1
Língua latina
Casos e declinações
Aula 3
Celso Pagnan
Casos e declinações
Vamos estudar hoje as cinco declinações dos substantivos e duas classes dos adjetivos
Isso significa que veremos os seis casos ou funções sintáticas que as tais termos podem desempenhar na oração.
Há seis casos latinos (ou funções sintáticas desempenhadas pelas palavras variáveis – substantivo, adjetivo, pronome e numeral)
Nominativo – sujeito ou predicativo do sujeito
Vocativo – vocativo ou chamamento
Acusativo – objeto direto ou predicativo de objeto direto
Genitivo – complemento nominal ou adjunto restritivo
Dativo – objeto indireto
Ablativo – adjunto adverbial
Casos
Os substantivos são divididos em cinco declinações
Cada declinação é determinada pela terminação do genitivo singular, diferente para cada uma das cinco declinações
Importante, para você saber a qual declinação pertence uma palavra, é preciso saber qual o genitivo singular
Os dicionários vão trazer, no caso dos substantivos, primeiro a palavra no nominativo, depois a palavra no genitivo
Casos
1ª declinação
Agricola, agricolae = agricultor
Poeta, poetae = poeta
Nauta, nautae = marinheiro
2ª declinação
Ager, agri = campo
Bellum, belli = guerra
Discipulus, discipuli = aluno
Casos
2
3ª declinação
Pater, patris = pai
Civis, civis = cidadão
Felicitas, felicitatis = felicidade
Mater, matris = mãe
Panis, panis = pão
4ª. Declinação
cornus, cornus = chifre
gradus, gradus = degrau
5ª. Declinação
fides, fidei = fé
res, rei = coisa
spes, spei = esperança
Casos
Scholam Lucii discipuli frequentant.
Aranea telam texit.
Romani servos habebant.
Análises
Singular (masculino, feminino)
Nominativo – poeta
Vocativo – poeta
Acusativo – poetam
Genitivo – poetae
Dativo – poetae
Ablativo – poeta
1ª declinação
Plural
Nominativo – poetae
Vocativo – poetae
Acusativo – poetas
Genitivo – poetarum
Dativo – poetis
Ablativo – poetis
Singular (masculino)
Nominativo – dominus
Vocativo – domine
Acusativo – dominum
Genitivo – domini
Dativo – domino
Ablativo – domino
2ª declinação
Plural
Nominativo – domini
Vocativo – domini
Acusativo – domios
Genitivo – dominorum
Dativo – dominis
Ablativo – dominis
Singular (masculino)
Nominativo – puer
Vocativo – puer
Acusativo – puerum
Genitivo – pueri
Dativo – puero
Ablativo – puero
2ª declinação
Plural
Nominativo – pueri
Vocativo – pueri
Acusativo – pueros
Genitivo – puerorum
Dativo – pueris
Ablativo – pueris
Singular (neutro)
Nominativo – verbum
Vocativo – verbum
Acusativo – verbum
Genitivo – verbi
Dativo – verbo
Ablativo – verbo
2ª declinação
Plural
Nominativo – verba
Vocativo – verba
Acusativo – verba
Genitivo – verborum
Dativo – verbis
Ablativo – verbis
3
Dominus sententias poetarum pueris dictant.
Puer verba domini audit.
Poeta dominus verbi est.
Análises
Singular (masculino, feminino)
Nominativo – veritas
Vocativo – veritas
Acusativo – veritatem
Genitivo – veritatis
Dativo – veritati
Ablativo – vertitae
3ª declinação
Plural
Nominativo – veritates
Vocativo – veritates
Acusativo – veritates
Genitivo – veritatum
Dativo – veritatibus
Ablativo – veritatibus
Singular (neutro)
Nominativo – corpus
Vocativo – corpus
Acusativo – corpus
Genitivo – corporis
Dativo – corpori
Ablativo – corpore
3ª declinação
Plural
Nominativo – corpora
Vocativo – corpora
Acusativo – corpora
Genitivo – corporum
Dativo – corporibus
Ablativo – corporibus
Singular (masculino, feminino)
Nominativo – cantus
Vocativo – cantus
Acusativo – cantum
Genitivo – cantus
Dativo – cantui
Ablativo – cantu
4ª declinação
Plural
Nominativo – cantus
Vocativo – cantus
Acusativo – cantus
Genitivo – cantuum
Dativo – cantibus
Ablativo – cantibus
Singular (neutro)
Nominativo – genu
Vocativo – genu
Acusativo – genu
Genitivo – genus
Dativo – genui
Ablativo – genu
4ª declinação
Plural
Nominativo – genua
Vocativo – genua
Acusativo – genua
Genitivo – genuum
Dativo – genibus
Ablativo – genibus
Singular (feminino)
Nominativo – res
Vocativo – res
Acusativo – res
Genitivo – rei
Dativo – rei
Ablativo – re
5ª declinação
Plural
Nominativo – res
Vocativo – res
Acusativo – res
Genitivo – rerum
Dativo – rebus
Ablativo – rebus
4
Rerum novarum
Dolor corpore habeo.
Homines boni in pace vivent.
Livia mulier fidei est.
Análises Atividade em Sala
Diga a qual declinação pertence as palavras a seguir:
A) dolor, doloris
B) domina, dominae
C) spes, spei
D) tela, telae
E) Urbs, urbis
F) usus, usus
Os adjetivos são divididos em duas classes
À primeira classe, pertencem os adjetivos que são declinados como os substantivos da primeira e da segunda declinações.
No dicionário, aparecerão apenas os nominativos dos três gêneros possíveis, sempre nessa ordem: masculino, feminino e neutro.
Exemplos:
Bonus, bona, bonum
Caecus, caeca, caecum
Cautus, cauta, cautum
Adjetivo
Singular
Masc.
Cautos
Caute
Cautum
Cauti
Cauto
Cauto
Fem.
cauta
cauta
cautum
cautae
cautae
cauta
Neutro
cautum
cautum
cautum
cauti
cauto
cauto
1ª. Classe
Plural
Masc.
Cauti
Cauti
Cautos
Cautorum
Cautis
Cautis
Fem.
cautae
cautae
cautas
cautarum
cautis
cautis
Neutro
cauta
cauta
cauta
cautorum
cautis
cautis
7 frases em latim para você bancar o espertinho
Vídeo
Dominus bonus servos amat.
Domina bona servos amat.
Domini boni servos amant.
Dominus pueros cautos dictat.
Análises
5
Os adjetivos de segunda classe são declinados de acordo com os substantivas de 3ª. Declinação
Há três tipos:
a) triforme – quando há três modos diferentes de escrever o nominativo singular, considerando cada gênero: masculino, feminino, neutro
b) Biforme - quando há dois modos diferentes de escrever o nominativo singular, considerando cada gênero: masculino/feminino, neutro
c) Uniforme - quando há um único modo de escrever o nominativo singular, considerando cada gênero: masculino/feminino/neutro
Adjetivos – 2ª. classe
Triforme(masc., fem., neutro)
piger – pigra – pigrum
celer – celeris – celere
alter – altera – alterum
Biforme (masc/fem., neutro)
crudelis, crudeli
gravis, grave
fortis, forte
Uniforme (masc/fem/neutro)
atrox, atrocis
vetus, veteris
Adjetivos – 2ª. classe
Singular
Masc.
Celer
Celer
Celerem
Celeris
Celeri
Celeri
Fem.
celeris
celeris
celerem
celeris
celeri
celeri
Neutro
celere
celere
celere
celeris
celeri
celeri
2ª. Classe
Plural
Masc.
Celeres
Celeres
Celeres
Celerium
Celeribus
Celeribus
Fem.
celeres
celeres
celeres
celerium
celeribus
celeribus
Neutro
celeria
celeria
celeria
celerium
celeribus
celeribus
Singular
Masc/Fem.
Fortis
Fortis
Fortem
Fortis
Forti
Forti
Neutro
forte
forte
forte
fortis
forti
forti
2ª. Classe
Plural
Masc/Fem.
Fortes
Fortes
Fortes
Fortuum
Fortibus
Fortibus
Neutro
fortua
fortua
fortua
fortum
fortibus
fortibus
Singular
Masc/Fem/Neutro
Vetus
Vetus
Veter / vetus
Veteris
Veteri
Vetere
2ª. Classe
Plural
Masc/Fem/Neutro
Veteres - vetera
Veteres - vetera
Veteres - vetera
Veterum
Veteribus
Dominus atrox servos non amat.
Puer fortis est.
Pater vetus sapiens est.
Magistes miser est.
Análises
6
Atividade em Sala
Quantas classes de adjetivos existem em latim?
O que significa declinar um substantivo?
Quantos gêneros existem em latim? Quais?
Quantas declinações existem em latim?