Sensus Fo Fila Fali
Soileco Distritu Bobonaro
Suku Soileco Ministeriu Finansas Timor-Leste Relatóriu Sensus 2010
Fahe rezultadu hosi Sensus tinan 2010
Iha tinan 2010, staff 4,000 hosi Estatistikas halibur ona informasaun kona-ba ita nia populasaun iha Timor-Leste tomak, hosi distritu ba distritu, suku ba suku, no uma-kain ba uma-kain.
Governu, liu hosi Ministeriu Finansas serbisu makaas hodi halibur dadus ne’e, nune’e Governu bele hatene oinsá desenvolvimentu nia progresu no uza nia rezultadu ba planu ita nia futuru.
Governu hakarak fahe rezultadu hosi Sensus ba komunidade sira.
Hodi nune’e komunidade mos bele haree oinsá sira halo kontribuisaun ba nasaun no deside saida mak hakarak halo, dezenvolve no hadia liutan.
Emilia Pires Ministra Finansas
Soileco
Ema nain hira
Ema 1,322
Mane 656
Feto 666
Uma-kain hira
Uma-kain 222
Rejiaun
Distritu Bobonaro
Sub-distritu Bobonaro
Konteudu
Mane no feto 3
Tinan 3
Hatene lee no
hakerek 4
Lia inan 5
Edukasaun 6
Empregu 8
Forsa traballu
potensial 8
Animal ne’ebé
hakiak 9
To’os 10
Kondisaun uma
nian 11
Fonte enerjia 14
Saneamentu 16
Bee ba hemu 17
Sasan luxu 18
Partu asistidu 19
Proporsaun
mortalidade 19
Proporsaun kiak 20
Ministra Finansas Emilia Pires aprezenta rezultadu hosi Sensus 2010 ba vise Primeiru-Ministru Jose Luis Guterres no reprezentante UNFPA Pornchai Suchitta.
Timor-Leste
Ema nain hira
Ema 1,066,409
Mane 544,199
Feto 522,210
Uma-kain hira
Uma-kain 184,652
Distritu hira: 13
Sub-distritu hira: 65
Suku hira: 442
Populasaun ho uma-kain
2 SUKU RELATÓRIU
Ita nia planu ba futuru ne’ebé diak liután ba Timor-Leste
Timor-Leste nia Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu tinan 2011-2030 lansa ona hosi Primeiru Ministru Xanana Gusmão iha Jullu tinan 2011.
Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu halo esbosu vizaun nasaun ida nian ne’ebé mak iha:
Edukasaun ne’ebé diak liutan
Hadi’a saúde
Infra-estrutra ne’ebé diak, no
Kresimentu ekonomiku no ekonomia sustentavel ne’ebé mak ita hotu bele hetan benefísiu.
Planu ne’e reflete vizaun hosi ema rihun ba rihun hosi Timor-Leste tomak, liu hosi konsultasaun nasional iha subdistritus 65 iha tinan 2010.
Foku ba Distritu Bobonaro
Turizmu
Disitritu Bobonaro pertense Zona Turizmu iha Oeste.
Bee manas besik Marobo sei dezenvolve hanesan atrasaun turizmu ne’ebé
importante tebes ba rejiaun ida ne’e. Sei
hadi’a mos lurón ba bee manas.
Sei halu reparasaun ba Fortaleza Balibo ne’ebé iha loja kafé, muzeu kiik ida ne’ebé sei hatudu istória lokal no otel boutique.
To’o 2015, ita sei hadi’a aeroportu disitritu Maliana atu bele simu aviaun.
Lurón
Iha tinan 2015, ita sei hadi’a kompletu dalan ba Bobonaro hosi Dili ne’ebé liu hosi Liquiça.
Sei hadi’a mos lurón ba Maliana hosi Tibar ne’ebé liu hosi Gleno.
Projetu boot ida ne’e sei involve hadi’a dalan
(230 km) husi Dili to’o fronteira Indonézia iha Mota Ain ne’ebé sei fo ligasaun ba komérsiu, fo asesu ba turista sira no fornese asesu ba servisu edukasaun no saúde.
Ita sei hadi’a uluk-lai dalan ne’ebé liga Maliana ba Atsabe tanba ida ne’e importante tebes ba rejiaun.
Saúde
Iha tinan 10 nia laran ita sei reforma saúde primáriu.
Iha 2020 ita sei harii postu saúde ne’ebé bele tau matan ba ema 1,000 to'o 5,000.
Postu Saúde hirak ne'e sei hetan dotor ida,
Primeiru-Ministru Xanana Gusmão vizita Atabae atu konsulta komunidade kona-ba Planu Dezenvolvimentu Estratejiku iha Jullu 2010.
enfermeira rua no parteira rua.
Aldeia hirak ne’ebé dok hosi Postu Saúde sei hetan parteira ida ka ema ida atu serbisu ba komunidade iha area saúde ne’ebé hetan treinamentu hosi Ministériu Saúde.
Sentru Kultural Rejional iha Maliana
Sentru kultural ida ne’e sei sai hanesan pontu sentral hodi hatudu múzika lokal, arte no dansa.
Sei iha mos biblioteka, teknolojia foun, fatin enkontru no espasu ba eskritóriu.
3
Mane no feto
Tinan
Tinan
Mane no feto nia tinan
Soileco
Timor-Leste
4 SUKU RELATÓRIU
Besik metade adultu sira
iha Timor-Leste hatene
ko’alia, lee no hakerek ho
lian Tetun.
Hatene lee no hakerek
Alfabetizasaun joven sira nian
Proporsaun alfabetizasaun ba
ema ho tinan 15 to 24.
Proporsaun alfabetizasaun adultu sira nian
Proporsaun alfabetizasaun ba ema tinan 15 ba leten.
Distritu iha Timor-Leste
Sukus iha Distritu Bobonaro
Target: Iha 2015 proporsaun adultu sira ne’ebé hatene lee
no hakere maka 70%.
%
Target: Iha 2015 proporsaun joven sira ne’ebé hatene lee no
hakere maka 100%.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
5
Lia inan
6 SUKU RELATÓRIU
Edukasaun
Frekuensia eskolar
Persentajen 37 mane sira
liu tinan 5 atende eskola
iha Timor-Leste. Feto sira
ho tinan hanesan maka
ba eskola la to’o 35
porsentu.
Nível edukasaun ne’ebé hetan
Hosi ema ne’ebé tinan 5 ba leten.
Target: Iha 2015 proporsaun ema ne’ebé nunka atende eskola tenki tun to’o 20%.
Target: Iha 2015 proporsaun ema hetan edukasaun
sekundaria tenki to’o 20%.
7
Besik 5 porsentu ema iha
Timor-Leste agora
dadauk tuir ka hotu ona
universidade.
Proporsaun matrikula iha edukasaun primária
Ne’e hatudu labarik hirak ho tinan 6 to’o
11 hetan matrikula tia ona iha eskola
primária.
Distritu iha Timor-Leste
Sukus iha Distritu Bobonaro
Target: Iha 2015 proporsaun matrikula iha edukasuan primária tenki to’o 100%.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
8 SUKU RELATÓRIU
Forsa traballu potensial Ita presiza ema sira ne’ebé ho tinan 15 to’o 59, tenki serbisu
hodi dezenvolve Timor-Leste. Ema ne’ebé la iha serbisu
maka bele hetan governu nia tulun.
Empregu
Besik metade populasaun
Timor-Leste nian mak iha
"tinan produtivu", (15 to’o
59).
Tinan 0-14
Tinan 15-59
Tinan 60+
Target: Iha 2030 populasaun ho tinan 15-59, iha sira nian
tinan produtivu, maka 65%.
9
Uma-kain ne’ebé hakiak animal oin oin
Liu tres quartos uma-
kain iha Timor-Leste sei
envolve hela iha hakiak
animal.
Animal ne’ebé hakiak
Uma-kain ne’ebé hakiak animal
Numeru animal ne’ebé hakiak
Manu Fahi Bibi male Bibi Kuda Karau Karau Timor
Soileco 905 1,077 206 294 24 315 39
Distritu Bobonaro 76,602 40,565 2,060 18,010 3,345 29,235 7,559
Timor-Leste 702,474 330,435 41,854 152,360 57,819 161,654 96,484
10 SUKU RELATÓRIU
Uma-kain ne’ebé halo to’os oin oin
To’os
Uma-kain ne’ebé envolve iha produsaun to’os nian
Liu metade uma-kain
iha Timor-Leste kuda
batar no um quarto
kuda hare.
11
Kondisaun uma nian
Didi lolon
Uma-kain privadu ne’ebé iha didi lolon
tijolu ka betaun.
Distritu iha Timor-Leste
Sukus iha Distritu Bobonaro
Target: Iha 2015 uma-kain privadu ho didi lolon tijolu ka betaun tenki to’o 40%.
Menos um tersu uma
kain iha Timor-Leste hela
iha uma ida ho didi lolon
tijulu ka betaun.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
12 SUKU RELATÓRIU
Uma kakuluk
Uma-kain privadu ho uma kakuluk tella ka kaleen zinku.
Distritu iha Timor-Leste
Sukus iha Distritu Bobonaro
Target: Iha 2015 uma-kain privadu ho uma kakuluk tella
ka kalen zinku tenki to’o 60%.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
13
Uma rai
Uma-kain privadu ho uma-rai azuleju ka betaun.
Distritu iha Timor-Leste
Sukus iha Distritu Bobonaro
Target: Iha 2015 uma-kain privadu ho uma-rai azuleju ka
betaun tenki to’o 40%.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
14 SUKU RELATÓRIU
Fonte enerjia
Fonte enerjia ba tein
Fonte enerjia ba tein mak eletrisidade, gas no bio gas.
Tesi no uza ai ba tein iha impaktu ne’ebé la diak ba
ambiente tanba ai ne’ebé kuda seidauk naton.
Target: Iha 2030 uma-kain privadu ne’ebé uza fonte enerjia ba tein hanesan – eletrisidade, gas no bio gas tenki to’o 50%. Iha 2020, la iha uma-kain ida iha
Dili ne’ebé presiza tein ho ai.
15
Fonte enerjia ba ahi-oan
Uma-kain privadu ne’ebé uza fonte enerjia moos ba
ahi-oan (eletrisidade, bio gas ka energia solar).
Distritu iha Timor-Leste Sukus iha Distritu Bobonaro
Target: Iha 2020 uma-kain privadu ne’ebé uza fonte enerjia moos ba ahi-oan – eletrisidade, bio gas, enerjia
solar tenki to’o 100%.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
16 SUKU RELATÓRIU
Distritu iha Timor-Leste
Sukus iha Distritu Bobonaro
Saneamentu Uma-kain privadu ne’ebé uza
fasilidades saneamentu ne’ebé
diak liu (pit latrina ho plakas, pit
latrina ho ventilasuan ne’ebé diak,
ka fakar maka deskarga ba tanke séptiku ka pit).
Target: Iha 2020 uma-kain ne’ebé uza saneamentu fasilidades diak tenki to’o 60%.
Liu um tersu uma-kain iha
Timor-Leste sei uza
saneamentu fasilidade
ne’ebé diak liu tan.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
17
Hadiak fontes hemu bee nian Proporsaun uma-kain privadu ne’ebé uza fontes hemu bee
ne’ebé diak liu (bee ne’ebé kanalizadu ka bomba ba uma laran
ka liur, torneira públiku kanalizadu, tubu posu ka fura kuak,
posu ka bee matan ne’ebé protejidu, rekolla udan ben ka
bee botir).
Distritu iha Timor-Leste
Sukus iha Distritu Bobonaro
Target: Iha 2015 uma-kain ne’ebé uza fontes bee hemu ne’ebé diak liu tenki to’o
78%.
Atu-Aben
Balibo Vila
Malilait
Leber
Lour
Lourba Cota Bo'ot
Colimau
Dau UdoAtudara
Goulolo
Maliubu
BobonaroOeleo
Ai-Assa
Hataz
Rairobo
Atabae
Aidabaleten
Batugade
SanirinLeolima
CowaLeohitu
Carabau
Tapo/Memo
Lontas
Lebos DeudetGuda
Lupal
Opa
Manapa
Guenu Lai
Purugua
Meligo
Molop
Saburai
Gildapil
Holsa
Odomau
Ritabou
Raifun
Lahomea
Ilat-Laun
Tebabui
Tapo
Sibuni
SoilecoRaiheu
18 SUKU RELATÓRIU
Sasan luxu uma-kain privadu nian
19
Proporsaun mortalidade infantil nian
Konforme informasaun hosi DHS iha 2009, Timor-Leste nia
proporsaun mortalidade infantil mak iha labarik 1000 ne’ebé moris, 44 mate. Ne’e signifika
katak ita alkansa ona ita nia target 2015 ne’ebé dehan proporsaun tenki menus liu 53.
Dadus hosi Sensus 2010 kona ba proposaun mortalidade infantil seidauk prontu.
Proporsaun mortalidade maternal
Konforme informasaun hosi DHS iha 2009, Timor-Leste
nia proporsaun mortalidade maternal iha 100,000 ne’ebé
partus, 557 maka mate. Ne’e signifika katak ita seidauk alkansa ita nia target 2015 ne’ebé
tenki menus liu 252 iha 100,000.
Dadus hosi Sensus 2010 kona ba proporsaun mortalidade maternal seidauk prontu.
Partus ne’ebé hetan asiténsia profisionál saúde nian Proporsaun partu hetan asisténsia hosi
fornesedor saúde ne’ebé kualifikadu iha tinan lima nia laran.
Target: Iha 2015 proporsaun mortalidade maka menus liu 53 iha labarik 1000 ne’ebé
moris.
Target: Iha 2015 porporsaun mortalidade maternal nian tenki menus liu 252 por
100,000.
Target: Iha 2015 partus ne’ebé hetan asisténsia profisionál saúde nian tenki to’o 60%.
Besik um tersu ida
partus iha tinan lima
nia laran mak hetan
asisténsia profisionál
saúde nian.
%
20 SUKU RELATÓRIU
Kiak Ema ne’ebé moris ho rendimentu menus ke 88 sentavus por dia.
Source: TLSLS, 2007
Dadus hosi Sensus 2010 seidauk prontu ba bele hatudu proporsaun kiak iha nivel Suku.
Ministériu Finansas Edifísiu 5, Palasìu Governu, Avenida Presidente Nicolau Lobato Dili, Timor-Leste Telefone: +670 333 9510 Website: www.mof.gov.tl