Transcript
  • Da denunciao da lide

    ATHOS GUSMAO CARNEIRO Desembargador do TJRS

    SUMARIO: I. Conceito de terceiro. lI. Noes gerais sobre os casos de interveno. 2 . 1. Assistncia. 2.2. Oposio . 2.3. Nomeao autoria. 2.4 . Denunciao da lide. 2.5. Chamamento ao processo. llI. Da denunciao da lide . 3.1. Noes gerais . 3.2 . Denunciao da lide nos casos de evico. 3 .3. Denunciao da lide pelo, possuidor direto. 3 .4. Denunciao da lide pelo titular de pretenso regressiva. 3 . 5 . Procedimento na denunciao da lide. 3.6. Posicionamentos do denunciado, na denunciao pelo ru. 3.7. Eficcia da sentena , nos casos de denunciao da lide.

    I. CONCEITO DE TERCEIRO

    Impe-se, de incio, fixar o conceito de terceiro.

    No plano do direito material, se examinarmos, v.g ., um contrato de compra e venda, terceiro ser todo aquele que no for nem o comprador, nem o vendedor, nem interveniente no mesmo negCio jurdico.

    No plano do direito processual, o conceito de terceiro ter igualmente de ser encontrado por negao. Suposta uma relao jurdica processu.al pendente entre A, como autor, e B como ru, apresentam-se como terceiros C, D, E, etc., ou sej a, todos os que no forem partes (nem coadjuvantes de parte) no processo pendente.

    Pela interveno, o terceiro torna-se parte (ou coadjuvante da parte ) no processo pendente.

    Evidentemente, a interveno de terceiros somente deve ser aceita sob determinados pressupostos; um deles, ocorrente em todos os cas.os de interveno (exceto nos casos de oposio) , o de que o terceiro deve ser juridicamente interessado no processo pendente. 1

    Cumpre ainda salientar que nem sempre o ingresso de outras pessoas, diversas das partes originrias, ou seja, nem sempre as modificaes subjetivas no processo constituem interveno de terceiro (ALBERTO DOS

    Mestre MOACYR AMARAL SANTOS define como terceiros as '"pessoas estranhas relao de direito material deduzida em Juizo, e estranhas relao processual J constltulda , mas que, sujeitos de uma relao de direito material que quela se liga Intimamente, Intervm no processo sobre a mesma relao, a fim de defender Interesse prprio" ("Primeiras LInhas de Direito Processual Civil", v. lI, n. 313).

    A aefinio, todavia, afigura-se menos adequada aos casos de '"nomeao autoria", em que o terceiro exatamente a pessoa legitimada passivamente tendo em vista a relao de direito material deduzida em Juizo ; e a casos de "chamamento ao processo", em que a relao de direito material pe chamante e chamado na relao de devedores solidrios, ou de co-fiadores.

    REIS, "Interveno de Terceiros", Coimbra Editora, 1948, ps. 6/7).

    -Assis, v.g., no implica em interveno de terceiro a determinao do juiz, pendente o processo, para que sejam citados litisconsortes necessrios (C. Pro Civ., 47, parg. nico), pois tais pessoas realmente so 'partes originrias', cuja citao o autor deveria ter requerido na petio inicial.

    Tambm no interveno de terceiro a substituio da parte, conforme os arts. 41 a 43 do C. Pro Civ. Falecido o ru B, seus herdeiros C e D no sero terceiros, mas sim "sucessores", ao ingressarem no processo substituindo o extinto. Se o autor de ao possessria ceder a outrem seus alegados direitos sobre a coisa litigiosa, o cessionrio poder (com o consentimento do ru - C. Pro Civ., art. 42, 1.0) tornar-se o autor, em substituio ao cedente, sem que ocorra a figura jurdica da interveno de terceiro . 2

    Tambm assim se a empresa A for incorporada pela empresa B, assumindo esta a posio de parte nos processos de que partiCipava a empresa incorporada.

    No so, outrossim, terceiros, evidncia, os que atuam no processo por dever funcional - servidores da justia, perito, depositrios, etc., ou para fornecerem meios de prova testemunhas (ALBERTO DOS REIS, ob. cit., ps . 5/6).

    2 HERNANDO ECHANDIA ensina que, a cada momento, so te'rceiros os que no detm a posio de partes. assim uma situao cambtvel : pela 1nterveno, o terceiro transforma-se em parte, prinCipal Ou secundria . O sentido de terceiro no flslco, I)las Jurldlco : assim, no terceiro o cessionrio, o substitudo ('"Compendio de Derecho Procesal", I, n. 203).

    Tambm aLBERTO DOS REIS declara que a interven/io o Instituto que prope transCormar o terceiro em parte ("Interveno de Terceiro", Coimbra Editora. 1948. pS. 5 e 6), excluindo os casos de litisconsrcio necessrio. de sucesso. de substituio processual em processo pendente, etc.

    RAMIRO PODETTI, em posicionamento minoritrio. enquadra entre os terceiros todos aqueles que no se jam nem o autor origin.rlo nem o ru orlgin.rlo, engloba.ndo o Iltisconsorte que Intervm posteriormente. o sucessor, etc. ('"Tratado de la Tercerla", p . 35) .

    ..

    Revista Forense, v. 77, n. 276, out. / dez., 1981.

    http:processu.al

  • 8 REVISTA FORENSE VOL. 276

    lI. NOCES GERAIS SOBRE OS CASOS DE INTERVENAO

    Convm inicialmente apresentar, em resumo e s ob esquemas grficos, as figuras de interveno de terceiro de que cuidam os arts. 50 a 80 do C. Pro Civ, 3

    2 . 1. ASSISTENCIA

    O assistente ingressa no processo no como parte, mas apenas como coadjuvante da parte ( parte secundria, segundo alguns), isto , buscando auxiliar a defesa dos interesses do seu assistido, que tanto pode ser o demandante como o demandado. No sendo parte, o assistente nada pede para si, no formula pretenso; nem suj eito passivo de pretenso alheia, pois contra ele nada pedido.

    2.2. OPOSIAO

    O opoente ingressa no processo pendente, apresentando uma "pretenso prpria" sobre a coisa ou o direito objeto da lide; busca fazer com que sua pretenso, dele opoente, prevalea sobre as pret.enses tanto do autor como do ru. A oposio processualmente uma nova ao, em que autor o terceiro, como opoente, e so rus o autor e o ru da ao j existente, como 'opostos'.

    2.3. NOMEAAQ A AUTORIA

    Na nomeaco autoria 4 o objetivo visado substituir ' o ru pelo terceiro, com o objetivo de afastar da relao processual um ru que seja parte ilegtima ad causam, nela fazendo inlSressar um ru legitimado para a causa. O ru que se considera parte ilegtima nomeia o terceiro, para que o venha substi tuir no plO passivo da relao processual.

    2.4. DENUNCIAAO DA LIDE

    Mediante o instituto da denunciao da lide, uma das partes (mais freqentemente o ru), como "denunciante", promove no mesm,o processo uma ao regressiva contra tercelro, o denunciado.

    Citado, o terceiro torna-se ru na ao de denunciao.

    A denunciao pressupe necessariamer;te que o denunciante tenha uma pretensao prpria (um crdito de reembolso) contra o denunciado pretenso que far valer caso venha, ele d~nunciante, a sucumbir na ao principal.

    3 No cuidamos, no presente estudo, de outrA.S formas de interveno de terceiro, tais como, v.g., o recurso de terceiro prejudicado (C. Pro Civ., art. 499 e ~ 19). ou a propositura ri'a ao de embargos de terceiro (C. Pro Civ. , arts. 1.046 e segs.) (PEDRO SOARES MUJ'lOZ. "Da In t erveno de Terceiros no Novo cdigo de Processo Civil". in "Estudos sobre o Novo C. Pro Civ.", Ed. Bels, Porto Alegre, 1974).

    -I A palavra autoria no usada com referncia ao autor, ao proponente de uma demanda, mas sim com o sentido de garantia, de Tesponsabilidade por.

    Observaco: como veremos em tempo dE oportuno, o -denunciado, alm de ru na ao er regressiva, torna-se litisconsorte do denun co ciante na ao principal. Realmente, ao de a nunciado assiste interesse em que o denun de ciante saia vitorioso na causa principal, pois es destarte resultar improcedente a ao regressiva.

    2.5. CHAMAMENTO AO PROCESSO

    C.Pelo instituto do chamamento ao proces' pl

    so, o ru B tem a faculdade de fazer citar um ci terceiro, para que este ingresse no processo Ih como seu litisconsorte.

    Amplia-se, assim, pela vontade de B, o aeplo passivo da relao processual. O credor di A pretendia acionar apenas o devedor B, mas O passa a acionar no apenas B como tambm OI o chamado C. O chamamento pressupe, na pcturalmente, que ao chamado seja atribuda a re condico de co-devedor ao autor. Assim, B e

  • 9 DOUTRINA

    Em segundo lugar, a obrigatoriedade da denunciao da lide (vide art. 70) deve ser entendida nos devidos termos. Nem sempre, como veremos, a omisso da parte no provocar a interveno do terceiro acarretar a perda do direito (da pretenso) regressivo contra este.

    3.2. DENUNCIAO DA LIDE NOS CASOS DE EVICAO

    O primeiro caso, previsto no art. 70, I, do C. Pro Civ. o de denunciao da lide como providncia obrigatria para que o denunciante po.ssa "exercer o direito que da evico lhe resulta".

    EviCo a perda da coisa, sofrida pelo adquirente em conseqncia de um anterior direito de outrem, declarado por sentena. G O C. Civ., art. 1.107, dispe que "nos contratos onerosos, pelos quais se transfere o domnio, posse ou uso, ser obr~gado o alienante a resguardar o adquirente dos riscos da evico, toda vez que se no tenha excludo expressamente esta responsabilidade".

    Ocorrente a evico, a garantia compre, ende no s a restituio integral, ao evicto, do preo por este pago, como ainda cumprir ao alienante indeniz-lo pelos demais prejuzos, conforme previsto no art. 1.109 do C. Civ.

    Entretanto - art. 1.116 -, o mesmo Cdigo impe ao adquirente, "para poder exercitar o direito, que da evico lhe resulta", a obrigao de "notificar do litgio ao alienante, quando e como lho determinarem as leis do processo". Esta notificao, o vigente Cdigo processual prev sob a forma de de. nunciaco da lide ao alienante. Caso o adquirente omita tal providncia, perder a prpria "pretenso de direito material" contra quem lhe transmitiu o domnio, posse ou uso da coisa. A obrigatoriedade da denunciao tem, aqui, origem na prpria lei material, e, portanto, repercute no prprio direito material.

    A redao do C. Pro Civ. art. 70, I, oferece certos reparos. L-se que a denunciao da lide obrigatria "ao alienante",


Recommended