถงบรการไดสะดวก รวดเรว และมบรการทมคณภาพทงทางดานการแพทยและดานสงคมทเกยวของ สามารถเขาใจความตองการดานตางๆของประชาชน สามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดมากขน และมระบบบรการทมสถานบรการรวมดแลสขภาพกบประชาชนอยางตอเนอง ภารกจของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล แบงเปน 2 แบบ คอ 1) ภารกจหลก เปน การบรณาการบรการแบบผสมผสานใหแกประชากร ทกกลมอายในสถานพยาบาล ทบานและชมชน ดแลเปนกลมประชากร ตามวย และตามประเดนปญหาเฉพาะของพนทแบบบรณาการและการจดการเพอเสรมศกยภาพการเรยนรของชมชน และ 2) บรการทตองดาเนนการตามกฎหมายทเกยวของเปนภารกจทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จะตองดาเนนงานใหครอบคลม โดยเนนตามสภาพปญหาสขภาพของพนท ซงไดจากการวเคราะหขอมลประชากร กลมเสยง ผปวยในชมชน โดยใชมมมองและหลกการในเรองการดแลโรคเรอรงทตางจากโรคเฉยบพลนคอ เนนการสงเสรมสขภาพ การปองกน การฟนฟสภาพ ควบคการทาใหมคณภาพชวตทด เนนการเสรมศกยภาพของผปวยและครอบครว ซงการดแลสขภาพผทมปญหาหรอโรคเรอรง มหนสวนสาคญ 3 สวน คอ ผปวยและครอบครว ชมชน และระบบบรการ เปาหมายหลกและแนวทางการดาเนนงานเพอจดการโรคเรอรงคอ 1) การปองกนและลดความเสยงการเกดโรค 2) การลดโรค 3) การลดความพการ และ 4) เพมคณภาพชวตทด ทงนตองอยบนพนฐานของการบรการสาธารณสขทผสมผสาน ทงดานการสงเสรมสขภาพ การควบคมและปองกนโรค การรกษาพยาบาล และการฟนฟสภาพ รวมทงการคมครองผบรโภคเพอลดปจจยเสยงของปญหา ทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม ในพนททรบผดชอบ โดยมจดเนนคอดาเนนการเชงรกมงเขาหาประชาชนและชมชนเพอการสรางสขภาพเปนหลก บรการอยางตอเนอง สามารถใหคาปรกษาและสงตอผปวยไดตลอดเวลา โดยสามารถปรกษาแพทยในโรงพยาบาลแมขาย และหากมกรณฉกเฉน มระบบบรการสงตอทมประสทธภาพ มความเชอมโยงและมสวนรวม โดยมความเชอมโยงกบบรการสขภาพในระดบอนในการดแลผมปญหาสขภาพหรอผปวยรายกรณอยางมประสทธภาพ รวมทงสามารถวเคราะหขอมลเพอจดการกบปจจยเสยงทเปนสาเหตของปญหาสขภาพได เนนการมสวนรวมอยางเขมแขงในการดาเนนงานของประชาชน ชมชน และองคกรปกครองทองถนรวมทงสามารถเชอมตอกบโครงสราง

5  

หนวยงานอนทเกยวของ เชน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (ชชย ศภวงศ และคณะ, 2552 : 81-91) การบรหารจดการภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพอรองรบนโยบายฯอนนาไปสเปาหมายสดทายคอประชาชนมสขภาวะทดโดยการมสวนรวมในการดแลสขภาพตนเอง บคลากรจาเปนตองปรบกระบวนทศนทางความคดในการมสวนรวมดแลสขภาพตนเองของผรบบรการและใหบรการเชงรก นบวาเปนจดเนนทสาคญของการใหบรการใน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในการทจะเปนดานแรกทจะทาใหประชาชนร เขาใจและเหนความสาคญของการมสวนรวมในการสงเสรมดแลสขภาพดวยตนเอง อกท งในรายทเจบปวยแลวจะเปนการชวยดงครอบครว ภาคเครอขายใหเขามามสวนรวมในการฟนฟผ ปวย ดงน น บรการเชงรกทมประสทธภาพ จาเปนตองอาศยการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของมาทางานรวมกนแบบบรณาการ แตปญหาในการใหบรการใน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนใหญเปนปญหาเรองศกยภาพในดานความรความสามารถในการดแล คณภาพทางดานการแพทย อกทงยงเพมบรการการดแลสขภาพอยางตอเนองในชมชน ทผานมา การเขาไปในชมชนสวนใหญของเจาหนาทสาธารณสขซงเปนผปฏบตงานใน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนใหญเปนการลงไปตดตาม จงจาเปนตองมการพฒนาศกยภาพดานความรความเขาใจใหเจาหนาทสาธารณสข ผปฏบต ทลงไปในชมชนสามารถประเมนสภาพครอบครวและชมชน และเปนการลงไปใหบรการดแลสขภาพ ใหความรแกผรบบรการโดยตรง เจาหนาทสาธารณสขจาเปนตองมการพฒนาองคความรและทกษะในการใหบรการรกษาพยาบาล การตรวจวนจฉย การประเมนสภาวะสขภาพโดยรวมของบคคลและครอบครวในชมชน ตลอดจนการใหบรการสขภาพทบาน โดยมแผนการพฒนาคณภาพทมขนตอนและเนนการพฒนาอยางตอเนอง เนนทการมทกษะในการใหบรการและการดแลทไดคณภาพ (สานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข , 2545)

การทเจาหนาทสาธารณสขผปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปนบคลากรหนงในทมสขภาพทมความใกลชดกบผปวยและครอบครวมากกวาบคลากรอนในทมสขภาพ เปนผ ทมบทบาทสาคญในการประเมนและคนหาปญหาทเกยวของกบผปวยและครอบครว เมอผปวยตองกลบไปอยบาน อยในชมชน จะสามารถใหบรการผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองทเพมมากขน จาเปนตองมการพฒนาความรและทกษะ ใหเขาใจเรองโรคไตเรอรงระยะสดทายและการรกษา โดยเฉพาะการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ทมความยงยากและซบซอน เพอพฒนาตนเองในการใหบรการผปวยกลมนใหมประสทธภาพเพยงพอ ภายใตสงแวดลอมของสภาพสงคมและเศรษฐกจในปจจบน เจาหนาทสาธารณสขจะตองเขาไปเยยมบาน เพอดแลใหคาแนะนาผปวยและญาตในการลางไตทางชองทองทบานใหเปนไปอยางถกตองตามหลกวชาการ เพอลดภาวะแทรกซอน ตามภารกจหลกพนฐานในการใหบรการของ

6  

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในกลมเปาหมายผปวยเรอรงทเนนใหใชบานผปวยแทนเตยงพกของผปวยในโรงพยาบาล (ชชย ศภวงศและคณะ, 2552 : 81-91) ในการวจยครงนผวจยไดทาการศกษานารอง (Pilot Study) 2 สวน เพอประเมน 1) ความ สามารถในการดแลตนเองของผปวยและญาตผดแล โดยการสมภาษณผปวยและผดแล ซงมภมลาเนา อยในเขตอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร จานวน 4 ราย พบวา ผปวยและผดแลมความรและความ สามารถในการดแลตนเองคอนขางนอย ขาดความมนใจในการดแลตนเอง ตองการไดรบการดแลจากทมสขภาพอยางตอเนอง และ 2) ศกษาสภาพปญหาการปฏบตงานในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร จานวน 10 ราย โดยใชแบบสอบถามทดดแปลงมาจากแบบสอบถามปญหาและความตองการของเจาหนาทสาธารณสขตาบลในการดแลผ ตดเชอ/ผปวยเอดสทบานและในชมชนของดรณ รจกรกานตและคณะ (2540) พบวา เจาหนาทสาธารณสข สวนใหญมอายระหวาง 30-45 ป เพศหญง รอยละ 70.00 การศกษาระดบประกาศนยบตร/อนปรญญา รอยละ 60.00 ประสบการณการทางาน 10-14 ป รอยละ 50.00 เคยเขารบการอบรมความ รเกยวกบการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เพยงรอยละ 20.00 มผปวยทไดรบการรกษาดวยวธนในพนทรบผดชอบ รอยละ 40.00 มปญหาในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธน เรองความรโรคไตเรอรง ทกษะในการดแล การใหคาปรกษาแกผปวยและญาตถงรอยละ 90.00 ขาดการตดตอประสานงาน การสงตอผปวยจากโรงพยาบาล รอยละ 50.00 และมความตองการไดรบการสนบสนนดานการเพมเตมความรเกยวกบโรคไตเรอรง รอยละ 100 การสนบสนนดานงบประมาณ รอยละ 60.00 สนบสนนดานความรวมมอจากหนวยงานอน รอยละ 40.00 การสนบสนนดานการยอมรบจากครอบครวและชมชน รอยละ 90.00

จากผลการศกษาดงกลาว พบวาเหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสวนใหญยงตองการการสนบสนนดานความรเกยวกบโรคไตเรอรง ภาวะแทรกซอนของโรค และหลกการในการดแลผปวย เพอเพมความมนใจในการดแลผปวย เนองจากการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองเปนวธการรกษาทเจาหนาทสาธารณสขไมคนเคย แตเปนความรบผดชอบในการใหการดแลผปวยเรอรงเหลาน ดงนน การพฒนาศกยภาพในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองใหแกเจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลจงเปนสงจาเปนและสาคญ เพราะเจาหนาทสาธารณสขจะตองมความร ความเขาใจ สามารถนามาใชใหเกดประโยชนในการดแลผปวย ตองกระทาอยางมแบบแผนและเปนขนตอนโดยกาหนดวตถประสงคในการใหความร กาหนดเนอหาทเจาหนาทสาธารณสข จาเปนท จะตองเรยนรเพอทจะสามารถประเมนสภาวะสขภาพของผปวย บนทกสภาวะสขภาพของผปวย ดแลกจวตรประจาวนและฟนฟสมรรถภาพ ปองกนภาวะแทรกซอนของผปวย สนบสนนให

7  

ดแลกจวตรประจาวนและฟนฟสมรรถภาพ ปองกนภาวะแทรกซอนของผปวย สนบสนนใหคาปรกษาแกผปวยและผดแล และใหกาลงใจแกผปวยและผดแล แตการสอนเฉพาะเนอหาความรอยางเดยว อาจจะไมสามารถทาใหเจาหนาทสาธารณสขมความมนใจในการปฏบตการดแลผปวยได จงจาเปนตองใหเจาหนาทกลมน มโอกาสฝกปฏบตกจกรรมการดแลจนสามารถปฏบตไดจรงหรอเกดทกษะในการปฏบต ดงนน การสอนหรอการใหความรจงตองครอบคลมเนอหาความรและขนตอนของการปฏบต และแนวทางการประเมนผลเพอประเมนวาเจาหนาทสาธารณสขมความรตามวตถประสงคทกาหนดไว

ผวจยจงสนใจทจะพฒนาโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โดยประยกตใชทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของ แบนดรา (Bandura,1997) และทฤษฏการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980) เพอพฒนาศกยภาพของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในพนทอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร ในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ใหเกดการรบรความสามารถตนเอง และมความรในการดแลผปวยไดอยางถกตอง เหมาะสม ชวยลดภาวะแทรกซอนตางๆของผปวย ลดคาใชจายในการดแลรกษาผปวยไดในระดบหนง อกทงสงเสรมใหผปวยและครอบครว สามารถดารงชวตไดตามอตภาพ คาถามของการวจย

ผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในพนทอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร เปนอยางไร

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาเปรยบเทยบความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล กอนและหลงเขารบการอบรมโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวย

2. เพอศกษาเปรยบเทยบการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการ รกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล กอนและหลงเขารบการอบรมโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยฯ

8  

สมมตฐานของการวจย 1. หลงเขารบการอบรมโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษา

ดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เจาหนาทสาธารณสข มความรในการดแลผปวย สงกวากอนเขารบการอบรมโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวย

2. หลงเขารบการอบรมโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เจาหนาทสาธารณสข มการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวย สงกวากอนเขารบการอบรมโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวย

กรอบแนวคดของการวจย

การวจยนผวจยใชทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของ แบนดรา (Bandura,1997) รวมกบทฤษฎการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980) เปนกรอบแนวคดการวจย กลาวคอ การรบรความสามารถแหงตน เปนความเชอมนในความสามารถของบคคลวาสามารถทจะปฏบตกจกรรมใหเหมาะสม ซงเปนจดเรมตนในการจดการ และดาเนนการกระทาพฤตกรรมไดสาเรจตามจดมงหมายโดยเจาหนาทสาธารณสขจะลงมอกระทากจกรรมนนๆจาเปนตองมการรบรวาตนเองมความสามารถกอนจะเปนแรงจงใจใหพยายามปฏบตกจกรรมนนจนสาเรจ ในการทจะสงเสรมการรบรความสามารถตนเองของเจาหนาทสาธารณสข ซงผสมผสานการเรยนรทางสงคมเขากบพฤตกรรมทเกดจากความรความเขาใจ (Cognitive behavior) ประสบการณในอดตทประสบความสาเรจ โดยอธบายถง พฤตกรรมของบคคลทเกดจากการมปฏสมพนธรวมกนระหวางปจจย 3 ประการ ไดแก ปจจยภายในตวบคคล (Internal personal factor) ปจจยพฤตกรรม (Behavioral factor) และปจจยดานสงแวดลอม(Environment factor)ปฏสมพนธนเกดขนในลกษณะทกาหนด ซงกนและกน(Reciprocal determinism) ตามหลกความเปนเหตผล การรบรความสามารถของตนเองนนมพนฐานมาจากปจจย 4 ประการ คอ 1) ประสบการณทประสบความสาเรจ 2) การไดเหนประสบการณทสาเรจของผอน 3) การใชคาพดชกจง 4) สภาพรางกายและอารมณซงเจาหนาทสาธารณสข สวนใหญมอายอยในชวง 30-45 ปซงเปนวยผใหญทมประสบการณการทางานอยในชวง 10-20 ป จงเหมาะสมกบการเรยนรทออกแบบสาหรบเรยนทเปนผใหญ (Adult learnet) โนวล (Knowles,1980) ผนาเสนอทฤษฎการเรยนรของผใหญ (Adult leaning theory ,1980 ) เชอวาหลกการเรยนรของผใหญแตกตางจากการเรยนรของเดก เพราะผใหญมประสบการณมากกวา ดงนนการเรยนการสอนตองยดหลกใหตอบสนองตอธรรมชาตของผใหญ เพอใหเกดประสทธภาพของการเรยนรสงสด ในการจดการเรยนการสอน ควร

9  

 

 

 

พจารณาและใหความสาคญกบการสรางแรงจงใจในการเรยน (Motivation to learn) การจดสภาพ-แวดลอมในการเรยนร (Learning environment) ตองมความสะดวกสบาย เหมาะสม ตลอดจนไดรบความไววางใจจากผเรยนและการใหเกยรตแกผเรยน ควรคานงถงความตองการในการเรยนของแตละ บคคล รปแบบของการเรยนร (Learning styles) ตองคานงถงความรเดมและประสบการณอนมคณคา ของผเรยน ใหความสาคญกบเนอหาและการจดกจกรรมในการเรยนร และการนาการเรยนรไปใชใน การแกปญหาทสอดคลองกบความจรง การเอาใจใสกบการมสวนรวมในการออกแบบกจกรรมการ เรยนการสอนทงทางดานสตปญญาและทางดานรางกาย มเวลาอยางเพยงพอในการเรยนรโดยเฉพาะการเรยนรขอมลใหม การฝกทกษะใหมและการเปลยนแปลงทศนคต ใหโอกาสในการฝกภาคปฏบตจนเกดทกษะหรอ สามารถนาความรไปประยกตได ใหแสดงศกยภาพ หรอสมรรถภาพในการเรยนรจนกระทงผเรยนไดเหนความกาวหนาในการเรยนรของตนวาสามารถประสบความสาเรจเปาหมายได องคกรทงหลายทมความรบผดชอบในการพฒนาศกยภาพของบคลากรในองคกรของตนอยางตอเนอง พงตระหนกถงการจดหลกสตรการอบรม (Training program) ทตองมแนวคดทฤษฎนเปนพนฐานการ ออกแบบหลกสตร การพฒนาบคลากรในองคกรใหเกดแรงจงใจในการพฒนาตนเองใหเกดสมรรถนะอยางทคาดหวงนนจาเปนตองเขาใจถง “หลกการเรยนรของผใหญ” มฉะนนการพฒนาหลกสตรการฝกอบรมคงจะประสบความสาเรจไดยาก เนองจากทศนคต แรงจงใจ วตถประสงค และ วธการในการเรยนรของผเรยนผใหญมความแตกตางจากผเรยนเดกอยางมาก ดงนน ผวจยจงไดนาแนวคดเกยวกบการเรยนรของผใหญเขามาใชในการพฒนาความรและการรบรความสามารถตนเอง โดยนามาประยกตในการออกแบบการเรยนรในโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง สาหรบผเรยนผใหญ ในทนคอเจาหนาทสาธารณสขผปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงมหนาทในการดแลตอเนองและการ ดแลทบานสาหรบผปวยโรคเรอรงทอยในความรบผดชอบ ดงแผนภาพท 1

10  

- ความรในการดแลผปวย - การรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวย

แผนภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย ประยกตจากทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของแบนดรา (Bandura,1997) และทฤษฎการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980)

ขอบเขตของการวจย การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-Experimental Design) แบบหนงกลมเปรยบ เทยบ กอน-หลง (One group pre-post test ) เพอศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพ การดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสข

โปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทอง ชนด ตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

1. การใหความร โดยการบรรยาย ประกอบเอกสารสอการสอน และแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน

2. การใชตวแบบจรง คอเจาหนาทสาธารณสขทประสบความสาเรจในการดแลผปวย 3. การจดประสบการณความสาเรจดวยตนเอง ดวยการสาธตและฝกทกษะการดแลผปวยท

รกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 4. การสนบสนน ชกจงดวยวาจา ใหคาชมเชย ยกยอง 5. การสนทนาแลกเปลยนความคดเหน และกระตนทางอารมณโดยการซกถามปญหาในการ

เรยนร ใหกาลงใจและสนบสนน ใหขอมลขาวสารและคาแนะนาเพมเตม 6. การสนทนาแลกเปลยนประสบการณในการดแลผปวย 7. การฝกปฏบตการดแลผปวยจรงทบานของผปวย 8. การสนบสนนเอกสารวชาการ คมอ สอการเรยนรในการดแลผปวย และมการตดตามเปน

ระยะเพอสอบถามปญหาและใหกาลงใจ  

11  

 

 

 

ประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตามโปรแกรมทผวจยพฒนาขนจากกรอบแนวคดทฤษฎ เอกสารทางวชาการ การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ กลมประชากรทตองการศกษาคอเจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร ระหวางเดอน มนาคม ถง เดอน เมษายน พ.ศ. 2555 นยามตวแปร โปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทาง ชองทองชนดตอเนอง หมายถง รปแบบของกจกรรมทผวจยจดกระทาแกเจาหนาทสาธารณสข อยาง มแบบแผน ตามกรอบแนวคดทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของแบนดรา (Bandura,1997) และทฤษฎการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980) เพอสงเสรมใหมความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง และเกดการรบรความสามารถตนเอง โดยมการกาหนดกจกรรมตามความสาคญและปญหาของการเรยนร ประกอบดวยกจกรรมการเรยนรตาม แนวคดทฤษฎการเรยนรของผใหญทหลากหลาย เนนการพฒนาความรและสงเสรมการรบรความสามารถตนเอง โดยใชแหลงขอมลสนบสนน 4 แหลงคอ 1) การสงเกตจากตวแบบ 2) การเตรยมความพรอมของสภาวะทางดานสรระและอารมณ 3) การจดใหมประสบการณของความสาเรจจากการลงมอกระทาดวยตนเอง และ4) การใชคาพดชกจง และหลกการเรยนรจากประสบการณ

ความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ของเจาหนาทสาธารณสข หมายถง การรบรขอมลความร ความเขาใจทถกตองและความสามารถในการจดจาเกยวกบหลกการขนตอนและวธการปฏบตในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ในทนผวจย ประเมนจากแบบประเมนความรฯ ซงผวจยสรางจากวรรณกรรมทเกยวของ

การรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง หมายถง การทเจาหนาทสาธารณสข มความมนใจในความสามารถของตนเอง ในการปฏบตหนาทตามขอบเขต ความรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ในสถานการณตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ ในทนผวจยประเมนไดโดยใชแบบสอบถามการรบรความสามารถตนเอง ซง ผวจยสรางขนตามกรอบแนวคดทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของแบนดรา (Bandura,1997) รวมกบวรรณกรรมทเกยวของ

12  

 

 

 

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. เกดการพฒนาความสามารถของเจาหนาทสาธารณสขในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองอยางมคณภาพ และเปนแนวทางในการพฒนา ความสามารถของเจาหนาทสาธารณสขในการดแลผปวยโรคเรอรงอนๆ หรอผพการทตองการการพงพา 2. เปนแนวทางสาหรบผ วจยหรอผ ทสนใจตดตามศกษาผลลพธ และผลกระทบ (Outcome and impact) ของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ของเจาหนาทสาธารณสขของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ในระยะสนและระยะยาว

บทท 2

วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษากงทดลอง (Quasi-Experimental research) เพอศกษาผลลพธ

ของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ในพนทอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร ซงผวจยไดศกษาทบทวนวรรณกรรม งานวจยและความรทางวชาการทเกยวของโดยมขอบเขตเนอหา ดงน

1. โรคไตเรอรงและการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 2. การดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 3. ทฤษฏการรบรความสามารถตนเอง 4. ทฤษฏการเรยนรของผใหญ 5. การจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในการดแลผปวยทไดรบการรกษา

ดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง โรคไตเรอรงและการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

โรคไตเรอรง โรคไตเรอรง (Chronic kidney disease: CKD) หมายถง ภาวะทการทางานของไต

บกพรอง ตดตอกนเปนเวลานาน 3 เดอนขนไป ไมสามารถคนสสภาพปกตได ถงแมจะไดรบการแกไขสาเหตททาใหเกดการทาลายไตในระยะเรมแรกแลว แตการเสอมของไตยงคงดาเนนไปอยางตอเนอง โรคไตเรอรงจะเรมแสดงอาการเมอหนาทของไตเสยมากกวารอยละ 90 หากอตราการกรองของไตลดลงเหลอนอยกวารอยละ 5–10 ของปกต หรอมคาซรมครเอตนน (Serum creatinine) ในเลอดสงกวารอยละ10 จนเขาสระยะไตเรอรงระยะสดทาย (End stage renal disease : ESRD) เมอ

ไตเสยหนาทในการกรอง การขจดของเสย การรกษาความสมดลของนา เกลอแรและกรดดางตลอดจนสงเคราะหฮอรโมนและวตามนดสงผลกระทบตอการทาหนาทของอวยวะระบบตาง ๆ ภายในรางกาย ซงตองทางานประสานกน ผปวยอาจจะมอาการเพยงเลกนอยจนถงความรนแรง กระทงคกคามชวตผปวยได (สมชาย เอยมออง, 2551: 4-6) ในการรกษาโรคไตเรอรง มแนวทางการรกษา 2 ประการ คอ การรกษาเพอชะลอการเสอมของไตและการบาบดทดแทนไต (Renal replacement therapy : RRT) ซงการรกษาเพอทดแทนการทางานของไต ปจจบนม 3 วธ คอ การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialysis : HD) การลางไตทางชองทอง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis: CAPD) และการผาตดปลกถายไต (Kidney Transplantation: KT) (เกอเกยรต ประดษฐพรศลป, 2551: 45-52) มลนธโรคไตแหงประเทศสหรฐอเมรกา (National Kidney Foundation : NKF) ไดแนะนาใหใชคาวา “โรคไตเรอรง” (Chronic kidney disease : CKD) แทนคาวา “โรคไตวายเรอรง”(Chronic renal failure : CRF) ซงใชกนมานานเนองจากสอความหมายใหกบประชาชนทวไปไดดกวา ทาใหสามารถอธบายและทาความเขาใจไดดขนกวาเดม รวมทงครอบคลมผปวยโรคไตทมโอกาสเกดการเสอมของไตตงแตระยะเรมตนโดยผปวยยงคงมการทางานของไตปกตอยกตาม (เกรยงศกด วารแสงทพยและถนอม สภาพร, 2549 : 15) ดงนน การใชคาวาโรคไตเรอรงจงสามารถเรมใชไดตงแตระดบซรม Creatinine ยงไมถง 1.5 มลลกรมตอเดซลตร ตราบเทาทผลการคานวณไดคา Creatinine clearance หรอตราการกรองของไต (Glomerular filtration rate: GFR) อยในเกณฑทระบ (ตากวา 60 มลลกรมตอนาท ตอพนทผวกาย 1.73 ตารางเมตร ) การใชนยามนยงมวตถประสงคใหบคลากรทางการแพทยและผปวยมความตนตวตอปญหาเรองโรคไตไดรวดเรวขน (ณฐวฒ โตวนาชย พสทธ กตเวทน และสมชาย เอยมออง, 2551: 3 )

โรคไตเรอรงเปนภาวะทไตมการลดลงของหนาทการทางานของไต โดยการประเมน ขบวนการกรองของไต ซงเปนหนาททสาคญของไตและถกใชเปนตวประเมนการทางานของไตอยางแพรหลาย สามารถวดการกรองของไต (Glomerular filtration) ไดเปนอตราการกรองของไต (Glomerular filtration rate : GFR) นอกจากจะใช GFR ในการวนจฉยแลว ยงมสวนชวยในการประเมนระดบความรนแรงของโรคไตเรอรง นอกเหนอจากการใชในการวนจฉยโรคไตเรอรงแลว ผปวยทมคาอตราการกรองอยในเกณฑปกต แตหากพบวามหลกฐานทแสดงถงการทาลายของไตกจดวาผปวยรายนนมภาวะโรคไตเรอรง เชน การตรวจพบโปรตนในปสสาวะ(Protei nuria) การตรวจ พบเมดเลอดแดงในปสสาวะ(Broad cast) การตรวจพบการเปลยนแปลงของกระดกทเกดจากไตวาย (Renal osteodystrophy) และการตรวจทางพยาธวทยาทพบถงความผดปกต ระดบความรนแรงของ CKDโดยใชอตราการกรอง เปนเกณฑในการชวยจดระดบความรนแรง สามารถแบงระยะของ CKD ออกเปน 5 ระยะ ดงน (ณฐวฒ โตวนาชย, พสทธ กตเวทน และสมชาย เอยมออง, 2551 : 2-3 )

15  

ระยะทหนง เปนระยะทเนอไตเรมถกทาลาย แตเมอวดคาอตราการกรองของไตยงปกต มคาเกน 90 มลลลตรตอนาทตอพนทผวกาย (Body surface area : BSA) 1.73 ตารางเมตร ยงไมมอาการผดปกตทางรางกายแตพบโปรตนในปสสาวะและปสสาวะมเลอดปน (Hematuria) ในระยะนการทางานของไตลดลง

ระยะทสอง เปนระยะทเนอไตเรมถกทาลายมากขน มคาอตราการกรองของไตลดลงเลกนอย 60-89 มลลลตรตอนาทตอพนทผวกาย 1.73 ตารางเมตร แตไมถงเกณฑทจะเรยกวา ภาวะโรคไตเรอรง กลาวคอ GFR มคาตากวา 90 แลวแตยงเกน 60 มลลกรมตอนาทตอพนทผวกาย 1.73 ตารางเมตร อาจพบความดนโลหตสง การรกษาในระยะนเปนการรกษาเพอชะลอการเสอมของไต

ระยะทสาม นบตงแตระยะทสามเปนตนไป เมอคา อตราการกรองของไต มคาตากวา 60 มลลกรมตอนาท ตอพนทผวกาย 1.73 ตารางเมตร ลงมาใหเรยกวา “โรคไตเรอรง” การทางานของไตลดลงปานกลาง มคาอตราการกรองของไตลดลงตากวา 60 จนถง 30 มลลลตรตอนาทตอพนทผวกาย 1.73 ตารางเมตร ซงตรงกบคาครเอตนนในเลอด (Serum creatinine) ประมาณ 1.2 - 2 มลลกรมตอเดซลตร การดแลรกษาในระยะน เปนการระวงรกษาภาวะแทรกซอน

ระยะทส การทางานของไตลดลงมาก เปนระยะทผปวยมอาการรนแรงมากขน เชน ซด ออนเพลย เบออาหาร ความดนโลหตสง คาอตราการกรองของไตลดลง อยในชวง 30-15 มลลลตรตอนาทตอพนทผวกาย 1.73 ตารางเมตร ระยะนเปนระยะทผปวยมกมคาครเอตนนในเลอดอยในชวง3 - 5 มลลกรมตอเดซลตร ในระยะนเรมการแนะนาเรองการบาบดทดแทนไต

ระยะทหา เขาสภาวะสดทายของไตเรอรงระยะสดทาย อตราการกรองของไต มคาตากวา 15 มลลกรมตอนาท ตอพนทผวกาย 1.73 ตารางเมตร ซงหนวยไตทเหลอทางานไดนอยมาก รางกายอยในภาวะไมสมดล เกดความผดปกตในการขบของเสย การควบคมกรด ดาง เกลอแร ตลอดจนฮอรโมนตางๆ ผปวยจะมอาการคลนไส อาเจยน เบออาหาร ซมลง ซด เรยกวา ภาวะยรเมย ไตมการฝอและมขนาดเลกลง เขาสภาวะไตเรอเรอรงระยะสดทาย (End- stage renal disease : ESRD) นนเอง ในระยะนจาเปนตองไดรบการรกษาโดยวธการบาบดทดแทนไต (Renal replacement therapy : RRT) ซงไดแก การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialys : HD) การลางไตทางชองทองอยางตอเนอง (Continuous ambulatory peritoneal dialysis : CAPD) หรอการปลกถายไต (Kidney transplantation : KT)

สาเหตของโรคแบงไดหลายวธ โดยอาจแบงตามลกษณะกายภาพหรอโครงสรางของไต ซงประกอบดวยโกลเมอรไล ระบบหลอดเลอดฝอย ระบบหลอดเลอดทไต ซงการวนจฉยวาโรคนมาจากสาเหตใดตองตดชนเนอไปตรวจ จงจะทราบวาเกดความผดปกตในสวนใดของไต หรออาจแบงตามสาเหตการเกด ไดดงน (ณฐวฒ โตวนาชย,พสทธ กตเวทน,สมชาย เอยมออง,2551:2-3 )

16  

1. สาเหตกอนไต (Pre-renal cause) เกดเนองจากการลดลงของจานวนเลอดทไปเลยงทไต หรอมพยาธสภาพทอยกอนถงเนอไต ไดแก ภาวะทรางกายมปรมาณน าหรอเลอดลดลงทาใหเลอดไปเลยงไตลดลง เยอบชองทองอกเสบ กลมอาการเนโฟรตก มะเรง การไดยาขบปสสาวะและภาวะทเลอดมความเขมขนสง ภาวะทมความผดปกตของหวใจไดแก ภาวะหวใจวาย กลามเนอหวใจตาย หวใจเตนผดจงหวะ ภาวะหวใจถกบบรด และภาวะตบวาย

2. สาเหตทไต (Intrarenal cause) เกดเนองจากมพยาธสภาพทเนอไต อาจเปนหลอดเลอดโกลเมอรรส หรอหลอดเลอดฝอย สาเหตไดแก การไดรบสารททาลายไต เชน ยาปฏชวนะ สารทบรงส จากสาเหตของระบบภมตานทานของรางกาย ภาวะภมตานทานของรางกายตานตนเอง (Autoimmuneity) ปฏกรยาภมแพ (Hypersenitivity) การปฏเสธเนอเยอหรออวยวะ สาเหตการอดกนในเนอไต เชน เนองอกทไต แผลเปนทเนอไต ความผดปกตของหลอดเลอดและระบบไหลเวยน ไดแก ความดนโลหตสง มาลาเรย เบาหวานซงเปนสาเหตทพบมากทสด ความผดปกตของหลอดเลอดทไต เชนโรคหลอดเลอด ทาใหหลอดเลอดไปเลยงไตตบแคบหรอหลอดเลอดขรขระทาใหหลอดเลอดแขงตว เกดภาวะเลอดไปเลยงไตลดลงเรอยๆ กลมอาการเนโฟรตก(Nephritic syndrome) ภาวะภมตานทานของรางกายตานตนเอง (Systemic lupus erythematosus : SLE) และการอกเสบของเนอเยอทไต

3. สาเหตนอกไต (Post- renal cause) เกดเนองจากการอดกนของทางเดนปสสาวะตงแตกรวยไตถงทอปสสาวะ มกมสาเหตมาจากนว เนองอก ลมเลอดทมกมระยะเวลานาน

เมอพยาธสภาพของโรคดาเนนตอไป จะทาใหเกดโรคหรอภาวะแทรกซอนตางๆจากการสญเสยหนวยยอยของไต ดงน (พสทธ กตเวทน, กฤษณพงศ มโนธรรมและสมชาย เอยมออง, 2550 : 4-18)

1. การคงของสารตางๆ ในรางกาย สารตางๆ เหลานมทงทจดวาเปนของเสยและสารตางๆทไมถอวาเปนของเสย รวมเรยกวา Uremic toxin ซงการคงขอสารดงกลาวจะรบกวนการทางานของรางกาย ตงแตในระดบภายในเซลล ไปยงระดบเนอเยอ จนถงการประสานงานของระบบตางๆของรางกาย เชน การคงของฟอสเฟต ทาใหมการกระตนการหลงพาราไทรอยดฮอรโมนแลวทาใหเกดความผดปกตในการเผาผลาญของแคลเซยมและฟอสเฟตตามมา

2. รางกายขาดสารตางๆทผลตจากไต เมอมการสญเสยหนวยยอยในการทางานของไต กจะเกดการสญเสยความสามารถในการสงเคราะหสารทจาเปนตอรางกายทสาคญไดแก การสงเคราะห Active form ของ Vitamin D ไดลดลงทาใหมปญหาการควบคมสมดลของแคลเซยมและฟอสเฟตตามมา และมการสรางฮอรโมนอรโทรโพอทน (Erythropoietin) ลดลง ทาใหเกดภาวะโลหตจางขน ซงทาใหเกดภาวะแทรกซอนตางๆตามมาอกมากมาย เชน ภาวะเนอเยอขาดออกซเจน

17  

ภาวะหวใจลมเหลว รวมถงทาใหเกดภาวะเลอดออกงายไดดวย นอกจากนไตยงมหนาทสาคญในการสรางไบคารบอเนตขนใหม ทสญเสยไปกบกระบวนการบฟเฟอร Metabolic acid ตางๆ จากกระบวนการเผาผลาญของรางกาย การสญเสยหนวยยอยของไต จงทาใหเกดภาวะ Metabolic acidosis ซงจะทาใหเกดกลามเนอลบ (Muscle wasting) และการสญเสยมวลกระดก (Bone mineral loss) ตามมา

3. การเปลยนแปลงของระบบตางๆในรางกายโดยเฉพาะการเกดโรค ภาวะแทรกซอนตางๆตามมา เชน การเกดความดนโลหตภายในหลอดเลอดไตเพมขน ซงทาใหเกดความกาวหนาของโรคไตเรอรง หรอการเกดภาวะกลามเนอหวใจหองลางซายหนาตว ในผปวยทมความดนโลหตสง หรอมภาวะโลหตจาง ซงทาใหมความผดปกตของหลอดเลอดหวใจเพมขน

อาการแสดงของภาวะยรเมย (Uremia) มดงน (พสทธ กตเวทน, กฤษณพงศ มโนธรรมและสมชาย เอยมออง, 2550: 4-18)

1. ระบบหวใจและหลอดเลอดมภาวะแทรกซอนทสาคญ คอ ความดนโลหตสง ภาวะหวใจลมเหลว และเยอหมหวใจอกเสบ

2. ระบบทางเดนหายใจ ทพบบอยคอ น าทวมปอด ปอดอกเสบ มกเกดรวมกบภาวะหวใจลมเหลว

3. ระบบประสาท ภาวะยรเมย มผลตอระบบประสาททงสวนกลางและสวนปลาย อาการแสดงไดแก ซมลง ขาดความเปนสมาธ สบสน ชา ปวดศรษะ ออนเพลย นอนไมหลบ กระตก เพอ ชกและหมดสต

4. ระบบทางเดนอาหาร มผลตอระบบทางเดนอาหารทกสวน พบวา มแผลทกระเพาะอาหาร ลาไสเลก ลาไสใหญ เบออาหาร คลนไส อาเจยน สะอก ทองเดน ทองผก มเลอดออกในทางเดนอาหาร

5. ระบบเลอดและการสรางเมดเลอด ภาวะทพบบอยคอ ภาวะโลหตจาง เลอดออกงาย และภมตานทานโรคตา

6. ระบบกลามเนอและกระดก เชน กลามเนอออนแรง กระดกผ กระดกพรน 7. ผวหนง พบวามอาการคน ผวหนงแหง บางและตกสะเกด นอกจากนยงพบวา เสนผม

มลกษณะแหง เปราะและขาดงาย 8. ความไมสมดลของอเลคโตรไลต และความเปนกรด ดางสง มโปแตสเซยมสง

แคลเซยมตา ฟอสเฟตสง โซเดยมสงหรอตากได 9. ระบบตอมไรทอ ทาใหเจรญเตบโตชา เปนคอพอก อวยวะเพศเจรญเตบโตไมเตมท

10. ระบบสบพนธ ทงเพศหญงและชาย มความตองการทางเพศลดลง และเปนหมน

18  

ในผหญง ไมมประจาเดอน หรอมาไมสมาเสมอ ในผชายจานวนเชออสจลดลง (สจตรา ลมอานวยลาภ, 2539 : 33-39)

ผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายจาเปนตองได รบการรกษาโดยวธการบาบดทดแทนไต ( Renal replacement therapy : RRT) ซงมทงหมด 3 วธ ไดแก การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (Hemodialys : HD) การลางไตทางชองทองอยางตอเนอง(Continuous ambulatory peritoneal dialysis: CAPD) หรอการปลกถายไต (Kidney transplantation: KT) หลกการดแลรกษาทเหมาะสมม 5 ประการ (เกรยงศกด วารแสงทพยและ ถนอม สภาพร, 2549: 17) คอ 1) การคดกรองและการสงตอ 2) การชะลอการเสอมของไต 3) การประเมนและการรกษาภาวะยรเมย 4) การลดความเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอดเลอด และ 5) การเตรยมผปวยเพอการบาบดทดแทนไต การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis : CAPD) การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง หมายถง การรกษาโรคไตเรอรงโดยใสสายลางชองทอง เขาไปฝงไวในโพรงชองทอง เพอใสน ายาลางไตเขาไปคางไวในโพรงชองทองใชเยอบชองทอง (Peritoneal membrane) เปนพนทในการแลกเปลยนและขจดของเสยออกจากรางกาย โดยทาอยางตอเนอง เปลยนนายา 3-6 วงจรตอวน ของเสยจากเลอดจะถกขบออกมาทางนายาและวธนยงสามารถขจดนาสวนเกนได (ผองใส เวยงนนท, 2552: 1)

หลกการทวไปของการลางไตทางชองทอง คอ การขจดของเสยออกจากรางกายโดยอาศย ความเขมขนทแตกตางกนของสารระหวางน ายาลางไต (Dialysis fluid) และเลอดของผปวยโดยผานเยอบชองทอง จะเปนการใสนายาลางไตเขาไปขงไวในโพรงชองทองนาน 4-8 ชวโมงเพอใหเกดการแลกเปลยนของเสยระหวางนายากบเลอดของผปวย หลงจากนนจะปลอยนายาออกจากตวผปวย โดยมของเสยปนออกมาดวย กอนทจะใสน ายาใหมเขาไปเพอเปนการเรมวงจรใหม ระยะเวลาทใชในการ ใสนายาเขาชองทองใชเวลา 5-15 นาทและการปลอยออกใชเวลาประมาณ 20-30 นาทการลางไตทางชองทองมหลกการสาคญเพอทดแทนการทางานของไต คอ การกาจดของเสย หรอสารทเกนความตองการของรางกายและรกษาสมดลสารตางๆในรางกาย ปรบสมดลน าในรางกายโดยอาศยการแลกเปลยนสารตางๆระหวางเลอด เยอบชองทองและสารในน ายาลางไตทใสไวในชองทอง ผลของการแลกเปลยนสารตางๆทมประจและไมมประจรวมทงสารน าตางๆทมบทบาทในการชดเชยการทางานของไต จะปรบสมดลของเสย เกลอแรในรางกายผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายได (ศภชย ฐตอาชากล, 2552: 116-122) การลางไตทางชองทองอาศยกระบวนการทเรยกวา Dialysis ซงเปนการแลกเปลยนของสารและน า ระหวางสารละลาย 2 ชนด โดยทเยอบชองทองกนระหวางสองสวนซง

19  

หมายถงสวนของเลอดและสวนของน ายาทใสในชองทอง โดยวตถประสงคหลกในการลางไตทางชองทอง มดงน

1. การกาจดของเสยหรอสารทเกนความตองการของรางกายโดยอาศยขบวนการแพร (Diffusion) และขบวนการนาพา (Convection)

1.1 ขบวนการแพร (Diffusion) ในขบวนการแพรของสารระหวางหลอดเลอดและชองทอง อาศยคณสมบตของชองทองและความแตกตางของความเขมขนของสารระหวางในกระแสเลอดกบนายาในชองทอง

1.2 การนาพา (Convection) คอการนาสารออกจากรางกายโดยอาศยความสามารถในการละลายของสารนนในน า เมอมแรงดงน าจากหลอดเลอดเขาสชองทองและออกจากรางกายโดยจะนาพาสารนนออกมาดวย โดยการนาพานขนอยกบคณสมบตขอเยอบชองทองในการกนสารเหลานน ซงเรยกคณสมบตนวา ประสทธภาพการกรอง

2. ปรบสมดลนาในรางกาย ในผปวยกลมนมแนวโนมจะมภาวะน าเกนไดบอย ดงนนในการลางไตทางชองทองจงตองการดงน าสวนเกนออกจากรางกาย (Ultra filtration)โดยอาศยคณสมบตของเยอบชองทอง (Peritoneal ultra filtration coefficient) และคณสมบตของสารทมความสามารถในการดดนา (Osmolytes) ซง Osmolytes หรอ Osmotic agents ทจะดงนาออกจากรางกายไดดจะตองอยในชองทองไดนานและดดซมกลบไดนอย โดยสารเหลานถกนามาใสในน ายาเพอเพมความสามารถ ในการดงนาจากผปวย

การเปลยนน ายาลางไตในผปวยกลมน ผปวยสามารถปรบเวลาการเปลยนน ายาไดเอง โดยไมตองกาหนดเวลาทแนนอน การเปลยนน ายา 4 ถงโดยสวนใหญ ผปวยจะกาหนดเปนเวลา เชา-กลางวน-เยนและกอนนอนโดยไมจาเปนตองเปนเวลาเดยวกนในแตละวน แตควรมเวลาทน ายาคางในชองทองนาน 4-8 ชวโมง (ผองใส เวยงนนท, 2552: 2) การลางไตทางชองทองชนดตอเนองเปนว ธ ท ชวยใหของเสยและน าท เกนถกขบออกมาตลอดเวลา ประสทธภาพและประสทธผลเหมอนการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม แตมขอดกวา ดงน (ประทป ธนะกจเจรญ ชชย ศรชาน วลลภ คชบก และ ปราโมทย แยมพรอม, 2551: 31)

1. ผปวยสามารถทาการลางไตทางชองทองไดเองไดทบาน ไมตองเดนทางมาหนวยไตเทยม และเสยเวลาฟอกเลอดสปดาหละ 2 ครงๆ ละ 4-6 ชวโมง ผปวยมอสระจากเครองไตเทยม สามารถเดนทางไปทใดๆไดอยางอสระเพราะผปวยสามารถทาเองทบาน สามารถควบคมการลางไตไดดวยตนเอง

2. ไมตองใชเครองมอพเศษ และไมตองอาศยพยาบาลผเชยวชาญไตเทยม 3. รบประทานอาหารไดทกชนด โดยเฉพาะผก เพราะมการลางของเสยออกตลอดเวลา

20  

ไมเกดภาวะโปแตสเชยมเกน จนเปนพษตอหวใจ 4. ผสงอายทมปญหาเกยวกบการทางานของหวใจไมด การฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม

แตละครงมผลตอหวใจ อาจมความดนโลหตตา และหวใจเตนผดปกต 5. ผสงอาย หรอผปวยทมเสนเลอดแขง หรอเดกเลกทมหลอดเลอดขนาดเลก จะมปญหา

เรอง Vascular access ทใชฟอกเลอด การลางไตทางชองทองชนดน ไมตองใชเสนเลอดจงมความเหมาะสมกวา

6. ความสขสบาย ผปวยทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง จะได รบการฝงสายพลาสตกทหนาทองเพยงครงเดยว เมอแผลหายดแลวจะไมมอาการเจบปวดอก ผปวยไม ตองถกแทงเขมสปดาหละ 2-3 ครง เหมอนผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม

7. คาใชจาย ผปวยทรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ไมตองเดนทางไปโรงพยาบาล 2-3 ครงตอสปดาห เหมอนผปวยทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม ทาใหผปวยเสยคาใชจายนอยกวา

8. คาเคมในเลอดคงท ของเสยในรางกายจะถกกาจดออกจากรางกายอยางตอเนอง นาและสารเคมในรางกายจะคงท การสญเสยเลอดมนอยกวาการรกษาแบบอน การเปลยนแปลงของความดนโลหตมนอยกวาการรกษาดวยการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม

9. ไมตองจากดกจกรรมมาก ยกเวนกจกรรมทเพมความดนในชองทอง 10. เหมาะสาหรบผปวยทมปญหาโรคหวใจ เบาหวาน หรอผปวยสงอาย ชวยใหระดบ

นาตาลในเลอดคงท โดยใหอนซลนทางชองทอง นอกจากน ยงลดการพงพงเทคโนโลย ลดตนทนทางตรง ไดแก ตนทนคาแรง คาดาเนนการ ยา เครองมอและอปกรณตางๆ สามารถลดตนทนทแฝงเรนไดแก คาเดนทางของผปวยและครอบครว ทตองเดนทางมาโรงพยาบาลเพอฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม คาเสยโอกาสในการปฏบตงาน แรงกดดนตอโรงพยาบาลทจาเปนตองจดหาและพฒนาบคลากรทมประสบการณ และความรเพยงพอมาดแลเครองไตเทยม

ขอบงชในการทาการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง (ประทป ธนะกจเจรญ, ชชย ศรชาน, วลลภ คชบก และปราโมทย แยมพรอม, 2551: 31)

1. ผปวยทมปญหาในการรกษาดวยการฟอกเลอด ไดแกไมสามารถทา Vascular access ทดได นาหนกตวเพมมากระหวางครงของการฟอกเลอด มอาการปวดหวรนแรงหลงการฟอกเลอด การกระหายนาและดมนามาก ความดนโลหตสงขนรนแรง มภาวะโลหตจางตองไดรบเลอดบอย

2. ผปวยตองการทาการลางไตทบาน แตไมสามารถทาการฟอกเลอดทบานได (Home hemodialysis) ซงในตางประเทศ ผปวยทตองการการลางไตทบานสามารถทาการฟอกเลอดทบานได

แตในประเทศไทยยงไมมขอมลการทา ขอหามในการทาการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 1. มภาวะทขดขวางการไหลของนายาลางไต อาท เคยไดรบผาตดชองทอง และเกดพงผด

ภายในชองทอง

2. ผปวยทมการผาตอลาไสเลกสวนกลางกบสวนปลาย (Ileostomy) การเจาะไต

(Nephrostomy) กระเพาะปสสาวะเทยม (Ileal conduit) ภาวะเหลาน อาจมความเสยงของการเกดการตดเชอในชองทอง

3. ผปวยทมภาวะปวดเรอรงจากกระดกสนหลงเสอม (Degenerative disc disease) อาจมอาการแยลงเมอเรมใสนายาลางไตเขาชองทอง 4. มการตดเชอทผวหนงบรเวณหนาทอง 5. น าหนกตว ในผปวยทมน าหนกตวมากกวา 100 กโลกรม มกไมสามารถลางไตทางหนาทองไดพอเพยง โดยเฉพาะเมอไมเหลอการทางานของไต (Residual renal function)

6. ผปวยมความผดปกตของลาไส อาท โรคถงตนทลาไสใหญอกเสบ (Diverticulitis) ภาวะขาดเลอด (Ischemic), ความผดปกตโดยเกดการอกเสบของลาไส (Bowel disease)

7. ในผปวยทม Abdominal prosthesis ควรรออยางนอย 6 สปดาหกอนการเรมลางไตทางชองทอง

ภาวะแทรกซอนในการทาการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง (เถลงศกด กาญจนบษย, ธรภาพ ฐานสโร, อธศพนธ จลกทพพะ และสมชาย เอยมออง, 2551: 174-185) แบงเปน 3 ประเภทคอ

1. ภาวะแทรกซอนทางชวภาพ (Biological complication) ไดแก ภาวะตดเชอเปนสาเหตหลกสาคญททาใหไมสามารถทาการลางไตทางชองทองตอไปได ประกอบดวย การตดเชอของชองสายออก (Exit site infection) สามารถนาไปสการเกดเยอบชองทองอกเสบ (Peritonitis) ไดการปองกน การตดเชอ เปนสงสาคญ สามารถปองกนไดตงแตเรมใสสายลางชองทองโดยการหามเลอดทแผลใหด ตาแหนงของชองสายออกทเหมาะสม และการลดการสะสมของเชอ ลกษณะของ Exit site ทดคอ กดไมเจบหรอเจบเพยงเลกนอย มสชมพ ขนาดความกวางระหวางขอบดานขาง 2 ดาน 13 มลลเมตร และเมอแผลเรมหาย จะมสจางลง ความกวางลดลง ของเหลวทระบายออกมา (Drainage) ทออกมาเปนลกษณะใส ไมขนและมปรมาณลดลงเรอยๆ รวมทงมการเจรญเตบของชนผวหนงเขาไปในโพรงชองสายออก

2. ภาวะแทรกซอนทางกายภาพ (Physical complication) คอ ภาวะแทรกซอนทเกดจากการเพมแรงดนในชองทองจาการใสน ายาลางไตเปนเวลายาวนานและภาวะปวดจากการใสน ายา ภาวะแทรกซอนในเรองนไดแก

2.1 ภาวะไสเลอน (Hernia) หมายถง ภาวะทลาไสเคลอนตวออกนอกชองทองผานผนงหนาทองหรอกลามกระบงลมทออนแอ พบมากในผปวยเพศหญง ผสงอาย อวนเคยผานการตงครรภหลายครงหรอผาตดชองทองมาหลายครง เคยไดรบการผาตดไสเลอนมากอน

2.2 ภาวะอวยวะสบพนธบวม (Scrotal หรอ Labia edema) เปนภาวะทสรางความราคาญใหแกผปวยเปนอยางมาก พบในเพศชายไดบอยกวาเพศหญง เกดจากน ายาลางไตในชองทองไหลเขา ไปยงใตผวหนงของ Anterior abdominal wall ทาใหเกด Hydrocele

2.3 การบวมของผนงหนาทอง (Abdominal wall leak) และการรวของน ายาลางไต รอบสาย Tenckhoff

2.4 การรวของนายาลางไตเขาชองทรวงอก 2.5 อาการปวดหลง (Back pain) ปรมาตรน ายาลางไตทใสไวในชองทอง ทาให

จดศนยถวงของรางกายมการมการเบนมาขางหนามากขน ดงใหกระดกสนหลงบรเวณเอวแอนมากขน รวมกบการหดเกรงของกลามเนอหลง

2.6 ภาวะนายาลางไตไหลออกชาและขาดทน หมายถงภาวะทมการเหลอคางของน ายาลางไตมากกวาปกตภายหลงเสรจสนการถายนายาออกสงผลให Residual peritoneal volume เพมขน

2.7 ภาวะ External cuff โผลยนออกมาภายนอกชองทางออกของสาย (External cuff extrusion) เกดจากการวาง External cuff ตนเกนไป หรอในขณะวางสายมผนงหนาทองบวมนา

2.8 ภาวะบาดเจบของลาไส 2.9 ภาวะเลอดออกในชองทอง (Intraperitoneal bleeding)

3. ภาวะแทรกซอนทางเคม (Chemical complication) ไดแก ภาวะเสอมของเยอบผนงชองทองจากการสมผสน ายาลางไต ปจจยทอาจเปนสาเหตททาใหเกดการเปลยนแปลงของเยอบชองทองคอ ภาวะยรเมย นอกจากน เยอบชองทองในผปวยททาการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง นาน 6 ปขนไป พบวารอยละ 35 ม Ultrafiltration ลดลง เนองจากการเปลยนแปลงสภาพของเยอบ ชองทอง

นอกจากภาวะแทรกซอนทเกดจากพยาธสภาพของโรคและการรกษาดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนองแลวผปวยยงตองเผชญกบปญหาทางจตและสงคมอกเนองจากเปนภาวะความเจบปวยดวยโรคเรอรง ทตองใชเวลาในการดแลรกษาทยาวนาน ผปวยและครอบครวตองเผชญกบภาวะคกคามและปญหาทเกดขนจากความเจบปวย เชน ความเครยด ความวตกกงวลเกยวกบแผนการ

รกษา ความรสกไมแนนอนในชวต ปญหาดานเศรษฐกจและรายได ปญหาภาพลกษณ รสกทอแท หมดกาลงใจในการรกษาและการดแลตนเอง ดงนน ผปวยและครอบครวจงตองเผชญกบความเครยดหลายประการทงทางดานรางกายและจตใจ ทาใหอาจมพฤตกรรมการแสดงออกทไมเหมาะสมไดโดยภาวะเครยดทผปวยตองเผชญดงตอไปน (เพยงดาว จลบาท, 2551: 23-24) 1. ผปวยตองเผชญกบความสญเสยตางๆ โดยเฉพาะการสญเสยภาพลกษณ เนองจากภาวะยรเมย ทาใหผวแหง คลา หยาบ ผมรวงเปราะรางกายออนเพลย ซบซดไมสนใจผอน แมจะไดรบการดแลรกษากไมไดแกไข กไมไดทาใหผปวยมสขภาพแขงแรงเทากบคนปกต จากภาพลกษณดงกลาว ทาใหผปวยมองสภาพตนเองแลวทาใหรสกหดห ไมอยากมชวตอยตอไป

2. การสญเสยหนาทการงาน ความกาวหนาในหนาทการงานลดลง ผปวยบางคนตอง ออกจากตาแหนงหนาทเดม หรอตองออกจากงาน ทาใหมผลกระทบตอความมนคงทางเศรษฐกจของครอบครว

3. การสญเสยฐานะทางเศรษฐกจ ปญหาเรองเงนคารกษา ผปวยและสมาชกใน ครอบครวตองประสบปญหาทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะผปวยทเปนหวหนาครอบครว เพราะสขภาพรางกายไมเอออานวย ทาใหตนเองรสกวามคณคาในการดแลตนเองนอยลง การสญเสยความเปนสมาชกของกลมเนองจากผปวยไมมเวลาไปพบปะสงสรรคกบเพอนหรอพบปะเยยมญาต ตองละทงกจกรรมทเคยทา ทาใหผปวยคอยๆแยกตวออกมาจากกลม มาอยกบบานหรออยเฉพาะกบงานททาเทานน บางคนลดการตดตอกบญาตและเพอน ไมสามารถเดนทางไปเทยวไกลๆได เพราะไมมเวลาและตองจากดอาหาร นา สงเหลานทาใหผปวยไมสามารถรวมกจกรรมกบผอน

4. ความสบสนในชวตทตองเปนภาระพงพา หรอพงพาบคคลอนทาใหชวตไมเปนอสระ 5. ภาวะคกคามดวยภยนตรายและกลวความตาย เนองจากผปวยตองประสบกบภาวะแทรกซอนตางๆ

6. ปญหาดานอาหารและน า การจากดอาหารและน าเปนสงทจาเปนควบคกนไป ผปวยมความลาบากเรองการรบประทานอาหารเพราะยงมความตองการในรสชาตอาหารอยทาใหไมสามารถจากดอาหารตามทกาหนดได

7. ปญหาทางเพศ ผปวยมความรสกทางเพศและความตองการทางเพศลดลง เนองจากภาวะจตใจและสรระวทยา เปนผลมาจากสารพษตางๆในเลอดไปยบย งการหลงฮอรโมนเพศ

8. ปญหาทางเดนอาหารในผปวยโรคไตเรอรง ยงพบวามความรสกไมอยากรบประทานอาหารเนองจากการมน ายาในชองทองปรมาณมาก และเกดจากการทรางกายดดซมสารอาหาร กลโคสเขาไปในรางกาย มอาการคลนไส จากภาวะรเมย รสกอดอดแนนทอง ทองผกและการรบรสไมด (ผองใส เวยงนนท, 2552: 49-50)

ผปวยแตละคนจะมการปรบตว เมอเกดภาวะเครยดจากการเจบปวยไดเหมาะสมหรอไมขนอยกบปจจยตางๆ คอ สภาพรางกาย จตใจ ครอบครว ความรนแรงของโรค และระยะเวลาของการเจบปวย ความสามารถในการเรยนรทจะแกไขปญหาดวยตนเองของผปวยและครอบครวโดยมบคคลากรในทสขภาพใหคาแนะนา สงเสรมและสนบสนนในเรองแหลงประโยชน จะชวยใหผปวยและครอบครวมความสามารถในการแกปญหาและดแลตนเองใหมสขภาวะตามอตภาพได

การดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

ผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ตอง

ไดรบกรดแลทงทางดานรางกายและจตใจ เมอผปวยกลบไปอยทบานหรอในชมชน ตองไดรบการดแลจากทมสขภาพทเปนสหวชาชพ อยางตอเนอง (อรวรรณ ขนสาร,2552:31-45) ดงน

1.การปฏบตการพยาบาลแกผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ถอวาเปนบทบาททสาคญทสดเพราะ เปนการพยาบาลเฉพาะทาง ในการใหการพยาบาลผปวย ทตองใชความร ทกษะ และความชานาญสง ซงสอดคลองกบแนวคดของทว ศรวงศ อธบายวา การรกษาดวยวธน เปนการรกษาผปวยไตเรอรงทตองใชความประณตในการดแลผปวย บคลากรทางการพยาบาลทมหนาทดแล ตองมความรความเขาใจทงโรค ภาวะแทรกซอน และวธการรกษาเปนอยางด รวมทงจะตองมการพฒนาความสามารถใหเพมขนตลอดเวลาดวย ดงนน เจาหนาททใหการดแลจงตองมความสามารถในการประเมนประสทธภาพ เพอเปนขอมลในการปรบเปลยนแผนการรกษาและการใหการพยาบาลทเหมาะสมกบผปวยแตละราย นอกจากนพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยลางไตทางชองทอง ตองมความร ทกษะและความสามารถในการประเมนแผลทางออกของสาย (Exit site) การเปลยนน ายากบถงน ายาแบบตางๆ หลกการและวธการขนตอนของเทคนคการปลอด เชอ ตลอดจนการนาเทคโนโลย และนวตกรรมใหม ๆ มาใชในการรกษาเพอใหผลการรกษาทดขน ตองใชการประยกตความรพนฐานเกยวกบกระบวนการพยาบาลการรกษาพยาบาล เพอใหผลการรกษาทดขน ตองใชการดแลผปวยทงตวผปวยเอง และครอบครวแบบองครวม เพอให ผปวยมคณภาพชวตทด และมความสามารถในการแกไขภาวะแทรกซอน เนองจากการดแลตนเองทบานของผปวยได

2. การใหคาปรกษาดานการลางไตทางชองทอง เปนสงทสาคญมากสาหรบผปวยกลมน โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมใหผปวยมการปรบตวทด สงเสรมสมพนธภาพภายในครอบครว ให มการยอมรบกบการเปลยนแปลงทเกดขน การใหคาปรกษากอนการบาบดทดแทนไตนนจะชวยใหผปวยเขาใจ และรจกวธการตาง ๆ เกยวกบการบาบดทดแทนไต และใหสทธในการเลอกวธการ

บาบดทดแทนไตดวยตนเองใหเหมาะสมกบบรบทของตน ทาใหผปวยมความตงใจ และความพยายามในการทจะฝกหดการลางไตทางชองทอง เพอทจะกลบไปดแลตนเองทบาน บทบาทของพยาบาลในการประเมนและการคดกรองผปวยใหเหมาะสมกบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองเปนเรองสาคญ เพราะตองการใหผปวยดแลชวยเหลอตนเอง โดยเฉพาะปจจยทางจตสงคมจาเปนอยางยงในการทจะตองทาความเขาใจถงหลกการและวธการ ขนตอนของการรกษา นอกจากน บคลกภาพ และบคลกลกษณะของผใหคาปรกษาเปนสงสาคญ เพราะจะสรางความนาเชอถอใหกบผปวย ยงไปกวานนพยาบาลวชาชพหรอบคคลากรสขภาพทใหการดแลผปวยกลมนจะตองมความร ทกษะ เพอทจะใชเปนเครองมอในการสรางเสรมพลงอานาจใหกบผปวยและผดแล แตละรายซงมความแตกตางกน การใหคาปรกษาตองดาเนนการทงภายในและภายนอกองคกร เนองจากพยาบาลเปนผทมความเชยวชาญทางคลนคและการใชขอมลเชงประจกษมความใกลชดกบผปวยและญาตมากทสดในทมสขภาพ จงสามารถนาความรดงกลาวมาใหคาปรกษาดแลทงภายในและภายนอกองคกร คอ ใหความรแกบคลากรสขภาพและภายนอกองคกรคอครอบครวและชมชน ในการดแลผปวย 3. การสอสาร การสอน และเทคโนโลยการสอน เปนความสามารถของพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยกลมน เพราะการลางไตทางชองทองเปนวธการรกษาทเนนใหผปวยตองมความรบผดชอบในการดแลตนเองทบาน ดงนน ผปวยและผดแล ตองมการพฒนาความรความสามารถในการดแลตนเอง ซงการสอนเปนวธทสาคญมากวธหนงในการพฒนาความสามารถของผปวยในการดแลตนเอง โดยเฉพาะขนตอนของการเปลยนถายถงนายา การทาแผลทางออกของสาย Tenckhoff การใชเทคนคการปลอดเชอ หากการสอสารของพยาบาลไมมประสทธภาพ เมอผปวยกลบไปดแลตนเองทบานอาจเกดการตดเชอขน ซงอาจรนแรงจนผปวยไมสามารถทาการลางไตทางชองทองไดอก ตองเปลยนเปนวธอน ดงนน ผปวยควรไดรบการแนะนาในการดแลตนเอง เพอปองกนความเสยงตอการตดเชอในระดบทถกตองตามวธการและขนตอนอยางเครงครด โดยการสอนผปวยจะเรมทาการสอนกอนผปวยไดรบการใสสาย Tenckhoff 1 สปดาห ทงภาคทฤษฏ และภาคปฏบตภายใตการนเทศของพยาบาล สวนวธในการสอนผปวยในโรงพยาบาลทวไปจะใชวธการสอนแบบตวตอตว 4. จรยธรรมและการพทกษสทธของผปวย เปนพนฐานของวชาชพพยาบาลอยแลว ความตองการของผปวยมไดตองการพยาบาลทมความร ความสามารถ ความชานาญเพยงอยางเดยว แตผปวยตองการความเอออาทรจากพยาบาลดวย ดงนนจรยธรรมและการพทกษสทธจงเปนสมรรถนะทสาคญของพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

5. สนบสนนการปฏบตงานการบรการพยาบาลใหมประสทธภาพ สงผลดกบผปวย และผปวยมความพงพอใจ ซงสอดคลองกบ สมรรถนะพยาบาลวชาชพ สภาการพยาบาล ทกาหนดสมรรถนะของพยาบาลในดานวชาการ และการวจย โดย พยาบาลวชาชพตองมความ ตระหนกรในสงทตนไมร และมคาถามทเกดจากการปฏบตงานทจะนาไปสการแสวงหาความร สบคนความรดวยวธการทเหมาะสม สรปประเดนความรจาก ตารา บทความวชาการและงานวจยทไมซบซอนและสามารถนามาประยกตใชในการปฏบตงานได สรปประเดนความรจากประสบการณของตนเองได และสามารถถายทอดความรใหผอน เขาใจได แลกเปลยนเรยนรความรในการปฏบตงาน กบผรวมงาน ผเกยวของ ในการพฒนางาน และแกไขปญหาในการปฏบตงาน ใหความรวมมอในการดาเนนการวจยทเปนประโยชนตอผไตเรอรง หนวยงานและสงคม โดยไมละเมดสทธของผถกวจย และคานงถงจรรยาบรรณนกวจย ประยกตใชกระบวนการวจยในการแสวงหาความรเพอพฒนาการปฏบตการพยาบาล

6. การบรหารจดการในการวางแผนดาเนนงาน ตงแตการจดเตรยมบคลากร อปกรณ เครองมอเครองใช การเตรยมดานความรเพอใหการพยาบาลดาเนนไปอยางมประสทธภาพ พยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ตองมความรดานการบรหารงานทวไป ดงนนพยาบาลตองมความร ความเขาใจเกยวกบการจดตงองคกรพนฐาน 7. การดแลตอเนอง หลงจากทผปวยไดรบการสอนจากพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยลางไตทางชองทองแลว ผปวยตองกลบไปดแลตนเองตอเนองทบานนน การเยยมบานจงเปนสงจาเปนสาหรบผปวยไตวายทลางไตทางชองทอง และควรจะเยยมบานผปวยกอนทผปวยจะไดรบการบาบดทดแทนไตดวยการลางไตทางชองทอง เพอเปนการประเมนและเตรยมความพรอมใหกบ การประเมนความเสยงและหาแนวทางแกไข เพราะพยาบาลจะมขอมลทไดมาประกอบการพจารณาและการใหคาปรกษากอนการตดสนใจเลอกวธบาบดทดแทนไต การสอนผปวย บนพนฐานสภาพแวดลอมและบรบทของผปวย และเมอผปวยทาการรกษาแลวจะทาการเยยมบานหลงจากผปวยกลบบาน เพอประเมนวธการเปลยนถายน ายา การทาแผลทางออกของสาย สงแวดลอม และวางแผนการใหการพยาบาลตอไป และยงเปนประโยชนในการคนหาความเสยงของผปวยกอนทจะเกดภาวะแทรกซอน และหาทางปองกนไดอยางทนทวงท เพอลดการเกดอบตการณการเขานอนโรงพยาบาลของผปวยซงจะสงผลเสยใหกบผปวยได และยงตองประเมนไปถงสภาพครอบครว การยอมรบของครอบครว การใหการชวยเหลอ และสนบสนนจากครอบครว นอกจากนการเยยมบานยงเปนการปองกนภาวะตดเชอในชองทองของผปวย

27  

8. การประสานความรวมมอกบเจาหนาททงภายในทมสขภาพและนอกทมสขภาพ พยาบาลเวชปฏบต ตองมการประสานความรวมมอกบ เจาหนาทระดบตางๆในชมชน ทงในและนอกวชาชพ เนองจากมความเกยวของกบประสทธภาพของการพยาบาลรวมกบการมพฤตกรรมทถกตองเกยวกบสงแวดลอมในบาน บรเวณรอบบานและสงแวดลอมในชมชนซงจะเกยวของกบแพทย พยาบาล เจาหนาทระดบตางๆ ในชมชน อาสาสมครสาธารณสข (อสม) ผนาและผเกยวของในชมชน จงจะสามารถใหการพยาบาลผปวยทมประสทธภาพได

9. สามารถประเมนผลลพธทางการพยาบาล พยาบาลเวชปฏบตตองสามารถประเมนผลการใหการพยาบาลของตนเอง ไดวาเปนไปตามวตถประสงคการพยาบาลทตงไวหรอไม อยางไร เพอนาไปสการปรบปรงวธการประเมน การวนจฉยการพยาบาลทเหมาะสมทสด 10. สามารถประกนคณภาพได การปฏบตการพยาบาลเพอดแลผปวยทรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองบนพนฐานของขอมลเชงประจกษ เปนการประกนคณภาพทางการพยาบาล เนองจากขอมลเชงประจกษในการพยาบาลถกสรางอยางถกตองตามระเบยบวธวจย

บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองในชมชน เปนบทบาทอสระทจะทาใหผปวย มความรสามารถปฏบตตนไดเหมาะสมเพอชวยชะลอความรนแรงของอาการของโรค สงเสรมใหผปวยและครอบครวสามารถดแลตนเองได ลดภาวะพงพา เหนคณคาในตวเอง เพมคณภาพชวตของผปวยใหดขน นนทา มหธนนทและสมรก รอดพาย (2551: 203) ไดเสนอภารกจของพยาบาลเวชปฏบตชมชนทสาคญในการดแลผปวยกลมน ดงน

1. บทบาทในการประเมนและการคดกรองผปวยใหเหมาะสมกบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง (Patient selection) เนองจากวธการรกษานตองการใหผปวยดแลตนเอง ชวยเหลอตนเอง ฉะนนการพจารณาคดสรรผปวยอยางรอบคอบจงเปนเรองสาคญ โดยเฉพาะพยาบาลตองพจารณาถงความพรอมทงทางรางกาย จตใจของผปวย ผปวยตองยนยอมใหความรวมมอในการดแลตนเองเปนอยางดและสมาเสมอ เพอการรกษาดวยวธนเปนไปตามเปาหมาย

2. ในการวางแผนการฝกอบรมความร และเตรยมความพรอมของผปวยและผดแล พยาบาลควรวางแผนการฝกอบรม เพอทจะใหผปวยและผดแล เขาใจถงภาวะไตเรอรง หลกการรกษาดวยวธน วธการตลอดจนขนตอนของการรกษาดวยวธน เทคนคปลอดเชอ พรอมทงสามารถดาเนนการไดดวยตนเอง

3. บทบาทในสาธตและการฝกปฏบตจรงใหกบผปวยในการปลอยน ายาเขาและออกโดย ฝกการผสมยาลงในน ายาลางไต พรอมทงฝกหดการสงเกตและบนทกน าเขา-ออก และสงเกตอาการผดปกตและอาการแสดงทเปลยนแปลงขณะและหลงทาการเปลยนถายนายาแตละครง

4. บทบาทในการตดตามผลหรอการตดตามผปวยทบาน โดยมการกาหนดระยะเวลาตดตามผปวย คอ 1 เดอน 6 เดอน หรอแลวแตจะเหมาะสม สงทควรตดตามคอ ดระดบฮโมโกลบน ระดบ BUN,Cr. ตรวจรางกายทวไปวาบวมหรอไม การบนทกน าหนกตวของผปวย นอกจากน ควรตดตามภาวะโภชนาการ ปญหาทางดานจตใจ ครอบครว ตลอดจนการเขาไปสงเกตภายในบาน พรอมทงใหคาแนะนาในการทางานประกอบอาชพในรายทสามารถทาไดตามความเหมาะสม เพอใหผปวยปรบตวไดถกตองเหมาะสม พยาบาลควรสอนใหผปวยสงเกตภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนทบาน เชน การตดเชอในเยอบชองทองและผวหนงรอบๆ สาย การอดตนของสาย การเกด ไสเลอน รดสดวงทวารหนก ปวดหลง มอาการทางสมอง คอความจาเสอม ซม และการแกไขเบองตน ทฤษฏการรบรความสามารถของตนเอง (Self-Efficacy Theory)

ทฤษฏการรบรความสามารถของตนเองเปนทฤษฎทพฒนามาจากแนวคดพนฐานทฤษฎ

การเรยนรทางสงคมตามทฤษฎของแบนดรา (Bandura,1997) โดยการผสมผสานการเรยนรทางสงคม (Social cognitive behavior) เขากบความรความเขาใจเกยวกบตนเองในระยะแรกของทฤษฎแบนดราเชอวาความคาดหวงในความสามารถตนเอง (Self efficacy expectation) เปนตวกาหนดการแสดงออกของพฤตกรรม ตอมาแบนดรา ไดเสนอแนวคดเพมเตมวาการทบคคลจะกระทาพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายไดนน บคคลจะตองเกดความเชอในความสามารถตนเอง (Self efficacy beliefs) ขนกอน จงจะกระทาพฤตกรรมน นโดยมความคาดหวงในผลลพธของการกระทา (Outcome expectancies) เปนแรงเสรมใหมการเลอกปฏบตพฤตกรรมทคาดวาจะนาไปสผลลพธตามความตองการ

ความหมายของการรบรความสามารถของตนเอง การรบรความสามารถของตนเอง เปนการรบรความสามารถของบคคลทจะจดการและ

ดาเนนการกระทาพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายทมงหวงไวได แบนดรา (Bandura,1997: 1-22) ไดใหนยามไววา การรบรความสามารถของตนเอง หมายถง การตดสนใจเกยวกบความสามารถของบคคลวาจะสามารถกระทาพฤตกรรมบางอยางใหประสบความสาเรจไดหรอไม

ความสมพนธระหวางการรบรความสามารถตนเองกบพฤตกรรมของบคคล ในป 1986 แบนดรา (Bandura) ไดขยายแนวคดทฤษฏการเรยนรทางสงคม (Social

learning theory ) ใหกวางขวางขน และเปลยนชอทฤษฏใหมเปน “ทฤษฎการเรยนรทางปญญาสงคม” (Social Cognitive Learning Theory) ซงเชอวาพฤตกรรมของบคคลนนไมไดเกดขนและเปลยนแปลงไปเนองจากปจจยทางสภาพแวดลอมเพยงอยางเดยว หากแตวาจะตองมปจจยสวน

บคคลภายใน ไดแก ความคด ความรสก และชวภาพอนๆ รวมดวย การรวมของปจจยตางๆ จะตองรวมกนในลกษณะทกาหนดซงกนและกน แบนดรา (Bandura, 1997: 5-7) ไดใหคาจากดความของการรบรความสามารถตนเอง (Perceived self-efficacy) วาหมายถง การทบคคลตดสนความสามารถของตนเองในการประกอบกจกรรมทกาหนดภายใตสถานการณทจาเพาะไดผสมผสานการเรยนรทางสงคมเขากบพฤตกรรมทเกดจากความรความเขาใจ (Cognitive behavior) โดยอธบายถง พฤตกรรมของบคคลทเกดจากการมปฏสมพนธรวมกนระหวางปจจย 3 ประการ ไดแก ปจจยภายในตวบคคล (Internal personal factor) ปจจยพฤตกรรม (Behavioral factor) และปจจยดานสงแวดลอม (Environment factor) ปฏสมพนธนเกดขนในลกษณะทกาหนดซงกนและกน (Reciprocal determinism) ตามหลกความเปนเหตผล ซงสามารถแสดงความสมพนธของปจจยทง 3 ประการได ดงภาพประกอบท 2

ภาพท 2 แสดงความสมพนธระหวาง ปจจยภายในตวบคคล พฤตกรรมและสภาพแวดลอม

( Self- efficacy; The exercise of control by Bandura, 1997: 6 ) จากภาพท 2 ทง 3 องคประกอบ เปนปจจยทมอทธพลซงกนและกนโดย พฤตกรรม

(Behavior) หมายถงพฤตกรรมทแสดงออก บคคล(Person) หมายถงปจจยสวนบคคลและสงแวดลอม (Environment) หมายถงสงแวดลอมภายนอก เมอพจารณาระหวางบคคลกบพฤตกรรม แสดงใหเหนถงปฏสมพนธระหวางปจจยภายในของบคคล ไดแก ความคด ความรสกและปจจยทางชวภาพกบพฤตกรรม ซงความเชอและปจจยทางชวภาพ จะเปนตวกาหนดทศทางหรอมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคล ผลของพฤตกรรมจะถกนากลบมาพจารณาเปนสวนหนงในกระบวนการคด ปจจยระหวางพฤตกรรมกบสภาพแวดลอม เปนปฏสมพนธระหวางพฤตกรรมและสภาพแวดลอมในชวตประจาวน พฤตกรรมสามารถเปลยนเงอนไขสภาพแวดลอม ขณะเดยวกน เงอนไขทางดานสภาพแวดลอมทเปลยนไปนนกทาใหพฤตกรรมเปลยนไปดวยเชนกน ปจจยระหวางสภาพแวดลอมกบบคคล เปนปฏสมพนธระหวางลกษณะภายในตวบคคลและสภาพแวดลอม ความคาดหวง ความเชอและปจจยภายในของบคคล จะถกพฒนาและเปลยนแปลงไดโดยอทธพลทางสงแวดลอม เชน การใหขอมลผาน

บคคล (Person)

พฤตกรรม (Behavior) สงแวดลอม (Environment)

ตวแบบ การสอน และการชกจงทางสงคม และลกษณะทางกายภาพ ไดแก เพศ อาย เชอชาต และขนาดของรางกาย นอกจากนการสนองตอบยงขนอยกบบทบาทและสถานภาพทางสงคมของบคคลอกดวย

แบนดรา (Bandura, 1997: 22) ไดกลาวถงความคาดหวงซงมผลตอการตดสนใจทจะกระทาพฤตกรรม 2 ประการ คอ

1. ความเชอในความสามารของตนเอง หมายถง การรบรหรอความมนใจของบคคลวามความสามารถทจะแสดงพฤตกรรมทตองการนนจนประสบความสาเรจไดผลลพธทตองการ

2. ความคาดหวงผลทเกดขน เปนการประเมนของบคคลวา พฤตกรรมทตนเองกระทานนนาไปสการกระทาทตนเองไดคาดหวงไว

บคคล พฤตกรรม ผลทเกดขน

ภาพท 3 แสดงความสมพนธระหวางการรบรความสามารถของตนเองและความคาดหวงผลทจะ เกดขน ( Bandura ,1997: 6 )

จากภาพท 3 การรบรความสามารถของตนเอง เปนการตดสนใจในความสามารถ

ของตนเองวามความมนใจทจะกระทาพฤตกรรมใดพฤตกรรมหนงไดในระดบใด ในขณะทความคาดหวงเกยวกบผลทจะเกดขนนนเปนผลทเกดขนในทางกายภาพ ทางสงคม และการประเมนคณคาของตนเอง ซงสามารถใหผลไดท งบวกและทางลบ นนแสดงใหเหนวาการทบคคลจะกระทาพฤตกรรมหนงไดนนขนอยกบองคประกอบทสาคญ 2 ประการ คอ การรบรความสามารถของตนเอง และความคาดหวงผลทจะไดรบหลงจากกระทาพฤตกรรมตามทตองการไมเพยงแตเราจะสรางใหบคคลมความคาดหวงแลว แตจะตองใหเขามความเชอวาเขาสามารถทจะกระทานนๆไดดวย ซงสามารถแสดงถงพฤตกรรมและสภาวะทางอารมณทเกดขน จากการรบรความสามารถของตนองและจากความคาดหวงทจะเกดขนนนมความสมพนธกนมากโดยทความสมพนธระหวางตวแปรทง

การรบรความสามารของตนเอง - ระดบ (Level ) - ความเขม (Strength ) - การแผขยาย (Generality)

ความคาดหวงทจะเกดขน - กายภาพ (Physical) - สงคม (Social) - การประเมนคณคาของตนเอง (Self-evaluation )

สองน มผลตอการตดสนใจทจะกระทาพฤตกรรมของบคคลนน การรบรความสามารถของตนเองของแตละบคคลมความแตกตางกนจะผนแปรไปตาม 3 มต ดงน (Bandura,1977: 84-85, 1986: 396, 1997: 43 อางใน จงลกษณ งมนนใจ, 2550: 9 )

มตท 1 มตตามขนาด หรอระดบความยากงายของพฤตกรรม (Magnitude or level) หมายถง การตดสนเกยวกบความสามารถในการกระทาพฤตกรรมของแตละบคคลจะมความแตกตางกนซงบางครงอาจจะถกจากดจากระดบความยากงายของงาน ทบคคลเชอวาจะสามารถทาไดและเลอกกระทาในสถานการณนนๆ การรบรความสามารถของบคคลจะอยในระดบใด วดไดโดยเปรยบเทยบกบระดบความตองการทแสดงใหเหนในขนททาทายหรอมสงใดขดขวางใหการกระทานนไมประสบผลสาเรจ ถาไมมอปสรรคเกดขนกจกรรมนนจะเปนสงทงายตอการกระทาและและทกๆคน จะมความรสกรบรสมรรถนะของตนสงเหมอนๆกน

มตท 2 มตความเขมแขงหรอความมนใจ (Strength) หมายถง ความเชอมนของบคคลวาตนเองมความสามารถทจะกระทากจกรรมนนไดสาเรจ ถาความเชอในความสามารถของตนเองมความเขมแขงนอย บคคลจะไมมความมนใจในความสามารถของตนเอง เมอประสบกบสถานการณทไมเปนไปตามความคาดหวง ในขณะทบคคลทมความเขมแขงหรอเชอมนในความสามารถของตนเองอยางเหนยวแนน จะมความอตสาหะใชความพยายามมากขนทจะกระทากจกรรม แมวาจะประสบกบสถานการณทมความยงยาก หรอมอปสรรคมากมายเพยงใดกตาม กทาใหกจกรรมนนมแนวโนมทจะประสบความสาเรจ

มตท 3 มตความเปนสากล (Generality) หมายถง ความสามารถในการนาประสบการณทตนเองเคยประสบความสาเรจในการเผชญกบสถานการณบางอยางมากอน มาใชในการปฏบตกจกรรมทคลายคลงกนในสถานการณใหม บคคลจะตดสนความสามารถของตนเองบางสถานการณหรอบางกจกรรมเทานน ซงจะผนแปรไปตามจานวนของมตทแตกตางกน ระดบความคลายคลงกนของกจกรรม รปแบบทแสดงถงความสามารถ (พฤตกรรม ความร ความเขาใจ ความรสก) ลกษณะของสถานการณ และลกษณะเฉพาะของบคคลทมทาทตอพฤตกรรมนนโดยตรง ดงแผนภาพท 4

แผนภาพท 4 แสดงพฤตกรรมและสภาวะทางอารมณทเกดขนจากการรบรความสามารถของตนเอง

แลคาดหวงผลทจะเกดขน จากการกระทาในระดบทแตกตาง ( Bandura,1997: 6) จากภาพท 4 บคคลจะแสดงพฤตกรรมใดนนขนอยกบความคาดหวงวา เมอกระทา

พฤตกรรมนนจะไดผลตามทตองการหรอไม หากบคคลเรยนรการกระทานนวาจะทาใหเกดผลลพธทเปนประโยชนตอตน แตเมอรบรวาตนเองมความสามารถไมพอทจะกระทาพฤตกรรมนน กมแนวโนมวาบคคลจะไมแสดงพฤตกรรมน นเพอหลกเลยงความผดหวง นอกจากนการรบรความสามารถของตน ยงมผลตอการกระทากจกรรมทยงยากซบซอนไดสาเรจหรอไม เนองจากความมนใจวาตนมความสามารถเพยงใด ถาบคคลเชอวาตนไมมความสามารถพอทจะกระทากจกรรมใหสาเรจจะเกดความกลวและพยายามหลกเลยงการกระทากจกรรมนน แตถาบคคลมความมนใจวาสามารถกระทากจกรรมใดๆ นอกจากจะทาใหบคคลไมเกดความกลวหวาดหวนลวงหนากอนทจะทางานแลว ยงทาใหบคคลเกดความเพยรพยายามไมยอทอตออปสรรค และมความกระตอรอรนในการทากจกรรมนนมากขน การทบคคลพยายามกระทากจกรรมในสถานการณทยงยากซบซอนไดสาเรจและไดรบผลลพธตามทคาดหวงไวจะเปนแรงเสรมตอการรบรในความสามารถของตนเอง ทาใหเกดความวตกกงวลนอยลง แตในทางตรงกนขาม ถาบคคลเลกลมการทางานโดยงายหรอกระทากจกรรมไมสาเรจ จะทาใหเกดความผดหวง

- ยนยนทจะไมปฏบต (Protest) - มขอคบของใจ (Grievance) - มการเรยกรองทางสงคม (Social activism) -เปลยนสงแวดลอม (Milieu change)

- ปฏบตอยางมประสทธภาพ (Productive engagement) - ปรารถนาทจะปฏบต (Aspiration) - มความพงพอใจ (Personal satisfaction)

- เลกทจะปฏบต (Resignation) - ไมสนใจ เฉยๆ ไมรบร (Apathy)

- ความมคณคาในตนเองลดลง (Self – devaluation) -หมดหวงสนหวง (Despondency)

ความคาดหวงผลทจะเกดขน

การรบร

ความสามารถ

ของตนเอง

+

-

-

+

แหลงทมาของการรบรความสามารถของตนเอง ภาพท 5 แบบจาลองทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของแบนดรา (Bandura, 1997; Peterson,S.J.& Bredow,T.S., 2004: 105) แหลงขอมล วธการ

แหลงขอมลในการสรางการรบรความสามารถของตนเอง

1.การกระทาทประสบผลสาเรจดวยตนเอง

2.คาแนะนาหรอการชกจงดวยคาพด  3.การไดเหนประสบการณทสาเรจของผอน 4.สภาวะทางสรระและอารมณ 

ความคาดหวงในการรบรความสามารถตนเอง

สภาพแวดลอม

ความคาดหวงในผลลพธ

พฤตกรรม

บคคล

ประสบการณทประสบความสาเรจ

ประสบการณทสาเรจของผอน

การใชคาพดชกจง

สภาพรางกายและอารมณ

แบบอยางทเปนบคคล ( Living modeling ) แบบอยางทเปนสญลกษณ (Symbotic modeling )

การเสนอแนะ ( Suggestion ) การทาใหเบกบานใจ ( Exhortation ) การสอนตนเอง ( Self-instruction ) การแปลความหมาย ( Interpretative treatment ) 

การอางเหตผล ( Attribution ) การผอนคลาย ( Relaxation biofeedback ) การขจดปฏบตโตตอบ (Symbolic desensitization ) การเผชญกบสงทแทนกน ( Symbolic exposure )

มสวนรวมในการปฏบต (Participant modeling ) ปฏบตบอยๆจนคนเคย (Perfornance desensitization) ใหโอกาสในการปฏบต (Performance exposure ) ปฏบตโดยชแนะตนเอง ( Self-instructed performance )

ภาพท 6 แสดงแหลงกาเนดของการรบรความสามารถตนเอง (Bandura,1997) (Peterson,S.J.& Bredow,T.S.,2004: 102 )

จากแผนภาพท 5 และแผนภาพท 6 จะพบวาการรบรความสามารถของตนเองนนเกดจากการสงเสรมจากแหลงสนบสนน 4 แหลง (Peterson,S.J.& Bredow,T.S., 2004: 102-105, Bandura, 1997: 31อางใน สมพร งามวลย, 2553: 42) ดงน

1.ประสบการณทประสบความสาเรจ (Enactive mastery experiences ) เปนปจจยทมอทธพลตอการรบรความสามารถมากทสด เนองจากเปนประสบการณทไดรบโดยตรง การทบคคลทางานแลวประสบความสาเรจซ ากนหลายครง จะทาใหเกดการรบรความสามารถของตนเองเพมมากขน ถงแมวาบางครงในสถานการณนนจะเกดความลมเหลวบางกตาม แตจะไมมผลกระทบมากนก เพราะบคคลจะประเมนวาตนยงมความสามารถอย แตความลมเหลวนนอาจเปนผลมาจากปจจยอนๆ เชนความพยายามไมพอหรอใชวธการทางานทไมเหมาะสมมากกวาทบคคลจะรบรวาตนไมมความสามารถ และบคคลจะพยายามใชทกษะในการปรบเปลยนสถานการณนน แตหากบคคลประสบกบความลมเหลวอยเสมอๆ จะสงผลใหบคคลประเมนการรบรสมรรถนะแหงตนในระดบทลดตาลง ดงนน จงจาเปนทจะตองพฒนาทกษะตางๆ ใหเพยงพอ เพอจะทาใหบคคลกระทาแลวประสบความสาเรจ สงผลใหการรบรความสามารถแหงตนสงขน

2. การไดเหนประสบการณทสาเรจของผอนหรอตวแบบ (Vicarious experience) การประเมนการรบรความสามารถของตนเองนน สวนหนงไดรบอทธพลจากการรบรประสบการณทประสบความสาเรจของผอน การทบคคลไดเหนผอนแสดงพฤตกรรมทมลกษณะคลายคลงกนแลวประสบความสาเรจได บคคลจะประเมนคาในความสามารถของตนโดยจากการเปรยบเทยบกบความสาเรจของบคคลอนซงมลกษณะทคลายคลงกบตน ถาบคคลทมลกษณะคลายคลงกบตน สามารถทากจกรรมแลวประสบความสาเรจ จะเปนแรงจงใจใหเกดความเชอวาตนกมความสามารถพอทจะทากจกรรมนนสาเรจไดเชนเดยวกน ถามความเพยรพยายาม ตวแบบในการสงเสรมใหเกดการรบรสมรรถนะแหงตนม 2 ประเภทดงน

2.1 ตวแบบทมชวต (Live modeling) คอ ตวแบบทบคคลไดมโอกาสสงเกตและมปฏสมพนธโดยตรง ซงแบนดราไดเสนอลกษณะของตวแบบไว ดงน

2.1.1 ควรมลกษณะคลายคลงกบผสงเกตทงทางดานอาย เพศ เชอชาต ทศนคตและฐานะทางสงคมและเศรษฐกจ จะทาใหผสงเกตมนใจไดวาพฤตกรรมทตวแบบแสดงออกนนมความเหมาะสมและตนสามารถทาได เนองจากมความคลายคลงกน

2.1.2 ควรเปนผมชอเสยงในสายตาของผสงเกต แตหากมชอเสยงมากเกนไปจะทาใหผสงเกตคดวาพฤตกรรมนนไมนาเปนจรงไดสาหรบผสงเกต

2.1.3 ควรมระดบความสามารถใกลเคยงกบผสงเกต หรอมความสามารถสงกวาเลกนอย

2.1.4 มกลยทธในการปรบตวไดดเมอพบกบปญหา ขอจากดในการเสนอตวแบบทมชวต คอไมสามารถทานายหรออควบคมสถานการณอยางทตองการได

2.2 ตวแบบสญลกษณ (Symbolic modeling) เปนตวแบบทเสนอผานทางโทรทศน หรอสอตางๆ ทประกอบดวยภาพและเสยง ไดแก ภาพยนตร สไลด วดทศน การตน สถานการณจาลอง เปนตน ซงการเสนอตวแบบสญลกษณมผลด คอ สามารถเนนจดสาคญของพฤตกรรมสามารถเตรยมเรองราวของตวแบบไวลวงหนาไดและยงสามารถควบคมสถานการณอยางทตองการ ได นอกจากนนาไปใชไดกบกลมคนจานวนมากและสามารถเกบไวใชในการเสนอตวแบบครงตอไปไดดวย ในการเรยนรโดยการสงเกตจากตวแบบน แบนดราไดกลาววาประกอบดวย4 กระบวนการ ดงตอไปน

2.2.1 กระบวนการสนใจ (Attentional processes) กระบวนการทบคคลตงใจและสนใจทจะสงเกตพฤตกรรมของตวแบบ ซงปจจยของตวบคคลทมผลตอกระบวนการตงใจไดแก ทกษะทางดานการคด แนวความคดเดม การเหนคณคาของพฤตกรรมทตวแบบไดแสดงออก เปนตน

2.2.2 กระบวนการเกบจา (Retention processes) กระบวนการเกบจาจะเปนการทบคคลจะตองแปลงขอมลทตวแบบไดแสดงออกไปเปนรปแบบของสญลกษณ เพอจะนาขอมลสญลกษณเหลานนไวในรปของความจาถาวรโครงสรางทางปญญาเพอใหงายตอการจดจา เพอชแนะการแสดงพฤตกรรมในอนาคตตอไป

2.2.3 กระบวนการกระทา (Production processes) เปนกระบวนการทผสงเกตแปลงสญลกษณทเกบไวในรปของความจาออกมาเปนการกระทา

2.2.4 กระบวนการจงใจ (Motivation processes) เปนกระบวนการเสรมแรงทจะชวยใหบคคลกระทาพฤตกรรม

3.การใชคาพดชกจง (Verbal persuasion) หมายถง การใชความพยายามในการพดกบบคคลเพอโนมนาวใหเขาเชอวามความสามารถทจะกระทาพฤตกรรม อยางใดอยางหนงใหประสบความสาเรจได การพดชกจงอาจจะเปนสงทมสวนชวยใหบคคลมกาลงใจมความเชอมนในการกรทาพฤตกรรมตางๆมากขน ซงจะทาใหบคคลเกดความพยายาม กระทาพฤตกรรมตางๆ ใหสาเรจ โดยเฉพาะคาพดชกจงทบคคลไดรบยามทเขากาลงฟนฝาอปสรรคจะชวยสรางความรสกมพลงใหบคคลได และจะทาใหเขายนหยดในความพยายามทจะกระทาสงนนๆตอไป

4. สภาพรางกายและอารมณ (Physiological and affective states) การตดสนความสามารถของบคคลจะสงหรอตานน สวนหนงขนอยกบสภาวะทางกายภาพและอารมณของบคคลนนดวย เชน สภาวะสขภาพ การปรบตวเมอเกดความเครยด สวนสภาวะทางอารมณกาหนดความสามารถของบคคล ความเชอในความสามารถของบคคลกลาวคอ ในสภาวะอารมณทถกกระตนหรอไมสงบ เชน

เกดความเครยด หรอความวตกกงวล หรออยในสภาวะทกดดน มกจะทาใหบคคลแสดงพฤตกรรมไดไมดเทาทควร และจะทาใหบคคลมการรบรความสามารถของตนเองตา

ปจจยพนฐานทมความสมพนธกบการรบรความสามารถตนเอง (Bandura,1997 อางใน หทยา ยาลงส,2551: 30) คอ 1. อาย ซงเปนปจจยทแสดงถงวฒภาวะของบคคลหรอเปนความสามารถในการจดการทเกยวกบเรองราว หรอปญหาตาง ๆ ของตนเอง และบคคลทมอายมากกวายอมมโอกาสมากกวาทจะเรยนรสงตางๆ ดวยตนเอง และการไดสงเกตแบบอยางการกระทาจากบคคลอน ดงนนอายทแตกตางจงนาจะมผลตอการรบรความสามารถของตนเองดวยเชนเดยวกน ซงสอดคลองกบ เชอรเรอร และชมเมล (Scherer & Shimmel,1996:7 อางในจงลกษณ งมนนใจ,2550:9)ไดทาการศกษาในกลมผปวยทมอาการปอดอดกนเรอรง โดยใชทฤษฎการรบรความสามารถตนเองมาเปนกรอบแนวคดในการใหโปรแกรมการสอนในประชากรศกษา อาย 65 ป จานวน 15 ราย โดยอาศยแหลงขอมลทง 4 แหลงไดแก 1) การใหประชากรศกษาวางเปาหมายในการเขารวมการทดลองและสรางรปแบบในการฝกฝนตนเองในการควบคมอาการหายใจลาบาก 2) ใหประชากรศกษาไดชมวดทศนทแสดงโดยตวแบบซงเปนผปวยโรคปอดอดกนเรอรงทสามารถควบคมอาการหายใจลาบากไดจนประสบความสาเรจ 3) ในระหวางการฝกประชากรศกษา จะไดรบการยกยองชมเชย เมอสามารถปฏบตตนไดถกตองในเรองการงดสบบหร และ 4) ประชากรศกษา จะไดรบการสอนเทคนคการจดการกบความเครยดและการฝกการผอนคลาย พบวาหลงการใหโปรแกรมการสอนประชากรศกษา มการรบรสมรรถนะแหงตนเพม ขนในการควบคมหรอหลกเลยงอาการหายใจลาบาก และจากการศกษาของ Froman and Owen (Froman and Owen อางในเบญจวรรณ ละอองผล,2543: 2) ศกษาการรบรความสามารถของตนเองในการดแลทารก และทกษะการดแลทารกของมารดา จานวน 200 ราย จากผลการศกษา พบวา อายของมารดามความสมพนธและมอานาจในการทานายการรบรความสามารถของตนเองในการดแลทารกในระดบสง 2. ระดบการศกษา ซงเปนปจจยพนฐานของการรคด การตดสนใจ หรอการพจารณาเรองราวตาง ๆ พรอมทงมการเรยนร และเขาใจในสงตาง ๆ ไดงาย รจกแสวงหาแหลงความรและไดรบรขอมลขางสารจากสอตางๆ ไดหลายประเภท อกทงยงชวยใหบคคลสามารถนาเอาความรและประสบการณทไดรบมาใชใหเกดประโยชนตอไป ซงสอดคลองกบงานวจยหลายงานทศกษาพบวา ระดบการศกษา หรอความรมอทธพลตอระดบการรบรความสามารถของตนเอง 3. รายไดหรอฐานะทางเศรษฐกจ ซงเปนองคประกอบสาคญอกประการหนงทจะสงผลตอระดบการรบรความสามารถของตนเองของบคคล จะเหนไดจากการศกษาทงในและตางประเทศทศกษาเกยวกบปจจยดานเศรษฐกจหรอระดบรายได

ผลของการรบรความสามารถของตนเองตอบคคล การรบรความสามารถของตนเองจะเปนตวกาหนด หรอมผลตอบคคลในดานตางๆ

(Bandura,1986: 393-395 อางใน กลลดา เปรมจตร, 2547: 35) ดงน 1. พฤตกรรมการเลอก ในชวตประจาวนนนบคคลจะตองตดสนใจอยตลอดเวลา วาจะ

ทาพฤตกรรมใด และตองทาอกนานเทาใด รวมทงตองตดสนใจเลอกกจกรรมตางๆการทบคคลตดสนใจวาแสดงพฤตกรรมใดในสถานการณใดนน สวนหนง เปนผลจากการรบรความสามารถของตนเอง บคคลทมการรบรความสามารถของตนเองสงจะเลอกทางานทมลกษณะทาทาย มแรงจงใจในการพฒนาความสามารถของตนเองใหมความกาวหนามากยงขน สวนบคคลทมการรบรความสามารถของตนเองตา มกจะหลกเลยงงาน ทอถอย ขาดความมนใจในตนเอง

2. การใชความพยายามและยนหยดในการทางาน การรบรความสามารถของตนเองบคคลนน เปนตวกาหนดวาเขาจะตองใชความพยายามเทาไร และจะตองใชความพยายามทจะเผชญกบอปสรรคตางๆไปอกนานเทาใด เมอเผชญกบอปสรรคตางๆ บคคลซงมการบรความสามารถของตนเองสง จะมความกระตอรอรนและจะใชความพยายาม ในการทางานมากกวาคนทมการรบรความสามารถของตนเองตา และการทบคคลใชความพยายามในการทางานอยางเตมทตลอดเวลาบคคลนนกจะมแนวโนมทจะทางานไดประสบความสาเรจสง

3. แบบแผนความคดและการตอบสนองทางอารมณ บคคลซงรบรความสามารถของตนเองสงจะมความพยายามและเอาใจใสในการกระทาพฤตกรรมตางๆ มาก และเมอพบกบอปสรรคตางๆบคคลกจะกระตนตนเองใหใชความพยายามมากยงขน สวนบคคลทรบรวาตนเองมความสามารถตา มแนวโนมทจะมปฏกรยาทางอารมณตอตนเองทางลบ เชน ไมมความสข มความหวาดหวน มความเครยดสง และเขาจะกระทาพฤตกรรมตางๆ อยางไมเตมความสามารถ อนจะสงผลใหบคคลประสบกบความลมเหลวในการกระทาพฤตกรรมมากยงขน

4. เปนสงทกากบผลทเกดขนจากการกระทาพฤตกรรมมากกวาสงทานายพฤตกรรมนนคอบคคลทมการรบรความสามารถของตนเองมกจะเปนคนทพยายามกระทาพฤตกรรมและจะยอมรบผลตางๆ ทเกดขนจากการกระทาพฤตกรรมของตน จะเลอกการกระทาททาทาย และจะใชความพยายามอยางมากเพอใหการกระทานนบรรลเปาหมาย แมวา ในการกระทานจะประสบความลมเหลวบางกตาม เขากจะไมทอถอยและจะไมอางวาเปนโชคชะตา แตเขาจะใหเหตผลของความลมเหลวทเกดขนวาเปนสงทชวยสนบสนนใหเกดความสาเรจตอไป ซงแตกตางจากบคคลทมการรบรความสามารถของตนเองตา มกจะเปนคนทไมคอยกระทาพฤตกรรม จะรอใหความสาเรจหรอความลมเหลวในการกระทาเปนไปตามความเชอหรอคาทานาย และมกจะหลกการกระทาทมลกษณะยากๆขาดความพยายาม มความทะเยอทะยานตา และมความเครยดสง เปนตน

สรปไดวา การทบคคลมการรบรความสามารถของตนเองตอการกระทา พฤตกรรมอยางใดอยางหนงสง บคคลกมแนวโนมทจะกระทาพฤตกรรมนนสงดวย แตถาหากบคคลมการรบรความสามารถของตนเองในการกระทาพฤตกรรมอยางหนงอยางใดตา บคคลกมแนวโนมทจะกระทาพฤตกรรมนนตาหรออาจจะไมกระทาพฤตกรรมนนเลยกได

นอกจากน การกระทาพฤตกรรมของบคคล แมวาบคคลจะมการรบรความสามารถของตนเองสง บคคลกอาจจะไมกระทาพฤตกรรมนนกได หากมปจจยตอไปน

1. ขาดสงจงใจ หรอถกบงคบใหกระทา 2. การตดสนใจของการกระทาทผดพลาดไป ทาใหบคคลรสกวาไมคมคาทตนจะกระทา

พฤตกรรมนน 3. ความไมสอดคลองในการประเมนความสามารถของตนเอง เพราะประสบการณทาให

บคคลเกดการเปลยนแปลงอยเสมอ ถาหากบคคลไมไดประเมนตนเองตลอดเวลา จะทาใหบคคลตดสนใจเกยวกบความสามารถของตนเองผดพลาดไป มผลทาใหบคคลไมกระทาพฤตกรรม

4. การประเมนความคดรวบยอดเกยวกบตนเองหรอการปฏบตทผดพลาด เชน บคคลทประเมนวาตนเองมความสามารถตาในการกระทาพฤตกรรมหนงเขากจะไมกระทาพฤตกรรมนน

5. การประเมนความสาคญของทกษะยอยจาเปนตองใชในการกระทาพฤตกรรมนนผดพลาด นนคอ การทบคคลคดวาเขาขาดทกษะหรอมทกษะในดานตางๆ ไมเพยงพอ เขาจงไมกระทาพฤตกรรมนน

6. เปาหมายของการกระทามลกษณะคลมเครอ ไมชดเจน และเปาหมายนนไมสามารถปฏบตได

7. การรบรในความรของตนเองทไมถกตอง บคคลทประเมนความสามารถของตนเองไมถกตองนนอาจเปนผลมาจาก บคคลไมรดพอวาตนเองสามารถทาไดแคไหน ขาดขอมลในการควบคมความพยายามของตน หรออาจถกซอนโดยปจจยภายนอกจากการกระทาทเขาสามารถทาได

ญาน ตราบด (2547) ศกษาผลการฝกอบรมหลกสตรการบรณาการเครอขายการบาบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดยาเสพตดทมตอการปฏบตงานการบาบดรกษาผตดยาเสพตดของเจาหนาทสาธารณสขในสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสขโดยใชแนวคดตามทฤษฎการรบรความสามารถตนเองประยกตรวมกบกระบวนการกลม ผลการวจยพบวาปจจยทางชวสงคม ไดแกประสบการณในการปฏบตงาน ประเภทของสถานพยาบาลทปฏบตงาน มความสมพนธกบพฤตกรรมการนาผลการฝกอบรมไปดาเนนการบาบดผตดยาเสพตดอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 ปจจยภายในตวบคคล ไดแก ทศนคตในการดาเนนงานบาบดยาเสพตดและความคดเหนตอกระบวนการฝกอบรม และประสบการณในการทางานมความสมพนธทางบวกกบการบาบดยาเสพตด

ในผตดยาเสพตดของเจาหนาทสาธารณสข จากแนวคดเกยวกบการรบรความสามารถตนเอง ความเชอมนในความสามารถของตนเองในการบรหารและจดการ เพอใหกจกรรมนนบรรลผลสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไว (Bandura, 1997) ไดมการนาแนวคดดงกลาวมาศกษาหาความสามารถตนเองในประชากรกลมตางๆ ซงจากการทบทวนวรรณกรรม ทเกยวของยงไมพบรายงานการศกษาเกยวกบการรบรความสามารถตนเองตอโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล แตมผศกษาเกยวกบการรบรความสามารถตนเองหรอการรบรความสามารถแหงตนในประชากรศกษา อนๆ เชน การศกษาของจง ลกษณ งมนนใจ (2550) ไดศกษาการรบรความสามารถตนเองตอการเฝาระวงโรคความดนโลหตสงของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน อาเภอนาหมน จงหวดนาน ประชากรศกษา ทใชในการ ศกษาครงนเปนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน จานวน 157 คน ใชแบบสอบถามสมรรถนะแหงตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ประกอบดวย สมรรถนะดานการวดความดน-โลหต ดานการใหคาแนะนา ดานการตดตามดแล และดานการสงตอ ผลการศกษาแสดงใหเหนวาอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานมสมรรถนะแหงตนตอการเฝาระวงโรคความดนโลหตสงปานกลาง ดงนน จงควรสงเสรมสมรรถนะแหงตนของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานในการปฏบตงานเฝาระวงโรคความดนโลหตสงใหสงขนเพอใหการดาเนนงานเฝาระวงโรคน ในชมชนมประสทธภาพยงขน นอกจากน การใหบรการเฝาระวงโรคความดนโลหตสงในชมชน ของอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานแตละแหงแตกตางกนโดยบางแหงจะแบงหนาทกนใหบรการในศนยสาธารณสขมลฐาน ทาใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานไดปฏบตกจกรรมการใหบรการทกคน แตบางแหงจะแบงหนาทกนปฏบตงานตามความถนดของแตละคน จงทาใหอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานบางคนปฏบตการเฝาระวงโรคความดนโลหตสงไมไดทกกจกรรม สอดคลองกบการศกษาของปยบตร เฉลมวงศ (2544) พบวา อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานสวนใหญปฏบตบทบาทตามกจกรรมตางๆไมครบทกกจกรรม ขนอยกบความถนดของแตละบคคล ซงแบนดราไดกลาวไววาความเชอมนของบคคลในการกระทากจกรรมจะผนแปรตาม ความยากงายของกจกรรมทกระทา (Bandura,1997) กลาวคอถาประชากรศกษา ประเมนวา กจกรรมทกระทานนงาย ตนมความสามารถเพยงพอทจะกระทา รวมทงถากจกรรมนนเปนสงทประชากรศกษา เคยปฏบตและประสบผลสาเรจมากอน จะสงผลใหประชากรศกษา มสมรรถนะแหงตนในระดบสง แตถาอาสาสมครสาธรณสขประจาหมบาน ประเมนวากจกรรมทกระทาเปนสงทยาก สมรรถนะแหงตนกจะตาและหลกเลยงไมปฏบต

การศกษาของเนต สขสมบรณและคณะ (2546:145-152) ศกษาผลการปรบเปลยนการรบรความสามารถตนเอง และความรเกยวกบโรคเบาหวานในผปวยเบาหวานชนดท 2 การวจยนมวตถประสงคเพอประเมนผลของโปรแกรมการอบรมการรบรความสามารถตนเองทมตอพฤตกรรมการดแลตนเอง ความรเรองโรคเบาหวาน และการรบรความสามารถตนเองในผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ทมารบบรการทศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาลสมทรสาคร เปนการศกษาเชงทดลอง ชนดทมกลมควบคม (Randomised controlled trial) พบวาผปวยในกลมทดลองมความรเกยวกบโรคเบาหวานมากขนภายหลงจากเขารวมโปรแกรมการอบรมการรบรความสามารถตนเอง อยางไรกตาม ผลทไดไ มแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต เ มอ เ ทยบกบกลมควบคม แตพบวาผ ปวย ในกลมทดลองมการเปลยนแปลงพฤตกรรมการดแลตนเองไปในทางทดขน เมอเทยบกบกลมควบคม

ดรณ รจกรกานต (2542) ศกษาโปรแกรมการใหความรอยางมระบบสาหรบเจาหนาทสาธารณสข เพอเพมพนความร ปรบเปลยนทศนคต และพฤตกรรมการปฏบตในการดแล ผตดเชอ/ผปวยทบานและในชมชนโดยจดใหมการสงเสรมสมรรถนะตนเองใหประชากรศกษา คอ เจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานในสถานอนามย มการรบรสมรรถนะตนเอง จานวน 68 คน เกบขอมลโดยใหประชากรศกษา ตอบแบบสอบถามกอนและหลงการอบรมโปรแกรมการใหความรฯ เปรยบเทยบคะแนนความร ทศนคต และพฤตกรรมการปฏบตในการดแลผตดเชอ/ผปวยเอดสทบานและในชมชน กอนและหลงการอบรมโดยการทดสอบท (t-test) ผลการวจยพบวา ความร ทศนคต และพฤตกรรมการปฏบตงานในการดแลผตดเชอ/ผปวยเอดสทบานและในชมชนของประชากรศกษา หลงการอบรมโปรแกรมการใหความรประชากรศกษามคาเฉลยคะแนนความรในระดบปานกลาง เมอพจารณารายขอพบวา ประชากรศกษา มความรอยางมระบบสงกวากอนการอบรมโปรแกรมฯ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001

นฤมล โชคเฉลมวงษ (2553) ศกษาผลของโปรแกรมการพฒนาพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสข ตามแนวคดทฤษฎความสามารถตนเองประยกตรวมกบกระบวนการกลม และแนวคดการสนบสนนทางสงคมของ House (1981) ประชากรศกษา เปนเจาหนาทสาธารณสขอาเภอบางปลามาทกคน จานวน 55 คน โดยใชประชากรศกษา แบบกลมเดยว วดผลกอนและหลงการทดลองผลการวจยพบวาหลงการทดลอง กลมทดลอง มคะแนนเฉลย ทง 3 ดานคอ ดานทศนคต แรงจงใจ และการปฏบตงาน เพมมากขนจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p <.05) และหลงการทดลอง 2 เดอน กลมทดลอง มคะแนนเฉลย ทง 3 ดานดงกลาวเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต (p<.05) โดยสรปโปรแกรมการพฒนาพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสขสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสขไดเปนอยางด ดงนนสามารถนาโปรแกรมดงกลาวสามารถนาไปใชเปนแนวทางเพอพฒนาองคกรหรอหนวยงานอนตอไป

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาว ผวจย พบวา สามารถสงเสรมใหเจาหนาทสาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพเกดการรบรความสามารถตนเอง ไดโดยการสรางประสบการณในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองแกเจาหนาทสาธารณสข โดยการใหความรเกยวกบโรคไตเรอรง การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง หลกการดแลผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง โดยการสาธตและการฝกปฏบตในสถานการณจรง ใชคาพดชกจง ใหกาลงใจ ชนชม เมอสามารถเรยนร สามารถปฏบตกจกรรมการดแลไดอยางถกตอง จดหาตวแบบทเปนเจาหนาทสาธารณสขทประสบความสาเรจในการดแลผปวยทไดรบการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เพอชวยลดความวตกกงวล ความกลว จดกจกรรมทกระตนใหเกดการอยากรอยากเรยน โดยจดหาผสอนทมความรความสามารถในการถายทอดความร จดกจกรรมทหลากหลาย ในการเรยนร จดบรรยากาศในการเรยนร เพอสนบสนนการเรยนรของเจาหนาทสาธารณสข หากเจาหนาทสาธารณสขมการรบรความสามารถตนเองดจะสงผลใหมความมนใจในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและมความพยายามทจะปฏบตกจกรรมนนใหสาเรจ ทฤษฎการเรยนรของผใหญ

แนวคดทฤษฎการเรยนรของผใหญ โนลล (Malcolm S. Knowles) ไดสรปพนฐานของทฤษฎการเรยนรสาหรบผใหญ

สมยใหม (Modern adult learning theory) (Knowles, 1978 : 31 อางในสวฒน วฒนวงศ, 2547: 248-249; Elwood, Richard, Swanson and Sharon, 2008: 118-143) ซงมสาระสาคญตอไปน

1. ความตองการและความสนใจ (Needs and interests) ผใหญจะถกชกจงใหเกดการเรยนรไดด ถาหากตรงกบความตองการและความสนใจในประสบการณทผานมา เขากจะเกดความพงพอใจ เพราะฉะนนควรจะมการเรมตนในสงเหลานอยางเหมาะสม โดยเฉพาะการจดกจกรรมทงหลายเพอใหผใหญเกดการเรยนรนนตองคานงถงสงนดวยเสมอ

2. สถานการณทเกยวของกบชวตผใหญ (Life situation) การเรยนรของผใหญจะไดผลดถาหากถอเอาตวผใหญเปนศนยกลางในการเรยนการสอน (Life-centered) ดงนน การจดหนวยการเรยนทเหมาะสมเพอการเรยนรของผใหญ ควรจะยดถอเอาสถานการณทงหลายทเกยวของกบชวต ผใหญเปนหลกสาคญ มใชยดทตวเนอหาวชาทงหลาย

3. การวเคราะหประสบการณ (Analysis of experience) เนองจากประสบการณเปนแหลงการเรยนรทมคณคามากทสดสาหรบผใหญ ดงนน วธการหลกสาคญของการศกษาผใหญกคอ การ

วเคราะหถงประสบการณของผใหญแตละคนอยางละเอยดวามสวนไหนของประสบการณทจะนามาใชในการเรยนการสอนไดบาง แลวจงหาทางนามาใชใหเกดประโยชนตอไป

4. ผใหญตองการเปนผนาตนเอง (Self-directing) ความตองการทอยในสวนลกของผใหญ กคอ การมความรสกตองการทจะสามารถนาตนเองได เพราะฉะนนบทบาทของครจงอยในกระบวนการสบหาหรอคนหาคาตอบรวมกนกบผเรยน (Mutual inquiry) มากกวาการทาหนาทสงผานหรอเปนสอสาหรบความร แลวทาหนาทประเมนผลวาเขาคลอยตามหรอไมเพยงเทาน น 5. ความแตกตางระหวางบคคล (Individual difference) ความแตกตางระหวางบคคลจะเพมมากขนเรอยๆ ในแตละบคคลเมอมอายเพมมากขน เพราะฉะนนการสอนนกศกษาผใหญจะตองจดเตรยมการในดานนอยางดพอ เชน รปแบบของการเรยนการสอน (Style) เวลาทไดทาการสอน สถานทสอน และประการสาคญ คอ ความสามารถในการเรยนรในแตละขนของผใหญ ยอมเปนไปตามความสามารถของผใหญแตละคน การเรยนรของผใหญแตกตางจากการเรยนรของเดก เพราะผใหญมประสบการณมากกวา ดงนนการเรยนการสอนตองยดหลกใหตอบสนองตอธรรมชาตของผใหญ นนคอตองรหลกการศกษา ผใหญ ซงโนลส (Knowles, 1975 อางใน อาชญญา รตนอบล, 2545: 2-3) ไดใหคานยามไววาเปน “ศลปและศาสตรในการชวยใหผใหญเกดการเรยนร” ซงประกอบดวย

1. มโนทศนของผเรยน (Self – concept) ผใหญจะมลกษณะทเตบโต ทงดานรางกายและจตใจ มวฒภาวะสง มโนทศนตอตนเอง จะพฒนาจากการพงพาผอนไปเปนการนาตนเอง เปนตวของตวเอง

2. ประสบการณของผเรยน (Experience) ผใหญมวฒภาวะมากขน มประสบการณอยางกวางขวางทจะเปนแหลงทรพยากรอนมคาของการเรยนร ขณะเดยวกนกจะมพนฐานเปดกวางทจะเรยนรสงใหมๆ

3. ความพรอมทจะเรยน (Readiness) ผใหญมความพรอมทจะเรยน เมอรสกวาสงนน “จาเปน” ตอบทบาทและสถานภาพทางสงคมของตน 4. แนวทางการเรยนร (Orientation to learning) ผใหญจะยดปญหาเปนศนยกลางในการเรยนร มงนาความรไปใชทนท

การเรยนรของผใหญโดยภาพรวมม 4 ประเดนหลก ซงแตละประเดนมวตถประสงค เพอนาเสนอความเปนเอกลกษณและกระบวนการการเรยนรของผใหญ มรายละเอยดดงน (Brookfield ,1995 อางใน ชาลณ เอยมศร, 2549 : 19)

1.การเรยนรดวยการนาตนเอง ( Self-Directed Learning ) การเรยนรดวยการนาตนเองจะเนนในกระบวนการทผใหญสามารถควบคมการเรยนรของตนเองสามารถกาหนดวธการเรยนรให

บรรลเปาหมายดวยตนเอง การกาหนดทรพยากรทเหมาะสม การตดสนใจใชวธการเรยนรทเหมาะสมดวยตนเอง และการประเมนผลความกาวหนาดวยตนเอง นอกจากนตองทาความเขาใจถงปจจยทเกยวของ ไดแกประสบการณทมมาของผใหญ ธรรมชาตของสงทเรยนรและทเกยวของ ลกษณะวฒนธรรม การเมองในขณะนน การไตรตรองอยางมวจารณญาณ (Critical reflection) มกระบวนการท ดาเนนการเกยวของกนอย 3 ประการคอ 1) เปนกระบวนการทเกดขนจากการทผใหญสรางคาถามขนและกาหนดกรอบสมมตฐานขนใหมสงทไมเปนทยอมรบจะถกแทนทดวยปญญา 2) เปนกระบวนการทผใหญสรางมมมองทางเลอกโดยอาศยแนวคด การปฏบตรปแบบของเหตผลและมโนคต และ 3) เปนกระบวนการทผใหญยอมรบถงขอบเขต อานาจของคณคาทางวฒนธรรมและเขาใจถงความหมาย ทเดนชดของสภาพทเปนธรรมชาตทมอยจรง

3.การเรยนรจากประสบการณ (Experiential learning) การเรยนรของผใหญจะเกยวกบภมหลงของประสบการณ และประสบการณจะถกนามาเปนประสบการณในการเรยนร ใชอางองซงเปนเรองทสาคญทนกศกษาผใหญตองคานง สงทสรางประสบการณการเรยนรของผใหญในการดาเนนการทแพรหลายเชน เกมส กรณศกษา บทบาทสมมต ในการสะสมประสบการณการเรยนรของผใหญมมมมองทเปนอนตราย 2 ประการคอ ประการแรกประสบการณทไดรบไมใชสงทเปนกลาง คอนขางจะมกรอบ มขอบเขต ประการทสองระยะเวลาหรอปรมาณของประสบการณไมใช สงทจาเปน เชนการทางานมา 30 ปมประสบการณเทากบคนทางานเพยงปเดยว เนองดวยเปนการทางานซาถง 30 ครงเทานน

4.การเรยนรวธการเรยนร (Learning to learn) ความสามารถของผใหญในการเรยนรวธการเรยนรเพอสรางทกษะในสถานการณตางๆสถานการณทยากจะมงไปทผใหญในวยทางาน การเรยนรจะเปนทกษะทแสดงออกนอกเหนอไปจากการเรยนรทางวชาการ เปนสงทเดนไปจากผลผลต หลกการเรยนรสาหรบผใหญ สวฒน วฒนวงศ (2547 : 7-26; Knowles, 1980) ไดใหแนวคดวา การเรยนรในสถานการณ หนง ๆ อาจเกดขนไดมากกวาหรอดกวาในอกสถานการณหนง ซงในเรองนเกยวของกบหลกการและทฤษฎการเรยนร อนเปนแนวทางทนกการศกษาและวทยากรการฝกอบรมควรจะไดคานงถงซงองคประกอบหรอหลกการ 10 ประการ ทจะมสวนสนบสนนและสงเสรมการเรยนรของผใหญและจะเปนการชวยใหการฝกอบรมประสบความสาเรจดวยด ปจจยทสงเสรมการเรยนรของผใหญเหลานมสวนสมพนธกนอยางมากในการเรยนรและการฝกอบรมผใหญ โดยจะคานงถงสงตอไปน

1. ควรพจารณาและใหความสาคญกบแรงจงใจในการเรยน (Motivation to learn) 2. สภาพแวดลอมในการเรยนร (Learning environment) ตองมความ สะดวก สบาย

เหมาะสม ตลอดจนไดรบความไววางใจและการใหเกยรตผเรยนหรอผเขารบการฝกอบรม 3. ควรคานงถง ความตองการในการเรยน ของแตละบคคล และรปแบบของการเรยนร

(Learning styles) 4. ตองคานงถง ความรเดมและประสบการณ (Experience) อนมคณคา 5. ควรไดพจารณาถงการดแล และใหความสาคญกบ เนอหาและกจกรรมในการเรยนร

(Learning content and activities) 6. ใหความสาคญเกยวกบ ปญหาทสอดคลองกบความจรง (Realistic problem) และนา

การเรยนรไปใชในการแกปญหา 7. ตองใหการเอาใจใสกบการมสวนรวมทงทางดาน สตปญญา และทางดานรางกาย ใน

การจดกจกรรมการเรยนร 8. ควรใหเวลาอยางเพยงพอ ในการเรยนรโดยเฉพาะ การเรยนรขอมลใหม การฝกทกษะ

ใหมๆและการเปลยนแปลงทศนคต 9. ใหโอกาสในการฝกภาคปฏบตจนเกดผลด หรอ การนาความรไปประยกตได 10. ใหผเรยนไดแสดงศกยภาพ หรอสมรรถภาพในการเรยนร จนกระทงผเรยนไดเหนถงความกาวหนาวาสามารถบรรลเปาหมายได วธการสอนผใหญ จารวส ไดจาแนกวธการสอนผใหญออกเปน 3 ประเภทดวยกน คอ วธการสอนโดยใชครเปนศนยกลาง วธการสอนโดยใชนกศกษาเปนศนยกลาง และวธการสอนโดยใชนกศกษาเปนศนยกลางรายบคคล (Jarvis, 1983: 130-156 อางใน สวฒน วฒนวงศ, 2547: 7-26 )

1. วธการสอนโดยใชครเปนศนยกลาง (Teacher-centered methods) เปนวธการทมคร ผสอนหรอวทยากรทาหนาทเปนผนาและผดาเนนการ จดเปนวธการสอนทจะพยายามใหความร ขอมลและขอเทจจรงแกผเรยนหรอผเขาอบรมเปนสาคญ โดยอาจมการใชศลปะในการตงคาถามของครหรอวทยากร เปนการกระตนใหผเรยนเกดการสนองตอบในการเรยน อยางไรกตามผสอนบางคนหรอในการสอนบางครงกไมสามารถใชเทคนคในการตงคาถามได ทงนอาจเปนเพราะวาไมมเวลา หรอเปนเพราะวาผเรยนมจานวนมากจนไมสามารถทจะถามไดอยางทวถงทกคน

2. วธการสอนโดยใชนกศกษาเปนศนยกลาง (Student centered methods) เปนวธการสอนทมลกษณะทผเรยนสามารถจะเรยนรรวมกนในระหวางพวกเขากนเองเปนสวนใหญ ทงนกจะเปนการนาเอาความรจากประสบการณของผเรยนมาสสถานการณการเรยนการสอนดวยเพอน (Peer teaching) แตกมบางคนกลาวแยงวาวธการสอนแบบนมลกษณะคลายกบ “ คนตาบอดจงนาทางคนตาบอดดวยกน” อยางไรกตาม ความจรงแลวกมความรหลายสงหลายอยางทผเรยนเองสามารถ

จะเปนแหลงความรไดอยางด ซงกรณนครผสอนกจะทาหนาทเปนผอานวยความสะดวกในการเรยนร (Facilitator)

3. วธการสอนโดยใชนกศกษาเปนศนยกลางรายบคคล (Individual student centered methods) เปนวธการทมทงสวนคลายและแตกตางจากแบบท 2 ทงนเปนวธการสอนซงเนนเฉพาะผเรยนแตละบคคลเทานน เพอผเรยนจะสามารถนาไปใชใหเกดการเรยนรไดอยางเหมาะสมกบตนเองโดยมลกษณะทหลากหลายในวธการเรยน จากการเลอกเรยนดวยตนเอง (Self-selected learning) หรอการใหผสอนกาหนดกจกรรมได

ดรณ รจกรกานต และคณะ (2543) ศกษา ผลของโปรแกรมการใหความร ทศนคต และพฤตกรรมการปฏบตในการดแลแลผตดเชอ/ผปวยโรคเอดสทบานและในชมชนของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล ประชากรศกษา ทศกษา คอ เจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานในสถานอนามยตาบลโดยใชทฤษฎการเรยนรในผใหญ การฝกปฏบตและการใชประสบการณตรง การฝกทกษะในการดแลผปวย/ผตดเชอในสถานการณทเปนจรงชวยเพมทกษะและความมนใจใหแกประชากรศกษา รวมทงการสรางแรงจงใจ ในการศกษาวจยนพบวา ความร ทศนคตและพฤตกรรมการปฏบตในการดแลผตดเชอ/ผปวยเอดสในชมชนของประชากรศกษา หลงการอบรมโปรแกรมการใหความรแบบบรณาการสงงกวากอนการอบรมโปรมแกรมการใหความรแบบบรณาการอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001

ชาลณ เอยมศร (2549) ศกษาการพฒนาโปรแกรมการศกษานอกระบบโรงเรยนเพอสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณและทกษะการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพของเจาหนาทสาธารณสขตาบล โดยการใชทฤษฎการเรยนรของผใหญ พบวาเจาหนาทสาธารณสขในกลมทดลองมความรทกษะ มคะแนนความอยางมวจารณญาณและทกษะการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพคดกอนและหลงแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท 0.05 โดยคะแนนเฉลยหลงทดลองสงกวากอนทดลอง แสดงวาเจาหนาทสาธารณสขตาบลในกลมทดลองมการคดอยางมวจารณญาณสงกวากอนการทดลอง

สรตยา เกษมศร (2546) ศกษาถงการพฒนาศกยภาพดานการปฏบตงานเชงรกของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลชมชนแหงหนง จงหวดรอยเอด โดยจดการเรยนรแบบเรยนรจากประสบการณจรง กลมเปาหมายคอกลมเจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชนแหงหนง ผวจยใชเทคนคการสงเกตแบบมสวนรวมโดยการสงเกตการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสข เกบรวบรวมขอมลโดยพดคย ซกถาม สอบถามความคดเหน ความรสก วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเนอหา (Content analysis) ใชระยะเวลาในการศกษา 1 ป 2 เดอนผลการวจยพบวาเจาหนาทสาธารณสขทมความเขาใจงานเชงรกเปลยนไปจากเดมทคดวางานเชงรก คอการทา

46  

กจกรรมดานการปองกนและสงเสรมสขภาพ การทางานนอกพนทหรอในชมชน หรอการใหสขศกษาทเนนการสอนใหผรบบรการมความร เปลยนเปนวา งานตองยดปญหาของชมชนเปนสาคญ ตองรจกและเขาใจชาวบาน เขาใจชมชน ตลอดจนผมารบบรการ ยดชาวบานหรอผรบบรการเปนศนยกลาง โดยมแนวทางปฏบตคอตองลงไปหาชาวบาน ไปหาชมชนเพอฟงเขา วาเขาคดอยางไร ตองทาความรจกชาวบานใหมาก นอกจากนยงเหนวาถาจะทางานเชงรก บทบาทของเจาหนาทสาธารณสขกตองเปลยนไป เปนผคอยสนบสนนอานวยความสะดวก (Facilitator) เพอกระตนและชวยใหชมชนคดเปน มองปญหาได และตดสนใจไดเอง คนหาศกยภาพของชาวบานและชมชน และใหเขาแสดงศกยภาพออกมา โดยตองคดไวเสมอวา ไมมใครรมากกวาใคร เจาหนาทไมไดเกงกวาชาวบาน แตทกคนรกนคนละอยางจากประสบการณจรง

จากทฤษฎการรบรความสามารถตนเองและทฤษฎการเรยนรของผใหญ สามารถนามาประยกตใชในการจดโปรแกรมพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เพอสงเสรมใหเกดการเปลยนแปลงในเชงพฒนาของตวแปรตามคอ การรบรความสามารถตนเองและความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขใหเพมขน การจดบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการ ลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เปนหนวยบรการระดบปฐมภมทมความสาคญ เพราะ

เปนหนวยบรการสาธารณสขทอยในชมชน มความใกลชดกบประชาชนผรบบรการมากทสด มบทบาทหนาทในการใหบรการขนพนฐาน กระทรวงสาธารณสขมนโยบายในการปรบภาพลกษณใหมของการบรการสขภาพ ดวยการปรบมาตรฐานการบรการสาธารณสขทกระดบ เพอใหประชาชนไดมสขภาวะทดภายใตการเขาถงบรการอยางทวถงและเทาเทยม โดยเรมจาก การยกระดบสถานอนามยซงถอวาเปนหนวยงานปฐมภมทอยใกลชดและรบรปญหาความตองการของประชาชนมากทสด ขนมาเปน“โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล”ปรบรปแบบของการบรการใหสมกบเปนผนาดานสขภาพของประชาชน (ลดดา ดารการเลศ, 2553)

การบรหารจดการภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเพอนาไปสเปาหมายสดทายทตองการ คอประชาชนมสขภาวะทดโดยการมสวนรวมในการดแลสขภาพตนเอง บคลากรจาเปนตองปรบการการบรหารจดการภายในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพเพอนาไปสเปาหมาย

47  

สดทายทตองการ คอประชาชนมสขภาวะทด โดยการมสวนรวมในการดแลสขภาพตนเองบคลากรสาธารณสขจาเปนตองปรบกระบวนทศนทางความคดใหไปในทศทางเดยวกบหลกแนวคดการทางานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ 1) เปนผนานโยบายตางๆ ของกระทรวงสาธารณสขไปสการปฏบต โดยมโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเปนกลไกสาคญ ทาหนาทแปลงนโยบายใหเกดขนไดจรงในพนท ดวยการบรหารจดการตามแนวคดใหม 2) บรหารจดการภายใตความคดเหนของคณะกรรมการพฒนาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงประกอบดวยผแทนจากหลายๆ ภาคสวน เชน ผแทนจากผรบบรการ ผแทนจากองคกรปกครองสวนทองถน ผแทนจากภาคเครอขาย ผนาชมชน บคลากรของหนวยงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ผแทนจากสานกงานสาธารณสขอาเภอ ผแทนจากโรงพยาบาล แมขาย ฯลฯ ซงคณะกรรมการจะมสวนรวมทกขนตอนในการตดสนใจดานบรหารจดการ เชน รวมรบรขอมล รวมวางแผนปฏบตการใหสามารถดาเนนงานบรรลตามเปาหมายทวางไว และรวมระดมทรพยากรเพอการสนบสนนการดาเนนงาน 3) รบผดชอบภารกจ 5 ดานคอ การสงเสรมสขภาพ รกษาพยาบาลเบองตน ควบคมปองกนโรค ฟนฟสขภาพ คมครองผบรโภค 4) เนนการสรางสขภาพมากกวาการซอมสขภาพ โดยทาหนาทเปนผเชอมโยง สงเสรมการมสวนรวมระหวางประชาชน ครวเรอน ชมชน เนนการมสวนรวมในการดแลสขภาพดวยตนเองเพอนาไปส “การสรางสขภาพแนวใหม” ทสอดคลองกบปญหาและความตองการของประชาชนทครอบคลมทกมต ทงกาย ใจ สงคม และวฒนธรรม รวมถงเชอมโยงภาคเครอขายทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชนทเกยวของเพอใหการสนบสนนการดาเนนงาน เชน โรงพยาบาลแมขาย อาสาสมครสาธารณสข 5) ยกระดบอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) เปนผนาดานสขภาพประชาชน โดยทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลมพนทรบผดชอบ (Catchment area) อยางชดเจน โดยใชบานเปนเตยงผปวย (Home ward) ซงเปนแนวทางทเหมาะสมสอดคลองกบการดาเนนงานดานจตสงคม (ลดดา ดารการเลศ, 2553)

จากหลกแนวคดใหมดงกลาวขางตน จะเหนวามการใหความสาคญของ การเสรมสรางสขภาพแนวใหม การมสวนรวมดแลสขภาพตนเอง การใหบรการเชงรก จงมการกาหนดลกษณะการดาเนนงานของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คอ

1. การบรการเชงรบ ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงเปนการบรการทยงคงตองทาอย เชน การตรวจวนจฉย การรกษาเบองตนตามศกยภาพของหนวยงาน การใหคาปรกษา ใหคาแนะนา ใหสขศกษาแกผรบบรการและครอบครว การบรการตอเนอง และตดตามผลการรกษา การ สงตอตามระบบ โดยมการประสานกบโรงพยาบาลแมขาย 2. การบรการเชงรก (การบรการในครอบครว ชมชน) การบรการเชงรกนนบวาเปนจดเนนทสาคญของการใหบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในการทจะเปนดานแรกทาให...............................................................................................................................................

ประชาชนร เขาใจและเหนความสาคญของการมสวนรวมในการสงเสรมดแลสขภาพดวยตนเอง ตลอดจนในรายทเจบปวยแลวจะเปนการชวยสงเสรม สนบสนนครอบครว ภาคเครอขายใหเขามามสวนรวมในการดแล ฟนฟผปวย ดงนน การบรการเชงรกทมประสทธภาพ จาเปนตองอาศยการมสวนรวมของทกภาคสวนทเกยวของมาทางานรวมกน จดทมเยยมบานซงประกอบดวย บคลากรของหนวยงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ โรงพยาบาลแมขาย อาสาสมครสาธารณสข ผมจตอาสา และภาคเครอขายทเกยวของ เพอการดแลผปวยตอเนองทบาน (Home health care) การเฝาดแลผปวยทตองเฝาระวงทบาน พยาบาลเวชปฏบตหรอเจาหนาทสาธารณสข เปนผใหคาแนะนา ประเมนอาการเปนระยะๆ อาสาสมครสาธารณสขเปนผชวยพยาบาลในการเฝาระวงรวมและประสานขอมลการดแลกบทมงาน มระบบสงตอ และประสานแหลงทรพยากรทมาสนบสนนการดาเนนงาน เชน อปกรณตางๆทจาเปน เวชภณฑ งบประมาณ สอการเรยนร เปนตน (ชชย ศภวงศและคณะ, 2552) การจดการระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล องคประกอบของระบบบรณาการสขภาพ ทจะทาใหระบบการจดการดแลสขภาพผปวยเรอรงดาเนนไปอยางมประสทธภาพ ประกอบดวย 6 สวน (ชชย ศภวงศและคณะ, 2552: 81-91) คอ

1. การจดโครงสรางการทางานบรณาการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (Health care organization) โครงสราง เปาหมายและคานยมของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ควรมการกาหนดและใหความสาคญตอการดแลผมปญหาเรอรง มการจดโครงสรางบรหารจดการทชดเจน รวมทงการจดความสมพนธของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลกบผปวย ผประกนสขภาพ และหนวยบรการสขภาพอนๆ ทเกยวของ

2. การออกแบบระบบการใหบรการ การออกแบบและปรบโครงสรางของการบรการ และสรางทมงานทดแลผปวยเรอรงอยางชดเจน ทไมเหมอนกบระบบการดแลโรคเฉยบพลน การออกแบบควรเออใหมทางานเปนทม มโอกาสพดคยแลกเปลยนเรยนรรวมกบผปวยและครอบครวไดพอสมควร สนบสนนการดแลตนเองของผปวยและครอบครว ทาใหคดกรองผทมปญหามากใหไดรบการดแลอยางเหมาะสม ทนเวลา ซงการออกแบบระบบการใหบรการดงกลาวเปนบทบาทของทมทมใชแพทยคนเดยว โดยแพทยจะเนนการดแลภาวะเฉยบพลนทเกดขนเปนชวงๆของระยะโรคเรอรงทยากแกการรกษา ทมงานทมใชแพทย ซงคอพยาบาลและทมสหสาขาวชาชพ จะสนบสนนการดแลตนเองของผปวย เชนการกนอาหาร การออกกาลงกาย การจดการความเครยด การกนยา และนดกจกรรมทตองกระทาเปนระยะอยางสมาเสมอ และการนดตรวจตดตามอยางเหมาะสมรวมทงการวางแผนลวงหนาในการดแลตนเองของรวมทงการวางแผนลวงหนาในการดแล

3. การสนบสนนการตดสนใจ คมอ แนวทางปฏบตทางคลนกทองหลกฐานเชงประจกษ ถอเปนมาตรฐานการดแลผปวยประจาวนในรปของการย าเตอนหรอกระตนเตอน โดยมหวหนาทม

บรการคอยควบคมกากบใหมการปฏบตตามคมอแนวทางปฏบตทางคลนกนโดยผานกระบวนการฝกอบรมในรปแบบตางๆ นอกจากนในทางอดมคตควรมผเชยวชาญทพรอมใหคาปรกษาผานทางโทรศพทโดยไมจาเปนตองสงตอผปวยอยางเปนทางการ 4. การสนบสนนการดแลตนเอง (Self management support) สาหรบโรคเรอรงนน ผปวยจะเปนผดแลสขภาพทสาคญทสดของตนเอง เนองจากผปวยจะตองมชวตอยกบโรคเรอรงเปนเวลานาน การจดการดแลสขภาพทเกยวของ เชน การควบคมอาหาร การออกกาลงกาย การตรวจตดตามดวยตนเอง การตรวจวดน าตาลในเลอด การชงน าหนก และการใชยา เปนตน จงเปนสงทอยภายใตการควบคมโดยตรงของผปวย ซงสามารถสอนใหผปวยไดเกอบทกคน ดงนนการสนบสนนการดแลตนเองจงหมายถง ความรวมมอระหวางผปวยและครอบครว ใหมทกษะและความมนใจในการจดการดแลความเจบปวยของตนเอง จดหาอปกรณเครองมอหรอวธการทใชในการดแลตนเอง เชน เครองวดความดนโลหต เครองวดระดบน าตาลในเลอด การควบคมอาหาร การสงตอไปยงบรการทมอยในชมชน และการประเมนปญหาอปสรรคและความสาเรจเปนระยะๆอยางสมาเสมอ 5. การจดระบบขอมลทางคลนก (Clinical information system) เปนเครองมอทบนทกการเปลยนแปลงของสขภาพ และปจจยทเกยวของกบสขภาพของผปวยและครอบครวทเตอนความจาใหแกแพทยและทมบรการ ใชประกอบในการพจารณาวางแผนการดแลผปวยอยางเปน องครวม รวมทง บนทกกระบวนการใหบรการในเครอขายหนวยบรการไดแกโรงพยาบาลแมขายและ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ระบบขอมลมบทบาททสาคญ คอ ชวยเปนระบบการย าหรอกระตนเตอนใหทมแพทย พยาบาล และบคลากรอนปฏบตตามคมอแนวทางปฏบตทางคลนก เปนขอมลปอนกลบใหแพทยและทมงานไดเหนประสทธผลของการดแลผปวยโรคเรอรงตามตวชวด 6. การเชอมโยงเสรมพลงชมชน (Community empowerment) ในการพฒนาการดแลสขภาพผปวยโรคเรอรง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จาเปนจะตองมการเชอมโยงกบทรพยากรและทนทมอยในชมชน การเชอมโยงกบชมชนนจะมความสาคญมากสาหรบ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงมทรพยากรจากดและไมสามารถจดโปรแกรมตางๆ ไดเองทงหมด รวมทงการทางานสนบสนนใหชมชน องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) มบทบาทอยางมาก ในการสรางสภาพแวดลอมทด และจาเปนตองสรางใหเกดนโยบายสาธารณะในระดบทองถน รวมทง ทาใหเกดแนวปฏบตในระดบชมชนทเออตอการมพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพชมชน เปาหมายทตองการในระดบชมชนคอชมชนมความพรอมและมศกยภาพในการรวมมอ สนบสนนการจดการโรคเรอรงการรวมมอ สนบสนนการจดการโรคเรอรง ทงสวนทเปนการดแลรกษาผปวยอยางตอเนอง การปองกนความเสยง การจดการเพอลดความเสยงตอการเปนโรค

องคประกอบทง 6 ประการของตนแบบการจดการระบบการดแลผปวยโรคเรอรงในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จะเชอมโยงและอาศยกนและกน เพอใหเกดผลลพธทพงประสงคของการพฒนาระบบบรการสขภาพ ซงไมไดพจารณาแตผลลพธทางคลนกเทานน แตตองทาใหผปวย ครอบครว และผเกยวของ รวมทงชมชนและองคกรปกครองสวนทองถน มศกยภาพในการจดการปญหาสขภาพ และกลมเปาหมายสามารถดแลตนเองไดอยางเหมาะสม มคณภาพชวตทด มการจดการ เพอลดและปองกนความเสยง ซงจะเกดขนไดเมอทมผใหบรการมการเตรยมตว และรวมทางานกบผปวย ครอบครว ชมชน ซงเปาหมายการจดบรการสาหรบผปวยเรอรง คอใหคาปรกษาใหเกดกาลงใจ เขาใจ ยอมรบการเปนโรค เขาใจกลไกการเกดโรค และการควบคม ดแลตนเองใหพอด ไมกงวลมากเกนไป ดาเนนชวตตามสถานภาพเดม ใหกาลงใจ และพฒนาใหสามารถควบคม ความเครยด การกน พฤตกรรมดแล เพอปองกนภาวะแทรกซอน ปองกน และรกษาโรคแทรกซอน ใหกาลงใจ บารงสขภาพ พฒนาครอบครว และชมชน ใหชวยเหลอผปวยมากยงขน รกษา และดแลการปวยระยะสดทาย เตรยมความพรอมครอบครว และใหการสนบสนน และสงเคราะหเพอปองกน ลดผลกระทบจากผปวยเสยชวต ดแลชวยเหลอผไดรบผลกระทบจากการเสยชวต สนบสนนใหชมชนเกอกลกน ชวยใหผปวยสามารถปรบตวได คงสภาพ อยกบสภาพปวยเรอรงได ไมใหมภาวะ แทรกซอน หากมภาวะแทรกซอนกใหมผลกระทบนอย สามารถมคณภาพชวตทด คณลกษณะบรการ ทเหมาะสมตองประกอบดวย 1) เนนการดแลทตอเนองผสมผสาน 2) มการประเมนรอบดานเปนระยะๆทงดานกาย จตใจ สภาพสงคม เศรษฐกจ 3) มเวลาสาหรบการดแลเรองพฤตกรรมวธปฏบตทงหลาย 4) ปรบบรการใหยดหยน ตามสภาพผปวย 5) ตงเปาหมายแผนการดแลรวมกบผปวย ทปรบ เปาหมายเปนระยะๆ (ชชย ศภวงศและคณะ, 2552: 81-91)

ขอบเขตการจดบรการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

ประเทศไทยไดกาหนดใหการสนบสนนใหผปวยไดรบบรการลางชองทองอยาง ตอเนอง (CAPD) เปนบรการแรกสาหรบการทดแทนไตทใหกบผปวยทกรายหรอทเรยกวา PD First Policy ระบบบรการสขภาพทจดใหสาหรบผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง จงมความจาเปนตองพฒนาบคลากรและพฒนาการบรการดวย การปรบมาตรฐานการบรการสาธารณสขทกระดบเพอใหประชาชนไดมสขภาวะทดภายใตการเขาถงบรการอยางทวถงและเทาเทยม ดงนนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงเปนบรการใน ระดบปฐมภมจงตองมการพฒนาคณภาพบรการเพมขน มแผนการพฒนาคณภาพทมขนตอน และ เนนการพฒนาอยางตอเนอง เนนทบคคลากรมทกษะในการใหบรการและการดแลทไดคณภาพ(สานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข, 2545 ) ซงสอดคลองกบผวจยซงเหนวาการ

พฒนาคณภาพบรการควรเรมจากการพฒนาบคลากรตามมาตรฐานการบรการเพอใหความรและทกษะในการใหบรการเพมขนมองคประกอบดานตางๆ เรมตงแตการจดระบบภายในสถานพยาบาลทมระบบขอมลและแนวทางการตดสนใจทเหมาะสม มการออกแบบการจดบรการใหสอดคลองกบผปวย ทสาคญคอ สนบสนนการจดการตนเองและการทางานรวมกบชมชน เพอเสรมพลงชมชน สรางนโยบายสขภาพสาธารณะและการสรางสภาพแวดลอมใหเหมาะสม ดงน

1. การจดบรการในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ประกอบดวย 1.1 การดแล รกษาผปวยอยางผสมผสาน ตอเนอง 1.2 การใหคาปรกษา หรอจดกจกรรมบรการประเภทตางๆ เพอใหความร เสรมทกษะ

ในการดแลตนเองของผปวย ผมารบบรการ 1.3 มการจดการเพอสนบสนนการจดการตนเองของผปวยและครอบครว

2. การจดบรการทบาน 2.1 การตดตาม เยยมบานผปวยทขาดนด ผปวยทมารบบรการทสถานพยาบาลไดยาก

หรอผปวยทมปญหาซบซอน 2.2 การเสรมกจกรรมสนบสนนใหผปวยและครอบครวสามารถจดการวถชวตทลดความเสยง และปองกนภาวะแทรกซอน

3. การดาเนนงานในชมชน 3.1. การจดกจกรรมเพอคดกรองภาวะเสยง คนหาผปวยเชงรกในชมชนไดอยาง

ครอบคลม 3.2 การรวมมอกบชมชนทองถน ในการดาเนนการสงเสรมสขภาพทเสรม สมรรถนะของบคคลใหแขงแรง และสรางสภาพแวดลอมทเออตอการลดปจจยเสยง โดยดาเนนการแบบบรณาการกบกจกรรมสงเสรมสขภาพอนแตมการวางแผนเนนกลมเปาหมายทมภาวะเสยงสงบางพนทอาจมการจดกจกรรมบรการผปวยเรอรงในชมชนเพอทาใหผปวย เขาถงบรการไดทวถงมากขน

4. การจดระบบสนบสนนและการเชอมตอระหวางโรงพยาบาล การจดระบบสนบสนนการเชอมตอระหวางการจดระบบสนบสนน และ การเ ชอมตอระหวางโรงพยาบาลแมขายกบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล โรงพยาบาลจะตองมการจดการเพอสนบสนนในดานตางๆ เชน สนบสนนและใหบรการตอเนอง ทงรบและสงตอ ทงดานการรกษาพยาบาล การตรวจทางหองปฏบตการ การดแลตามประเดนเฉพาะตามสภาพปญหา เชน การตรวจเฉพาะทาง การใหคาปรกษา การฟนฟสภาพ

บทบาทของพยาบาลเวชปฏบตในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลตอผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

การดแลผปวยในชมชนของเจาหนาทสาธารณสขในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ตองมความเชอมโยงถงผใหบรการดานสขภาพอนๆทเหมาะสมและเปนไปในทศทางเดยวกน จะทาใหการดแลเกดผลลพธทางการพยาบาลทด พยาบาลเวชปฏบตผทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงอยใกลชดกบผปวยมากทสด และจะตองสามารถปฏบตการพยาบาลไดในบทบาทตางๆคอ (อรวรรณ ขนสาร, 2552 : 31-45)

1.การปฏบตการพยาบาลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ถอวาเปนบทบาททสาคญทสดเพราะ เปนการพยาบาลเฉพาะทาง ทตองใชความร ทกษะ และความชานาญสง และตองใชความประณตในการดแลผปวย บคลากรทางการพยาบาลทมหนาทดแล ตองมความรความเขาใจทงโรค ภาวะแทรกซอน วธการรกษาเปนอยางด ตลอดจนการนาเทคโนโลย และนวตกรรมใหม ๆ มาใชในการรกษาเพอใหผลการรกษาทดขน ตองมการพฒนาความสามารถตนเองใหเพมขนตลอดเวลา รวมทงจะตองใชการประยกตความรพนฐานเกยวกบ

2. กระบวนการพยาบาล เพอนามาใชในการดแลผปวยทงตวผปวยเองและครอบครวแบบองครวม เพอใหผปวยมคณภาพชวตทด และมความสามารถในการแกไขภาวะแทรกซอน เนองจากการดแลตนเองทบานของผปวยได

3. การใหคาปรกษา เปนสงทสาคญมาก เพอสงเสรมใหผปวยมการปรบตวทด สงเสรมสมพนธภาพภายในครอบครวใหมยอมรบกบการเปลยนแปลงทเกดขน การใหคาปรกษากอนการบาบดทดแทนไตนนจะชวยใหผปวยเขาใจและรจกวธการตางๆเกยวกบการบาบดทดแทนไต และใหสทธในการเลอกวธการบาบดทดแทนไตดวยตนเองใหเหมาะสมกบบรบทของตน ทาใหผปวยมความตงใจ ทจะดแลชวยเหลอตนเอง โดยเฉพาะปจจยทางจตสงคมจาเปนอยางยงทจะตองทาความเขาใจถงหลกการและวธการ ขนตอนของการรกษา เพอทจะใชเปนเครองมอในการสรางเสรมพลงอานาจใหกบผปวยและผดแล แตละรายซงมความแตกตางกน การใหคาปรกษาตองดาเนนการท งภายในและภายนอกองคกร เนองจากพยาบาลเปนผทมความเชยวชาญทางคลนคและการใชขอมลเชงประจกษมความใกลชดกบผปวยและญาตมากทสดในทมสขภาพ จงสามารถนาความรดงกลาวมาใหคาปรกษาดแลทงภายในและภายนอกองคกร คอ ใหความรแกบคลากรสขภาพและภายนอกองคกรคอครอบครวและชมชน ในการดแลผปวยไตเรอรงทรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

4. การสอสาร การสอน และเทคโนโลยการสอน เปนความสามารถของพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยกลมน เพราะการลางไตทางชองทองเปนวธการรกษาทเนนใหผปวยตองมความ

รบผดชอบในการดแลตนเองในการรกษาทบาน ดงนน ผปวยตองมการพฒนาความร ความสามารถในการดแลตนเอง ซงการสอนเปนวธทสาคญมากวธหนงในการพฒนาความสามารถของผปวยในการดแลตนเอง โดยเฉพาะขนตอนของการเปลยนถายถงน ายา การทาแผลทางออกของสาย Tenckhoff การใชเทคนคการปลอดเชอ หากการสอสารของพยาบาลไมมประสทธภาพ เมอผปวยกลบไปดแลตนเองทบานอาจเกดการตดเชอขน ซงอาจรนแรงจนผปวยไมสามารถทาการลางไตทางชองทองไดอก ตองเปลยนเปนวธอน ดงนนผปวยควรไดรบการแนะนาในการดแลตนเอง เพอปองกนความเสยงตอการตดเชอในระดบทถกตองตามวธการและขนตอนอยางเครงครด โดยการสอนผปวยจะเรมทาการสอนกอนผปวยไดรบการใสสาย Tenckhoff 1 สปดาห ทงภาคทฤษฏ และภาคปฏบต ภายใตการนเทศของพยาบาล

5. จรยธรรมและการพทกษสทธของผปวย เปนพนฐานของวชาชพพยาบาลอยแลว ความตองการของผปวยมไดตองการพยาบาลทมความร ความสามารถ ความชานาญเพยงอยางเดยว แตผปวยตองการความเอออาทรจากพยาบาลดวย ดงนนจรยธรรมและการพทกษสทธจงเปนสมรรถนะท สาคญของพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวย

6. สนบสนนการปฏบตงานการบรการพยาบาลใหมประสทธภาพ และสงผลดกบผปวย และผปวยมความพงพอใจ ซงสอดคลองกบ สมรรถนะพยาบาลวชาชพ สภาการพยาบาล ทกาหนดสมรรถนะของพยาบาลในดานวชาการ และการวจย โดย พยาบาลวชาชพตองมความ ตระหนกรในสงทตนไมร และมคาถามทเกดจากการปฏบตงานทจะนาไปสการแสวงหาความร สบคนความรดวยวธการทเหมาะสมจาก ตารา บทความวชาการและงานวจยตางๆ และสามารถนามาประยกตใชในการปฏบตงานได สรปประเดนความรจากประสบการณของตนเองได และสามารถถายทอดความรใหผอนเขาใจได แลกเปลยนเรยนร ความรในการปฏบตงาน กบผรวมงาน ผเกยวของ ในการพฒนางาน และแกไขปญหาในการปฏบตงาน ดาเนนการวจยทเปนประโยชนตอผปวย หนวยงานและสงคม โดยไมละเมดสทธของผถกวจย และคานงถงจรรยาบรรณนกวจย ประยกตใชกระบวนการวจยในการแสวงหาความรเพอพฒนาการปฏบตการพยาบาล

7. การบรหารจดการในการวางแผนดาเนนงานตงแตการจดเตรยมบคลากร อปกรณ เครองมอเครองใช การเตรยมดานความรเพอใหการพยาบาลดาเนนไปอยางมประสทธภาพ พยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวย ตองมความรดานการบรหารงานทวไป มความร ความเขาใจเกยวกบการจดตงองคกรพนฐาน

8. การดแลตอเนอง หลงจากทผปวยไดรบการสอนจากพยาบาลวชาชพทใหการดแลผปวยลางไตทางชองทองแลว ผปวยตองกลบไปดแลตนเองตอเนองทบานนน การเยยมบานจงเปนสงจาเปนสาหรบผปวยไตเรอรงทลางไตทางชองทองชนดตอเนอง และควรจะเยยมบานผปวยกอนท

ผปวยจะไดรบการบาบดทดแทนไตดวยการลางไตทางชองทอง เพอเปนการประเมนและเตรยมความพรอมใหกบผปวยในดานความสมพนธกบครอบครว การจดการสงแวดลอมใหถกสขลกษณะ การประเมนความเสยงและหาแนวทางแกไข เพราะพยาบาลจะนาขอมลทไดมาประกอบการพจารณาและการใหคาปรกษากอนการตดสนใจเลอกวธบาบดทดแทนไต การสอนผปวยขณะทใหการรกษา บนพนฐานสภาพแวดลอมและบรบทของผปวยจะเปนประโยชนตอผปวยและครอบครวเปนอยางมาก และเมอผปวยทาการรกษาแลวจะทาการเยยมบานหลงจากผปวยกลบบาน เพอ ประเมนการดแลตนเองของผปวยและผดแล สงแวดลอม และวางแผนการใหการพยาบาลตอไป และยงเปนประโยชนในการคนหาความเสยงของผปวยกอนทจะเกดภาวะแทรกซอน และหาทางปองกนไดอยางทนทวงท เพอลดการเกดอบตการณการเขานอนโรงพยาบาลของผปวยซงจะสงผลเสยใหกบผปวยได และยงตองประเมนไปถงสภาพครอบครว การยอมรบของครอบครว การใหการชวยเหลอ และสนบสนนจากครอบครว นอกจากนการเยยมบานยงเปนการปองกนภาวะตดเชอในชองทองของผปวยไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง

9. การประสานความรวมมอกบเจาหนาททงภายในทมสขภาพและนอกทมสขภาพ ตองมการประสานความรวมมอกบ เจาหนาทระดบตางๆในชมชน ทงในและนอกวชาชพ เนองจากมความเกยวของกบประสทธภาพของการพยาบาลรวมกบการมพฤตกรรมทถกตองเกยวกบสงแวดลอมในบาน บรเวณบานและสงแวดลอมในชมชนซงจะเกยวของกบแพทย พยาบาล เจาหนาทระดบตางๆในชมชน อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม) ผนาและผเกยวของในชมชน จงจะสามารถใหการพยาบาลผปวยไตเรอรงทรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทมประสทธภาพได

10. สามารถประเมนผลลพธทางการพยาบาล พยาบาลหรอเจาหนาทสาธารณสขผใหการดแล ตองสามารถประเมนผลการใหการพยาบาลของตนเอง ไดวาเปนไปตามวตถประสงคทตงไวหรอไม อยางไร เพอนาไปสการปรบปรงวธการประเมน

11. สามารถประกนคณภาพได การปฏบตการพยาบาลเพอดแลผปวยทรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองบนพนฐานของขอมลเชงประจกษ เปนการประกนคณภาพทางการพยาบาล เนองจากขอมลเชงประจกษในการพยาบาลถกสรางอยางมระบบตามระเบยบวธการวจย

ดงนน จงกลาวไดโดยสรปวา เจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนนไมวาจะเปนการปฏบตงานในตาแหนงใดกจาเปนทจะตองมศกยภาพในการดแลผปวย รบผดชอบภารกจ 5 ดาน คอ การสงเสรมสขภาพ รกษาพยาบาล ควบคมปองกนโรค ฟนฟสขภาพ และการคมครองผบรโภค โดยเนนการสรางสขภาพมากกวาการซอมสขภาพ โดยทาหนาทเปนผเชอมโยง ประสานการมสวนรวม ระหวางประชาชน ครวเรอน ชมชน โดยดงใหมามสวนรวมดแลสขภาพดวยตนเองเพอนาไปส “การสรางสขภาพแนวใหม” ทสอดคลองกบปญหาและความ

ตองการของประชาชนทครอบคลมทกมตทงกาย ใจ สงคม และวฒนธรรม รวมถงเชอมโยงภาคเครอขายทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชนทเกยวของเพอใหการสนบสนนการดาเนนงาน เชนโรงพยาบาลแมขาย อาสาสมครสาธารณสข การพฒนาบคลากรโดยการสงเสรมการรบรความสามารถตนเองแกเจาหนาทสาธารณสข ตามโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงผวจยสรางขนจากการศกษาทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของ แบนดรา (Bandura,1997) และการทบทวนวรรณกรรมพบวา เปนการสงเสรมการรบรความสามารถตนเอง และใหความรแกผทมประสบการณในการทางาน หรออาจจะเรยกไดวาเปนการเรยนรแบบผใหญ (Adult learning ) ดงนน ในการดาเนนการตามกระบวนการเรยนร จะตองยดหลกความสอดคลองกบสถานการณ หรอสอดคลองกบความตองการและประสบการณของบคลากรในหนวยงาน ตามแนวคดทฤษฎการเรยนรของผใหญ

จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ พบวากจกรรมการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เปนกจกรรมทสาคญในการดแลผปวยทบานและในชมชนซงจะชวยใหผปวยเกดภาวะแทรกซอนนอยลง ลดคาใชจายในการรกษาของผปวยและหนวยงานทรบผดชอบ โดยบคลากรทมความใกลชดกบผปวยและครอบครวมากทสดคอ เจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ซงปจจยทเกยวของตอความสาเรจในการดแลผปวยกลมน คอ การรบรความสามารถตนเองและความรในการดแลผปวยของของเจาหนาทสาธารณสข ซงเปนปจจยภายในของบคคลททาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมของเจาหนาทสาธารณสข ซงเปนปจจยภายในของบคคลททาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคลากร

งานวจยทเกยวของ

กนกวรรณ ประวาลทพย (2540) ศกษาผลของโปรแกรมการใหความร ตอความร ทศนคต และพฤตกรรมในการเฝาระวงการตดเชอในโรงพยาบาล ของพยาบาลโรงพยาบาลพระปกเกลา จนทบร พบวาภายหลงไดรบโปรแกรมการใหความรเรองการเฝาระวงการตดเชอ 1 เดอนและ 3 เดอน ประชากรศกษา มความรเพมขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001 มทศนคตทางบวกเพมมากขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001 มการรบรสมรรถนะตนเองมากขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.001 มพฤตกรรมทถกตองเพมมากขนภายหลงไดรบโปรแกรมการใหความร ตอความร ทศนคต และพฤตกรรมในการเผาระวงการตดเชอ ซงแสดงใหเหนวาการสงเสรมการบรสมรรถนะตนเองใหสงขน มความรเพมขนจะชวยใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปฏบตงาน

ชาลณ เอยม (2549) ศกษาความตองการการเรยนร เพอสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณและทกษะในการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล พฒนาโปรแกรมการศกษานอกระบบโรงเรยนเพอสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณและทกษะการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล และ ศกษาปจจยทเกยวของกบการนาโปรแกรมทพฒนาน นไปใช ผลการศกษาพบ วาเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบลมความตองการการเรยนรอยในระดบมาก และพบวาการพฒนาโปรแกรมฯ มสวนประกอบคอ 1) วตถประสงค 2) กลมผเรยน 3) ผสอน 4) เนอหาสาระ 5) กจกรรมการเรยนร 6. แหลงความรและสอการเรยนร 7. การวดและประเมนผล และ 8. สภาพแวดลอม และพบวาหลงการใชโปรแกรม เจาหนาทสาธารณสขระดบตาบลในกลมทดลองมการคดอยางมวจารณญาณสงกลมควบคม มทกษะการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพสงกวากกลมควบคม ปจจยทเกยวของกบการนาโปรแกรมไปใช ไดแก กลมผเรยน ผสอน กจกรรมการเรยนร แหลงความรและสอการเรยนรและสภาพแวดลอมจะพบวาในการทจะพฒนาบคลากรนนตองมการสงเสรมในเรองของกระบวนการเรยนร เนอหาสาระของการเรยนร กจกรรมในการเรยนรตลอดจนแหลงของความรและสอการเรยนร ซงปจจยตางๆนจะชวยสงเสรมใหเกดการพฒนามากขน

อทยวรรณ จนทรประภาพ (2547) ศกษาการรบรลกษณะงาน การรบรความสามารถในตนเอง แรงจงใจใฝสมฤทธ ทเกยวของกบการปฏบตงานของเจาหนาทพยาบาล โรงพยาบาลเมตตาประชารกษ (วดไรขง) พบวา 1) สถานภาพสมรสของเจาหนาทพยาบาลทแตกตางกนมผลการปฏบต งานแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 และไมพบวา อาย รายได และประสบการณการ ทางานของเจาหนาทพยาบาลทแตกตางกนมผลตอการปฏบตงานแตกตางกนการรบรลกษณะงานโดยรวมและรายดาน ไดแก ดานความหลาหลายของทกษะ ดานความมเอกลกษณของงาน ดานความ สาคญของงาน ดานความมอสระในการทางานของเจาหนาทพยาบาลมความสมพนธทางบวกกบผลการปฏบตงานและการรบรลกษณะงานดานผลสะทอนจากงานไมมความสมพนธกบผลการปฏบต งาน 3) การรบรความสามารถในตนเองมความสมพนธทางบวกกบผลการปฏบตงาน 4) แรงจงใจใฝสมฤทธมความสมพนธทางบวกกบผลการปฏบตงาน และ 5) การรบรความสามารถในตนเอง แรงจงใจใฝสมฤทธ และการรบรลกษณะงานดานความมเอกลกษณขอองงานเทานนทสามารถรวมกนพยากรณผลการปฏบตงานไดรอยละ 41.6 อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05

กมล ภวนกลกรรม (2549) ศกษาผลของการฝกอบรมแบบมสวนรวมในการดาเนนงานตามมาตรฐานศนยสขภาพชมชนทมตอการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสข อาเภอนาเชอก จงหวดมหาสารคาม พบวา 1) หลงการฝกอบรมเจาหนาทสาธารณสขมความรเรองมาตรฐานศนยสขภาพชมชนดานบรหารจดการและวชาการอยในระดบด แตมความรเรองการบรการอยในระดบ

ปานกลางซงเพมขนจากกอนการฝกอบรมอยางมนยสาคญทางสถตระดบ.05 2) หลงการฝกอบรมเจาหนาทมความคดเหนเกยวกบการปฏบตงานมาตรฐานศนยสขภาพชมชน ดานบรการและดานบรหารจดการไมแตกตางจากกอนฝกอบรม แตมเฉพาะดานวชาการทมความคดเหนดวย เพมขนจากกอนการฝกอบรมอยางมนยสาคญสถตทระดบ .05 3) หลงจากการฝกอบรมเจาหนาททมการปฏบตงานตามมาตรฐานศนยสขภาพชมชนดานบรหารจดการไมแตกตางจากกอนการฝกอบรม 4) ประชาชนทมารบบรการมความพงพอใจตอการใหบรการ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 โดยสรป การฝกอบรมแบบมสวนรวมโดยการใชกระบวนการใหเจาหนาท สาธารสขมสวนรวมในการคด วเคราะหปญหาและแกไขปญหาอยางเปนระบบ สามารถพฒนาความทงความรความคด และการปฏบตงานไดเปนอยางดยง จงสมควรทจะจดการฝกอบรมแบบมสวนรวมนไปประยกตใชงานกบการพฒนาบคลากรในลกษณะเดยวกนน

จฬาภรณ โสตะ(2544) ศกษาประสทธผลของคมอการดแลผปวยโรคเอดสของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย พบวา 1) คะแนนการดแลผปวยโรคเอดสทางดานรางกายหลงการทดลอง สงกวากอนทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.001) และสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต(p<0.001 ) 2) คะแนนการดแลผปวยโรคเอดสดานจตใจหลงการทดลองสงกวากอนทาการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต(p<0.001 )และสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.001 )3) คะแนนการดแลผปวยโรคเอดสทางดานสงคมกอนและหลงการทดลองของกลมทดลองไมมความแตกตางกนทางดานสถต แตวาสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.001 ) 4) คะแนนการดแลเครองมอเครองใชของผปวยโรคเอดสหลงการทดลองสงกวากอนการทดลองสงกวากอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.001 ) และสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.001 ) 5) การวเคราะหคะแนนรอยละของประสทธผลของคมอการดแลผปวยโรคเอดสอยในระดบสง จากผลการวจย พบวา คมอการดแลผปวย ทผล ชวยเพมประสทธภาพในการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล ดงนนในการทจะสงเสรมการปฏบตงานของบคลากรใหดยงขน ควรจดใหมคมอในการปฏบตงานนนๆสาหรบบคลากรเพอเปนแหลงศกษา คนควา หรอเปนแนวทางในการปฏบตงาน

นฤมล โชคเฉลมวงศ (2553)ศกษาผลของโปรแกรมการพฒนาพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสขอาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร พบวาหลงการทดลอง กลมทดลอง มคะแนนเฉลย ทง 3 ดาน คอ ดานทศนคต แรงจงใจ และการปฏบตงาน เพมมากขนจากกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p <.05) และหลงการทดลอง 2 เดอน กลมทดลอง มคะแนนเฉลย ทง 3 ดานดงกลาวเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต (p<.05) โดยสรป โปรแกรมการพฒนาพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสขสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาท

สาธารณสขไดเปนอยางด ดงนนสามารถนาโปรแกรมดงกลาวสามารถนาไปใชเปนแนวทางเพอพฒนาองคกรหรอหนวยงานอนตอไป

บรรพต วงวล (2547) ศกษาศกยภาพของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบลในการสงเสรมสขภาพตามแนวทางการปฏรประบบสขภาพ พบวา 1) ดานการรบร เจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล มระดบการรบรในการสงเสรมสขภาพตามแนวทางการปฏรประบบสขภาพในระดบสง 2) ดานความสามารถในการแกไขปญหา เจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล มระดบความสามารถดานการแกไขปญหาสขภาพอยในระดบสง 3) ดานแรงจงใจ เจาหนาทสาธารณสขตาบล มระดบแรงจงใจในการเสรมสขภาพตามแนวทางปฏรประบบสขภาพอยในระดบปานกลาง 4) ดานทศนคต เจาหนาทสาธารณสขตาบลมระดบทศนคตในการสงเสรมสขภาพตามแนวทางปฏรประบบสขภาพอยในระดบสง 5) ดานความตองการทจะเรยนร เจาหนาทสาธารณสขตาบล มระดบความตองการทจะเรยนรการสงเสรมสขภาพตามแนวทางปฏรประบบสขภาพอยในระดบปานกลาง จากผลการวจยพบวาการทบคลากรจะปฏบตงานตางๆใหมประสทธภาพสงนนมปจจยตางๆเขามามผล เชน ความร ความสามารถในการแกปญหา แรงจงใจในการปฏบตงานน นๆ ทศนคต ความตองการทจะเรยนรในเรองนนๆ ดงนนจงควรสนบสนนปจจยเหลานนใหแกบคคลากรเพอใหเกดประสทธผลของงานสงสด

ญาน ตราบด (2547) ศกษาผลการฝกอบรมหลกสตรการบรณาการเครอขายการบาบดพนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดของเจาหนาทสาธารสขในสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข พบวา 1) ปจจยทางชวสงคมไดแกประสบการณในการปฏบตงานดานยาเสพตดประเภทของสถานพยาบาลทปฏบตงาน มความสมพนธกบพฤตกรรมการนาเสนอผลอบรมการบรณาการเครอขายการบาบดพนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดไปดาเนนงานอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 2) ปจจยภายในตวบคคล ไดแกทศนคตตอการดาเนนงานและความคดเหนตอกระบวนการฝกอบรมอยในระดบปานกลางและมพฤตกรรมการนาผลการฝกอบรมไปใชในการปฏบตงานอยในระดบปานกลาง 3) ทศนคตตอการดาเนนงานและความคดเหนตอกระบวนการฝกอบรม มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการนาผลการฝกอบรมไปดาเนนงานอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 4) ตวแปรทสามารถรวมกนทานายพฤตกรรมการนาผลการฝกอบรมไปดาเนนงาน ม 3ตวแปรไดแก ทศนคตตอการดาเนนงาน ประเภทของสถานพยาบาลการปฏบตงาน ประสบการณในการปฏบตงานสามารถรวมกนทานายพฤตกรรมการนาผลการฝกอบรมไดรอยละ 23.50 ตวแปรทมอานาจในการทานายสงสดคอทศนคตตอการดาเนนงาน สามารถทานายพฤตกรรมการนาผลการฝกอบรมไปดาเนนงานดานการบาบดฟนฟสมรรถภาพไดรอยละ 16.30 จะพบวาปจจยทมผลตอการนาผลการอบรม ความร ไปดาเงนงานตอหลงการอบรม คอ 1) ปจจยทางชวสงคมไดแกประสบการณในการปฏบตงาน 2)

ปจจยภายในตวบคคล ไดแก ทศนคตตอการดาเนนงานและความคดเหนตอกระบวนการฝกอบรม 3) ทศนคตตอการดาเนนงาน ดงนนการทเจาหนาทสาธารณสขในหนวยงานตางๆ จะนาความร ทกษะตางๆไปดาเนนงานตอหลงจากไดรบการฝกอบรมตองนาปจจยเบองตนมาพจารณาในการฝกอบรมหลกสตรตางๆ

จากการศกษาขางตน พบวา การจดโปรแกรมสงเสรมใหเจาหนาทสาธารณสขมการรบรความสามารถตนเองและสงเสรมการเรยนรเพอใหเจาหนาทสาธารณสขมการรบรความสามารถตนเองและมความรเพมขนนน ตองมการจดกจกรรม มการวางแผนการสอน มการใชสอการเรยนร ตางๆ เปนสงกระตนใหเกดการเรยนรและเกดการรบรความสามารถตนเอง และจากการทบทวนวรรณกรรม มการศกษาวจยเปนจานวนมากในบคลากรสาธารณสขกลมตางๆ แตการศกษาในกลมของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล พบวามนอยมาก โดยเฉพาะในเรองการดแลผปวยโรคเรอรงตางๆมนอยมาก ซงบคลากรสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลนมความใกลชดกบผรบบรการมากกวาบคลากรสขภาพอนๆ จงมความสาคญมากในการดแลผปวยกลมตางๆ ทมการดแลทเฉพาะ ซบซอน ผปวยและครอบครวตองดแลตนเองซงตองอยภายใตการดแลของเจาหนาทสาธารณสข ดงนนผวจยจงสนใจทจะสนบสนนการจดโปรแกรมสงเสรมการรบรความสามารถตนเองและความรแกเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพเพอสงเสรมความสามารถในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

บทท 3

วธการดาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง(Quasi-experimental research) แบบหนงกลมเปรยบเทยบกอน-หลง (One group pre-post test) เพอศกษาผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในพนทอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร

แผนผงการวจย

กลมทดลอง

o1 X o2

O 1 = การเกบรวบรวมขอมลกอนการใชโปรแกรม

O 2 = การเกบรวบรวมขอมลหลงการใชโปรแกรม

X = โปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

แผนผงการทดลองใชโปรแกรม

Wk 1 2 3 4 5

1 = การเกบรวบรวมขอมลกอนการทดลอง 2 = การเกบรวบรวมขอมลหลงการทดลอง 3 สปดาห โดยใชแบบสอบถาม 3 = การเกบรวบรวมขอมลหลงการทดลอง4 สปดาหโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน X = โปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทาง

ชองทองชนดตอเนอง X 1 = กจกรรมครงท 1 จดการอบรมใหความร X 2 = กจกรรมครงท 2 จดประสบการณการฝกปฏบตงานในสถานทจรง X 3 = กจกรรมครงท 3 จดการประชมกลมเพอสรปผลการเรยนร เปดโอกาสใหเจาหนาท

สาธารณสข อภปรายปญหา แสดงความคดเหน และขอเสนอแนะ Wk = สปดาหทจดกจกรรม

สถานทศกษา

สถานทในการวจยครงน คอ พนทรบผดชอบของสานกงานสาธารณสขอาเภอดอนเจดย ซงเปนอาเภอหนงในสบอาเภอของจงหวดสพรรณบร มเขตการปกครอง 5 ตาบล 52 หมบาน ม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 9 แหง มเจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จานวน 30 คน มผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองจานวน 10 ราย เจาหนาทสาธารณสขตองใหการดแลผปวยกลมนทงทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและทบานผปวย อยางนอย เดอนละ 1-2 ครง

X X1 X2 X3

O1 O2 O3

ประชากรและประชากรศกษา

ประชากรทศกษา คอ เจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จานวน 30 คน ประกอบดวย

1. นกวชาการสาธารณสข แยกเปน 1.1 ผอานวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 9 คน 1.2 นกวชาการสาธารณสขผปฏบตการ 3 คน

2. พยาบาลวชาชพ 4 คน 3. เจาพนกงานสาธารณสข 14 คน โดยเลอกเจาหนาทสาธารณสขทงหมดทกคนเนองจากมเจาหนาทสาธารณสขทงหมด 30 คน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวยเครองมอ 2 ประเภท คอ

1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เพอประเมนประชากรศกษา กอนและหลงการจดโปรแกรมการพฒนาศกยภาพเจาหนาทสาธารณสข ลกษณะของแบบสอบถามประกอบดวย 3 สวนดงน สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของประชากรทศกษา เปนแบบเกบขอมลทวไปสวนบคคลของประชากรศกษา ซง ประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ประสบการณการฝกอบรม ตาแหนงในการปฏบตงาน ประสบการณการทางาน ประสบการณการดแลผปวย จานวน 11 ขอ เปนคาถามแบบเลอกตอบและคาถามปลายเปด สามารถเลอกตอบไดมากกวาหนงขอ สวนท 2 แบบสอบถามเพอประเมนการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ซงผวจยสรางขนจากการศกษาการสรางแบบสอบถามและการทบทวนวรรณกรรมงานวจยทเกยวของกบการดแลผปวยหรอการปฏบตงานของประชากรศกษา หรอประชากรทเปนกลมเจาหนาทสาธารณสข รวมกบทฤษฎการรบรความ สามารถตนเองของแบนดรา (Bandura, 1997) และทฤษฎการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980) ประกอบดวยขอคาถาม จานวน 30 ขอ ลกษณะเปนมาตราสวน ประมาณคา 5 ระดบ (Rating scale) และใหคาคะแนน ดงน (สรชย พศาลบตร, 2550: 33-35)

ไมมนใจเลย หมายถง เจาหนาทสาธารณสขความรสกไมมนใจเลยวาจะสามารถปฏบตการดแลผ ปวยในขอน นได ใหคะแนนเทากบ 1 คะแนน

มนใจเลกนอย หมายถง เจาหนาทสาธารณสขมความรสกมนใจเพยงเลกนอยวาจะสามารถปฏบตการดแลผ ปวยในขอน นได ใหคะแนน เทากบ 2 คะแนน

มนใจปานกลาง หมายถง เจาหนาทสาธารณสขมความรสกมนใจปานกลางวาจะสามารถปฏบตการดแลผ ปวยในขอนนได ใหคะแนน เทากบ 3 คะแนน

มนใจมาก หมายถง เจาหนาทสาธารณสขมความรสกมนใจเปนสวนมากวาจะสามารถป ฏ บ ต ก า ร ด แ ล ผ ป ว ย ใ น ข อ น น ไ ด ใ ห ค ะ แ น น เทากบ 4 คะแนน

มนใจมากทสด หมายถง เจาหนาทสาธารณสขมความรสกมนใจอยางเตมทวาจะสามารถปฏบตการดแลผ ปวยในขอน นได ใหคะแนน เทากบ 5 คะแนน

การแปลผลคะแนนรายขอและโดยรวม ใชคาเฉลยทมคาตงแต 1.00 – 5.00 โดยพจารณาตาม เกณฑของเบสท (Best, 1977 : 14 อางใน จนทนา ชาญประโคน, 2550 ) ดงน

Maximum – Minimum = คะแนนสงสด – ตาสด

Interval จานวนชน 5 – 1 = 1. 3 3

คะแนนการรบรความสามารถตนเองทไดประเมนตามระดบคะแนน ซงแบงออกเปน 3 ระดบ ดงน

คะแนน 1.00 - 2.33 หมายถง เจาหนาทสาธารณสขมการรบรความสามารถตนเองใน การดแลผปวยในระดบตา

คะแนน 2.34 - 3.67 หมายถง เจาหนาทสาธารณสขมการรบรความสามารถตนเองใน การดแลผปวยในระดบปานกลาง คะแนน 3.68 - 5.00 หมายถง เจาหนาทสาธารณสขมการรบรความสามารถตนเองใน การดแลผปวยในระดบสง

สวนท 3 แบบประเมนความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสข ทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม แบบสอบถามประกอบดวยขอคาถามทประเมนความร มลกษณะเปนคาถามแบบถก-ผดจานวน 33 ขอ การใหคะแนน ขอทตอบผดไดเทากบ 0 คะแนน ขอทตอบถกไดเทากบ 1 คะแนน ดงนนคะแนนทไดสงสดเทากบ 33 คะแนน คะแนนทไดต าสดเทากบ 0 คะแนน โดยคดคาคะแนนเตมเทากบ 33 คะแนน

การแปลผลคะแนนโดยพจารณาตามเกณฑของบลม (Bloom, 1968: 60 อางในจนทนา ชาญประโคน, 2550: 56-57) ดงน

คะแนนมากกวา รอยละ 80 (คะแนนเฉลยมากกวา 26.40 ) หมายถง มความรในการดแลผปวยในระดบมาก

คะแนนระหวางรอยละ 60-80 (คะแนนเฉลย 19.80–26.30 คะแนน) หมายถง มความรในการดแลผปวยในระดบปานกลาง

คะแนนนอยกวารอยละ 60 (คะแนนเฉลยนอยกวา 19.80 คะแนน) หมายถง มความรในการดแลผปวยในระดบนอย

2. ท ไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาเครองมอทใชในการดาเนนการวจย คอ โปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทผวจยไดสรางขนจากการศกษา ตารา เอกสารและทบทวนงานวจยทเกยวของหรอมความคลายคลงกนในกลมประชากรทศกษาโดยใชกรอบแนวคดตามทฤษฏการเรยนรทางปญญาสงคม ของแบนดรา (Bandura,1997) และทฤษฏการเรยนรของผ ใหญ (Knowles, 1980) ซงมขนตอนในการสราง ดงน

2.1 ศกษาตารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของกบทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของแบนดรา (Bandura,1997) งานวจยทเกยวกบทฤษฎการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980) งานวจยทเกยวกบการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในการวจย แลวกาหนดเนอหาตามแนวทางการสงเสรมการรบรความสามารถตนเองและความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

2.2 พฒนาโปรแกรมพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ตามทฤษฏการเรยนรทางปญญาสงคม ของแบนดรา (Bandura,1997) และทฤษฏการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980)ในการพฒนาโปรแกรมและกระบวนการสอนและ ฝกปฏบตใหแกเจาหนาทสาธารณสข กจกรรมในโปรแกรมการอบรมฯ จงตองประกอบดวย การวางแผนการเรยนร จดรปแบบการเรยนรทประกอบดวยกาหนดวตถประสงค การกาหนดเนอหา

ความร สรรหาวทยากรผสอน/ใหความร สอการเรยนรการสอน การวดและประเมนผลกอนและหลงการใชโปรแกรม การเกบขอมล การประเมนผลการดาเนนงานวจย สอการเรยนรทใชในโปรแกรมการอบรมฯ คอ

2.2.1 แผนการสอน ซงใชเปนแนวทางในการสอน เพอใหความรแกเจาหนาทสาธารณสขซงเปนประชากรในการศกษาวจย เพอสงเสรมการรบรความสามารถตนเองและความรในการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มประโยชนในการกาหนดขอบเขตของเนอหาทสอน เพอใหครอบคลมและสอดคลองเปนไปในทศทางเดยวกนกบวตถประสงคของการวจย โดยผวจยศกษาคนควาจากเอกสารวชาการ ตารา และการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ เพอใหเนอหาครอบคลมการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบ การรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

2.2.2 คมอการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองในชมชนโดยผวจยไดศกษาคนควาจากเอกสารวชาการ ตารา และการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

2.2.3 แผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน (Computer Assisted Instruction : CAI ) เนอหาเกยวกบการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เพอเปนแหลงความร เปนสอในการเรยนรของเจาหนาทสาธารณสข เนอหาความรในแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอนเรอง “การดแลผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง” ซงผ วจยไดสรางขนจากการศกษาตาราเอกสารและทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ประกอบดวย ความรเรองไตและโรคไต การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การคดเลอกผปวยเพอรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การประเมนและการเตรยมตวผปวยกอนเขารบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การ ดแลผปวย ระยะแรกทบานหลงรบการใสสายทอลางไต การดระยะใสน ายาลางไต หลกการปราศจากเชอ การลางมอ ขนตอนการเปลยนนายาในระบบตางๆ การจดบนทกการดแลแผลชองสายออก ( Exit site ) ภาวะแทรกซอนการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การแกไขปญหาฉกเฉนเบองตน การดแลและเกบน ายา การเยยมบานผปวย แนวทางการดแลภาวะโภชนาการและการออกกาลงกายสาหรบผปวยทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

ในโปรแกรมการอบรมฯ มการจดกจกรรม 3 ครง ในชวงเวลา 4 สปดาหโดย มรายละเอยดของกจกรรม ดงน

1. การใชคาพดแนะนาหรอชกจงดวยคาพด (Verbal persuasion) เพอใหเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เชอวาตนเองมความสามารถทจะประสบความสาเรจในการดแลผปวย โดยการใชคาพดชกจงใหเกดความเชอมนในความสามารถของตนเอง เกดความพยายาม และมกาลงใจในการดแลผปวย ผานการใหความรโดยการสอนและใหกาลงใจประกอบดวยกจกรรม ดงน 1.1 การใหความรโดยการสอนเปนกลมแกเจาหนาทสาธารณสข ในเรองไตและโรคไต การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การคดเลอกผปวยเพอรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การประเมนและการเตรยมตวผปวยกอนเขารบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การดแลผปวยลางไตทางชองทองแบบตอเนองระยะแรกทบานหลงรบการใสสายทอลางไต การดระยะใสนายาลางไต หลกการปราศจากเชอ การลางมอ ขนตอนการเปลยนน ายาระบบ ANDY-DISC ขนตอนการเปลยนนายาระบบ Twin bag การจดบนทก การดแลแผลชองสายออก ( Exit site ) ภาวะแทรกซอนของการรกษาดวยการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง การแกไขปญหาฉกเฉนเบองตน การดแลและเกบนายา แนวทางการดแลรกษาภาวะโภชนาการในผปวยลางไตทางชองทองแบบตอเนอง การเยยมบานและการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองทบานและชมชน การใชยาในผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง การออกกาลงกายในผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง โดยการบรรยาย สาธต ฝกปฏบต มการใชสอการเรยนรประกอบการสอน ไดแก เอกสารประกอบการบรรยาย คมอการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง และแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอนเรอง “การดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 1.2 การกระตนใหเจาหนาทสาธารณสข เกดพฤตกรรมการดแลผปวยทเหมาะสม โดยการ กลาวสนบสนนใหกาลงใจใหเกดความมนใจในความสามารถตนเอง รวมทงเสรมแรงจงใจเมอสามารถปฏบตกจกรรมการดแลไดถกตองโดยกลาวคาชนชมในความสามารถของเจาหนาทสาธารณสข 2 การเรยนรผานตวแบบ (Modeling) เพอใหเกดประสบการณทางออมโดยจดใหเจาหนาทสาธารณสขไดเรยนรผานตวแบบทมชวต (Live modeling) ในทน ผวจยเชญเจาหนาทสารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทมประสบการณการดแลผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง แลวประสบความสาเรจในการดแลผปวยมาถายทอดประสบการณการดแลผปวย ผเขารวมอบรมไดสงเกตตวแบบทมชวตเปนการกระตนใหเจาหนาทสาธารณสขเชอมนวาตนเองกมความสามารถจะกระทาพฤตกรรมนนๆ ไดเชนเดยวกน

ในการจดกจกรรมท 1 และ 2 ผวจยใชสถานทหองประชมของสานกงานสาธารณสข อาเภอดอนเจดย ในการอบรมความร โดยกอนการอบรมความร ผวจยดาเนนการเกบขอมลกอนการใหความรดวยแบบสอบถาม และดาเนนการอบรมความร ตามคมอการดแลผปวยฯ ทผวจยสรางขน ในชวงนไดเชญทมวทยากรจากโรงพยาบาลเจาพระยายมราช ซงเปนทมสขภาพทดแลผปวยกลมน ของ ซงวทยากรมความเชยวชาญในการดแลผปวยกลมนอยางครบวงจร โดยทผวจยจะเปนผ ประสานงาน เตรยมแหลงความร สอการเรยนร และอานวยความสะดวกดานตางๆ 3. การมประสบการณความสาเรจของตนเอง (Enactive mastery experiences) จดใหเจาหนาทสาธารณสขเกดการกระทาทประสบผลสาเรจดวยตนเอง เพอใหเจาหนาทสาธารณสขมประสบการณตรงจากการไดรบผลสาเรจในการดแลผปวยผานการทากจกรรมเพอฝกปฏบต โดย

3.1 ไดจดใหมการฝกปฏบตดวยตวเอง เชน การทาแผล exit site การเปลยน ถายนายา การลางมอ เปนตน

3.2 จดกจกรรมการดแลผปวยทบานพรอมทมวทยากร เพอใหเกดการเรยนรจากสถานการณจรง ผปวยจรง และสงแวดลอมจรง

3.3 มการสนบสนนเอกสารประกอบการดแลผปวย สอการเรยนร แผนซดรอม โปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน ใหเจาหนาทสาธารณสขไดนากลบไปศกษาเรยนรดวยตนเองหลงจากการอบรมความรในหองเรยน เพอเออตอการทบทวนความรดวยตนเอง ในเวลาทสะดวกและเหมาะสม ตามบรบทของผเขารบการอบรมแตละคน ในการจดกจกรรมท 3 ผวจยจดการเรยนรในสปดาหท 2 ทบานของผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองในพนทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ทมผปวยอยในความดแล เพอใหเกดการเรยนรจากประสบการณจรงโดยแบงทมวทยากรและผเขารบการอบรมเปน 2 กลม กจกรรมท 4 การกระตนเราทางอารมณ ( Emotional arousal ) โดยการเปดโอกาสใหเจาหนาทสาธารณสขไดมการพดคย เกยวกบประสบการณการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ปญหาทเคยพบจากการดแลผปวย เพอใหเกดการเรยนรรวมกบการฝกปฏบตในการดแลผปวยจรง เพอสรปผลการเรยนร เปดโอกาสใหเจาหนาทสาธารณสขอภปรายปญหา รวมแสดงความคดเหน เสนอแนะขอคดเหนตางๆ ทไดจากการจดโปรแกรมการอบรมฯ โดยผวจยจดใหมการประชมกลมหลงจากการอบรมความรและหลงจากการฝกปฏบตจรงในสปดาหท 4 และมการตดตามประชากรศกษา ดวยโทรศพทและจดหมายอเลคทรอนก (E-mail) ตดตอผานระบบอนเตอรเนท เพอตดตามการใชแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน (Computer Assisted Instruction : CAI)

การจดกจกรรมในงานวจยครงน ใชระยะเวลาทงหมด 4 สปดาห โดยแบงเปนการจดกจกรรม 3 ครง ดงแผนภาพท 7

แผนภาพท 7 ขนตอนการดาเนนการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษา ดวยวธกาลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรม สขภาพตาบล

เจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

การประเมนความรและการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวย กอนใชโปรแกรม

โปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทอง ชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

1. การใชคาพดแนะนาหรอชกจงดวยคาพด ( สปดาหท 1 ) 1.1 การใหความรโดยการสอนเรองไตและโรคไต การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง และการดแลทบานและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1.2 กลาวสนบสนนใหกาลงใจ เสรมแรงจงใจกลาวคาชนชมในความสามารถของเจาหนาท สาธารณสข 2. การเรยนรผานตวแบบ การสงเกตตวแบบทประสบความสาเรจจากการดแลและแนะนา การใชคมอการดแลผปวย 3. การมประสบการณความสาเรจของตนเองโดยใหทากจกรรมเพอฝกทกษะ เชน การลางมอ การทาแผลชองสายออก การเปลยนถายนายา (สปดาหท 2) 4. การกระตนเราทางอารมณ โดยการเปดโอกาสใหมการพดคย เกยวกบการดแลผปวย ปญหา ทเคยพบจากการดแลผปวย เพอใหเกดการเรยนรรวมกบการฝกทกษะในการดแลผปวย (สปดาหท 4และสปดาหท 5) ตดตามการเรยนรของกลมประชากรโดยการใชสอการเรยนร ไดแก CAI, E-mail,การใชโทรศพท

การประเมนความรและการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวย หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ การหาความตรงเชงเนอหาของเครองมอ (Content validity)

การหาความตรงเชงเนอหาของเครองมอ ผวจยนาเครองมอทสรางขนไปใหผทรงคณวฒจานวน 5 คน โดยดาเนนการตรวจสอบความตรงของเชงเนอหา (Content validity) และการใชภาษาความชดเจนของแบบสอบถาม เพอใหครอบคลม ตรงตามเนอหา ดงน

แพทยผเชยวชาญดานโรคไต 2 คน อาจารยพยาบาลชานาญการ กลมวชาการพยาบาลบคคล 2 คน ทมปญหาสขภาพ (ผใหญ และผสงอาย ) 1 คน พยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสง ดานซเอพด 2 คน ผวจยประปรงตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ โดยมวธการและเกณฑการหาดงน

วธการหาคาดชนความตรงตามเนอหาของเครองมอทงชด (Content validity index: CVI) (บญใจ ศรสถตยนรากร, 2550: 224)

CVI = จานวนคาถามทผเชยวชาญระบการใหความคดเหนระดบ 3 และ 4 จานวนขอคาถามทงหมด เกณฑ คา CVI > 0.8 วธการหาคาดชนความสอดคลอง (Index of item object congruence: IOC) (บญใจ ศรสถตยนรากร, 2550: 224)

IOC = ΣR n ΣR = ผลรวมของคะแนนการพจารณาของผเชยวชาญ n = จานวนผเชยวชาญ เกณฑ คา IOC > 0.8 และคา IOC สาหรบเครองมอทพฒนาใหมคาแอลฟาทยอมรบได คอ > 0.7 ในการวจย ผวจยสามารถทจะเลอกหาคา CVI หรอ IOC เพยงคาใดคาหนง ผลการวเคราะหคาดชนควมตรงเชงเนอหาของเครองมอทง 2 ชด เปนดงน

1. แบบสอบถามความรเรอง การดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มคา CVI = 0.84

2. แบบสอบถามการรบรความสามารถตนเองเรอง การดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มคา CVI = 0.91

การหาความเชอมนของเครองมอ ผวจยนาเครองมอทผานการตรวจสอบหาความตรงดานเนอหา ตรวจสอบความ

เหมาะสมจากผทรงคณวฒ และนามาปรบปรงแกไขเรยบรอยแลว ไปทดลองใชกบเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทมลกษณะคลายคลงกบประชากรศกษา จานวน 30 ราย ในเขตรบผดชอบของสานกงานสาธารณสขอาเภออกอาเภอหนง ซงไมใชพนทศกษา จากนนนาแบบสอบถามทไดมาวเคราะหหาความเชอมน (Reliability) คอ

1. แบบประเมนความรเรองการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล วเคราะห หาคาความเชอมน (Reliability) ของเครองมอโดยใชสตรของคเดอร-รชารดสน (พวงรตน ทวรตน, 2543 : 162) ดงน

สตร KR – 20 ]1[1 2

ts

pqk

k ∑−−

=

เมอ KR – 20 แทน ความเชอมนของแบบทดสอบทงฉบบ k แทน จานวนขอของแบบทดสอบทงฉบบ P แทน อตราสวนของผตอบถกในขอนน q แทน อตราสวนของผตอบผดในขอนน x แทน คาเฉลยของคะแนนรวม 2

ts แทน ความแปรปรวนของคะแนนรวม วธนใชในการหาคาความเชอมนสาหรบเครองมอหรอแบบทดสอบทมการใหคะแนนแต

ละขอเปนแบบ 0, 1 คอตอบถกให 1 คะแนน ตอบผดให 0 คะแนน 2. แบบสอบถามการรบรความสามารถตนเอง เรองการดแลผปวยโรคไตเรอรงทไดรบ

การรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล วเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) โดยใชสมประสทธแอลฟา ครอนบาช (Cronbach’ s Alpha Coefficient) พบวามคาความเชอมน = 0.98

การพทกสทธประชากรศกษา

ผวจยทาการพทกษสทธของประชากรศกษา ทเขารวมวจยโดยการแนะนาตว จดทาเอกสารชแจงใหประชากรศกษา ทราบถงวตถประสงค วธการและขนตอนการวจย วธการเกบขอมล

รวมทงประโยชนทจะไดรบจากการวจยครงน ผวจยขอใหประชากรศกษา ลงนามในใบยนยอมเขารวมวจย การใหความรวมมอครงนเปนไปตามความสมครใจของผเขารวมวจยผเขารวมวจยสามารถปฏเสธการใหขอมลและการเขารวมการวจยได หากไมประสงคมสวนรวมในการวจยครงนกมสทธ ทจะออกจากการวจยไดตลอดเวลา ขอมลทประชากรศกษาตอบในเครองมอชดตางๆ ผวจยจะเกบรกษาไวเปนความลบและนามาใชในการวจยครงนเทานน การนาเสนอผลการวจยจะกระทาในภาพรวม การเกบรวบรวมขอมล

ผวจยดาเนนการเกบขอมลตงแตเดอนมนาคม ถงเดอนเมษายน 2555 โดยมขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน

1. ผวจยนาหนงสอขออนญาตดาเนนการวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมการทาวจยของมหาวทยาลยครสเตยน และหนงสอแนะนาตวจากคณบดบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน ไปยงสาธารณสขอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร เพอขออนญาตเกบขอมล และขอความรวมมอในการดาเนนการวจย 2. เมอไดรบการอนมตจากสาธารณสขอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร แลว ผวจยเขาพบประชากรศกษา ผวจยไดทาการพทกษสทธผเขารวมวจย ตามรายละเอยดดงไดไวแลว

3. การจดกจกรรม งานวจยครงนใชระยะเวลาทงหมด 4 สปดาห โดยแบงเปนการจดกจกรรม 3 ครง ตามทกาหนดในโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวย วธการลางไตทางชองทอง ชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

4. ผวจยเกบรวบรวมขอมลภายหลงสนสดการอบรมตามโปรแกรมการอบรมฯ แลวนาขอมลมาวเคราะหทางสถตตอไป การวเคราะหขอมล การวจยครงน ผวจยนาขอมลมาวเคราะห โดยใชสถตวเคราะห ดงน 1. วเคราะหขอมลสวนบคคล โดยใชสถต การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. เปรยบเทยบความรของเจาหนาทสาธารณสขในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวย

วธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ โดยใชสถต z - test

3. เปรยบเทยบการรบรความสามารถตนเองของเจาหนาทสาธารณสขในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ โดยใชสถต z – test

 

73  

บทท 4

ผลการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบกลมเดยว วดผลกอน-หลง เพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร โดยผวจยเลอกประชากรศกษา แบบเฉพาะเจาะจงทงหมด 30 ราย ระหวางเดอนมนาคมถงเดอนเมษายน พ.ศ.2555 ผลการศกษานาเสนอในรปตารางประกอบคาบรรยาย ตามลาดบดงน สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของประชากรศกษา สวนท 2 ขอมลเปรยบเทยบคะแนนการรบรในการดแลผปวยโรคไตทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผ ปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนท 3 ขอมลเปรยบเทยบคะแนนการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยโรค ไตทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ การพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนท 1 ขอมลสวนบคคล ประชากรศกษา เปนเจาหนาทสาธารณสขทปฏบตงานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ตาบล ในสงกดสานกงานสาธารณสขอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร จานวน 30 ราย จาแนกตามเพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา ประสบการณการฝกอบรมระยะสนหรอหลกสตรเฉพาะ

74  

ทาง ตาแหนงในสถานทปฏบตงาน ประสบการณการทางานในโรงพยาบาล ประสบการณการทางานทหนวยบรการปฐมภมหรอโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลประสบการณการทางานทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลทปฏบตงานในปจจบนและจานวนผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองในชมชนทดแล ดงแสดงในตารางท 1-4

ตารางท 1 แสดงจานวนและรอยละของประชากรศกษาจาแนกตาม เพศ อาย สถานภาพสมรส

ขอมลสวนบคคล ประชากรศกษา

จานวน (คน) รอยละ

เพศ ชาย หญง

อาย อาย < 25 ป อาย 25 - 34 ป อาย 35 – 44 ป อาย 45 ปขนไป

อายเฉลย = 36.17 ป อายต าสด = 23 ป อายสงสด = 48 ป ( µ = 36.17 , σ =1.34 , Max = 48 , Min = 23 )

สถานภาพสมรส โสด ค หมาย

11 19

3 10 13 4

8 21 1

36.70 63.30

10.01 33.33 43.33 13.33

26.70 70.00 3.30

จากตารางท 1 พบวาประชากรศกษาสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 63.30 เปน

เพศชาย คดเปนรอยละ 36.70 สวนใหญมอายอยระหวาง 35-44 ป คดเปนรอยละ 43.33 อายสงสดคอ 48 ป อายนอยทสด 23 ป อายเฉลย 36.17 ป สถานภาพสมรสสวนใหญ ค คดเปนรอยละ 70.00 มสถานภาพ โสด รอยละ 26.70

75  

ตารางท 2 แสดงจานวนและรอยละของประชากรศกษา จาแนกตามระดบการศกษา ตาแหนงในสถานทปฏบตงาน ประสบการณการทางาน

ขอมลสวนบคคล ประชากรศกษา

จานวน(คน) รอยละ

ระดบการศกษา ตากวาปรญญาตร ปรญญาตร ปรญญาโท

ระดบ ตาแหนงในสถานทปฏบตงาน หวหนาหนวยงาน ผปฏบต

ประสบการณการทางาน นอยกวา 5 ป 5 - 10 ป 11 -15 ป 16 - 20 ป มากกวา 20 ป

ประสบการณการทางานเฉลย = 13.53 ป นอยทสด = 1 ป มากทสด = 27 ป (µ = 13.53 , σ .= 7.59 , Max = 27, Min = 1 )

7

22 1

8 22

5 2

10 7 6

23.30 73.30 3.40

26.70 73.30

16.70 6.70 33.30

23.30 20.00

จากตารางท 2 ประชากรศกษา สวนใหญจบการศกษาระดบปรญญาตรมากทสด คดเปน รอยละ 73.30 รองลงมาเปนระดบตากวาปรญญาตร คดเปน รอยละ 23.30 สวนใหญเปนผปฏบตงาน รอยละ 73.30 และสวนใหญมประสบการณการทางานอยในชวง 11-15 ป คดเปน 33.30 มากทสด 27 ป นอยทสด 1 ป

76  

ตารางท 3 แสดงจานวนและรอยละของประชากรศกษา จาแนกตามประสบการณการทางานในโรงพยาบาล ประสบการณในโรงงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

จากตารางท 3 ประชากรศกษา สวนใหญไมเคยผานการอบรมระยะสนหรอการอบรม

หลกสตรเฉพาะทาง คดเปนรอยละ 90.00 สวนใหญไมเคยทางานในโรงพยาบาลระดบทตยภม และตตยภม คดเปนรอยละ 76.70 มประสบการณการทางานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนใหญอยระหวาง 11-15 ป คดเปนรอยละ 33.30 ประสบการณทางานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เฉลย 14.67 ป โดยระยะเวลามากทสด 26 ป ระยะเวลานอยทสด 1 ป

ขอมลสวนบคคล ประชากรศกษา

จานวน (คน) รอยละ

ประสบการณการฝกอบรมระยะสนหรอหลกสตรเฉพาะทาง

เคยอบรม ไมเคยอบรม

ประสบการณการทางานในโรงพยาบาล ระดบทตยภม และตตยภม

ไมเคยปฏบตงานในโรงพยาบาล กลมการพยาบาล กลมงานเวชกรรมสงคม แผนกตรวจโรคผปวยนอก อนๆ

ประสบการณการทางานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล นอยกวา 5 ป 5 - 10 ป 11 – 15 ป 16 - 20 ป มากกวา 20 ป

( µ = 14.67 , σ . =7.082 , Max = 26 , Min = 1 )

3 27

23 1 1 1 4

5 2

10 7 6

10.00 90.00

76.70 3.30 3.30 3.30 13.40

16.70 6.70

33.30 23.30 20.00

77  

ตารางท 4 แสดงจานวนและรอยละของประชากรศกษา จาแนกตามประสบการณในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ททางานปจจบน และผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองในการดแล

จากตารางท 4 พบวาประชากรศกษา สวนใหญ มประสบการณในโรงงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตาบลททางาน ณ ปจจบน นอยกวา 5 ป คดเปน รอยละ 53.30 มประสบการณทางานในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ณ ปจจบน คาเฉลยเทากบ 8.27 ป ระยะเวลาสงสด 25 ป และเวลาตาสด 1 ป สวนใหญ มผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองอยในความดแลคดเปนรอยละ 73.30

ขอมลสวนบคคล ประชากรศกษา

จานวน(คน) รอยละ ประสบการณในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล แหลงปจจบน

นอยกวา 5 ป 5 - 10 ป 11 – 15 ป 16 - 20 ป

มากกวา 20 ป ประสบการณการทางานเฉลย = 8.27 ป σ = 6.66 มากทสด = 25 ป นอยทสด = 1 ป (µ = 14.67, σ .= 7.082, Max = 25, Min = 1 )

มผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนด

ตอเนองในพนทรบผดชอบดแล ม

ไมม

16 6 2 5 1

22 8

53.30 20.00 6.70

16.70 3.30

73.30 26.70

78  

สวนท 2 ขอมลเกยวกบคะแนนความรในการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ ตารางท 5 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนความรของ ประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ

ความรในการดแลผปวย กอนการใชโปรแกรม

การอบรมฯ หลงการใชโปรแกรม

การอบรมฯ µ σ แปลผล µ σ แปลผล

1.ไตมหนาทกรองของเสยจากเลอดแลวขบออกนอกรางกายทางปสสาวะ

1 0.00 สง 1 .00 สง

2.หากไตไมสามารถทาหนาทไดตามปกต จะเกดการคงของของเสยในกระแสเลอด (เรยกวาภาวะ ยรเมย) ซงอาจเปนอนตรายถงชวต

.97 .18 สง 1 .00 สง

3.โรคไตเรอรง เปนภาวะทไตทางานบกพรองตดตอกนนานกวา 3 เดอน

.87 .34 สง 1 .00 สง

4. อาการสาคญของโรคไตเรอรง คอ ซด คลนไส เบออาหาร ซมลง จากภาวะยรเมย

.97 .18 สง 1 .00 สง

5. การลางไตทางชองทองชนดตอเนองเปนวธ การขบถายของเสยออกจากรางกายทไดผลด สะดวก ปลอดภยและคาใชจาย ตาทสด (เมอเทยบกบวธ อนๆ ไดแก การฟอกเลอด การเปลยนไต)

.97 .40 สง 1 .00 สง

6. การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เปนการ ใสนายาลางไต 1-2 ลตรเขาไปคางไวในชองทอง นาน 6-8 ชวโมงตอรอบ

0.80

.48 สง 1 .00 สง

7. ของเสยในเลอดกบนายาลางไตจะแลกเปลยน กนผานทางผนงเยอบชองทอง

.73 .45 ปานกลาง

1 .00 สง

8. ผปวยจะไดรบการฝงสายลางไตเขาไปใน ชองทองคางไว เพอเปนชองทางในการใส นายาเขา/ออก

.90 .30 สง 1 .00 สง

ตารางท 5 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนความรของ ประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

9. หองหรอมมบานสาหรบเปลยนน ายาตองสะอาด โลง อากาศถายเทด มแสงสวางเพยงพอ

.83 .37 สง 1 .00 สง

10. กอนการเปลยนถายน ายาตองสวมผาปดปากและจมก ลางมออยางถกวธและใช 70% Alcohol ฉดพนทโตะแลวใชผากอซเชดโตะทเปลยนน ายา ใหสะอาด

.87 .34 สง 1 .00 สง

11. การลางมอทถกวธมอทถกวธเปนวธทสาคญทสดในการปองกนการตดเชอ

.90 .30 สง 1 .00 สง

12. การลางมอทถกวธ เรมจาก ฟอกฝามอและงามนวมอ ฟอกหลงมอมอและงามนวมอฟอกนวและขอนวมอ ฟอกนวหวแมมอ

.93 .25 สง 1 .00 สง

13. การจดบนทกปรมาณนาเขา-ออก ของการลางไตทกครง เปนขอมลสาคญในการรกษาของแพทย

.87 .34 สง 1 .00 สง

14. ถงน ายาตองเกบไวในทรม อณหภมหอง และไมเปยกชน

.83 .37 สง 1 .00 สง

15.การทาลายนายาทเปลยนออกและภาชนะบรรจใหตดถงน ายาเททงลงชกโครก ถงพลาสตก และขยะอนๆทงในถงขยะ

.83 .379 สง 1 .000 สง

16.อาการผดปกตทแสดงถงการตดเชอ ไดแกไข นายาทถายออกขนผวหนงบรเวณสายลางไตบวม 17.การตดตามผลการรกษาหรอประสทธภาพของการทา ซเอพดไดดคอการวดความดนโลหตและนาหนกตว

.93

.87

.25

.34

สง

สง

1

1

.00

.00

สง

สง

ความรในการดแลผปวย

กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ

หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

µ σ แปลผล µ σ แปลผล

80  

ตารางท 5 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนความรของ ประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

ความรในการดแลผปวย

กอนการใชโปรแกรมการอบรม

ฯ

หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

µ σ แปลผล µ σ แปลผล 18.อาหารโปรตนทควรหลกเลยง ไดแก หม ไก ปลา กง ไขขาว

.63 .49 ปาน

กลาง

1 .00 สง

19.ผปวยควรรบประทานอาหารทมโซเดยมสงเพอทดแทนสวนทสญเสยไปกบนายาลางไต

.53 .50 พอใช 1 .00 สง

20.ผกหรอผลไมทมโปแตสเซยมสง ไดแก เหด หนอไม ฝรง บลอกโคล ดอกกะหลา แครอท แขนงกะหลา ผกโขม ผกบง ใบคะนา ผกกาดขาว ใบผกกวางตง กลวย กลวยหอม ฝรง ลกพลบ มะขามหวาน นาสมคน กลวยตาก

.93 .25 สง 1 .00 สง

21.ยาทผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ไดรบจากแผนการรกษาของแพทยคอกลมยาในระบบหวใจและหลอดเลอด

.77 .43 ปาน

กลาง

1 .00 สง

22ปรมาณนาดม ทจากดในแตละวน ควรจะเทากบปสสาวะทขบถายออกมาใน 24 ชวโมงบวก500ซซ

.87 .34 สง 1 .00 สง

23. การทาแผลบรเวณชองสายออกใชน ายาโพรวดความเขมขน 10%w/vแลวเชดดวยน าเกลอนอรมอล

.87 .346 สง 1 .000 สง

24. หองทาแผลทางออกสายลางชองทอง ควรเปนสถานทสะอาดเปดประต หนาตาง เปดพดลม เพอใหมลมโกรก อากาศถายเทไดสะดวก

.67 .479 ปานกลาง

1 .000 สง

25. ผปวยสามารถมเพศสมพนธไดตามปกต .87 .346. สง 1 .000 สง

ตารางท 5 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนความรของ ประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

ความรในการดแลผปวย

กอนการใชโปรแกรมการอบรม

ฯ

หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

µ σ แปลผล µ σ แปลผล 26. ผปวยสามารถทางาน ประกอบอาชพได แตควรปรบไมหกโหม

.90 .305 สง 1 .000 สง

27. การทากจกรรมงานอดเรกและหรอสนทนาการตางๆ ชวยใหผอนคลาย

1.00 .000 สง 1 .000 สง

28. ผปวยควรนอนหลบใหสนทอยางนอยวนละ 6 - 8 ชวโมง

.97 .183 สง 1 .000 สง

29. การออกกาลงกายทเหมาะสมกบผปวย ไดแก การเดนเรว การวงเหยาะๆ การปนจกรยาน

.80 .407 สง 1 .000 สง

30. ผ ป วยสามารถอาบน าและสระผมไดตามปกตหลงจากแผลชองสายออกหายเปนปกตแลวทาแผลหลงอาบนา

.70 .466 ปาน

กลาง

1 .000 สง

31. การเบงถายอจจาระจากอาการทองผกบอยๆ ทาใหเกดแรงดนในชองทองสงขนจะปลอยน ายาเขาออกชองทองไมสะดวกและอาจทาใหเกดอาการเยอบชองทองอกเสบ

.23 .568 พอใช 1 .000 สง

32. การมาตรวจตามนดจะชวยใหทราบการเปลยนแปลงของโรคและผลการรกษา

.97 .183 สง 1 .000 สง

33. เจาหนาทสาธารณสข องคการบรหารสวน ทองถนและชมชนสามารถใหความชวยเหลอ ดแล ผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไต ทางชองทองชนดตอเนอง ไดดกวาหนวยงาน อนๆ เนองจากมความใกลชด ทราบปญหาผปวย ไดดกวา

.97 .183 สง 1 .000 สง

82  

จากตารางท 5 กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ พบวา ประชากรศกษามคาคะแนนเฉลย

ของความรทง 33 ขอ ในระดบสง จานวน 25 ขอ ระดบปานกลาง 6 ขอ และพอใช จานวน 2 ขอในขณะทหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ อยในระดบสงทง 33 ขอ

คะแนนความรของประชากรศกษา พบวาภายหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ มคาเฉลยความร สงกวาอยางมนยสาคญทางสถตท 0.01 (z=-8.86; p<0.01)

จากสมมตฐานขอท 1 หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ เจาหนาทสาธารณสข โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลในอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร มความรในการดแลผปวยท ไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง สงกวากอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ สถตทจะใชในการทดสอบ คอ z-test

การตงสมมตฐาน H0 : μหลง = μกอน

H1 : μหลง > μกอน

โดยท μกอน คอ คาเฉลยของความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลาง

ไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขกอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ

μหลง คอ คาเฉลยของความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไต

ทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

ดงนน จงปฏเสธสมมตฐาน H0 ยอมรบสมมตฐาน H1 : μหลง > μกอน

ซงหมายความวา หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ ความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสข สงกวากอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ

สวนท 3 ขอมลเกยวกบคะแนนการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะ สดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของประชากรศกษา กอนและหลงใชโปรแกรมการอบรมฯ ตารางท 6 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนของประชากรศกษากอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

ระดบคะแนน ประชากรศกษา

μ σ แปลผล

กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ 28.30 2.90 สง

หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ 33.00 0.00 สง

จากตารางท 6 พบวา กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ ประชากรศกษา มคาคะแนน

เฉลยในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง อยในระดบสงโดยมคาเฉลย เทากบ 28.30 (σ = 2.902)หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ พบวาประชากรศกษา ยงมอยในระดบสงเชนเดม แตมคาเฉลยเพมขน เทากบ 33.00 (σ .= 0.00) ตารางท 7 เปรยบเทยบ คาเฉลย และ สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

การรบรความสามารถตนเอง จานวน Mean σ Z p-value

กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ 30 28.30 2.90 -8.86 .00*

หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ 30 33.00 0.00

* p < 0.01 จากตารางท 7 พบวา คาคะแนนเฉลยของประชากรศกษา กอนการใชโปรแกรมการ

อบรมฯ สงกวาคาคะแนนเฉลย หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ อยางมนยสาคญทางสถต (P- value<0.01)

ตารางท 8 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของระดบคะแนนการรบรความสมารถของตนเองของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมอบรมฯ จาแนกรายขอ

การรบรความสามารถตนเอง กอนการใชโปรแกรม

การอบรมฯ หลงการใชโปรแกรมการ

อบรมฯ µ σ แปลผล µ σ แปลผล

1. ทานสามารถอธบายเกยวกบพยาธสภาพของโรคไตเรอรงและหลกการรกษาโรคไตเรอรง

2.33 0.80 ตา 3.17 0.64 ปานกลาง

2. ทานมความรเกยวกบหลกการพนฐานการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

2.43 0.81 ปานกลาง

3.10 0.54 ปานกลาง

3. ทานสามารถใหการดแลผปวยทไดรบการ รกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองหลงจากใสสายทอลางไตในชวง 2 สปดาหแรกหลงผาตดไดอยางถกตอง

2.43 0.77 ปานกลาง

3.13 0.57 ปานกลาง

4. ทานสามารถใหการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองระยะใสนายาลางไตไดอยางถกตอง

2.37 0.85 ปานกลาง

3.20 0.48 ปานกลาง

5. ทานสามารถใหคาแนะนาและสาธตการลางมอใหแกผ ปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและญาตไดอยางถกตอง

2.43 1.04 ปานกลาง

3.47 0.57 สง

6. ทานสามารถดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองดวยหลกการปลอดเชอไดอยางถกตอง

2.60 1.105

ปานกลาง

3.63 .556 สง

7. ทานสามารถใหคาแนะนาหลกการปลอดเชอแกผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและญาตผดแลไดอยางถกตอง

2.57 1.00 ปานกลาง

3.57 0.62 สง

85  

ตารางท 8 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนการรบรความสามารถตนเองของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

การรบรความสามารถตนเอง กอนการใชโปรแกรม

การอบรมฯ หลงการใชโปรแกรม

การอบรมฯ µ σ แปลผล µ σ แปลผล

8. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบการจดหองหรอมมบานสาหรบเปลยนน ายาใหแกผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและญาตไดอยางถกตอง

2.60 1.00 ปานกลาง

3.57 0.62 สง

9. ทานสามารถประเมนความผดปกตของแผลชองสายออกไดอยางถกตอง

2.63 0.92 ปานกลาง

3.60 0.62 สง

10.ทานสามารถใหคาแนะนาในการประเมนความผดปกตของแผลชองสายออกแกผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและญาต

2.40 0.93 ปานกลาง

3.52 0.62 สง

11. ทานสามารถใหคาแนะนาและสาธตการทาแผลชองสายออกแกญาตและผปวยไดอยางถกตอง

2.30 0.95 ตา 3.50 0.57 สง

12. ทานสามารถดแลและสาธตการเปลยนถายน ายาตามขนตอนและการจดบนทกไดอยางถกตอง

2.23 0.89 ตา 3.43 .626 ปานกลาง

13. ทานสามารถประเมนสภาวะตดเชอในชองทองของผปวยไดอยางถกตอง

2.33 0.92 ตา 3.43 0.67 ปานกลาง

14. ทานสามารถระบภาวะแทรกซอนทพบและใหคาแนะนาเบองตนในผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองไดอยางเหมาะสม

2.47 0.90 ปานกลาง

3.33 0.66 ปานกลาง

15. ทานสามารถบอกถงภาวะแทรกซอนของการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและสามารถใหการดแลได

2.30 0.95 ตา 3.43 0.56 ปานกลาง

86  

ตารางท 8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนการรบรความสามารถตนเอง ของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

การรบรความสามารถตนเอง กอนการใชโปรแกรม

การอบรมฯ หลงการใชโปรแกรมการ

อบรมฯ µ σ แปลผล µ σ แปลผล

16. ทานสามารถทราบเปาหมายการเยยมบานและใหการดแลแนะนาผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

2.63 0.92 ปานกลาง

3.70 0.59 สง

17. ทานสามารถประเมนความเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนทบานและหาแนวทางแกปญหาและลดความเสยงไดถกตองและเหมาะสม

2.50 0.97 ปานกลาง

3.63 0.66 สง

18. ทานสามารถประเมนภาวะน าเกนในผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองไดอยางถกตอง

2.50 0.86 ปานกลาง

3.60 0.67 สง

19. ทานสามารถประเมนภาวะ การขาดโปรตนและพลงงานในผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองไดอยางถกตอง

2.40 0.77 ปานกลาง

3.17 0.59 ปานกลาง

20. ทานสามารถปรบเปลยนคาแนะนาเรองอาหารของผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองแกผปวยและผดแลไดอยางเหมาะสมตามสภาพปญหาของผปวยทเปลยนแปลงไป

2.40 0.81 ปานกลาง

3.37 0.55 ปานกลาง

21. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบการปฏบตกจวตรประจาวนแกผปวยและผดแลไดอยางเหมาะสมตามสภาพปญหาของผปวยทเปลยนแปลงไป

2.63 0.76 ปานกลาง

3.57 0.56 สง

87  

ตารางท 8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนการรบรความสามารถตนเอง ของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

การรบรความสามารถตนเอง กอนการใชโปรแกรม

การอบรมฯ หลงการใชโปรแกรมการ

อบรมฯ µ σ แปลผล µ σ แปลผล

22. ทานสามารถใหคาแนะนาเรองการใชยากลมตางๆในผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองไดอยางถกตอง

2.17 0.83 ตา 3.30 0.59 ปานกลาง

23. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบ การดแลและเกบรกษาน ายาลางไตแกผปวยและญาตไดอยางเหมาะสม

2.63 1.09 ปานกลาง

3.67 0.66 สง

24. ทานสามารถดแลเรองการกาจดขยะตดเชอทเกดจากการเปลยนถายน ายาของผปวยไดอยางถกตอง

2.50 1.13 ปานกลาง

3.60 0.67 สง

25. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบวธการออกกาลงกายทเหมาะสมกบสภาวะของผปวย

2.70 1.02 ปานกลาง

3.63 0.61 สง

26. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบการประกอบอาชพแกผปวยและผดแลไดอยางเหมาะสมตามสภาพปญหาของผ ป วย ทเปลยนแปลงไป

2.67 0.99 ปานกลาง

3.67 0.60 สง

27. ทานสามารถประเมนสภาวะสขภาพจตของผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและครอบครวไดอยางเหมาะสมกบผปวย

2.67 0.88 ปานกลาง

4.67 0.53 สง

28. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบการทากจกรรมงานอดเรกหรอสนทนาการตางๆ ชวยใหผอนคลายแกผปวยและครอบครวไดอยางเหมาะสม

2.67 0.99 ปานกลาง

3.73 0.52 สง

88  

ตารางท 8 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคะแนนการรบรความสามารถตนเอง ของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ จาแนกรายขอ (ตอ)

การรบรความสามารถตนเอง กอนการใชโปรแกรม

การอบรมฯ หลงการใชโปรแกรม

การอบรมฯ µ σ แปลผล µ σ แปลผล

29. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบสทธประโยชนและแหลงประโยชนทผปวยควรไดรบ

2.60 1.13 ปานกลาง

3.73 0.64 สง

30. ทานสามารถประสานงานกบแหลงประโยชนในชมชนเพอชวยเหลอเกยวกบสทธประโยชนทผปวยควรไดรบ

2.70 0.98 ปานกลาง

3.73 0.64 สง

จากตารางท 8 กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ พบวา ประชากรศกษามคาคะแนนเฉลยของการรบรความสามารถตนเอง ในระดบตา 6 ขอ อยในระดบปานกลาง 24 ขอ ในขณะทเมอหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ มคาคะแนนเฉลยของการรบรความสามารถตนเองสงขน กลาวคออยในระดบปานกลาง 10 ขอ และระดบสง 20 ขอ ตารางท 9 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของการรบรความสามารถตนเองของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

ระดบคะแนนความร ประชากรศกษา

µ σ แปลผล กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ 2.49 0.76 ปานกลาง

หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ 3.53 0.45 สง

จากตารางท 9 พบวา กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ ประชากรศกษา มคาคะแนนเฉลยการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง อยในระดบสงโดยมคาเฉลย เทากบ 2.49 (σ = 0.764) ในระดบปานกลาง หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ ประชากรศกษา มการรบรความสามารถตนเองเพมขนอยในระดบสง คาคะแนนเฉลย เทากบ 3.53 (σ = 0.453)

ตารางท 10 เปรยบเทยบ คาเฉลย และ สวนเบยงเบนมาตรฐาน ของคะแนนมคาคะแนนเฉลยการรบรความสามารถของประชากรศกษา กอนและหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

ความรของประชากรศกษา จานวน Mean σ Z p-value

กอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ 30 2.49 .76 -6.19 .00*

หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ 30 3.53 .45

* p < 0.01 จากตารางท 10 พบวา คาคะแนนเฉลยการรบรความสามารถตนเองของประชากรศกษา

กอนการใชโปรแกรมอบรมฯ สงกวาคาคะแนนเฉลย หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ อยางมนยสาคญทางสถต (P-value<0.01)

จากสมมตฐานขอท 2 หลงการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลฯเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร มการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองสงกวากอนการใชโปรแกรมอบรมฯ การตงสมมตฐาน

H0 : μหลง= μกอน

H1 : μหลง > μกอน

โดยท μหลง คอคาเฉลยของการรบรความสามารถตนเองของเจาหนาทสาธารณสขใน

การดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ

μกอน คอคาเฉลยของการรบรความสามารถตนเองของเจาหนาทสาธารณสขในการดแล

ผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองหลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ ดงนน จงปฏเสธสมมตฐาน H0 ยอมรบสมมตฐาน H1 คอ H1 : μหลง> μกอน ซง

หมายความวา หลงการใชโปรแกรมการอบรมฯ การรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขสงกวากอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ

บทท 5

อภปรายผล

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) เพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล อาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร จานวน 30 ราย แบบกลมเดยว วดผลกอน-หลงการทดลอง (One group pre test–post test design) ผวจยไดอภปรายผลตามวตถประสงคและสมมตฐานของการวจย ดงน วตถประสงคท 1 เปรยบเทยบความรในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสข กอนและหลงการใชโปรแกรมอบรมฯ สมมตฐานท 1 หลงการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มความรในการดแลผปวย สงกวากอนการใชโปรแกรมอบรมฯ วตถประสงคท 2 เปรยบเทยบการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล กอนและหลงการใชโปรแกรมอบรมฯ สมมตฐานท 2 หลงการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มความรในการดแลผปวย สงกวากอนไดรบความรจากการใชโปรแกรมอบรมฯ

จากการศกษาพบวาเมอเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนการรบรความสามารถตนเองในการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองหลงการใชโปรแกรมอบรมฯ สงกวากอนการ ใชโปรแกรมอบรมฯ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 จงสนบสนนสมมตฐานท 1 อธบายไดวา การทประชากรศกษา มความตงใจ มความสนใจและตงใจทจะเรยนรการดแลผปวยจาก

โปรแกรมการอบรมฯ และวธการจดการเรยนการสอน สอการเรยนรในรปแบบตางๆทหลากหลาย ซงสวนใหญ รอยละ 73.30 มผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง อยในพนทรบผดชอบ ตองใหการดแลผปวยโดยตรง ทงเมอผปวยมารบบรการท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลและเมอเจาหนาทสาธารณสขเขาไปใหบรการทบานหรอในชมชน จงทาใหผลการเรยนรของเจาหนาทสาธารณสขออกมาเปนทนาพอใจ ซงประเมนจากคะแนนการรบรในการดแลผปวยและการรบรความสามารถของตนเอง สงกวากอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ นน เปนผลเนองมาจากการทประชากรศกษา ไดรบการสงเสรมการรบรความสามารถตนเองตามกจกรรมของโปรแกรมการอบรมฯ ทผวจยสรางขน โดยประยกตตามทฤษฎการเรยนรของผใหญ และทฤษฎการรบรความสามารถตนของแบนดรา (Bandura,1997) ซงแบนดรากลาวไววา การสงเสรมใหเกด การรบรความสามารถตนเองไดนนสามารถกระทาได โดยใชแหลงสนบสนนดานขอมลจาก 4 แหลง ไดแก การสนบสนนจากประสบการณความสาเรจจากการกระทาดวยตนเอง การสนบสนนจากการไดสงเกตจากประสบการณของผอน การสนบสนนโดยการชกจงดวยคาพด และการสนบสนนดานสภาวะทางอารมณ โปรแกรมการพฒนาศกยภาพฯซงผ วจยไดสรางขนน ประกอบดวยการใชขอมลทง 4 แหลง โดยผวจยไดเชญเจาหนาททดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองในชมชน มานาเสนอประสบการณการดแลผปวยใหเปนตนแบบ จดประสบการณการดแลผปวยทบานรวมกบทมวทยากรเพอใหเกดประสบการณความสาเรจจากการกระทาดวยตนเอง ไดฝกปฏบตการดแลผปวย การลางมอ การทาแผล การเปลยนถายน ายา จงสงผลใหประชากรศกษา มการรบรความสามารถตนเองเพมขน สวนดานสภาวะทางอารมณนน ผวจยจดใหประชากรศกษา ไดมการอภปรายเกยวกบปญหาในการดแล โดยผวจยไดอธบายถงวตถประสงคของการอภปราย และใหขอมลทละเอยดมากขน มการจดสถานทในบรรยากาศทเปนกนเอง เปนสวนตว ไมมสงรบกวนจากภายนอก ประชากรศกษา ไดรบแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอนและเอกสารคมอการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง กลบไปศกษาทบทวนทบานดวย ชวยใหประชากรศกษา ไดมโอกาสศกษาเพมเตมจนเกดความเขาใจเนอหามากขน สงผลใหความเครยดและความวตกกงวลเกยวกบการดแลผปวยของประชากรศกษาลดลง ประชากรศกษาจงมความมนใจทจะใหการดแลผปวยเพมขน

นอกจากนน ผวจยไดจดใหมการตดตามประชากรศกษา โดยการใชระบบอนเตอรเนทมาใชในการทดลองโดยสงขอมลขาวสารผานระบบจดหมายอเลกทรอนกส (E-mail) เพอเปนการกระตนการเรยนรของประชากรศกษา ซงสอดคลองกบการศกษาของดรณ รจกรกานตและคณะ (2541) ศกษาปญหาและความตองการของเจาหนาทสาธารณสขตาบลในการดแลผตดเชอ/ผปวย

เอดสทบานและในชมชน ทศกษาปจจยทมความสมพนธกบปญหาและความตองการของเจาหนาทสาธารณสขตาบลในการดแลผตดเชอ/ผปวยเอดส ผลการศกษาพบวา เจาหนาทสาธารณสขมความตองการการสนบสนนในดานความรและทกษะในการดแลผปวย ตองการการสนบสนนในเรองตางทเกยวของกบใหบรการรวมทงขวญและกาลงใจจากหนวยงานตนสงกดหรอผบงคบบญชา ตอมา รจา ภไพบลยและคณะ (2542) ศกษาผลของโปรแกรมการใหความรแบบบรณการตอความร ทศนคตและพฤตกรรมการปฏบตในการดแลผตดเชอ/ผปวยเอดสทบานและในชมชนของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล โดยการใชโปรแกรมการใหความรแบบบรณาการ ทงดานความรและทกษะปฏบต เจตคต โดยการใชวธการหลายรปแบบ เชน การบรรยาย การสาธต การฝกปฏบต ใชวดทศนและประสบการณจรงในการฝกปฏบตเนนการมสวนรวมของประชากรศกษา ซงผลการวจยพบวามคะแนนเฉลยสงกวากอนการอบรม

ผวจยยงพบวาผลการทดสอบสมมตฐานยงสอดคลองการศกษาของกมล ภวนกลกรรม (2549) ทศกษาผลของการฝกอบรมแบบมสวนรวมในการดาเนนงานตามมาตรฐานศนยสขภาพชมชนทมตอการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสขผลการวจยพบวาหลงการอบรมเจาหนาทสาธารณสขมความรเพมมากขนกวากอนการอบรม การศกษาครงนผวจยเนนการมสวนรวมของผเรยน ในกระบวนการอบรม มสวนรวมในการคด การเสนอความคดเหน การไดรบการนเทศตดตามอยางตอเนอง มการศกษาดงานเพอผรบการอบรมเหนสภาพการทางานของผอนเพอจะนามาปรบปรงระบบการทางานของตนใหดขน สอดคลองกบผลการศกษาของ ณทกร พงศพรเดช (2551) ซงศกษาผลของการสงเสรมการปฏบตตามหลกฐานประจกษเพอปองกนการตดเชอตอความรและการปฏบตในการปองกนการตดเชอของบคลากรสขภาพ คลนกวณโรค โดยการฝกอบรมใหความร มการสาธต และสาธตยอนกลบ การใหเอกสารคมอการปฏบต การใหขอมลยอนกลบเปนรายบคคลและภาพรวม รวมทงการตดโปสเตอรเตอน พบวาหลงการอบรมและสงเสรมความรแลว คาคะแนนเฉลยความรของบคลากรสขภาพเพมขน อนงจากการศกษาของชาลณ เอยมศร (2549) ทศกษาการพฒนาโปรแกรมการศกษานอกระบบโรงเรยนเพอสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณและทกษะการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบลโดยใชโปรแกรมการศกษานอกระบบโรงเรยนเพอสงเสรมการคดอยางมวจารญาณและทกษะการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบลโดยใชแนวคดการเรยนรจากประสบการณและหลกการเรยนรของผใหญ โดยใชปญหาเปนหลก ผลการวจยพบวาเจาหนาทสาธารณสขมคะแนนเฉลยการคดอยางมวจารณญาณและทกษะสงกวากอนการทดลอง แ ละการศกษาของปญญสรย เมธาธรนนท และคณะ (2553) ศกษาผลของการใชโปรแกรมให

ความรเรองโรคมะเรงเตานมและโรคมะเรงปากมดลกของเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ โดยการใหความรตามโปรแกรมการเรยนรแบบมสวนรวม มการสาธต การสอนทกษะ การฝกปฏบตในเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ หลงการทดลองพบวา เจาหนาทสาธารณสข มระดบความรหลงการอบรม สงกวากอนการอบรมอยางมนยสาคญทางสถต

จากการทบทวนวรรณกรรมและการวจย พบวา รปแบบวธการในการใชโปรแกรมจะมลกษณะคลายคลงกบทผวจยใชในเรองของการจดกจกรรมการเรยนร ตางกนตรงทผวจยมการสงเสรมการเรยนรของประชากรศกษา ดวยวธการทตอเนองและหลากหลายกวา มการตดตามการเรยนรหลงจากการอบรมความร มการใชสอการเรยนร กระตนการเรยนรดวยตนเองของประชากรศกษา ในรแบบตางๆ เชนการใชแผนซดคอมพวเตอรชวยสอน การใชการตดตอสอสารทางอนเตอรเนทในการตดตามประชากรศกษา ซงจะชวยกระตนการเรยนร ตดตามชวยเหลอในการแกปญหาทอาจจะพบไดในการเรยนรดวยตนเองของประชากรศกษา หลงจากการอบรมใหความรตามโปรแกรมแลวไดมการตดตาม มการประชมกลมยอยเพอประเมนปญหาทประชากรศกษา พบขณะทไดดแลผปวยในเขตรบผดชอบของตนเองและเปนการอภปรายผลการอบรมและประเมนผลการอบรม เกบขอมลหลงการทดลอง ในสปดาหท 4 ของการทดลอง และใหประชากรศกษา ไดสงการประเมนผลความรหลงการทดลองใหผวจยทางจดหมายอเลคทรอนคส(E-mail)โดยนาคาถามมาจากแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน ซงวธการในรปแบบตางๆเหลาน จะชวยสงเสรมใหเกดความรและการรบรความสามารถตนเองในประชากรศกษา ใหดยงขน ดงจะเหนไดจากผลการวจยทผลของการรบรความสามารถตนเองและความรในการดแลผปวยทสงขนกวากอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ  

94  

บทท 6

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi-experimental research) แบบกลมเดยววดผลกอน-หลงการทดลอง (One group pre test–post test design) เพอศกษาผลลพธของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล จานวน 30 ราย โดยศกษาในพนทรบผดชอบของสานกงานสาธารณสขอาเภอดอนเจดยในชวงเดอนมนาคมถงเดอนเมษายน พ.ศ.2555 เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย 2 สวนไดแก 1) แบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบประเมนความร และแบบสอบถามการรบรความสามารถตนเอง เรองการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธ การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 2) โปรแกรมการอบรมฯ ประกอบดวย แผนการสอน คมอการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง และแผนซดรอมโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอน (CAI) ทมเนอหาเกยวกบการดแลผปวยกลมน ซงผวจยสรางขนตามแนวคดทฤษฎการรบรความสามารถตนเองของแบนดรา (Bandura, 1997) และทฤษฎเกยวกบการเรยนรของผใหญ (Knowles, 1980) รวมกบจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ตรวจสอบคณภาพความตรงของเนอหาของแบบประเมนความรเรอง การดแลผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง และแบบสอบถามการรบรความสามารถตนเองเรองการดแลผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง โดยผทรงคณวฒ 5 ทาน ไดคาดชนความตรงตามเนอหาเทากบ 0.84, 0.91 ตามลาดบ และหาคาความเชอมนของแบบสอบถาม ทงสองชด พบวา มคาความเชอมนเทากบ 0.97, 0.98 ตามลาดบ ในการวจยครงน ผวจยไดจดใหมการพทกษสทธผเขารวมการวจย จดทาเอกสารชแจง วตถประสงคของการวจย ประโยชนของการวจย และวธการวจย การเกบขอมลโดยใหประชากรศกษาทเขารวมการวจยลงนามยนยอมเขารวมการวจย และความรวมมอเปนไปตามความสมครใจ ของประชากรศกษา ประชากรศกษาสามารถปฏเสธการใหขอมลได หากไมตองการมสวนรวมในในการวจยครงน มสทธจะออกจากการวจยไดตลอดเวลา

สรปผลการวจย สามารถสรปผลการวจยไดดงน

1. หลงการเขารวมโปรแกรมอบรมฯ ประชากรศกษา มความรในการดแลผปวยทได รบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง มสงกวากอนการใชโปรแกรมอบรมฯ ซงสนบสนนสมมตฐานท 1 ทวาหลงการใชโปรแกรมอบรมฯ เจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรม สขภาพตาบล มความรในการดแลผปวยกลมน สงกวากอนการใชโปรแกรมการอบรมฯ

2. หลงการเขารวมโปรแกรมอบรมฯ ประชากรศกษา มการรบรความสามารถตนเอง ในการดแลผปวยสงกวากอนการใชโปรแกรมอบรมฯ ซงสนบสนนสมมตฐานท 2 ทวาหลงการ

เขารวมโปรแกรมการอบรมฯ เจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มการรบร ความสามารถตนเองในการดแลผปวยกลมน สงกวากอนการเขารวมโปรแกรมอบรมฯ ขอเสนอแนะ

จากการวจยครงนพบวาการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล มผลในการพฒนาความรและการรบรความสามารถตนเองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพในการดแลผปวยกลมน ผวจยจงมขอเสนอแนะ ดงน

ดานปฏบตการพยาบาลและการพฒนาบคลากร 1. หนวยงานตนสงกดสามารถนาโปรแกรมการอบรมฯนไปใชกบบคคลากรทมสขภาพ

ทดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เพอการสงเสรมใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมทเหมาะสมในการดแลผปวยแกบคลากรในหนวยงาน 2. โรงพยาบาลแมขายควรจดโครงการฝกอบรมความรและทกษะแกเจาหนาทและทมสขภาพทเปนลกขาย ใหมความรความเขาใจเกยวกบการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองอยางเหมาะสม 3. เจาหนาทสาธารณสขควรไดรบการฝกอบรมความรความเขาใจและทกษะการให การดแลผปวยโรคเรอรงตางๆ อยางตอเนอง โดยไดรบการสนบสนนและเอออานวยเปนอยางด จากผบรหารองคกร 4. การจดโปรแกรมการฝกอบรมในรปแบบทตองการเสรมสรางศกยภาพหรอสมรรถนะของบคลากรทมสขภาพในเวลาเดยวกน รวมทงการใชระยะเวลาการอบรมเปนเวลานานนบเปน

ขอจากดทผบรหารและผจดการอบรมพงตระหนกในการวางแผน เวลาและกจกรรมใหรอบคอบ 5. การคดเลอกวทยากรทมความรความสามารถตรงตามเนอหาในหลกสตรมความสามารถ เทคนคและวธการในการถายทอดความร ยอมสงผลตอแรงจงใจ การเปลยนแปลงทศนคตและพฒนา พฤตกรรมการดแลผรบบรการไดเปนอยางด

ดานการศกษา ควรมหลกสตรการใหคาปรกษา การใหคาแนะนาเกยวกบการดแลโรคตางๆ ทตองใหการดแลอยางตอเนองในการเรยนการสอนของนกศกษา ในหลกสตรวทยาศาสตรสขภาพสาขาตางๆทเกยวของกบการดแลสขภาพผปวยโรคเรอรงแบบองครวมและแบบสหสาขา เพอใหเกดสมรรถนะทพงประสงคแกบณฑต เมอจบการศกษาแลวสามารถใหบรการอยางมประสทธภาพและเกดผลลพธ ทดตอผรบบรการ

ดานการวจย 1. การสารวจความตองการและความจาเปนในการฝกอบรมครงน มความสาคญอยางยง

ทชวยใหผวจยทราบความตองการ ความสมครใจและความพรอมในการเขารบการฝกอบรมตามโปรแกรมการอบรมฯ ซงเปนปจจยสาคญในการออกแบบหลกสตรอบรมทสอดคลองกบความตองการหรอความสนใจของกลมเปาหมาย สงผลใหการดาเนนการตามหลกสตรเปนไปอยางมประสทธภาพ 2. ควรมการศกษาตดตามผลของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองอยางตอเนองตอไปในระยะเวลา 6 เดอน หรอ 1 ป เพอประเมนความคงอยของพฤตกรรมการดแลผปวยและควรนาโปรแกรมการฝกอบรมทสรางขน ไปทดลองใชในพนทอนๆ หรอกลมเปาหมายอน เพอยนยนประสทธภาพของโปรแกรมการอบรมทสรางขน 3. ควรมการศกษาปจจยทอาจมอทธพลตอสมรรถนะและผลลพธการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของบคลากรสาธารณสข เชน สมพนธภาพภายในองคกร นโยบายองคกร ทรพยากรหรอปจจยเออตางๆ

บรรณานกรม

กนกวรรณ ประวาลพทย.(2540). ผลของการโปรแกรมใหความรตอความร ทศนคตและพฤตกรรมในการเฝาระวงการตดเชอในโรงพยาบาลของพยาบาลโรงพยาบาลพระปกเกลา จนทบร.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตการพยาบาลดานการควบคมการตดเชอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

กมล ภวนกลกรรม.(2549). ผลของการฝกอบรมแบบมสวนรวมในการดาเนนงานตามมาตรฐาน ศนยสขภาพชมชนทมตอการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสข อาเภอนาเชอก จงหวดมหาสารคาม. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการระบบสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม.

เกรยง ตงสงา.(2551). การบาบดทดแทนไต ในสมชาย เอยมอองและคณะ.(2551).Clinical dialysis.พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด.

เกรยงศกด วารแสงทพยและ ถนอม สภาพร. (2549 ). ไตวายเรอรง.วารสารสมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 12(2): 15-19.

เกอเกยรต ประดษฐพรศลป. (2551). ขอมลการรกษาทดแทนไตดวย CAPD ในประเทศไทย. ในสมชาย เอยมอองและคณะ(บรรณาธการ), Textbook of peritoneal dialysis. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด.(หนา 45-52).

กลลดา เปรมจตร.(2547). ผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรความสามารถในการดแลทารกรวมกบการดแลแบบแคงการตอพฤตกรรมการดแลบตรของมารดาและการเพมนาหนกตวของทารกคลอดกอนกาหนด. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จนทนา ชาญประโคน.(2550). สมพนธภาพและกระบวนการจดการของครอบครวในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน.

จงกลน ชตมาเทวนทร.(2542). การฝกอบรมเชงพฒนา. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. จงลกษณ งมนนใจ. (2550). สมรรถนะแหงตนตอการเฝาระวงโรคความดนโลหตสงของอาสาสมคร

สาธารณสขประจาหม บาน อาเภอนาหมน จงหวดนาน.วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

98  

ชาลณ เอยมศร.(2549). การพฒนาโปรแกรมการศกษานอกระบบโรงเรยนเพอสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณและทกษะในการแกปญหาในการปฏบตงานดานสขภาพของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบล. วทยานพนธปรญญาครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการการศกษานอกระบบโรงเรยน บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชตระ ระบอบ และคณะ.(2552). ระเบยบวธวจย.กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. ชชย ศรชาน. (2551). การพฒนานโยบายการดแลโรคระยะสดทายและการบรหารคาใชจาย การ

บรหารจดการโรคเพอดแลโรคไตเรอรงและรกษาทดแทนไตดวยการลางไตทางชองทอง.ใน สมชาย เอยมออง และคณะ(บรรณาธการ). Textbook of peritoneal dialysis. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด. (หนา 25-42).

ชชย ศภวงศ และคณะ.(2552). คมอการใหบรการของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล. พมพครง ท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก. (หนา81-91).

ญาน ตราบด. (2547). ผลการฝกอบรมหลกสตรการบรณาการเครอขายฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทมตอการปฏบตงานบาบดรกษาผ ตดยาเสพตดของเจาหนาทสาธารณสขในสถานพยาบาลกระทรวงสาธารณสข. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสขศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ณฐวฒ โตวนาชย, พสทธ กตเวทน และ สมชาย เอยมออง. (2551). Overview of Renal Replacement Therpy. ใน สมชาย เอยมออง และคณะ(บรรณาธการ), Textbook of peritoneal dialysis. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด.(หนา 1-16).

ณทกร พงษพรเดช.(2551). ผลของการสงเสรมการปฏบตตามหลกฐานเชงประจกษเพอปองกนการตดเชอตอความรและการปฏบตในการปองกนการตดเชอวณโรคของบคลากรสขภาพคลนกวณโรค โรงพยาบาลศรสะเกษ. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตการพยาบาลดานการควบคมการตดเชอ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ดรณ รจกรกานตและคณะ. (2541). ปญหาและความตองการของเจาหนาทสาธารณสขตาบลในการดแลผตดเชอ/ผปวยเอดสทบานและในชมชน. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน.

เถลงศกด กาญจนบษยคณะ. (2551). CAPD Apparatus, Access Devices,Implantation Techniques and Surgical Complications.ใน สมชาย เอยมออง และคณะ(บรรณาธการ), Textbook of peritoneal dialysis.. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด.หนา 134-185

เถลงศกด กาญจนบษย.(2553). คมอแนะนาการลางไตทางชองทองถาวร. Development of CAPD First Policy in Thailand. ใน สมชาย เอยมออง และคณะ(บรรณาธการ), Textbook of peritoneal dialysis. พมพครงท 2.กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด.(หนา 19-27).

ทว ศรวงศ. (2550). แนวปฏบตในการดแลรกษาผปวยลางไตทางชองทอง. สมาคมโรคไตแหง ประเทศไทย.

ทว ศรวงศ และชลธป พงศสกล.(2551). 2008 Optimal care on CAPD in Thailand. ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.

นฤมล โชคเฉลมวงษ. (2553). ผลของโปรแกรมการพฒนาพฤตกรรมการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสขอาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร. วทยานพนธปรญญาสาธารณสข ศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการระบบสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม.

เนต สขสมบรณ และคณะ.(2546). ผลการปรบเปลยนรบรความสามารถตนเองและความรเกยวกบโรคเบาหวานในผปวยเบาหวานชนดท2.วารสารSrinakharinwirot journl of pharmaceutical sciences, 10 (2): 145-152.

บรรพต วงวล. (2545). ศกยภาพของเจาหนาทสาธารณสขระดบตาบลในการสงเสรมสขภาพตามแนวทางปฏรประบบสขภาพ. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาการสงเสรมสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

เบญจวรรณ ละอองผล.(2543). ความสมพนธระหวางการรบรสมรรถนะของตนเองและความคาดหวงผลลพธทจะเกดขนกบการปฏบตดานสขภาพ ของผ ปวยกระดกขาหกแบบมแผลเปดภายหลงไดรบการผาตดใสโลหะยดตรงภายนอก . วทยานพนธปรญญาพย าบ า ลศ าสต รมห าบณ ฑ ต ส าข า ก า รพย าบ า ลผ ใ ห ญ บณ ฑ ต ว ท ย า ล ยมหาวทยาลยสงขลานครนทร.

บญใจ ศรสถตนรากล. (2550). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร.พมพครงท 4. กรงเทพฯ: ยแอนดไอ อนเตอรมเดย จากด.

บญชม ศรสะอาด.(2545). การวจยเบองตน. กรงเทพ:สวรยาสาสน. ผองใส เวยนนนท.(2552). คมอการพยาบาลผ ปวยลางไตทางชองทอง. ในทว ศรวงศ (บรรณธการ

ชด). ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.

พวงทพย วฒนะ.(2550). ผลของโปรแกรมสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอพฤตกรรมของผปกครองในการปองกนอาการหอบหดในเดก. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลกมารเวชศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

พวงรตน ทวรตน.(2543). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร.พมพครงท 8.กรงเทพฯ: สานกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

เพยงดาว จลบาท. (2551). ความสมพนธระหวางความเขมแขงในการมองโลกกบคณภาพชวตของผ ปวยไตวายเรอรงทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญขนสง บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน.

พสทธ กตเวทน และคณะ. (2550). กลไกและพยาธสรรวทยาของโรคไตเรอรง. ในสมชาย เอยมออง และคณะ(บรรณาธการ), Clinical dialysis.(หนา 4-18). พมพครงท1. กรงเทพฯ: แทกซ แอนด เจอรนล พบพลเคชน จากด.

ฟารดา อบราฮม.(2546). ปฏบตการพยาบาลตามทฤษฎการพยาบาล.กรงเทพฯ:สามเจรญพานชย. รจา ภไพบลย.(2542). โปรแกรมการใหความรอยางมระบบตอความรทศนคต และพฤตกรรมการ

ปฏบตในการดแลผ ตดเชอ/ผ ปวยเอดสทบานและในชมชนของเจาหนาทสาธารณสขตาบล. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอนแกน.

ลดดา ดารการเลศ.(2553). การจดการความรและสงเคราะหแนวทางปฏบตของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพภาพตาบล.พมพครงท 1.กรงเทพฯ: สหมตรพรนตงแอนดพบลสชง จากด.

วภาว ตนอนกล.ขอมลผ ปวยทรบบรการทดแทนไตในโครงการของ UC ในพนทสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเขต 5 จงหวดราชบร ขอมล ณ วนท 31 มนาคม พ.ศ. 2554

ศศธร ชดนาย. (2552). การพยาบาลผปวยไตวายเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม. พมพครงท 2 .กรงเทพฯ: ธนาเพรส จากด. ศภชย ฐตอาชากล. (2552). การลางไตทางชองทอง. พมพครงท 1 .กรงเทพฯ: บรษท บคเนท จากด. โศภณ นภาธร.(2542). กลไกการเกดโรคไตวายเรอรง. ใน เกรยง ตงสงา และคณะ (บรรณาธการ). Hemodyalysis. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน จากด. (หนา 1-40). สมจต หนเจรญกล.(2547). การดแลตนเอง:ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล.พมพครงท4.

กรงเทพฯ : ว.เจ.พรนตง. สกญญา รศมธรรมโชต.(2548). แนวทางการพฒนาศกยภาพมนษยดวย Competency based learning.

(หนา119-121) พมพครงท2.กรงเทพฯ: บรษทศรวฒนา อนเตอรพรนทจากด (มหาชน).

สจตรา ลมอานวยลาภ.(2544). การพยาบาลผปวยไตวายเรอรงทรกษาดวย ซ เอ พ ด. ภาควชาการ พยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. สวฒน วฒนวงศ.(2547).จตวทยาเพอการฝกอบรมผ ใหญ.พมพครงท2.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย สวฒน วฒนวงศ.(2549). การวจยและประเมนผลการศกษาผ ใหญ.พมพครงท 2. กรงเทพฯ :

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สมชาย เอยมออง และคณะ. (2551). Clinical dialysis. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เทกซ แอนด

เจอรนล พบลเคชน จากด. สมโภชน เอยมสภาษต. (2553). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม.พมพครงท 7. กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (หนา 47-60). สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2551). Report of Thailand Renal Replacement Year 2008. สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2553). คมอบรหารงบกองทนหลกประกนสขภาพแหงชาต

ปงบประมาณ 2554:เลมท3 การบรหารงานสขภาพผ ปวยไตวายเรอรง.พมพครงท1.กรงเทพฯ. ศรเมองการพมพ จากด.

สมศกด กรตหตถยากร.(2545). ความสามารถในการประเมนผลการปฏบตงานของเจาหนาทสาธารณสข:ศกษาเฉพาะกรณอาเภอพานทอง จงหวดชลบร.วทยานพนธปรญญา รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารทวไป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวงสาธารณสข.สถตสาธารณสข.วธสบคนวสด สารสนเทศ.[ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://bps.ops.moph.go.th/Healthinformation/statistic53/2.4.2_53.pdf(วนทสบคนขอมล 30 มนาคม 2555).

สรชย พศาลบตร. (2550 ). การสรางและประมวลผลขอมลจากแบบสอบถาม.(หนา 17-80).พมพครงท2.กรงเทพฯ:บรษทวทยพฒน จากด.

หทยา ยาลงส.(2551). ผลของการเตรยมความพรอมหญงตงครรภตอการรบรความสามารถของ ตนเองและพฤตกรรมการเลยงทารกในโรงพยาบาลไพศาล. วทยานพนธปรญญา ครศาสตรมหาบณฑต สาขาการสงเสรมสขภาพ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค.

อมพวน ทรพยสม. (2543). การพฒนาพฤตกรรมสขภาพของผดแลเดก เพอการปองกนและควบคมโรคอจจาระรวงในเดกอายตากวา 5 ป โดยเจาหนาทสาธารณสขทผานการอบรม ในอาเภออนทรบร จงหวดสงหบร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑตสาขาสขศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

102  

อภสทธ ฉตรทนานนท ประธานมลนธคณภาพ.นายแพทยสรพงศ อาพนวงษ. ลางไตทางชองทอง ทางเลอกผปวยโรคไตวาย ทตองเรยนร วธสบคนวสดสารสนเทศ. [ออนไลน].เขาถงไดhttp://www.dailynews.co.th/newstartpage/index.cfm?page=content&categoryID=530&contentID=85110. (วนทสบคนขอมล : 16 สงหาคม 2554).

อาชญญา รตนอบล.(2545). การเรยนรและพฒนาการของผ ใหญ. กรงเทพมหานคร: ภาควชาการศกษานอกโรงเรยน คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อรวรรณ ขนสาร(2552). สมรรถนะพยาบาลวชาชพทใหการดแลผ ปวยลางไตทางชองทองโรงพยาบาลรฐ.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารการพยาบาล มหาวทยาลยมหดล.

ภาษาองกฤษ

Bandura,A.(1997). Self-Efficacy in changing Societies. Cambridge University . 1-40. Bandura, A.(1997).Self-efficacy: Toward a Unifying Theory of behavioral change.Paychol,34, 191-215. Coresh, J. & Astor B. C. & Greene,T.(2003). Prevalence of chronic kidney disease and decreased

kidney function in the adult US population: Third national health and nutrition examination survey. American Journal of Kidney Diseases, 41 (1): 1-12.

Chow KM, Szeto CC, Leung CB, Law MC, Li PK. (2005). Impact of social factors on patient on peritoneal dialysis. Nephrol dial transplant ; 20: 2504-2510.

Colyer, H., & Kamath, P.(1999. Evidence – based practice. A philosophical and political analysis: some matters for consideration by profession by profession practitioners. Journal of

Advance Nursing, 29(1) : 188-193. Cook S. (1995). Psychology and Education Support for CAPD patients. British Journal of

Nursing ; 4(14). Cranton, P.(1989).Planning instruction for adult learners.Middleton, OH:Wall and Emerson. Elwood F., Richard A., Swanson and Sharon S. N.(2008).Andragogy in practice: clarifying the andragogical model of adult learning. Article first published online, 1(14),118-143 Irene L.L. Kong, Irene L.P. Yip, Grace W.S. Mok. (2003). Setting up a continuous ambulatory

peritoneal dialysis training program : Proceeding of the first asian chapter meeting-ISPD. Peritoneal dialysis international : 23.

John E. Anderson. (1997).Ten Year Experience with CAPD in a nursing home setting. Peritoneal dialysis international ; 17: 255-261.

Kailash K., Jindal, David J. H. (1994). Excellent technique survival on home peritoneal dialysis : result of regional program. Peritoneal Dialysis International ; 14, 324-326.

Knowles, M.S.(1980). The Modern Practice of Adult Edication. Chicogo : association Press Follett Publishing Company.

Lockwood C, Hodgkinson B, Page,,T.(2003). Clinical effectiveness of different approaches to peritoneal dialysis catheter exit-site care. JBI reports ; 1(6):167-201.

Luzar MA. Exit-site care and exit-site infection in continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD): Results of a Randomized Multicenter Trial. Peritoneal Dialysis International, 1990; Vol. 10, 25-29.

NKF-DQRI Clinical Practice Guideline for Peritoneal Dialysis Adequacy. Guideline 1 and 2. American Journal of Kidney Disease. 2006; 37 (Supply 1): S68-71.

Orem, D.E. (2001). Nursing: concepts of practice. 5thed. St. Louis : Mosby Year Book. Peterson,S.J & Bredow,T.S.(2004). Middle range theories application to nursing research : Self

Efficacy, Lippincott Williams & Wilkins. London. 97-124 Rogers, J.(1989).Adults learning third edition.Philadelphia, PA: Open University Press, pp.3 Smith, M.K.(2002).Malcolm Knowles, informal adult education, self-direction and andragogy, The Encyclopedia of Informal Education, Retrieved August 24, 2012, from http://www.conseho.com/wp-content/uploads/2012/07Malcolm-Knowles- Research.pdf Susan, I.(1994).Guidelines for working with adult learners. ERIC Digest. No.154. Retrieved August 24, 2012, from http://202.198.141.51/upload/soft/0-article/021/20142.pdf Suzanne C. (1995). Psychology and education Support for CAPD patients. British Journal of

Nursing, 1995, 4(14) Thomas, N. (2008). Renal Nursing. 3rded.City Community and Health Sciences, City University,

London, UK. , (223-276) Tong A , Sainsbury P, Craig CJ. Support Intervention for Caregiver of People with Chronic

Kidney disease: a systematic review. Nephrology dialysis transplantation. 2008; 23:3960-3965.

Twardowski ZJ, Prowant BF. (1996). Classification of normal and disease exit site. Peritoneal Dialysis International 1996 ; 16 (3) : S32 -50.

Wang T., Izatt S., Dalglish C.Peritoneal dialysis in the nursing home. Internation Urology and Nephrology. 2002; 34: 405-408.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

รายนามผทรงคณวฒ

ผทรงคณวฒในการตรวจสอบเครองมองานวจยเรอง

1. แพทยหญง วนดา สมบรณศลป แพทยอายรศาสตรโรคไต โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร

2. แพทยหญง พมพพงศ วองตระกล แพทยอายรศาสตรโรคไต โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร

3. นาง ชตกาญจน ฉตรรง พยาบาลชานาญการพเศษ อาจารยพยาบาล วชากลมการพยาบาลบคคลทมปญหาสขภาพ (ผใหญและผสงอาย ) วทยาลยพยาบาล บรมราชชนน สพรรณบร

4. นาง นชจรย หอมนาน หวหนาหอผปวยพเศษรวม 9A ผปฏบตการพยาบาลขนสง (APN : CAPD) โรงพยาบาล ศรนครนทร

5. นางสาว ณชารย จตรวธวงศ หวหนาหอผปวยพเศษบรรหาร–แจมใส ศลปะอาชา 3 และพเศษรวม CAPD พยาบาลวชาชพชานาญการ โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร

ภาคผนวก ข การพทกษสทธผเขารวมการวจย

เอกสารการใหขอมลและแบบฟอรมใบยนยอมเขารวมโครงการวจย ดฉน นางดารารตน สงขสวรรณ นกศกษาปรญญาโท หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน ขณะนกาลงทาวทยานพนธเรอง “ผลลพธของการใชโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล” โดยมวตถประสงคเพอเปนแนวทางในการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในอาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบรอนจะกอใหเกดประโยชนตอเจาหนาทสาธารณสข และผปวยมากทสด ในการเขารวมการวจยครงน ทานจะไดเขารวมการอบรมเชงปฏบตการ ไดรบแบบสอบถามเกยวกบขอมลสวนบคคล ความรและการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ซงจะใชเวลาประมาณ 3-4 ชวโมงตอการเขารวมกจกรรมในการวจย แตละครง ซงมการจดกจกรรม 3 ครง ในเวลา 4 สปดาหการตอบแบบสอบถามนไมมขอถกหรอผด เปนความรสกของตวทานเอง คาตอบทไดรบจะเกบไวเปนความลบ ไมมการเปดเผยใหผอนทราบ และจะนาขอมลทงหมดไปวเคราะหในภาพรวม การมสวนรวมในการวจยค รง น ขนอยกบความสมครใจของทาน หากทานไม สะดวกในการตอบคาถาม สามารถปฏเสธโดยไมจาเปนตองบอกเหตผล โดยไมมผลกระทบตอการปฏบตงานใดๆ และหากมขอสงสยประการใดสามารถสอบถามไดทนท ขอขอบคณในความรวมมอของทาน

ดารารตน สงขสวรรณ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน โทรศพท 0-3422-9480 ตอ 1401-2 โทรสาร 0-3422-9499

ขาพเจาไดรบคาแนะนา และยนดเขารวมโครงการวจย ดวยความสมครใจ

ลงชอ.......................................................... (....................................................................)

ภาคผนวก ค

เครองมอทใชในการวจย

7  

แบบสอบถาม

ผลลพธของโปรแกรมการพฒนาศกยภาพการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทาย ทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาท

สาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล สวนท 1 ขอมลสวนบคคล ของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 1. เพศ ( ) 1. ชาย ( ) 2. หญง 2. อาย…………………………..ป 3. สถานภาพ ( ) 1. โสด ( ) 2. ค ( ) 3. หมาย หยา แยก 4. ระดบการศกษาสงสด………………………………………………………………………… สาขา………………………………………………………………………………………….. 5. การฝกอบรมระยะสนหรอหหลกสตรเฉพาะทาง…………………………………………… ( ตอบไดมากกวา 1 เรองหรอหลกสตร) 6. ตาแหนงในสถานทปฏบตงาน หวหนาหนวยงาน ผปฏบตงาน 7. ประสบการณการทางาน………………………………………ป 8. เคยปฏบตงานในฝาย………………………………………….ใน รพช. / รพท. / รพศ. 9. ประสบการณการทางานทหนวยบรการปฐมภมหรอรพสต. …………..ป

10. ประสบการณการทางานทรพสต.แหงน…………………………….ป 11. จานวนผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง ในชมชนททานดแล

รบผดชอบอย ไมม ม จานวน............ราย

8  

สวนท 2แบบประเมนความรในการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล คาชแจง กรณาใสเครองหมาย √ลงใน ( ) หรอเตมขอความลงในชองวางใหถกตอง ตามความเปนจรง

ลาดบ ขอความ ใช ไมใช 1 ไตมหนาทกรองของเสยจากเลอดแลว.........................................................

2 หากไตไมสามารถทาหนาทไดตามปกต .......................................................

3 โรคไตเรอรง เปนภาวะทไตทางานบกพรอง.................................................. 4 อาการสาคญของโรคไตเรอรงคอ ................................................................

5 การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เปนวธการ.......................................... 6 การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง เปนการ.............................................. 7 ของเสยในเลอด นายาลางไต จะแลกเปลยนกน............................................. 8 ผปวยจะไดรบการฝงสายลางไตเขาไปในชองทอง......................................... 9 หองหรอมมบานสาหรบเปลยนนายา ตอง...................................................

10 กอนการเปลยนถายน ายาตอง....................................................................

11 การลางมอทถกวธ เปน........................................................................... 12 การลางมอทถกวธ เรมจาก ...................................................................... 13 การจดบนทกปรมาณนาเขา-ออก ของการลางไต.......................................... 14 ถงน ายาตองเกบไวในทรม ...................................................................... 15 การทาลายน ายาทเปลยนออกและ.............................................................. 16 อาการผดปกตทแสดงถงการตดเชอ ไดแก ................................................. 17 การตดตามผลการรกษาหรอประสทธภาพ................................................... 18 อาหารโปรตนทควรหลกเลยง ไดแก ........................................................

19 ผปวยควรรบประทานอาหารทมโซเดยม...................................................... 20 ผกหรอผลไมทมโปแตสเซยมสง .............................................................. 21 ยาทผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไต................................................ 22 ปรมาณนาดม ทจากดในแตละวน ควรจะเทากบ............................................ 23 การทาแผลบรเวณชองสายออกใชน ายา..................................................... 24 หองทาแผลทางออกสายลางชองทอง ....................................................... 25 ผปวยสามารถมเพศสมพนธ....................................................................

ลาดบ ขอความ ใช ไมใช

26 ผปวยสามารถทางาน ..........................................................................

27 การทากจกรรมงานอดเรก.....................................................................

30 ผปวยสามารถอาบนาและสระผม........................................................... 31 การเบงถายอจจาระจากอาการทองผกบอยๆ ทาใหเกด................................

32 การมาตรวจตามนดจะชวยให................................................................. 33 เจาหนาทสาธารณสข องคการบรหารสวน ทองถนและชมชนสามารถ...........

สวนท 3 แบบสอบถามเพอวดการรบรความสามารถตนเองในการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง คาชแจง แบบสอบถามฉบบนตองการทราบถงความรสกมนใจในการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของทาน ขอใหทานพจารณาขอคาถามแตละขอ แลวทาเครองหมาย √ ลงในชองทตรงกบความรสกของทานเพยงชองเดยว คาตอบของทานไมมถกหรอผด ไมมผลตอการปฏบตงานของทาน โดยแตละคาตอบมความหมายดงน ไมมนใจเลย หมายถง มความรสกไมมนใจเลย วาจะสามารถปฏบตการดแลผปวยในขอนนได ใหคะแนนเทากบ 1 คะแนน มนใจเลกนอย หมายถง มความรสกมนใจ เพยงเลกนอย วาจะสามารถปฏบตการดแลผปวยในขอนนได ใหคะแนนเทากบ 2 คะแนน มนใจปานกลาง หมายถง มความรสกมนใจ ปานกลาง วาจะสามารถปฏบตการดแลผปวยในขอนนได ใหคะแนนเทากบ 3 คะแนน มนใจมาก หมายถง มความรสกมนใจ เปนสวนมาก วาจะสามารถปฏบตการดแลผปวยในขอนนได ใหคะแนนเทากบ 4 คะแนน มนใจมากทสด หมายถง มความรสกมนใจ อยางเตมท วาจะสามารถปฏบตการดแลผปวยในขอนนได ใหคะแนนเทากบ 5 คะแนน

ลาดบ ขอความ ไมมนใจเลย

มนใจเลกนอย

มนใจปานกลาง

มนใจมาก

มนใจ มากทสด

1. ทานสามารถอธบายเกยวกบ.................................. 2. ทานมความรเกยวกบ............................................ 3. ทานสามารถใหการดแลผปวย.................................

4. ทานสามารถใหการดแลผปวยท............................... 5. ทานสามารถใหคาแนะนาและสาธต........................ 6. ทานสามารถดแลผปวยทไดรบการรกษา.................. 7. ทานสามารถใหคาแนะนาหลกการ......................... 8. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบ.......................... 9. ทานสามารถประเมนความผดปกต......................... 10. ทานสามารถใหคาแนะนาในการ...........................

ลาดบ

ขอความ ไมมนใจเลย

มนใจเลกนอย

มนใจปานกลาง

มนใจมาก

มนใจมากทสด

11. ทานสามารถใหคาแนะนาและสาธต.........................

12. ทานสามารถดแลและสาธตการ.................................

13. ทานสามารถประเมนสภาวะตดเชอ........................ 14. ทานสามารถระบภาวะแทรกซอนทพบ................... 15. ทานสามารถบอกถงภาวะแทรกซอน...................... 16.  ทานสามารถทราบเปาหมายการเยยม...................... 17. ทานสามารถประเมนความเสยงตอ................. 

18. ทานสามารถประเมนภาวะนาเกน........................... 19 ทานสามารถประเมน............................................... 20. ทานสามารถปรบเปลยนคาแนะนา........................... 21. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบ............................ 22. ทานสามารถใหคาแนะนาเรองการ............................ 23. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบการ...................... 24. ทานสามารถดแลเรองการกาจดขยะ.......................... 25. ทานสามารถใหคาแนะนา ........................................ 26. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบ............................. 27. ทานสามารถประเมนสภาวะสขภาพจต......................      

28. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบการ......................

29. ทานสามารถใหคาแนะนาเกยวกบ............................

30. ทานสามารถประสานงานกบ................................

ภาคผนวก ง

ตวอยางแผนการสอนและสอการเรยนร

ตวอยาง

แผนการสอน

เรอง

การดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

นาง ดารารตน สงขสวรรณ

นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน

คานา

การวางแผนการสอนในหลกสตรการอบรบเปนเครองมอสาคญทใชเปนแนวทางกากบค

ควบคมกระบวนการจดการเรยนร เพอใหมเนอหาครอบคลมและสมบรณ มการจดการเรยนการสอน

อยางเปนระบบ มการออกแบบกจกรรมการเรยนร มการสอนและใชสอการสอนทสอดคลองกน

แผนการสอนฉบบน เปนสวนหนงของวทยานพนธ เรอง “ผลลพธของการใชโปรแกรม

การพฒนาศกยภาพการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนองของ

เจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล” ในหลกสตรพยาบาลศาสตรมหา

บณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน ซงผวจยจดทาขนเพอใชเปนแนวทางในการจดการ

เรยนรทมประสทธภาพ แกเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในพนท

อาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร ทจดขนในเดอน มนาคม พ.ศ. 2555

ผวจย

15  

แผนการสอนเรองการดแลผปวยโรคไตเรอรงระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

ผสอนทมวทยาการจากโรงพยาบาลเจาพระยายมราช ผเรยน เจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล เวลาสอน 3 ชวโมง สถานท หองประชมสานกงานสาธารณสขอาเภอดอนเจดย

วตถประสงค

เนอหาวชาการการสอน

กจกรรมการสอน

สอการสอน การประเมนผล

เพอใหเจาหนาทสาธารณสขมความรความเขาใจเกยวกบโรคไตเรอรงและการลางไตทางชองทองชนดตอเนองและสามารถใหการ

โรคไตเรอรงและการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 1. ความรเรองโรคไตเรอรงและการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 2. การดแลหลงจากใสสายลางไตในชวงแรก 3. การดแลระยะใสนายาลางไต 4. การเตรยมสถานท และ อปกรณสาหรบทาการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 5. การลางมอ 6. การเปลยนถายนายาลางไต 7. ขนตอนการเปลยนนายาระบบ ANDY – DISC

บรรยาย-สาธตอภปราย- การฝกปฏบต-การนาเสนอตวแบบทมชวต

-Power-point -คมอการดแล

ผปวย - แผนคอมพวเตอรชวยสอนเกยวกบการดแลผปวย

แบบประเมนการรบรความสามารถตนเองและแบบวดความรในการดแลผปวยทไดรบการลางไตทางชองทอง

16  

วตถประสงค

เนอหาวชาการการสอน กจกรรมการ

สอน สอการสอน

การประเมนผล

8. ขนตอนการเปลยนนายาระบบ Twinbag 9. การจดบนทก 10. การเกบรกษานายาลางไตทางชองทอง 1. การดแลแผลชองสายออก (Exit site) 2. การทาแผลชองสายออก 3. การแกไขปญหาฉกเฉนเบองตน 4. การเยยมบานผปวยลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 5. แนวทางการดแลรกษาภาวะโภชนาการในผปวยทรบการรกษาดวยการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนอง 6. การใชยาในผปวย ผปวยทรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 7. การบาบดในผปวย ผปวยทรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

17  

ตวอยางสอการสอน

คมอการดแลผปวย

ทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

เรยบเรยงโดย

นาง ดารารตน สงขสวรรณ

นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

ลขสทธของบณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยครสเตยน

คานา

นบต งแตวธการรกษาบาบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

(Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis: CAPD) ไดถกจดเปนชดสทธประโยชนในหลกประกนสขภาพแหงชาต จานวนผปวยทรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง(CAPD ) ทเพมขนอยางตอเนอง การททมสขภาพจะสามารถดแลผรบบรการทเพมขนอยางรวดเรว จาเปนตองพฒนาทกษะความร ความสามารถให เขาใจในโรคไตวายและการรกษา โดยเฉพาะการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ทมเฉพาะและซบซอนเพอพฒนาเจาหนาทสาธารณสขประจาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ในการใหบรการผปวยทรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทเพมขนอยางตอเนองใหมประสทธภาพ เพยงพอ ภายใตความยากลาบากของ เศรษฐกจ สงคมไทย และภาระงานของผปฏบตในปจจบน

เอกสารประกอบการดแลผปวยลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ในชมชนเลมน จดทาขนจากการทบทวนเอกสารทางวชาการ ทงในประเทศไทยและตางประเทศ เพอประโยชนในการดแลผ ปวย ท รกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเ นองในชมชน ในการนผ จดทา ขอขอบคณ อาจารย พนเอกหญง ดร.นงพมล นมตรอานนท และรองศาสตราจารย อารนา ภาณโสภณ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทไดกรณาชแนะและตรวจสอบความถกตองเหมาะสมของเนอหาในเอกสารน

ดารารตน สงขสวรรณ นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชการพยาบาลเวชปฏบตชมชน

มหาวทยาลยครสเตยน

สารบญ

หนา

โรคไตเรอรง 1 การลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 6

ขอดของการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 8 ภาวะแทรกซอนในการทาการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 9 การดแลผปวยทรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ระยะแรก 9 การดแลระยะใสนายาลางไต 12 การเตรยมสถานท และ อปกรณสาหรบการลางไตทางชองทอง 13 การลางมอ 13

การเปลยนถายนายาลางไต 16 ขนตอนการเปลยนนายาระบบ ANDY – DISC 19 ขนตอนการเปลยนนายาระบบ Twinbag 25 การจดบนทก 36 การเกบรกษานายาลางไตทางชองทอง 36 การดแลแผลชองสายออก (Exit site) 37

การทาแผลชองสายออก 38 การแกไขปญหาฉกเฉนเบองตน 41 การเยยมบานผปวยลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 47 แนวทางการดแลรกษาภาวะโภชนาการ 51

การใชยา 61 การออกกาลงกาย 68 บรรณานกรม 82

20  

คมอการดแลผปวยทไดรบการรกษาดวยวธการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง

ประกอบดวย เนอหา 19 หวขอ ดงน

คานา สารบญ

1. โรคไตเรอรง 2. การลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 3. ขอดและขอจากดของการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 4. ภาวะแทรกซอนในการลางไตทางชองทองชนดตอเนอง 5. การดแลผปวยทรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ระยะแรก 6. การดแลระยะใสนายาลางไต 7. การเตรยมสถานทและอปกรณสาหรบการลางไตทางชองทอง 8. การลางมอ 9. การเปลยนถานนายาลงไต 10. ขนตอนการเปลยนนายาระบบ ANDY – DISC 11. ขนตอนการเปลยนนายาระบบ Twinbag 12. การจดบนทก 13. การเกบรกษานายาลางไตทางชองทอง 14. การดแลแผลชองสายออก (Exit site) 15. การแกไขปญหาฉกเฉนเบองตน 16. การเยยมบานผปวยลางไตทางชองทองแบบตอเนอง 17. แนวทางการดแลรกษาภาวะโภชนาการ 18. การใชยา 19. การออกกาลงกาย

บรรณานกรม

ภาคผนวก จ

เอกสารรบรองจรยธรรมการวจยในมนษย

ประวตผวจย

ชอ-นามสกล นาง ดารารตน สงขสวรรณ วน เดอน ปเกด 9 ตลาคม 2509 สถานทเกด จงหวดสพรรณบร ประวตการศกษา ประกาศนยบตรการพยาบาลและการผดงครรภ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนเชยงใหม พ.ศ.2531 สาธารณสขศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช พ.ศ. 2543 พยาบาลศาสตรบณฑต(ตอเนอง) วทยาลยพยาบาล บรมราชชนนสพรรณบร พ.ศ. 2547

ประกาศนยบตรการพยาบาลเฉพาะทางเวชปฏบตทวไป

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล พ.ศ.2549

พยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน มหาวทยาลยครสเตยน พ.ศ.2555

ตาแหนง พยาบาลวชาชพชานาญการ

สถานททางานปจจบน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสระกระโจม

อาเภอดอนเจดย จงหวดสพรรณบร

พ.ศ.2552 - ปจจบน