ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Δημάρχου της Κοπεγχάγης, η κα. Acela Kristophersen , στέλεχος του Τμήματος Διεθνών ... Δανικής Πρεσβείας

1

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Καταρχήν, θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες στον κ. Παναγιώτη

Πασσά, Προϊστάμενο του Τμήματος Ερευνών και Μετρήσεων Αποδοτικότητας της

Διεύθυνσης Ποιότητας και Αποδοτικότητας του Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και

Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, για τις καίριας σημασίας επισημάνσεις του, το αμείωτο

ενδιαφέρον του και την αμέριστη συμπαράστασή του καθ’ όλη τη διάρκεια διεκπεραίωσης

της διπλωματικής μου εργασίας. Αξίζει να υπογραμμισθεί ότι χωρίς την καθοδήγηση και την

υποστήριξή του, θα ήταν ανέφικτη η πραγμάτωση της παρούσας εργασίας.

Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τα στελέχη του Δήμου της Κοπεγχάγης, τόσο για

τις συνεντεύξεις, όσο και για το έντυπο υλικό, που μου παραχώρησαν. Ειδικότερα, ο κ.

Carsten Krabbe, Προϊστάμενος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Γραφείου του

Δημάρχου της Κοπεγχάγης, η κα. Acela Kristophersen, στέλεχος του Τμήματος Διεθνών

Σχέσεων του Γραφείου του Δημάρχου της Κοπεγχάγης, ο κ. Nils Groth, στέλεχος του

Τμήματος Κοινωνικών Υπηρεσιών και ο κ. Thomas Hunddsback, εκπρόσωπος επικοινωνίας

του Τμήματος Υγείας συνέβαλαν καθοριστικά στην εκπόνηση της διπλωματικής μου

εργασίας, με τις γνώσεις και την εμπειρία τους, στα ζητήματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Τέλος, ιδιαίτερες ευχαριστίες θα ήθελα να απευθύνω στο Σύμβουλο του Πρέσβη της

Δανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, κ. Jesand Andersen για το χρόνο που μου αφιέρωσε, καθώς

και για τις πολύτιμες συμβουλές που μου προσέφερε.

2

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ…………………………………………………………..σελ.4

ΠΕΡΙΛΗΨΗ…………………………………………………………………………....σελ.5

ABSTRACT……………………………………………………………………………σελ.7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………….σελ.9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο

1. Θεσμική κατοχύρωση, διοικητική διαίρεση & εξέλιξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Ελλάδας - Δανίας ……………………………………………………………………...σελ.13

1.1. Συγκριτικά δεδομένα για τις χώρες…………………………………………...σελ.13

1.2. Διοικητική Διαίρεση…………………………………………………………..σελ.15

1.3. Θεσμική κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης…………………………..σελ.15

1.3.1. Συνταγματική κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης……………....σελ.15

1.3.2. Κύρια νομοθετικά κείμενα που αφορούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ...σελ.17

1.4. Χαρακτηριστικά της εξέλιξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης …………………..σελ.18

1.5. Τοπικό πολιτικό σύστημα……………………………………………………..σελ.20

1.5.1. Πλουραλισμός………………………………………………………….σελ.20

1.5.2. Το Εκλογικό Σύστημα………………………………………………….σελ.21


2. Διοικητική οργάνωση Τοπικής Αυτοδιοίκησης……………………………………..σελ.23

2.1. Διοικητική Οργάνωση α΄ βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης…………………..σελ.23

2.1.1.Αποφασιστικό σώμα………………………………………………….....σελ.23

2.1.2. Εκτελεστικό σώμα……………………………………………………...σελ.24

2.1.3. Πολιτικός Προϊστάμενος……………………………………………….σελ.25

2.2. Διοικητική Οργάνωση β΄ βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης …………………..σελ.25

2.2.1. Αποφασιστικό σώμα…………………………………………………...σελ.25

2.2.2. Εκτελεστικό σώμα……………………………………………………..σελ.26

2.2.3. Πολιτικός Προϊστάμενος……………………………………………….σελ.27


2. Συγκριτική μελέτη για την τοπική πολιτική ηγεσία ………………………………...σελ.28


4. Προστασία των δικαιωμάτων και των ενδιαφερόντων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης -

Ενώσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης………………………………………………….σελ.40

3


5. Πόροι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης…………………………………………………σελ.42


6. Έλεγχος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης………………………………………………σελ.49


7. Το προσωπικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης………………………………………..σελ.53


8. Τοπική Αυτοδιοίκηση και διαφθορά……………………………………………….σελ.57


9. Συμμετοχή των πολιτών…………………………………………………………….σελ.61


10. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην παροχή υπηρεσιών……………………...σελ.64


11. Αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης - Εφαρμογή καλών πρακτικών στη δανική

Τοπική Αυτοδιοίκηση…………………………………………………………………σελ.67

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ…………………………………………………………………..σελ.83

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………………………...σελ.94

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ……………………………………………………σελ.107

4

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ

ΑΕΠ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν

ΑΜΕΑ Άτομα με Αναπηρίες

ΔΚΚ Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας

ΕΕΤΑΑ Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης & Αυτοδιοίκησης

ΕΝΑΕ Ένωση Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδος

ΚΑΠ Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι

ΚΕΔΚΕ Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος

Ν. Νόμος

ΝΠΔΔ Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου

ΝΠΙΔ Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου

ΟΤΑ Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Π.Δ. Προεδρικό Διάταγμα

ΣΔΙΤ Συμπράξεις Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα

Σελ. Σελίδα

ΤΕΔΚ Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων

χ.χ. χωρίς χρονολόγηση

OECD Organization for Economic Cooperation and Development

5

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η σύγκριση του συστήματος Τοπικής

Αυτοδιοίκησης Ελλάδας – Δανίας, καθώς και η ανάδειξη ομοιοτήτων και διαφορών, οι οποίες

μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για την

εκπόνηση της εργασίας, χρησιμοποιήθηκαν ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, επιστημονικά

περιοδικά, ευρωπαϊκές μελέτες, επίσημες ηλεκτρονικές πηγές και άρθρα εφημερίδων.

Επιπλέον, πραγματοποιήθηκε επιτόπια έρευνα, δηλαδή προσωπικές συνεντεύξεις με στελέχη

του Δήμου της Κοπεγχάγης στη Δανία, καθώς και με το Σύμβουλο του Πρέσβη της δανικής

Πρεσβείας στην Αθήνα.

Η εργασία πραγματεύεται, καταρχήν, τις έντονες προσπάθειες του πολιτικού κόσμου

της χώρας, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, για την υπέρβαση του συγκεντρωτισμού του

ελληνικού Κράτους, ιδίως με την καθιέρωση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, του

Προγράμματος «Καποδίστριας» και του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα. Παρόλα αυτά,

υποστηρίζεται ότι η ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση χαρακτηρίζεται ακόμη από το φαινόμενο

του πολυκερματισμού, μικρό σχετικά όγκο αρμοδιοτήτων, χαμηλό βαθμό οικονομικής

αυτοτέλειας (ιδίως όσον αφορά στην τοπική φορολογία) και ασθενή λαϊκή συμμετοχή στις

τοπικές υποθέσεις. Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» αποβλέπει στην αντιμετώπιση του

πολυκερματισμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και των

πόρων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την προώθηση της λαϊκής συμμετοχής και τη διασφάλιση

της διαφάνειας.

Ως χώρα σύγκρισης με την Ελλάδα επιλέχθηκε η Δανία, διότι αποτελεί ένα ιδιαίτερα

αποκεντρωμένο Κράτος με ισχυρή Τοπική Αυτοδιοίκηση. Μάλιστα, το 2007,

πραγματοποιήθηκε μια μεταρρύθμιση παρόμοια με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», η οποία

μείωσε τον αριθμό των Δήμων, κατήργησε τις 14 Κομητείες και τις αντικατέστησε με 5

Περιφέρειες. Όπως, αναφέρεται, η δανική Τοπική Αυτοδιοίκηση διαθέτει πολλές και

σημαντικές αρμοδιότητες, ιδίως στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής

πρόνοιας. Επιπλέον, σε αντίθεση με την Ελλάδα, χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό

οικονομικής αυτοτέλειας, που στηρίζεται κυρίως σε ένα εξελιγμένο σύστημα φορολόγησης.

Παράλληλα, η Δανία αποτελεί μία από τις χώρες με τη μικρότερη διαφθορά, γεγονός στο

οποίο συμβάλλει και η επικρατούσα αρχή της ελεύθερης πρόσβασης σε όλα τα δημόσια

έγγραφα. Επιπροσθέτως, η δανική Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει υιοθετήσει ουσιαστικές

πρωτοβουλίες, οι οποίες έχουν επιτρέψει τη συνεργασία της με την Κοινωνία των Πολιτών.

6

Τέλος, στο παρόν πόνημα υποστηρίζεται ότι το δανικό μοντέλο δεν αποτελεί πρότυπο

προς αντιγραφή, αλλά μια καλή πρακτική για τη δημιουργία μιας σταθερής και σύγχρονης

Αυτοδιοικητικής δομής. Τα συμπεράσματα που συνάγονται είναι ότι για την αναδιοργάνωση

της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης, βασική προϋπόθεση αποτελεί η θέσπιση των αρχών

της αποτελεσματικότητας, παραγωγικότητας, ποιότητας, ευθύνης, αξιοκρατίας, αξιοπιστίας

και πάνω από όλα της εξυπηρέτησης του πολίτη και της διασφάλισης του δημόσιου

συμφέροντος.

7

ABSTRACT

The scope of the present dissertation is the comparison of the Greek and Danish Local

Government, as well as the presentation of the similarities and the differences of these

systems, which can contribute to the improvement of the Greek Local Government. The study

is developed using the following research tools: Greek and foreign bibliography, scientific

journals, European reports, official web - sites and newspaper articles. In addition, field

research was carried out, which included personal interviews with the executives of the

Municipality of Copenhagen in Denmark and the Councilor of the Ambassador of the Danish

Embassy in Athens.

First and foremost, the thesis deals with the Greek political world’s prominent efforts,

during the last decades, to combat the centralization of the Greek state, especially with the

establishment of the Perfectural Local Government, “Kapodistrias” Programme and the Code

of the Municipalities and Communities. Nevertheless, it is supported that the Greek Local

Government is still characterized by fragmentation, relatively restricted competences, reduced

financial independence (specifically as regards local taxation) and limited citizen participation

in local decisions. “Kallikratis” Programme aims at the fighting of the fragmantation of Local

Government, the reinforcement of the local responsibilities and resources, the promotion of

the citizen’s participation in local life and the guarantee of transparency.

The Danish model was selected to be compared with the Greek one, since it consists a

specifically decentralized state, accompanied by powerful and appreciable Local Government.

Indeed, in 2007, the Danish Local Government Reform, similar to “Kallikratis” came into

force, reduced the number of Municipalities and abolished the 14 Counties, which were

replaced by 5 Regions. As it is mentioned, the Danish Local Government is assigned a major

part of crucial service tasks, especially within the following areas: health care, education and

welfare. Moreover, in contradiction with Greece, Denmark is characterized by a high degree

of financial independence, which is based on an advanced local taxation system. Furthermore,

Denmark is regarded to be among the least corrupted countries, a fact which could be

attributed to the dominating principle of free admission to all public documents. Additionally,

the Danish Local Government has adopted a great number of substantial initiatives, which

have facilitated the cooperation with the Society of Citizens.

In conclusion, the current thesis argues that the Danish model is analyzed, as the best

practice for the establishment of both a stable and modern Self - Government Structure, rather

than a copy cut model. As far as the conclusions are concerned, the fundamental prerequisite

8

of the Greek Local Government’s restructuring is the establishment of the principles of

effectiveness, productivity, quality, accountability, meritocracy, credibility and above all the

assurance of the public interest and the citizens’ rights.

9

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί έναν καθοριστικό για τη Δημοκρατία θεσμό.

Ωστόσο, ο ρόλος της στην Ελλάδα ρυθμιζόταν ανέκαθεν από το Κράτος, το οποίο την

αντιμετώπιζε διστακτικά και επιφυλακτικά. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, εντούτοι ς, ως θεσμός

που βρίσκεται κοντά στον πολίτη, αντιλαμβάνεται την ανάγκη προσαρμογής πολύ

γρηγορότερα από κάθε άλλο επίπεδο διοίκησης καθώς και την ανάγκη εξεύρεσης λύσεων

(Μπέσιλα - Βήκα, 2008, Τόμος ΙΙΙ σελ.8).

Γενικός κανόνας επιβίωσης όλων των τοπικών οργανισμών αποτελεί η ικανότητά τους

να προσαρμόζονται ταχέως σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Επομένως, η Τοπική

Αυτοδιοίκηση θα πρέπει να προσαρμόζεται στις συνθήκες του περιβάλλοντος, στις

απαιτήσεις των πολιτών, βελτιστοποιώντας διαρκώς την εκτέλεση της αποστολής της,

σύμφωνα με τη φιλοσοφία του νέου δημόσιου μάνατζμεντ (Φαναριώτης, 1999, σελ.30-40).

Η γενική μάλιστα τάση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατευθύνεται προς την

ενίσχυση της εξουσίας και της αυτονομίας των τοπικών και των περιφερειακών μονάδων

οργάνωσης του Κράτους. Έχει γίνει πλέον αποδεκτό πως η ανάγκη αντιμετώπισης των νέων

κοινωνικών και οικονομικών φαινομένων επιβάλλει την υιοθέτηση ενός προτύπου

ανάπτυξης, που στηρίζεται στον «εκ των κάτω προγραμματισμό», τον κοινωνικό έλεγχο, την

αποκέντρωση και την περιφερειακή ανάπτυξη (Μακρυδημήτρης και συν, 2003).

Σκοπός

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η σύγκριση του συστήματος Τοπικής

Αυτοδιοίκησης Ελλάδας – Δανίας, καθώς και η ανάδειξη ομοιοτήτων και διαφορών, οι οποίες

μπορούν να συμβάλουν στη βελτίωση της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Στόχοι

Επιμέρους στόχοι είναι :

η περιγραφή του συστήματος της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με ιδιαίτερη

έμφαση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει

η περιγραφή του συστήματος της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όσον αφορά στην

οργάνωση και τις αρμοδιότητές της, τους πόρους που αντλεί, τη σχέση της με το

Κεντρικό Κράτος και την τοπική Δημοκρατία.

η σύγκριση των δομών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Ελλάδας – Δανίας

10

η πρόταση μέτρων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικά βήματα για τον

εκσυγχρονισμό της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Μεθοδολογία

Για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας χρησιμοποιήθηκαν ελληνική και ξένη

βιβλιογραφία, επιστημονικά περιοδικά, ευρωπαϊκές μελέτες, επίσημες ηλεκτρονικές πηγές και

άρθρα εφημερίδων. Επιπροσθέτως, πραγματοποιήθηκε επιτόπια έρευνα, δηλαδή προσωπικές

συνεντεύξεις με στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Δανίας, συγκεκριμένα του Δήμου

Κοπεγχάγης, καθώς και με το Σύμβουλο του Πρέσβη της δανικής Πρεσβείας στην Αθήνα.

Υιοθετείται μια συγκριτική κατά κύριο λόγο μεθοδολογία, διότι μια συγκριτική

προσέγγιση μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα γόνιμη, ιδίως όταν δεν περιορίζεται στην περιγραφή

των θεσμών, αλλά επεκτείνεται και στη λειτουργία τους στην πράξη. Ο διαφορετικός τρόπος

με τον οποίο λειτουργούν, παρόμοιοι κατά βάση θεσμοί σε επιμέρους χώρες της Ευρώπης,

μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα για τα όρια που εξακολουθεί να χαράσσει η ποικιλία

των παραδόσεων στην ήπειρό μας, καθώς και για τις ιδιαιτερότητες της Αυτοδιοίκησης σε

συγκεκριμένα κράτη, όπως στη χώρα μας. Επιπλέον, η συγκριτική παρουσίαση της

λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα και τη Δανία θα μπορούσε να

προσφέρει σημεία αναφοράς, χρήσιμα για κάθε μεταρρυθμιστικό προβληματισμό.

Υπόθεση εργασίας

Στην εργασία επιλέχθηκε ως χώρα σύγκρισης με την Ελλάδα η Δανία, για τους εξής

λόγους : Η Δανία

είναι μια ιδιαίτερα αποκεντρωμένη χώρα. Μάλιστα το 2007 πραγματοποιήθηκε μια

μεταρρύθμιση παρόμοια με το Σχέδιο «Καλλικράτης», που μείωσε τον αριθμό των

Δήμων, κατήργησε τις 14 Κομητείες και τις αντικατέστησε με 5 Περιφέρειες

(Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης:

www.kl.dk/English/Local- Government-Reform/). (Τελευταία επίσκεψη:29/05/2010)

θεωρείται ότι διαθέτει μια εκ των τριών πιο ανταγωνιστικών οικονομιών του κόσμου

(OECD, 20093)

παρουσιάζει υψηλά ποσοστά απασχόλησης, χαμηλά ποσοστά ανεργίας και διατηρεί

τον πληθωρισμό της στο μέσο επίπεδο της Ένωσης (Καψάλης και συν, 2009)

11

συνδυάζει χαρακτηριστικά ευελιξίας και ασφάλειας της εργασίας, γεγονός που

συνιστά πλέον και το επίσημο δόγμα και όραμα της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την

Απασχόληση (Καψάλης και συν, 2008)

χαρακτηρίζεται από ισχυρή παρουσία του Κοινωνικού Κράτους, ισχυρό σύστημα

οικονομικής υποστήριξης και ασφαλιστικής κάλυψης των ανέργων, καθώς και

ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης (Εsping- Andersen, 1990)

είναι η χώρα της συναίνεσης, της διαβούλευσης και της συνεργασίας (Jørgensen,

2002)

έλαβε την 1η θέση στο δείκτη διαφάνειας το 2008 (Επίσημη ιστοσελίδα του

Οργανισμού Διεθνούς Διαφάνειας: "Transparency International, 2008 Corruption

Perceptions Index". Transparency.org.

http://www.transparency.org/news_room/in_focus/2008/cpi2008). (Τελευταία

επίσκεψη: 29/05/2010)

έλαβε τη 2η θέση στον παγκόσμιο δείκτη για την ειρήνη το 2008 και το 2009

(Επίσημη ιστοσελίδα για τον παγκόσμιο δείκτη για την ειρήνη: Global Peace Index

Rankings 2008). (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

διαθέτει πολίτες «εργασιομανείς». Μάλιστα, οι γυναίκες έχουν το υψηλότερο

ποσοστό απασχόλησης στο δυτικό κόσμο. Περισσότερο από 75% του ενήλικου

πληθυσμού ηλικίας 15 έως 64 ετών εργάζονται (Jørgensen, 2002, σελ.4)

έχει ως πρωτεύουσα την Κοπεγχάγη, η οποία έχει ανακηρυχθεί πολλές φορές ως η

πόλη που παρέχει το καλύτερο πανευρωπαϊκά επίπεδο διαβίωσης για τους πολίτες της

("Copenhagen is Scandinavia's most desirable city" International Herald Tribune.

http://www.iht.com/articles/2007/06/18/arts/rmon2copenhagen.php, "Europe's 10

Best Places To Live". Forbes. http://www.forbes.com/2008/07/21/cities-europe-

lifestyle-forbeslife-cx_vr_0721europe.html. (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

βρίσκεται στην κορυφή των τεχνολογικά ανεπτυγμένων χωρών για όγδοη συνεχόμενη

χρονιά σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση Τεχνολογιών Πληροφορικής για το 2008

- 2009, που εξέδωσε το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (www.kathimerini.gr).

(Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι το γεγονός ότι οι Δανοί πολίτες είναι

ικανοποιημένοι κατά μέσο όρο από το επίπεδο διαβίωσής τους (Jørgensen, 2002, σελ.3).

12

Κρίνεται αναγκαίο ωστόσο, σε αυτό το σημείο, να υπογραμμίσουμε πως το δανικό

μοντέλο δε θα πρέπει να αποτελέσει πρότυπο προς αντιγραφή, ούτε μοντέλο προς μίμηση,

αλλά υλικό προς σκέψη για την επίλυση των προβλημάτων, που ταλανίζουν την ελληνική

Τοπική Αυτοδιοίκηση. Διότι, ενώ πρέπει κανείς να βλέπει και να μαθαίνει από τους άλλους,

τελικά οφείλει να κάνει εκείνο που υπαγορεύει η δική του παράδοση και οι εκάστοτε

συνθήκες.

Άλλωστε, οι αρχαίοι έλληνες νομοθέτες δεν έδιναν ποτέ γενικές λύσεις. Όταν τους

ρωτούσαν ποιοι είναι οι καλύτεροι θεσμοί, εκείνοι απαντούσαν ρωτώντας για ποιο λαό και σε

ποιο χρόνο.

13


1. Θεσμική κατοχύρωση, διοικητική διαίρεση & εξέλιξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Ελλάδας - Δανίας

1.1. Συγκριτικά δεδομένα για τις χώρες

Α) Ελλάδα

Η Ελλάδα είναι μια χώρα, η οποία βρίσκεται στη νοτιοανατολική Ευρώπη, στο

νοτιότερο άκρο της Βαλκανικής χερσονήσου. Αποτελεί νησιωτική χώρα, όπως και η Δανία.

Ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι, σύμφωνα με την απογραφή του 2009, 11.260.402

κάτοικοι, διπλάσιος του πληθυσμού της Δανίας (Επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής

Στατιστικής Υπηρεσίας Eurostat: www.epp.eurostat.ec.europa.eu.) (Τελευταία επίσκεψη:

29/05/2010). Τις τελευταίες δεκαετίες, η χώρα έχει δεχτεί ένα μεγάλο κύμα μετανάστευσης.

Ο συνολικός αριθμός των μεταναστών υπολογίζεται περίπου στο 10% του συνολικού

πληθυσμού (Επίσημη ιστοσελίδα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος:

www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Το Σύνταγμα της

χώρας διακρίνει τρεις εξουσίες: τη νομοθετική, την εκτελεστική και τη δικαστική. Τη

νομοθετική εξουσία ασκούν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η Βουλή, την εκτελεστική ο

Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η Κυβέρνηση, ενώ η δικαστική εξουσία ασκείται από τα

δικαστήρια στο όνομα του ελληνικού λαού.

Η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας το 1981 και μέλος της

Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης το 2001, χωρίς τη διεξαγωγή

δημοψηφισμάτων (Μούσης, 2003, σελ.11).

B) Δανία

Η Δανία είναι μια Σκανδιναβική χώρα, στην οποία ανήκουν τα νησιά Φερόε και η

Γροιλανδία (European Commission, 1993, σελ.281). Ο πληθυσμός της είναι σύμφωνα με την

απογραφή του 2009, 5.511.451 κάτοικοι, εκ των οποίων το 4% μετανάστες (Επίσημη

ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας Eurostat:

www.epp.eurostat.ec.europa.eu. (www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook)


14

Το πολίτευμα της Δανίας είναι Συνταγματική Μοναρχία βασισμένη στην

Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Αρχηγός του Κράτους είναι ο Μονάρχης, νομοθετικό σώμα

είναι η Βουλή και τα εκτελεστικά όργανα είναι η Κυβέρνηση και τα Υπουργεία (Στεργίου και

συν, 2009, σελ.76). Παρόλο που η απόλυτη Μοναρχία καταργήθηκε το 1849, το Υπουργικό

Συμβούλιο ήταν μέχρι και το 1901 υπόλογο στο Μονάρχη και όχι στην πλειοψηφία του

Κοινοβουλίου (OECD, 1997 2, σελ.65).

Το 1972 έγινε δεκτή η αίτηση της Δανίας για ένταξη στην τότε Ευρωπαϊκή

Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) (μαζί με την Ιρλανδία και τη Μεγάλη Βρετανία) και το 1973

έγινε πλήρες και ισότιμο μέλος της ΕΟΚ (Mούσης, 2003, σελ.11). Το 1992 απορρίφθηκε από

τους Δανούς η συνθήκη του Μάαστριχτ με δημοψήφισμα, τον επόμενο χρόνο όμως

επικυρώθηκε με νέο δημοψήφισμα, με μικρές αλλαγές. Στις 28 Σεπτεμβρίου 2000, σε

δημοψήφισμα, ο λαός δε δέχτηκε (με 53% κατά της πρότασης) να εισχωρήσει η Δανία στη

ζώνη του Ευρώ (Ελευθεροτυπία, 2000, www.archive.enet.gr/online/online) (Τελευταία

επίσκεψη: 29/05/2010) και έτσι το νόμισμά της είναι μέχρι σήμερα η δανική κορώνα.

Παρατηρούμε ότι η Δανία, αν και μικρή χώρα, αμφισβητεί σε πολύ μεγάλο βαθμό την

εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως επισημάνθηκε από τα στελέχη του Δήμου της

Κοπεγχάγης, οι Δανοί αντιπροσωπεύουν μικρό ποσοστό του συνολικού πληθυσμού της

Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι φανερό ότι δε θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις αποφάσεις

της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κέντρο των αποφάσεων είναι οι Βρυξέλλες, οι οποίες

βρίσκονται μακριά από τη Δανία. Οι Δανοί με την παράδοση της Αποκεντρωμένης Τοπικής

Αυτοδιοίκησης έχουν συνηθίσει οι αποφάσεις να λαμβάνονται κοντά στον πολίτη και ως εκ

τούτου να μπορούν να τις επηρεάσουν, δεδομένου ότι η λήψη σημαντικών αποφάσεων

βασίζεται στην κοινωνική συναίνεση.

Σε αντίθεση με την Ελλάδα, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ορεινή χώρα, με

τεμαχισμένη αγροτική γη (www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook) (Τελευταία

επίσκεψη: 29/05/2010), η Δανία είναι μία τελείως επίπεδη χώρα, καθώς το υψηλότερο

σημείο της, μόλις ξεπερνάει τα 150 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το γεγονός

αυτό πιθανόν διευκόλυνε και τις συνενώσεις Δήμων, που πραγματοποιήθηκαν το 1970 και το

2007 με τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

15

1.2. Διοικητική Διαίρεση

Α) Ελλάδα

Το ελληνικό διοικητικό σύστημα αποτελείται από την Κεντρική Διοίκηση, που

περιλαμβάνει 14 Υπουργεία, την Αποκεντρωμένη Διοίκηση με τις 13 Περιφέρειες και την

Τοπική Αυτοδιοίκηση. (Επίσημη ιστοσελίδα του Πρωθυπουργού της Ελλάδας:

www.primeminister.gr/government) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010). Ο α΄ βαθμός

Αυτοδιοίκησης περιλαμβάνει 914 Δήμους και 120 Κοινότητες και ο β΄ βαθμός 54

Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις. (Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και

Αποκέντρωσης & Υπουργείο Εξωτερικών, 2007, σελ.151-153)

Β) Δανία

Το δανικό διοικητικό σύστημα αποτελείται από την Κεντρική Διοίκηση, που

περιλαμβάνει 18 Υπουργεία (μάλιστα η Δανία είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως, που

δημιούργησε Υπουργείο Περιβάλλοντος, το 1971) και τις 5 Κρατικές Διευθύνσεις, καθώς

και την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία αποτελείται από 98 Δήμους και 5 Περιφέρειες

(Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Κυβέρνησης: www.denmark.dk) (Τελευταία επίσκεψη:

29/05/2010).

1.3. Θεσμική κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

1.3.1. Συνταγματική κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Α) Ελλάδα

Σύμφωνα με το άρθρο 102 §1 του ισχύοντος Συντάγματος (1975/1986/2001) η

λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κατοχυρώνεται ως εξής: «Η διοίκηση των τοπικών

υποθέσεων ανήκει στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) πρώτου και δευτέρου

βαθμού. Υπέρ των ΟΤΑ συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών

υποθέσεων. Νόμος καθορίζει το εύρος και τις κατηγορίες των τοπικών υποθέσεων, καθώς και

την κατανομή τους στους επόμενους βαθμούς. Με νόμο μπορεί να ανατίθεται στους ΟΤΑ η

άσκηση αρμοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του κράτους».

16

Δόκιμο κρίνεται να αναφερθεί ότι ενώ η διαχείριση των τοπικών υποθέσεων

κατοχυρώνεται ρητά στο Σύνταγμα υπέρ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εντούτοις το

περιεχόμενο αυτής της έννοιας είναι ασαφές και μεταβλητό, ανάλογα με τις επικρατούσες

πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες (Σπηλιωτόπουλος, 2005, σελ.291). Εξαιτίας,

δηλαδή, της σημερινής αλληλεξάρτησης τοπικών και εθνικών ζητημάτων, ιδιαίτερα στον

οικονομικό τομέα (μεταφορές, τουρισμός, απασχόληση), είναι πολύ λίγα τα θέματα, των

οποίων ο τοπικός χαρακτήρας είναι αναμφισβήτητος και έτσι δεν μπορούν να αφαιρεθούν

από τους ΟΤΑ. Στις περισσότερες περιπτώσεις, επεμβαίνει ο νομοθέτης για να κρίνει αν

πρόκειται για υποθέσεις με υπερτοπική σημασία, που καθιστά αναγκαία τη ρύθμισή τους από

τις Κρατικές (Κεντρικές ή Περιφερειακές) Υπηρεσίες (Φλογαϊτης, 2004, σελ.175).

Με την παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου, κατοχυρώνεται όχι μόνο η διοικητική, αλλά

και η οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ. Ακόμη, προβλέπεται στην παράγραφο 4 ότι το

Κράτος ασκεί επί των ΟΤΑ εποπτεία, η οποία εξαντλείται στον έλεγχο νομιμότητας επί των

πράξεών τους.

Η παράγραφος 5 ορίζει ότι το Κράτος μεριμνά για την οικονομική αυτοτέλεια και

τους πόρους που είναι αναγκαίοι για την αποστολή των ΟΤΑ και ότι κάθε μεταβίβαση

αρμοδιοτήτων από τα Κεντρικά ή Περιφερειακά όργανα του Κράτους προς τους ΟΤΑ

συνεπάγεται και τη μεταφορά των αντίστοιχων πόρων (Ματθαίου, 2002).

Επομένως, το άρθρο 102 κατοχυρώνει την ύπαρξη των ΟΤΑ ως εδαφικών Νομικών

Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Αυτό εγγυάται, αν και δεν το αναφέρει ρητά, ότι οι

ΟΤΑ αποτελούν ΝΠΔΔ, διακεκριμένα από το νομικό πρόσωπο του Κράτους με τη στενή του

έννοια. (Μπέσιλα – Βήκα, 2004). Έτσι, δεν έχουν μόνο αρμοδιότητες, αλλά και δικαιώματα

και υποχρεώσεις, έχουν δικό τους προσωπικό, δική τους περιουσία και δικό τους

προϋπολογισμό (Κοντόγιωργα - Θεοχαροπούλου, 2002, σελ.177). Δεν έχουν όμως αυτόνομη

κανονιστική αρμοδιότητα, αν και μπορούν να είναι αποδέκτες ειδικής νομοθετικής

εξουσιοδότησης κατά την έννοια του άρθρου 43§ 2 του Συντάγματος (Δαγτόγλου, 2004,

σελ.665).

Με τις διατάξεις του άρθρου 102 του Συντάγματος, κατά την αναθεώρηση του 2001,

καθιερώθηκαν πέντε (5) βασικές αρχές:

η οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ

η μέριμνα του Κράτους για τη χορήγηση των αναγκαίων πόρων

η μεταφορά αντίστοιχων πόρων στους ΟΤΑ, σε κάθε περίπτωση μεταβίβασης

αρμοδιοτήτων προς αυτούς από το Κράτος

17

ο δημοσιονομικός έλεγχος των ΟΤΑ, για τη διασφάλιση της διαφάνειας στη

διαχείριση των οικονομικών πόρων

η ρητή πρόβλεψη για τη δυνατότητα των ΟΤΑ να επιβάλουν και να εισπράττουν

απευθείας τοπικά έσοδα (Νικολόπουλος, 2008, σελ.14).

Β) Δανία

Το Σύνταγμα του 1849 (το πρώτο ελεύθερο Σύνταγμα της Δανίας), στο άρθρο 82

κατοχυρώνει το δικαίωμα των Δήμων να διαχειρίζονται ανεξάρτητα τις υποθέσεις τους, υπό

την εποπτεία του Κράτους. Στο Σύνταγμα, δε γίνεται καμία αναφορά στο δεύτερο βαθμό

Αυτοδιοίκησης, ούτε στο σύστημα οργάνωσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επιπλέον,

ορίζεται ότι κάθε διοικητική διαδικασία θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τους εθνικούς νόμους

(Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/Local-

Government-Reform/). (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

Συνεπώς, στα Συντάγματα και των δύο χωρών κατοχυρώνεται ρητά ο θεσμός της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης και η αυτοτέλειά της να διαχειρίζεται ανεξάρτητα τις υποθέσεις της.

Στο Σύνταγμα της Ελλάδας αναφέρονται και οι δύο βαθμοί Αυτοδιοίκησης, ενώ στο

Σύνταγμα της Δανίας μόνο οι Δήμοι. Και στα δύο Συντάγματα, ορίζεται το δικαίωμα του

Κράτους να ασκεί εποπτεία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Γενικά, θα μπορούσαμ ε να πούμε ότι

το ελληνικό Σύνταγμα είναι περισσότερο λεπτομερειακό και αναλυτικό από το δανικό,

γεγονός που μπορεί να αποδοθεί στη θέληση του συνταγματικού νομοθέτη να ενισχύσει την

αυτοτέλεια και τη βιωσιμότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

1.3.2. Κύρια νομοθετικά κείμενα που αφορούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

Α) Ελλάδα

Οι ρυθμίσεις, που αφορούν στους Δήμους, ορίζονται στις διατάξεις του ισχύοντος

Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα (ΔΚΚ) (Ν. 3463/2006).

Οι ρυθμίσεις, που αφορούν στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, ορίζονται στο Ν.

2218/1994 (Ίδρυση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, τροποποίηση διατάξεων για την

πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση και την περιφέρεια) και το Ν.2240/1994 (Συμπλήρωση

18

διατάξεων για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις). Το συγκεκριμένο

νομοθετικό πλαίσιο συμπληρώνεται με το Ν. 2307/1995 και με το Προεδρικό Διάταγμα

30/1996 (Κώδικας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης), όπως αυτό τροποποιείται με το

Ν.2503/1997 και Ν.2539/1997 (Μουστάκας, 2000, σελ.129).

Β) Δανία

Οι ρυθμίσεις, που αφορούν στους Δήμους, ορίζονται στην Πράξη περί Τοπικής

Διακυβέρνησης, που υιοθετήθηκε στις 31 Μαΐου 1968. Η Πράξη περί Τοπικής

Διακυβέρνησης περιλαμβάνει τις ίδιες ρυθμίσεις για όλους τους Δήμους.

Οι ρυθμίσεις, που αφορούν στις Περιφέρειες, ορίζονται στην Πράξη περί

Περιφερειακής Διακυβέρνησης. Η τελευταία πράξη, που αναφέρεται στις Περιφέρειες και

στην κατάργηση των Κομητειών, υιοθετήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2008 (Council of Europe,

2008).

1.4. Χαρακτηριστικά της εξέλιξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Α) Ελλάδα

Η δεκαετία του ΄90 χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια ανασυγκρότησης της

διοικητικής δομής και του πολιτικού συστήματος με βάση την αποκέντρωση. Δημιουργείται

η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, συγκροτείται το Περιφερειακό Κράτος και αναδιοργανώνεται

η πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση με το Πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας» (Ν.

2539/1997 «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης»). Αυτές οι αλλαγές σε

συνδυασμό με τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων από το κέντρο στην Περιφέρεια και στους

ΟΤΑ, προκάλεσαν ανακατατάξεις στη δυναμική του κεντρικού και του τοπικού πολιτικού και

διοικητικού συστήματος (Μακρυδημήτρης, 1997, σελ.135).

Ειδικότερα, ως στόχοι του Προγράμματος «Καποδίστριας» προβάλλονταν ο

εκσυγχρονισμός του διοικητικού συστήματος, η δημιουργία πρωτοβάθμιων ΟΤΑ με θεσμική

δομή σύγχρονων ανοικτών πόλεων, η αναβάθμιση του τοπικού πολιτικού συστήματος

(δεδομένου ότι η διαχείριση των τοπικών υποθέσεων στους νέους ΟΤΑ θα αποτελούσε

σημαντικό διακύβευμα για τις τοπικές κοινωνίες), η διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια

των ΟΤΑ, ο συντονισμός των τοπικών δημόσιων επενδύσεων και τέλος, η διασφάλιση ενός

19

ικανοποιητικού βαθμού νομιμότητας, διαφάνειας και κοινωνικού ελέγχου στην τοπική

εξουσία. (Κατσούλης και συν, 2001)

Η ζοφερή εικόνα που παρουσίαζε ένα μεγάλο μέρος της πρωτοβάθμιας Τοπικής

Αυτοδιοίκησης όντως επέβαλε την πραγματοποίηση μιας βαθιάς τομής. Το ¼ περίπου του

πληθυσμού της χώρας ζούσε σε Κοινότητες ή και Δήμους που είχαν μέχρι 2.000 κατοίκους

και ελάχιστους υπαλλήλους (Επίσημη ιστοσελίδα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας

Ελλάδος: www.statistics.gr) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010). Περισσότερες από 4.500

Κοινότητες δεν κάλυπταν ούτε το πληθυσμιακό όριο (1.500 κάτοικοι) που έθετε ο νόμος

(Μακρυδημήτρης, 2003, σελ.133), ούτε διέθεταν επαρκείς οικονομικούς πόρους και συνεπώς

μπορούσαν να καταργηθούν (Χλέπας 19992, σελ.408).

Αλλά και ανάμεσα στους Δήμους εμφανιζόταν ένα ποσοστό 15% που δεν μπορούσε

να αναγνωρισθεί ως Κοινότητα, ενώ οι μισοί περίπου είχαν λιγότερους από 5.000 κατοίκους,

και μόλις το 1/3 κάλυπτε το πληθυσμιακό όριο που είχε τεθεί (10.000 κάτοικοι). Ορισμένοι,

μάλιστα, Δήμοι διέθεταν τόσο μικρό αριθμό υπαλλήλων, ώστε με δυσκολία να εξασφαλίζεται

η γραμματειακή υποστήριξη των συλλογικών τους οργάνων και η έκδοση πιστοποιητικών.

(Καρύτσας, 1982, σελ.29)

Έτσι, το Πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας», προέβλεπε ότι οι 5.387 Κοινότητες θα

μειώνονταν στις 133 και οι 438 Δήμοι θα αυξάνονταν σε 900 (Μακρυδημήτρης & Χλέπας,

1997, σελ.101) (Ο επενδυτής 1997, σελ.16).

Β) Δανία

Με τη μεταρρύθμιση του 1970, 1.389 Δήμοι συνενώθηκαν σε 275 και 24 Κομητείες

σε 14. Καίριοι στόχοι της μεταρρύθμισης ήταν η εδραίωση ενός αποτελεσματικότερου

συστήματος Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ικανού να παράσχει ένα δίχτυ προστασίας απέναντι

στις αυξανόμενες μελλοντικές προκλήσεις. Οι προκλήσεις αυτές συνδέονταν με την

προσέλκυση επενδύσεων, τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την τοπική οικονομική

ανάπτυξη, την παροχή αναβαθμισμένου επιπέδου εκπαίδευσης, την εξασφάλιση υψηλού

επιπέδου ποιότητας ζωής του τοπικού πληθυσμού (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής

Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/Local-Government-Reform/). (Τελευταία

επίσκεψη: 29/05/2010).

20

Το 2007, η δανική κυβέρνηση πραγματοποίησε άλλη μια μεταρρύθμιση, με την οποία

καταργήθηκαν οι 14 Κομητείες και αντικαταστάθηκαν από 5 Περιφέρειες. Επίσης, ο αριθμός

των Δήμων μειώθηκε από τους 275 στους 98. Τρεις ήταν οι κύριοι λόγοι της μεταρρύθμισης :

Α) η δημιουργία ενός αποδοτικού Δημόσιου Τομέα, ικανού να παράσχει υψηλού

επιπέδου δημόσιες υπηρεσίες, χωρίς να αυξηθεί η φορολογία. Για την εκπλήρωση αυτού του

σκοπού, κάθε αρμοδιότητα ανατίθεται στο επίπεδο της διοίκησης, το οποίο μπορεί με τον

καλύτερο τρόπο να παράσχει τις υπηρεσίες. Επίσης, σε κάθε αρχή που αναλαμβάνει μια νέα

αρμοδιότητα, παρέχονται αντίστοιχα και οι απαραίτητοι πόροι. Πολλές δημόσιες

αρμοδιότητες αναδιανέμονται μεταξύ της Κεντρικής Κυβέρνησης, των Περιφερειών και των

Δήμων. Η δομή των αρχών αναδιαμορφώνεται, έτσι ώστε να παρέχονται υψηλής ποιότητας

υπηρεσίες πρόνοιας στους πολίτες.

Β) η ενδυνάμωση της τοπικής δημοκρατίας στη Δανία. Παράλληλα, στόχος είναι οι

υπηρεσίες πρόνοιας να παρέχονται από το επίπεδο της διοίκησης που βρίσκεται εγγύτερα

στον πολίτη.

Γ) η εγκαθίδρυση ξεκάθαρων αρμοδιοτήτων για κάθε αρχή και η εξάλειψη των

επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων. Κάθε επίπεδο διοίκησης αναλαμβάνει τις δικές του

αρμοδιότητες, που σχεδιάζονται ειδικά για αυτό το επίπεδο. (Council of Europe, 2008).

1.5. Τοπικό πολιτικό σύστημα

1.5.1. Πλουραλισμός

Α) Ελλάδα

Σύμφωνα με το άρθρο 28 του ΔΚΚ, Δήμαρχος, Πρόεδρος Κοινότητας, Δημοτικός ή

Κοινοτικός Σύμβουλος, Σύμβουλος Δημοτικού Διαμερίσματος, Τοπικός Σύμβουλος ή

Πάρεδρος μπορεί να εκλεγεί ο δημότης που έχει την ικανότητα να εκλεγεί και έχει

συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας του κατά την ημέρα της διενέργειας των εκλογών.

Επίσης, Δημοτικός ή Κοινοτικός Σύμβουλος, Σύμβουλος Δημοτικού Διαμερίσματος, Τοπικός

Σύμβουλος ή Πάρεδρος μπορεί να εκλεγεί ο πολίτης κράτους - μέλους της Ευρωπαϊκής

Ένωσης, εφόσον έχει συμπληρώσει το 21ο έτος της ηλικίας του, σύμφωνα με τις ειδικότερες

διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας.

Σύμφωνα με το άρθρο 20 του Κώδικα Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, Νομάρχης και

μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου μπορεί να εκλεγεί δημότης εκλογέας Δήμου ή

21

Κοινότητας της Περιφέρειας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, που έχει συμπληρώσει το 23ο

έτος της ηλικίας του, κατά την ημέρα της διενέργειας των εκλογών.

Β) Δανία

Οι τοπικές εκλογές είναι πλουραλιστικές, γεγονός που σημαίνει ότι κάθε Δανός

πολίτης μπορεί να θέσει υποψηφιότητα στις τοπικές εκλογές, όπως επίσης οι Ευρωπαίοι

πολίτες, καθώς και οι πολίτες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, που διαμένουν στη Δανία για τρία

(3) έτη. Οι Δήμοι οργανώνουν όλες τις εκλογές, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο (Ευρωπαϊκή

Επιτροπή, 1998, σελ.42-43).

1.5.2. Το Εκλογικό Σύστημα

Α) Ελλάδα

Το εκλογικό σύστημα είναι ενισχυμένη αναλογική. Οι εκλογές για την ανάδειξη των

τοπικών αρχών πραγματοποιούνται κάθε τέσσερα (4) έτη με άμεση, καθολική ψηφοφορία. Η

εκλογή του Δημάρχου, του Προέδρου της Κοινότητας, των Δημοτικών και Κοινοτικών

Συμβούλων, των Συμβούλων του Δημοτικού Διαμερίσματος, των Τοπικών Συμβούλων και

του Παρέδρου, γίνεται κατά συνδυασμούς. Υποψηφιότητες εκτός συνδυασμών αποκλείονται

και για την εκλογή του Νομάρχη και των μελών του Νομαρχιακού Συμβουλίου. Οι Δήμαρχοι,

οι Νομάρχες, το Δημοτικό και το Νομαρχιακό Συμβούλιο εκλέγονται άμεσα από τους

πολίτες. (Κατσούλης και συν, 2001, σελ.77)

Β) Δανία

Το εκλογικό σύστημα των τοπικών αρχών είναι αυστηρά αναλογικό. Οι εκλογές για

την ανάδειξη των τοπικών αρχών πραγματοποιούνται κάθε τέσσερα (4) έτη με άμεση,

καθολική ψηφοφορία. Τοπικές συνενώσεις των εθνικών κομμάτων διαγωνίζονται για την

αντιπροσώπευση στα Δημοτικά και τα Περιφερειακά Συμβούλια. Τοπικές λίστες ή

ανεξάρτητοι υποψήφιοι μπορούν επίσης να συμμετάσχουν στις εκλογές και να γίνουν μέλη

22

των Συμβουλίων. Οι Δήμαρχοι και οι Πρόεδροι των Περιφερειακών Συμβουλίων εκλέγονται

εμμέσως από τα μέλη των αντίστοιχων Συμβουλίων (Council of Europe, 2001).

Επομένως, στην Ελλάδα, όπως και στη Δανία, τα μέλη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

εκλέγονται με άμεση, καθολική ψηφοφορία. Η διαφορά έγκειται στο ότι στην Ελλάδα ο

Δήμαρχος εκλέγεται άμεσα από το λαό, ενώ στη Δανία εκλέγεται από το Δημοτικό

Συμβούλιο, δηλαδή έμμεσα.

Δόκιμο κρίνεται να αναφερθεί ότι το συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα στην Ελλάδα

ενισχύει το διπολικό – κομματικό χαρακτήρα της κομματικής αναμέτρησης, που μεταφέρεται

τόσο σε επίπεδο Δήμου, όσο και σε επίπεδο Νομού. Οι κομματικές παρατάξεις μεταφέρουν

την κοινοβουλευτική αντιπαράθεση σε τοπικό επίπεδο, αποκλείοντας σε μεγάλο ποσοστό

κινήσεις και συνεργασίες τοπικών και αδέσμευτων πρωτοβουλιών. Στην ουσία, συνεχίζεται η

κομματική κηδεμονία επί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αποτρέποντας ανένταχτες και

ακομμάτιστες δράσεις σε Δημαρχιακό και Νομαρχιακό επίπεδο (Σιούσουρας και συν, 2008,

σελ.32). Αντίθετα, τα στελέχη του Δήμου της Κοπεγχάγης, μου επεσήμαναν ότι το εκλογικό

σύστημα της Δανίας ευνοεί τις συνεργασίες των παρατάξεων, που συχνά από κοινού

προωθούν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.

Έτσι, η ανάθεση κομματικού χρίσματος, στην προεκλογική περίοδο, σε υποψηφίους

και των δύο βαθμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αποτελεί τρανή απόδειξη της κατίσχυσης

και της εκ του κέντρου επέμβασης των κομματικών μηχανισμών επί ενός θεσμού από τη

φύση του αυτόνομου στην υπηρεσία των αναγκών των πολιτών. (Σιούσουρας και συν, 2008,

σελ.32).

23


2. Διοικητική οργάνωση Τοπικής Αυτοδιοίκησης

2.1. Διοικητική Οργάνωση α΄ βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης

2.1.1. Αποφασιστικό σώμα

Α) Ελλάδα

Κάθε Δήμος έχει το δικό του Δημοτικό Συμβούλιο, που αποφασίζει για κάθε θέμα

σχετικό με τις αρμοδιότητες του Δήμου, εκτός από τα θέματα που ανήκουν στην αρμοδιότητα

του Δημάρχου ή της Δημαρχιακής Επιτροπής. Ενδεικτικά αποφασίζει για :

α) την εκλογή του Προεδρείου, τον κανονισμό λειτουργίας του και τον Οργανισμό

Εσωτερικής Υπηρεσίας

β) την επιβολή φόρων, τελών, δικαιωμάτων και εισφορών

γ) τον ετήσιο προϋπολογισμό και απολογισμό του Δήμου, των Δημοτικών Ιδρυμάτων και των

λοιπών Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) και Ιδιω τικού Δικαίου (ΝΠΙΔ).

δ) την εκποίηση, ανταλλαγή, εκμίσθωση δημοτικών ακινήτων και την αγορά και μίσθωση

ακινήτων

ε) τη σύναψη δανείων

στ) το τεχνικό πρόγραμμα

ζ) την ίδρυση και λειτουργία επιχειρήσεων του Δήμου ή τη συμμετοχή σε επιχειρήσεις, τη

σύσταση και λειτουργία Δημοτικών Ιδρυμάτων και λοιπών ΝΠΔΔ (Παπαδοπούλου, 2010).

Β) Δανία

Κάθε Δήμος έχει το δικό του Δημοτικό Συμβούλιο, που είναι υπεύθυνο για τη λήψη

των αποφάσεων (Πασσάς, 2010, σελ.20). Σύμφωνα με την Πράξη περί Τοπικής

Διακυβέρνησης, ο αριθμός των μελών των Δημοτικών Συμβουλίων, στους Δήμους που έχουν

πάνω 20.000 κατοίκους, μπορεί να είναι από 19 έως 31. Εξαίρεση αποτελεί ο Δήμος της

Κοπεγχάγης, στον οποίο ο αριθμός των μελών μπορεί να φτάσει τους 55. Ο αριθμός των

μελών στους Δήμους που έχουν λιγότερους από 20.000 κατοίκους μπορεί να είναι από 9 έως

31. Εντός αυτών των ορίων, τα Δημοτικά Συμβούλια μπορούν να αποφασίσουν τα ίδια για

τον αριθμό των μελών τους. Επίσης, όλοι οι Δημοτικοί Σύμβουλοι εκλέγονται για τέσσερα

(4) έτη.

24

2.1.2. Εκτελεστικό σώμα

Α) Ελλάδα

Στην Ελλάδα υπάρχει η Δημαρχιακή Επιτροπή, που αποτελείται από το Δήμαρχο ή

τον Αντιδήμαρχο, που έχει ορίσει ο Δήμαρχος ως Πρόεδρο και από τέσσερα (4) μέλη, αν το

Δημοτικό Συμβούλιο έχει έως και 17 μέλη, έξι (6) μέλη αν έχει έως και 33 μέλη, καθώς και

στους Δήμους που είναι πρωτεύουσες νομών με πληθυσμό μέχρι 10.000 κατοίκους και οκτώ

(8) μέλη, αν το Δημοτικό Συμβούλιο έχει πάνω από 33 μέλη. Η Δημαρχιακή Επιτροπή είναι

αποφασιστικό όργανο και έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες :

α) συντάσσει τον προϋπολογισμό

β) αποφασίζει για την έγκριση των δαπανών και τη διάθεση των πιστώσεων, που είναι

εγγεγραμμένες στον προϋπολογισμό

γ) καταρτίζει τους όρους, συντάσσει τη διακήρυξη, διεξάγει και κατακυρώνει όλες τις

δημοπρασίες

δ) μελετά την ανάγκη συνάψεως δανείων, καταρτίζει τους όρους τους και εισηγείται στο

Δημοτικό Συμβούλιο

ε) αποφασίζει για την άσκηση όλων των ένδικων μέσων, την υποβολή προσφυγών στις

διοικητικές αρχές, την αποδοχή κληρονομιών και δωρεών (Παπαδοπούλου, 2010, σελ.40).

Β) Δανία

Όλοι οι Δήμοι, σύμφωνα με το νόμο, οφείλουν να διορίζουν την Επιτροπή

Οικονομικών, στην οποία προεδρεύει ο Δήμαρχος, καθώς και μια ή περισσότερες μόνιμες

επιτροπές. Ωστόσο, σύμφωνα με μια ειδική διάταξη στην Πράξη περί Τοπικής

Διακυβέρνησης, το Δημοτικό Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει να μην ιδρύσει εκτελεστικό

σώμα, εκτός από μια μόνιμη Επιτροπή, που ασχολείται με τις κοινωνικές παροχές προς τους

πολίτες. Αυτή η απόφαση απαιτεί την έγκριση του Υπουργού Πρόνοιας.

Οι εν λόγω Επιτροπές είναι υπεύθυνες για την προετοιμασία και την εφαρμογή των

αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου, καθώς και για τη διοίκηση των λειτουργιών του

Δήμου. Αξίζει να αναφερθούμε ιδιαίτερα στην Επιτροπή των Οικονομικών, που έχει

εκτεταμένη εξουσία, εφόσον ετοιμάζει το σχέδιο του Προϋπολογισμού, είναι υπεύθυνη για τη

διοίκηση του προσωπικού και των οικονομικών θεμάτων του Δήμου και συντονίζει τον

οικονομικό και φυσικό σχεδιασμό του Δήμου.

25

2.1.3. Πολιτικός Προϊστάμενος

Α) Ελλάδα

Προϊστάμενος των Υπηρεσιών του Δήμου είναι ο Δήμαρχος, που εκτελεί τις

αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, της Δημαρχιακής Επιτροπής και υπογράφει τις

συμβάσεις, που συνάπτει ο Δήμος. Επίσης, ορίζει τους Αντιδημάρχους και τους μεταβιβάζει

αρμοδιότητες (Σαπουνάκης, 2008, σελ.5).

Β) Δανία

Προϊστάμενος του Δήμου είναι ο Δήμαρχος, που προεδρεύει στο Δημοτικό

Συμβούλιο και στην Επιτροπή των Οικονομικών. Ο Δήμαρχος έχει την τελική ευθύνη για την

καθημερινή διοίκηση του Δημοτικού Συμβουλίου και για συγκεκριμένες κρατικές

αρμοδιότητες, όπως είναι η τέλεση των πολιτικών γάμων. Ο Δήμαρχος εκλέγεται από το

Δημοτικό Συμβούλιο μεταξύ των μελών του για θητεία τεσσάρων (4) ετών (Πασσάς, 2010,

σελ.20).

2.2. Διοικητική Οργάνωση β΄ βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης

2.2.1. Αποφασιστικό σώμα

Α) Ελλάδα

Τα ζητήματα των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων διοικούνται από τα Νομαρχιακά

Συμβούλια. Ο αριθμός των μελών των Νομαρχιακών Συμβουλίων προσδιορίζεται με βάση

τον πραγματικό πληθυσμό της τελευταίας απογραφής (Σαπουνάκης, 2008, σελ.28).

Β) Δανία

Τα ζητήματα των Περιφερειών διοικούνται από τα Περιφερειακά Συμβούλια. Κάθε

συμβούλιο έχει 41 μέλη. Τα Περιφερειακά Συμβούλια εκλέγονται για τέσσερα (4) έτη.

(Επίσημη ιστοσελίδα των Περιφερειών της Δανίας: www.arf.dk) (Τελευταία επίσκεψη:

29/05/2010).

26

2.2.2. Εκτελεστικό σώμα

Α) Ελλάδα

Όργανο των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων είναι και η Νομαρχιακή Επιτροπή. Ο

αριθμός των Νομαρχιακών Επιτροπών ποικίλλει από δύο (2) έως έξι (6), ανάλογα με τον

πληθυσμό της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης ή του Νομαρχιακού Διαμερίσματος. Τα μέλη

των Νομαρχιακών Επιτροπών, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου, ο οποίος ορίζεται με

απόφαση του Νομάρχη από τους Νομαρχιακούς Συμβούλους, είναι από τρία (3) έως έξι (6)

(Πασσάς, 2010, σελ.22), (Σαπουνάκης, 2008, σελ.28).

Β) Δανία

Σύμφωνα με το νόμο, οι Περιφέρειες εγκαθιδρύουν την Επιτροπή Εργασιών. Τα

μέλη της εν λόγω Επιτροπής εκλέγονται μεταξύ των μελών του Περιφερειακού Συμβουλίου.

Ο αριθμός των μελών μπορεί να είναι από 11 έως 19. Ο Πρόεδρος του Περιφερειακού

Συμβουλίου είναι και Πρόεδρος της Επιτροπής Εργασιών.

Η Επιτροπή Εργασιών είναι υπεύθυνη για την προετοιμασία του σχεδίου του

Προϋπολογισμού, για τη διοίκηση του προσωπικού και των οικονομικών θεμάτων της

Περιφέρειας. Το Περιφερειακό Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει για το εάν η Επιτροπή

Εργασιών θα είναι υπεύθυνη για τη διοίκηση και άλλων περιφερειακών ζητημάτων.

Το Περιφερειακό Συμβούλιο οφείλει επίσης να ιδρύει μια Επιτροπή Επικοινωνίας,

που αποτελείται από τον Πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου και τους Δημάρχους των

Δήμων της Περιφέρειας. Ο Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου είναι και Πρόεδρος

της Επιτροπής Επικοινωνίας. Η Επιτροπή Επικοινωνίας συνέρχεται δύο φορές το χρόνο, για

να συζητήσει και να αναπτύξει τη συνεργασία μεταξύ των Δήμων και της Περιφέρειας. Τα

Περιφερειακά Συμβούλια έχουν επίσης τη δυνατότητα να ιδρύσουν και άλλες επιλεγμένες

επιτροπές, εάν κρίνουν ότι είναι απαραίτητο. (Επίσημη ιστοσελίδα των Περιφερειών της

Δανίας: www.arf.dk) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

27

2.2.3. Πολιτικός Προϊστάμενος

Α) Ελλάδα

Ο Νομάρχης προΐσταται του προσωπικού και των υπηρεσιών της Νομαρχιακής

Αυτοδιοίκησης. Οι Αντινομάρχες βοηθούν το Νομάρχη στην άσκηση των καθηκόντων του

(Πασσάς, 2010, σελ.22).

Β) Δανία

Ο Πολιτικός Προϊστάμενος του Περιφερειακού Συμβουλίου ονομάζεται Πρόεδρος

του Περιφερειακού Συμβουλίου. Ο Πρόεδρος εκλέγεται από το Περιφερειακό Συμβούλιο

μεταξύ των μελών του για τέσσερα (4) έτη. Ο Πρόεδρος, ανάμεσα στις άλλες αρμοδιότητες,

είναι υπεύθυνος για τη διοίκηση της Περιφέρειας, ενώ προετοιμάζει και συγκαλεί τις

συναντήσεις του Περιφερειακού Συμβουλίου (Επίσημη ιστοσελίδα των Περιφερειών της

Δανίας: www.arf.dk). (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

Παρατηρούμε, λοιπόν, πως η οργάνωση της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει

σημαντικές ομοιότητες με την οργάνωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη Δανία. Στην

Ελλάδα υπάρχουν τα Δημοτικά και τα Νομαρχιακά Συμβούλια, (αντίστοιχα των δανικών

Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων) που συμβάλλουν καθοριστικά στη λήψη των

αποφάσεων. Επίσης, η Δημαρχιακή και Νομαρχιακή Επιτροπή, που είναι υπεύθυνες για την

εκτέλεση του προϋπολογισμού, έχουν τον ίδιο ρόλο με την Επιτροπή Οικονομικών στην

Τοπική Αυτοδιοίκηση της Δανίας. Επιπροσθέτως, και στην Ελλάδα λειτουργούν Επιτροπές,

που συμβάλλουν στο έργο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως είναι η Οικονομική και

Κοινωνική Επιτροπή. Σύμφωνα με το άρθρο 17 του Κώδικα Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης,

σε κάθε Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση λειτουργεί ως γνωμοδοτικό όργανο Οικονομική και

Κοινωνική Επιτροπή, που συγκροτείται από εκπροσώπους:

α. της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων

β. των οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων

γ. των Επιμελητηρίων και των επιστημονικών οργανώσεων

δ. των συνεταιριστικών οργανώσεων

ε. των εργαζομένων στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση.

28


3. Συγκριτική μελέτη για την τοπική πολιτική ηγεσία

Σε αυτό το σημείο, για να γίνει περισσότερο κατανοητός ο ρόλος των Δημάρχων της

Δανίας και της Ελλάδας, καθώς και οι απόψεις τους για τη λειτουργία της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης στον ευρωπαϊκό χώρο παρουσιάζεται μια έρευνα, η οποία πραγματοποιήθηκε

από το 2002 έως και το 2004 από ερευνητές από διάφορες χώρες, ανάμεσα στους οποίους και

ο κ. Νικόλαος – Κομνηνός Χλέπας, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής

Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου

Αθηνών. Η εν λόγω έρευνα, με αντικείμενο την τοπική πολιτική ηγεσία, συντονίστηκε από το

πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και αφορούσε στους Δημάρχους πόλεων με τουλάχιστον

10.000 κατοίκους σε 17 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πίνακας 1: Προσωπικά χαρακτηριστικά των ευρωπαίων Δημάρχων Τρ/βαθμια

Εκπ/ση

Μέση

Ηλικία

«Παιδί

της πόλης»

Ελεύθερος

Επαγγελμ.

Ιδιωτικός

Υπάλληλος

Ιταλία 65,8% 49,8% 86,3% 57,0% 13,5%

Γερμανία 68,1% 52,4% 47,5% 17,0% 7,8%

Βέλγιο 75,5% 53,9% 82,9% 37,0% 13,4%

Ελβετία 69,9% 54,8% - 66,0% 4,3%

Τσεχία 80,8% 50,5% 64,1% 10,7% 2,7%

Ελλάδα 85,3% 51,8% 86,9% 61,0% 4,0%

Πολωνία 85,5% 49,2% 58,6% - -

Σουηδία 44,3% 51,6% 57,7% 34,5% 3,5%

Ουγγαρία 97,6% 50,1% 53,7% - -

Ην.Βασίλειο 67,8% 57,1% 34,1% 29,1% 6,4%

Ολλανδία 62,4% 55,2% 4,0% 17,0% 7,8%

Γαλλία 68,1% 56,4% 38,8% 47,3% 3,2%

Δανία 23,3% 54,9% 56,5% - -

Πορτογαλία 79,5% 51,4% 70,9% 54,1% 0,0%

Ισπανία 72,8% 47,7% 77,3% - -

Αυστρία 42,5% 52,3% 72,5% 30,0% 27,5%

29

Ιρλανδία 44,4% 49,4% 65,0% 42,0% 14,3%

Σύνολο 66,8% 52,3% 59,8% 38,6% 8,3%

Πηγή: University of Florence, European Mayors as political leaders, Florence (2002-2004),

στο έργο: Χλέπας, 2005, σελ.135

Στον παραπάνω πίνακα, φαίνεται πως οι Δήμαρχοι στην Ελλάδα είναι κατά κανόνα

μεσήλικες και απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αντίθετα, η Δανία, που έχει χαμηλότερα

από το μέσο ευρωπαϊκό όρο, ποσοστά πτυχιούχων Δημάρχων, χαρακτηρίζεται από ισχυρό

συνδικαλιστικό κίνημα και παράδοση τεχνικής εκπαίδευσης, έτσι ώστε να διαθέτουν και οι

πολίτες «χωρίς ακαδημαϊκούς τίτλους» κοινωνική αναγνώριση και ενδοκομματική απήχηση.

Ακόμη, ως προς τους προσωπικούς δεσμούς των Δημάρχων με το Δήμο τους, τα υψηλότερα

ποσοστά «παιδιών της πόλης» καταγράφονται κυρίως στη νότια Ευρώπη, όπως στην Ελλάδα

και στην Ιταλία. Αντίθετα, χώρες όπως η Δανία, όπου επικρατεί έντονη κινητικότητα του

πληθυσμού, εμφανίζουν τα μικρότερα ποσοστά «γηγενών Δημάρχων».

Πίνακας 2: Επιλεγμένοι δρώντες που επηρεάζουν τις δημοτικές δραστηριότητες σε 17

ευρωπαϊκές χώρες

Βουλευτές/

Υπουργοί

Συνδικαλιστές

Ηγέτες

Εκκλησία Οργανωμένες

Πρωτοβουλίες

Πολιτών

Τοπικοί

Ηγέτες

Ιταλία 1,21 1,28 1,83 1,70 1,53

Γερμανία 1,54 0,57 1,65 2,12 1,48

Βέλγιο 1,70 0,92 0,59 1,64 1,73

Ελβετία 1,45 0,84 1,03 1,98 1,88

Τσεχία 1,77 0,44 1,10 1,21 2,19

Ελλάδα 2,11 1,60 2,27 2,40 2,36

Πολωνία 1,70 0,96 1,94 2,17 1,20

Σουηδία 1,29 1,38 0,79 1,16 2,67

Ουγγαρία 2,30 1,20 1,88 2,21 1,96

Ην.Βασίλειο 2,30 1,46 1,39 1,39 1,57

Ολλανδία 1,31 0,85 1,39 1,39 1,91

30

Γαλλία 1,71 1,15 0,85 0,85 1,15

Δανία 0,81 1,97 1,42 1,42 2,04

Πορτογαλία 1,34 0,85 1,85 1,85 1,76

Ισπανία 1,93 1,99 1,79 1,79 2,30

Αυστρία 1,62 1,15 1,33 1,33 2,24

Ιρλανδία 2,30 1,60 1,15 1,15 1,47

Σύνολο 1,60 1,07 1,50 1,50 1,74

Πηγή: University of Florence, European Mayors as political leaders (2002-2004) στο έργο:

Χλέπας, 2005, σελ.200

Τη μεγαλύτερη απόκλιση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο παρουσιάζει, σύμφωνα με τις

απαντήσεις των ελλήνων Δημάρχων, η επιρροή της Εκκλησίας στις δημοτικές

δραστηριότητες. Πράγματι, σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν αποτυπώνεται τόσο μεγάλη

επίδραση της Εκκλησίας στους Δήμους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι έλληνες Δήμαρχοι δεν

αξιολόγησαν θετικά ή αρνητικά αυτή την επιρροή, η οποία προφανώς συνδέεται και με την

παρουσία της Εκκλησίας σε όλες σχεδόν τις επίσημες εκδηλώσεις και τελετές, οι οποίες στη

χώρα μας είναι πολλές και αναπτύσσουν ισχυρό συμβολισμό.

Ιδιαίτερα ισχυρή φαίνεται να είναι στην Ελλάδα και η επιρροή ορισμένων τοπικών

ηγετών, όπως ισχυρών κομματικών στελεχών, ενώ σαφώς μεγαλύτερη από τα συνηθισμένα

εμφανίζεται και η επίδραση των τοπικών Βουλευτών ή Υπουργών, που κατάγονται από ένα

συγκεκριμένο Δήμο. Αποτυπώνεται, δηλαδή, η σημασία που έχουν συγκεκριμένες

προσωπικότητες για τις δημοτικές υποθέσεις στην Ελλάδα, ιδίως ενόψει της πραγματικής

αδυναμίας πολλών από τους κομματικούς, πολιτικούς και διοικητικούς μηχανισμούς.

(Χλέπας, 2005). Επιπροσθέτως, όταν οι έλληνες πολίτες συγκροτούν οργανωμένες

πρωτοβουλίες καταφέρνουν να επηρεάσουν το Δήμο σε μεγάλο βαθμό, ακόμη και σε

σύγκριση με χώρες όπου προβλέπονται τοπικά δημοψηφίσματα ή έχουν θεσμοποιηθεί οι

λαϊκές πρωτοβουλίες, όπως είναι η Δανία.

31

Πίνακας 3: Επισκόπηση του θεσμικού πλαισίου και βασικών χαρακτηριστικών της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ΧΩΡΑ Εκλογή

Δημάρχου

Έλεγχος

πλειοψηφίας

Δημ. Συμβουλίου

Από Δήμαρχο

Παύση

Δημάρχου

Διορισμός

Εκτελεστικής

Επιτροπής

από Δήμαρχο

Διορισμός

Γ. Γραμματέα

από

Δήμαρχο

Ελλάδα Άμεση Ναι Όχι Όχι Ναι

Δανία Έμμεση Όχι Όχι Όχι Όχι

ΧΩΡΑ Σημαντικές

Κοινωνικές

Υπηρεσίες

Δημοσιονομική

αυτοτέλεια

% στις

δημόσιες

δαπάνες

Πολιτικός

Πολιτισμός

Ελλάδα Όχι Μικρή 2,5% Πλειοψηφία

Δανία Ναι Μεγάλη 23,0% Συναίνεση

Πηγή: Hlepas N., Institutional settings, Florence, 2004

Όπως φαίνεται και στον παραπάνω πίνακα, ο Δήμαρχος στην Ελλάδα εκλέγεται

άμεσα. Ένας ηγέτης Δήμου που έχει εκλεγεί άμεσα με την ψήφο των δημοτών καταλαμβάνει

μια πολύ ισχυρότερη θέση στο πολιτικό σύστημα και αναπτύσσει μια πιο άμεση σχέση με

τους δικούς του ψηφοφόρους, αλλά και γενικότερα με την τοπική κοινωνία. Αντίθετα, ο

έμμεσα εκλεγμένος Δήμαρχος στη Δανία, πρέπει να καταβάλει σοβαρές προσπάθειες, μέχρι

να επιτύχει τη λαϊκή του αποδοχή.

Επίσης, στην Ελλάδα ο Δήμαρχος διορίζει τους Αντιδημάρχους, οι οποίοι μπορε ί να

λειτουργούν ως δημοτικοί «Υπουργοί». Ωστόσο, η απουσία ενός θεσμοποιημένου

συλλογικού εκτελεστικού οργάνου, όπου να δραστηριοποιούνται όλοι οι Αντιδήμαρχοι,

μειώνει τη διαφάνεια και τη λειτουργικότητα, ενώ αυξάνει τα περιθώρια προσωπικών

χειρισμών που διαθέτει ο Δήμαρχος. Εξάλλου, στη χώρα μας ο Δήμαρχος διορίζει και το

Γενικό Γραμματέα του Δήμου, δηλαδή το πρόσωπο που είναι επικεφαλής ολόκληρης της

δημοτικής διοίκησης αμέσως μετά το Δήμαρχο. Αντίθετα, στη Δανία, το Δημοτικό

Συμβούλιο, ως το αρμόδιο όργανο για τον έλεγχο της εύρυθμης και αμερόληπτης λειτουργίας

της δημοτικής διοίκησης, διορίζει και παύει το Γενικό Γραμματέα. Πέρα από την

32

εξισορροπητική κατανομή της εξουσίας, η εν λόγω ρύθμιση θεωρείται ότι διασφαλίζει

καλύτερα την πληροφόρηση και την εν γένει πρόσβαση όλων των μελών του Δημοτικού

Συμβουλίου στη διοίκηση του Δήμου.

Ως προς τις σχέσεις της δημοτικής ηγεσίας με την τοπική κοινωνία, ιδιαίτερα

σημαντικό είναι και το εύρος των ευθυνών που αναλαμβάνει ο Δήμος για την επιτόπια

παροχή βασικών υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα. Έτσι, χώρες όπως η Δανία

συγκεντρώνουν πολλές ευθύνες για την εκπαίδευση και την υγεία, ενώ τα τελευταία χρόνια

έχει αυξηθεί κατακόρυφα η σημασία των δημοτικών ενεργειών για την προστασία της

παιδικής ηλικίας και της μητρότητας. Τόσο οι αιρετοί λειτουργοί όσο και οι δημότες

αποδίδουν τότε ιδιαίτερη σημασία στην αποτελεσματικότητα και την ποιότητα αυτών των

υπηρεσιών, ενώ οι Δήμοι διαχειρίζονται ένα αξιόλογο ποσοστό των δημοσίων δαπανών και

απασχολούν σημαντικό μέρος των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα. Δεν είναι συνεπώς

τυχαίο το γεγονός ότι στις χώρες όπου οι Δήμοι διαχειρίζονται σημαντικό μερίδιο των

δημόσιων πόρων, όπως η Δανία ο νομοθέτης έχει αποφύγει την καθιέρωση της άμεσης

εκλογής Δημάρχου, ώστε να αποφεύγεται η συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια του δημοτικού

ηγέτη.

Αντίθετα, στην Ελλάδα, η τοπική ηγεσία έχει ένα λιγότερο διαχειριστικό ρόλο και

περισσότερο διεκδικητικό προσανατολισμό, αφού οι δικές της παρεμβατικές δυνατότητες

είναι περιορισμένες. Η ισχυρή δημοκρατική νομιμοποίηση του Δημάρχου ενισχύει την

διαπραγματευτική του θέση έναντι των υψηλότερων βαθμίδων του πολιτικό-διοικητικού

συστήματος της χώρας.

Συνεπώς, ο πολιτικός Δήμαρχος στην Ελλάδα διαθέτει ισχυρή δημοκρατική

νομιμοποίηση, βρίσκεται χωρίς ισχυρό αντίπαλο στο εσωτερικό του Δήμου και είναι ο ίδιος

υπεύθυνος για το διοικητικό μηχανισμό του Δήμου, τον οποίο διευθύνει. Οι Δήμοι έχουν

περιορισμένους πόρους και λίγες αρμοδιότητες για σημαντικές κοινωνικές υπηρεσίες. Η

Αυτοδιοίκηση δε διαθέτει υψηλό βαθμό αυτοτέλειας και η κρατική εποπτεία μπορεί να είναι

αρκετά στενή, οπότε εφαρμόζονται λεπτομερειακοί νόμοι.

Ο συνεργατικός Δήμαρχος της Δανίας είναι αναγκασμένος να συνεργάζεται στο Δήμο

στενά και για πολλά θέματα με άλλα αιρετά όργανα που διαθέτουν ισχυρή επιρροή. Οι

ευθύνες για τη διοίκηση του Δήμου μοιράζονται σε περισσότερα αιρετά όργανα, με

αποτέλεσμα να αναβαθμίζεται ο ρόλος του Γενικού Γραμματέα. Οι Δήμοι αναλαμβάνουν

αξιόλογο μερίδιο ευθυνών για σημαντικές κοινωνικές υπηρεσίες (Γασπαρινάτος και

Ιωαννίδης, 2009, σελ.40)

33

Οι μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορούν σε

γενικές γραμμές, να συστηματοποιηθούν σε τρεις (3) βασικές κατηγορίες, που αντιστοιχούν

και σε συγκεκριμένες αντιλήψεις, ως προς τις αλλαγές που πρέπει ή μπορούν να γίνουν στους

ΟΤΑ.

Α) οι λεγόμενες «παραδοσιακού» τύπου μεταρρυθμίσεις προσανατολίζονται κυρίως

στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί ο κατακερματισμός της Αυτοδιοίκησης

και η αδυναμία των μικρών Δήμων, μέσω εκούσιων ή υποχρεωτικών συγχωνεύσεων ΟΤΑ,

καθώς και μέσω της αναβάθμισης της διαδημοτικής συνεργασίας. Η αναμόρφωση του

οργανωτικού τοπίου στην «εγγύτερη στον πολίτη βαθμίδα της δημόσιας διοίκησης»

επιτρέπει, στη συνέχεια, τη μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων (οικονομικών και

ανθρώπινων) στους νέους, μεγαλύτερους και καλύτερα οργανωμένους Δήμους.

Β) οι μεταρρυθμίσεις που εντάσσονται στην ευρύτερη αντίληψη για ένα «νέο δημόσιο

μάνατζμεντ» (Lane, 2000), περιλαμβάνουν ένα ευρύτατο φάσμα μέτρων, όπως τη μέτρηση

αποτελεσμάτων, κόστους και ωφελειών (Γασπαρινάτος και Ιωαννίδης, 2010, σελ.10), την

αναμόρφωση του δημοσιολογιστικού συστήματος σύμφωνα με τα πρότυπα των επιχειρήσεων

και τη γενικότερη μεταφορά μεθόδων μάνατζμεντ από τον ιδιωτικό τομέα, την εισαγωγή

μηχανισμών της αγοράς και την επιδίωξη της ποιότητας, τη μετάθεση λειτουργιών και τις

ιδιωτικοποιήσεις (Χλέπας, 1998, σελ.163).

Κεντρικής σημασίας είναι η μετάβαση προς μια διοίκηση που προσανατολίζεται στα

αποτελέσματα και τις «εκροές» της δράσης της, ενώ υπογραμμίζεται εκ νέου ο διαχωρισμός

ανάμεσα στην πολιτική ηγεσία και τη διοικητική υπηρεσία. Έτσι, αναμένεται ότι θα

περιορίζεται σταδιακά τόσο η «πολιτικοποίηση της διοίκησης», όσο και η

«γραφειοκρατικοποίηση της πολιτικής» (Μιχαλόπουλος, 2003).

Γ) μια τρίτη κατηγορία αποτελούν οι μεταρρυθμίσεις που αποδίδουν ιδιαίτερη

σημασία στην αποκατάσταση της πολιτικής αξιοπιστίας, καθώς και της γενικότερης

αποτελεσματικότητας του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μέσω της συναφούς

ενεργοποίησης των πολιτών. Πρόκειται για τις λεγόμενες «συμμετοχικές» μεταρρυθμίσεις,

οι οποίες επιδιώκουν να προωθηθεί, μέσω της συμμετοχής, η ανταποκρισιμότητα του θεσμ ού,

έτσι ώστε τελικά να οδηγηθούν οι ΟΤΑ προς τη βελτίωση της πολιτικής και διοικητικής τους

αποτελεσματικότητας (Dahl, 1994, σελ.23). Οι συμμετοχικές μεταρρυθμίσεις προωθούν τη

θεσμοθέτηση λαϊκών πρωτοβουλιών και τοπικών δημοψηφισμάτων για τη λήψη

34

συγκεκριμένων αποφάσεων στους Δήμους, την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για τη

συμμετοχή των πολιτών (ηλεκτρονικές ψηφοφορίες κ.λπ.), την εκπροσώπηση εκείνων που

είναι χρήστες συγκεκριμένης δημοτικής υπηρεσίας σε αντίστοιχο όργανο, τη λειτουργία

forum νεολαίας, στρογγυλών τραπεζιών, συμβουλίων μεταναστών, επιτροπών γειτονιάς.

Πίνακας 4: Οι μεταρρυθμίσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης στις ευρωπαϊκές χώρες

ΧΩΡΑ «Παραδοσιακού

τύπου»

Νέο

Δημόσιο

Μάνατζμεντ

«Συμμετοχικές

Μεταρρυθμίσεις»

Ην. Βασίλειο Χ Χ Χ

Σκανδ. Χώρες Χ Χ Χ

Ολλανδία Χ Χ Χ

Γερμανία Χ Χ Χ

Ελβετία (χ) Χ (-)

Αυστρία Χ Χ Χ

Ιταλία Χ Χ Χ

Γαλλία Χ Χ (χ)

Ισπανία Χ Χ (χ)

Ελλάδα Χ (χ) (χ)

Πολωνία Χ Χ Χ

Τσεχία Χ Χ Χ

Ουγγαρία Χ Χ Χ

Βαλτ.Χώρες Χ Χ -

Πηγή: Vetter and Kersting, 2004, σελ.11

Τα σύμβολα που εμφανίζονται στον πίνακα έχουν τις εξής σημασίες: Χ= σημαντικές

μεταρρυθμίσεις που εφαρμόζονται σε ολόκληρη τη χώρα, χ= διάσπαρτες μεταρρυθμιστικές

απόπειρες και πιλοτικές εφαρμογές, (χ)= μόνο μεμονωμένες απόπειρες, - =δε γίνεται

μεταρρύθμιση κατά την παρούσα περίοδο, (-)= δεν υφίστανται απόπειρες μεταρρυθμίσεων,

επειδή η παρούσα κατάσταση θεωρείται ικανοποιητική

35

Μεταρρυθμίσεις παραδοσιακού τύπου, μέσω των συνενώσεων Δήμων

πραγματοποιήθηκαν στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών. Στην Ελλάδα εφαρμόστηκε το

Πρόγραμμα «Καποδίστριας» και τώρα βρίσκεται υπό ψήφιση το σχέδιο «Καλλικράτης».

Αντίστοιχα, στη Δανία πραγματοποιήθηκαν μεταρρυθμίσεις τα έτη 1970 και 2007 (Επίσημη

ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/Local-Government-

Reform/). (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010). Αισθητές υπήρξαν και στην Ελλάδα και στη

Δανία οι τάσεις για μεταφορά αρμοδιοτήτων προς τους Δήμους, καθώς και οι προσπάθειες

για εξορθολογισμό των εσωτερικών οργανωτικών δομών.

Ακόμη, ενώ στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζονται ευρύτατα οι αντιλήψεις του

νέου δημόσιου μάνατζμεντ, η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει μόνο μεμονωμένες απόπειρες

στον τομέα αυτό.

Επίσης, στη Βόρεια Ευρώπη συχνές είναι οι περιπτώσεις, όπου οι τοπικές κοινωνίες

αναλαμβάνουν δράση, συχνά μέσα από τους θεσμούς άμεσης δημοκρατίας (τοπικά

δημοψηφίσματα, λαϊκές συνελεύσεις), με στόχο την επιβολή αλλαγών και την υιοθέτηση

νεωτερισμών στο Δήμο τους (Haus et al, 2005, σελ.40). Ωστόσο, η Ελλάδα δεν έχει

αναπτύξει ιδιαίτερα τους θεσμούς συμμετοχικής δημοκρατίας.

Πίνακας 5: Αρνητικοί παράγοντες και εμπόδια στο Δήμο

ΧΩΡΑ Η

διείσδυση

των

κεντρικών

οργάνων

των

κομμάτων

Ασαφής

κατανομή

εργασίας

μεταξύ

αιρετών και

διοίκησης

Το

καθεστώς

των

δημοτικών

υπαλλήλων

Ανεπαρκής

αξιολόγηση

των

επιδόσεων

Ανεπαρκής

στελέχωση

και

διαχείριση

ανθρώπινων

πόρων

Ιταλία 1,45 2,24 2,38 2,96 3,09

Γερμανία 2,00 1,41 2,31 2,77 2,74

Βέλγιο 1,74 2,05 3,16 2,90 3,07

Ελβετία 2,11 1,66 - - -

Τσεχία 1,62 2,03 2,40 2,88 2,79

Ελλάδα 2,13 2,45 3,77 3,63 4,11

36

Πολωνία 1,47 2,39 2,54 2,79 2,46

Σουηδία 1,83 2,13 2,31 3,24 2,99

Ουγγαρία 1,83 2,10 2,12 2,56 3,04

Ην.Βασίλειο 1,62 1,98 2,58 2,60 2,53

Ολλανδία 1,43 1,63 2,62 2,75 2,40

Γαλλία 1,26 2,42 3,44 2,82 2,73

Δανία 1,41 1,79 - - -

Πορτογαλία 2,02 1,98 3,54 3,63 2,85

Ισπανία 1,68 2,24 3,20 3,14 3,12

Αυστρία 2,40 1,49 2,40 2,41 2,38

Ιρλανδία 1,58 2,37 2,85 2,90 2,70

Σύνολο 1,72 1,94 2,67 2,89 2,84

Πηγή: University of Florence, European Mayors as political leaders (2002-2004) στο έργο:

Χλέπας, 2005, σελ.333

Σύμφωνα, λοιπόν, με τις απαντήσεις των Δημάρχων των 17 ευρωπαϊκών χωρών, το

σημαντικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι η ανεπαρκής αξιολόγηση των επιδόσεων

με τις υψηλότερες σχετικές τιμές να εμφανίζονται στην Ελλάδα και με μεγάλη απόσταση από

τις άλλες χώρες. Αμέσως μετά ακολουθεί η ανεπαρκής στελέχωση και διαχείριση

ανθρώπινων πόρων, με τους Έλληνες Δημάρχους να σημειώνουν και πάλι τον εντονότερο

σχετικό προβληματισμό μεταξύ όλων των ευρωπαίων συναδέλφων τους. Στην τρίτη θέση

τοποθετείται το καθεστώς των δημοτικών υπαλλήλων, όπου για μια ακόμη φορά οι έλληνες

Δήμαρχοι είναι εκείνοι που διατυπώνουν με τη μεγαλύτερη, σε ολόκληρη την Ευρώπη,

έμφαση τα σχετικά τους παράπονα. Φαίνεται, συνεπώς, ότι τα ζητήματα που αφορούν στο

προσωπικό των Δήμων απασχολούν ιδίως τους αιρετούς ηγέτες στο νότο της «γηραιάς

ηπείρου», όπου υφίσταται μακρά παράδοση πελατειακών πρακτικών ως προς τις προσλήψεις

του προσωπικού, ενώ το «νέο δημόσιο μάνατζμεντ», είναι πολύ λιγότερο διαδεδομένο σε

σύγκριση με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπως η Δανία.

Παράλληλα, αρκετοί αιρετοί ηγέτες θα επιθυμούσαν μια σαφέστερη κατανομή

εργασίας μεταξύ αιρετών και διοίκησης, με τις υψηλότερες σχετικές τιμές να εμφανίζονται

και πάλι στην Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει, διότι ο συγκεντρωτισμός που επικρατεί στην Ελλάδα

37

περιορίζει τις δυνατότητες των Δημάρχων στον ίδιο τους το Δήμο. Ακόμη, αξίζει να

σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, όπου οι Δήμαρχοι δήλωσαν ότι ο Δήμος τους ζημιώνεται από

την επιρροή των κεντρικών κομματικών οργάνων, τα ποσοστά των πολιτών που είναι μέλη

κόμματος είναι επίσης από τα μεγαλύτερα στην ευρωπαϊκή ήπειρο (Mair & Van Biezen,

2001, Τόμος 7ος σελ.37).

Ειδικά ως προς τη χώρα μας, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι οι έλληνες Δήμαρχοι

καταλαμβάνουν, ως προς όλα τα προβλήματα που αφορούν στη δημοτική διοίκηση, την

πρώτη θέση στον παραπάνω πίνακα, ενώ καταλαμβάνουν τη δεύτερη θέση ως προς την

ανησυχία για την αρνητική επιρροή των κεντρικών κομματικών οργάνων στο Δήμο τους.

Έτσι, σχηματίζεται, από τους ίδιους τους Δημάρχους, μια εικόνα που δεν είναι καθόλου

κολακευτική για τη διοίκηση και ιδίως για το προσωπικό των Δήμων, ενώ εκδηλώνεται

σαφώς η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους υπηρεσιακούς μηχανισμούς και η δυσαρέσκεια για

την άνωθεν ελεγχόμενη κομματικοποίηση των Δήμων.

Πιο συγκεκριμένα, οι έλληνες αιρετοί ηγέτες παραπονούνται πολύ περισσότερο από

όλους τους άλλους ευρωπαίους Δημάρχους για την ανεπαρκή στελέχωση και τις δυσκολίες

που αντιμετωπίζουν ως προς τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων του Δήμου τους.

Παράλληλα, κατηγορούν το δημοσιοϋπαλληλικό καθεστώς και την αδυναμία ουσιαστικής

αξιολόγησης των υπηρεσιακών επιδόσεων, ενώ αισθάνονται ότι επικρατεί μεγάλη ασάφεια

ως προς την κατανομή εργασίας μεταξύ αιρετών λειτουργών και δημοτικής διοίκησης. Αυτές

οι αρνητικές εκτιμήσεις των ελλήνων Δημάρχων, αποτυπώνουν τη δυσαρέσκειά τους για ένα

εξαιρετικά στενό νομικό καθεστώς, το οποίο δεν αποφεύγει ούτε την «παραλυτική

λεπτομερειακότητα», ούτε την «αποπροσανατολιστική ασάφεια».

38

Πίνακας 6: Οι απόψεις των ευρωπαίων Δημάρχων για τη συμμετοχή των πολιτών

ΧΩΡΑ Τα πολιτικά

κόμματα

συγκροτούν

το πλέον

κατάλληλο

πεδίο για τη

συμμετοχή

των

πολιτών

Τα τοπικά

δημοψηφίσματα

προκαλούν την

ανάπτυξη

δημόσιου διαλόγου

υψηλής ποιότητας

Η δημοτική

αποκέντρωση

είναι αναγκαία

για τη συμμετοχή

των πολιτών στις

δημόσιες

υποθέσεις

Βαθμός επιρροής

των οργάνων της

δημοτικής

αποκέντρωσης

στις

δραστηριότητες

του Δήμου

Ιταλία 3,49 3,17 3,75 2,73

Γερμανία 3,48 2,99 3,42 2,53

Βέλγιο 3,36 2,80 3,47 2,99

Ελβετία 3,84 3,67 3,07 2,81

Τσεχία 3,49 3,04 3,40 2,83

Ελλάδα 3,37 4,17 4,26 3,59

Πολωνία 2,76 2,95 3,79 3,00

Σουηδία 3,98 2,74 3,66 2,12

Ουγγαρία 2,66 2,93 2,85 -

Ην.Βασίλειο 3,32 2,62 3,96 2,97

Ολλανδία 2,95 2,13 2,93 3,11

Γαλλία 3,11 2,94 3,77 3,38

Δανία 4,07 2,54 3,88 1,93

Πορτογαλία 3,37 3,24 4,39 4,17

Ισπανία 3,74 3,50 4,08 3,04

Αυστρία 3,73 2,88 3,05 2,54

Ιρλανδία 3,68 3,42 4,55 2,11

Σύνολο 3,38 2,98 3,59 2,88

Πηγή: Vetter and Kersting, 2004, σελ.33

39

Οι Δήμαρχοι σκανδιναβικών χωρών (στις οποίες εμφανίζονται και τα υψηλότερα

ποσοστά ένταξης σε κόμμα) είναι οι πλέον θετικοί ως προς τη συμμετοχή των πολιτών στα

πολιτικά κόμματα. Επιφυλακτικοί, ως προς τα δημοψηφίσματα, είναι από μια άλλη σκοπιά οι

Σκανδιναβοί. Την ισχυρότερη αποδοχή έχει πάντως το τοπικό δημοψήφισμα σε μια χώρα με

ελάχιστες εμπειρίες, δηλαδή στην Ελλάδα, ενώ ιδιαίτερα θετική στάση υιοθετούν οι αιρετοί

και των υπόλοιπων νοτιοευρωπαϊκών χωρών. Σε αυτές τις χώρες, οι Δήμαρχοι διαθέτουν

πολύ ισχυρή πολιτική νομιμοποίηση, αλλά περιορισμένους πόρους και αρμοδιότητες, έτσι

ώστε να πιθανολογείται ότι αναμένουν ενίσχυση, μέσω των δημοψηφισμάτων, της

διαπραγματευτικής τους θέσης έναντι των υψηλότερων πολιτικο-διοικητικών βαθμίδων, ενώ

δε φοβούνται ιδιαίτερα το ενδεχόμενο δικής τους αμφισβήτησης μέσω των δημοψηφισμάτων

(όπως οι έμμεσα εκλεγόμενοι Σκανδιναβοί) (Vetter and Kersting, 2004).

40


4. Προστασία των δικαιωμάτων και των ενδιαφερόντων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης -

Ενώσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Α) Ελλάδα

Για τη συνεργασία και την εκπροσώπηση των τοπικών αρχών έχουν συσταθεί τα

παρακάτω ΝΠΙΔ:

1. η Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΕΔΚ) σε κάθε Νομαρχία, με την

υποχρεωτική συμμετοχή όλων των Δήμων και Κοινοτήτων, καθώς και τις ενώσεις Δήμων και

Κοινοτήτων στη Νομαρχία (Επίσημη ιστοσελίδα της Τοπικής Ένωσης Δήμων και

Κοινοτήτων: www.tedk.gr) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

2. η Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος (ΚΕΔΚΕ), μέλη της οποίας

είναι όλες οι παραπάνω τοπικές αρχές. Το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και

Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης εποπτεύει την ΚΕΔΚΕ (Επίσημη ιστοσελίδα της Κεντρικής

Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων: www.kedke.gr) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

3. η Ένωση Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδος (ΕΝΑΕ), μέλη της οποίας είναι

οι Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις β΄ βαθμού με τους εκπροσώπους τους (Επίσημη ιστοσελίδα

της Ένωσης Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδος: www.enae.gr) (Τελευταία

επίσκεψη: 29/05/2010).

Β) Δανία

Οι Δήμοι εκπροσωπούνται από την εθνική Ένωση Δήμων, που αποτελείται περίπου

από 400 υπαλλήλους. Οι Περιφέρειες εκπροσωπούνται από την Ένωση Περιφερειών, που

αποτελείται από 125 υπαλλήλους. Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες είνα ι μέλη αυτών των

ενώσεων σε εθελοντική βάση. Επιπλέον, οι υπάλληλοι των Δήμων και των Περιφερειών

οργανώνονται σε επαγγελματικές ενώσεις, όπως είναι η Ένωση των οικονομικών διευθυντών,

των τεχνικών διευθυντών κλπ

Η Ένωση Δήμων παρέχει υπηρεσίες στα μέλη της σε πολυάριθμους τομείς, όπως

πληροφόρηση, εκπαίδευση και κατάρτιση. Μερικές υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν, ενώ άλλες

επί αμοιβή. Η Ένωση Δήμων είναι μια οργάνωση με μεγάλη επιρροή. Αναφέρεται σε όλη τη

νομοθεσία που σχετίζεται με τους Δήμους και διαπραγματεύεται με το Υπουργείο

41

Οικονομικών κάθε έτος για τα οικονομικά ζητήματα των Δήμων. Αξίζει να σημειωθεί ότι

συνεργάζεται στενά με πολλά Υπουργεία για τη βελτίωση του συστήματος της Δημόσιας

Διοίκησης και έχει εγκαθιδρύσει ένα ευρύ δίκτυο, στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι των

περισσότερων Δήμων. Επιπροσθέτως, η Ένωση Δήμων έχει δημιουργήσει πολλές εθνικές

διαδημοτικές επιχειρήσεις (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης:

www.kl.dk/English/Local-Government-Denmark/)(Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

Σε σύγκριση με τη δανική Ένωση Δήμων, που έχει μεγάλη επιρροή, η αντίστοιχη

ΚΕΔΚΕ φαίνεται να μη διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο. Ειδικότερα, παρόλο που η ΚΕΔΚΕ

αποτελεί το βασικό συνομιλητή της Κεντρικής Διοίκησης και ο ρόλος της θα έπρεπε να είναι

ενός αντιπροσωπευτικού σώματος με ενεργό παρουσία, αυτό δε συμβαίνει. Έτσι, ο ρόλος της

περιορίζεται σε ένα δίαυλο πληροφόρησης και εισήγησης θεμάτων και δεν αποτελεί στην

πράξη έναν αναγκαίο συνεργάτη στη λήψη αποφάσεων. Αυτό δεν μπορεί να δικαιολογηθεί

μόνο από εγγενείς αδυναμίες της ΚΕΔΚΕ, αλλά ουσιαστικά από την ύπαρξη ή ανυπαρξία,

αδύναμων μηχανισμών παρέμβασης, καθώς στο ελληνικό Σύνταγμα δεν προβλέπεται

πουθενά ο θεσμός της διαβούλευσης με τους τοπικούς φορείς ή εκπροσώπους αυτών, για τη

λήψη αποφάσεων, που άμεσα τους επηρεάζουν. (Μπέσιλα – Βήκα, 2001, σελ.164-167).

42


5. Πόροι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη της Τοπικής Αυτονομίας, ορίζεται ότι :

Οι ΟΤΑ έχουν δικαίωμα στα πλαίσια της εθνικής οικονομικής πολιτικής, σε επαρκείς

πόρους, τους οποίους μπορούν να διαθέτουν ελεύθερα κατά την άσκηση των

αρμοδιοτήτων τους. Οι πόροι πρέπει να είναι ανάλογοι με τις αρμοδιότητες που

προβλέπονται από το Σύνταγμα ή το Νόμο. Ένα μέρος τουλάχιστον των οικονομικών

πόρων των ΟΤΑ, πρέπει να προέρχεται από τοπικούς φόρους και τέλη, των οποίων το

ύψος έχουν δικαίωμα να ορίζουν μέσα στα όρια του νόμου και ισχύουν εντός των

διοικητικών ορίων αυτών (άρθρο 9).

Προβλέπεται η εναρμόνιση των πόρων με την πραγματική εξέλιξη του κόστους

άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, καθώς και η προστασία των ασθενέστερων

οικονομικά δήμων και κοινοτήτων (Νικολόπουλος, 2008, σελ.136).

Α) Ελλάδα

Το ελληνικό Σύνταγμα στην παράγραφο 5 του άρθρου 102 ορίζει ότι :

«Το κράτος λαμβάνει τα νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται

για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την

εκπλήρωση της αποστολής και την άσκηση αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής

αυτοδιοίκησης, με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων

αυτών. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την απόδοση και κατανομή, μεταξύ των ΟΤΑ, των φόρων ή

τελών που καθορίζονται υπέρ αυτών και εισπράττονται από το κράτος. Κάθε μεταβίβαση

αρμοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα του κράτους προς την τοπική αυτοδιοίκηση

συνεπάγεται και τη μεταφορά των αντιστοίχων πόρων. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τον

καθορισμό και την είσπραξη τοπικών εσόδων απευθείας από τους οργανισμούς τοπικής

αυτοδιοίκησης».

Όπως προκύπτει από την ανωτέρω διατύπωση, ο συνταγματικός νομοθέτης επιτάσσει

την κρατική μέριμνα για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων, οι οποίοι είναι απαραίτητοι

για την εκπλήρωση της αποστολής των ΟΤΑ. Επομένως, το Κράτος οφείλει να παρέχει στους

τοπικούς οργανισμούς επαρκή οικονομικά μέσα για την εκπλήρωση των σκοπών τους. Τα εν

λόγω μέσα πρέπει να προέρχονται κυρίως από ίδια έσοδα των τοπικών οργανισμών, ιδιαίτερα

43

από φόρους που επιβάλλουν οι ίδιοι, και όχι από κρατικές επιχορηγήσεις (Μπέσιλα - Βήκα,

2007, σελ.362).

Ειδικότερα, σύμφωνα με το Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα (άρθρο 157), τα έσοδα

των Δήμων και Κοινοτήτων διακρίνονται σε τακτικά και έκτακτα.

Τα τακτικά έσοδα προέρχονται από:

α) τους θεσμοθετημένους πόρους

β) τα έσοδα της κινητής και ακίνητης περιουσίας τους

γ) τα ανταποδοτικά τέλη και δικαιώματα

δ) φόρους, τέλη, δικαιώματα, εισφορές που επιβάλλονται και εισπράττονται από τους

τοπικούς οργανισμούς

ε) τοπικά δυνητικά τέλη, δικαιώματα και εισφορές.

Τα έκτακτα έσοδα προέρχονται από:

α) δάνεια, δωρεές, κληροδοτήματα, κληρονομιές

β) διάθεση, εκποίηση και εν γένει εκμετάλλευση περιουσιακών στοιχείων

γ) συμμετοχή σε επιχειρηματική δραστηριότητα

δ) κάθε είδους πρόστιμα ή άλλες διοικητικές κυρώσεις

ε) κάθε άλλη πηγή.

Η νομοθεσία προβλέπει επίσης, πηγές των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) των

τοπικών οργανισμών, που προέρχονται από:

α) το φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων

β) τα τέλη κυκλοφορίας των αυτοκινήτων

γ) το φόρο ακίνητης περιουσίας.

Σύμφωνα με το άρθρο 82 του Κώδικα Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, τα έσοδα της

Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης διακρίνονται σε τακτικά και έκτακτα.

Τα τακτικά έσοδα προέρχονται από:

α) φόρους, τέλη, δικαιώματα και εισφορές

β) εισοδήματα από εκμετάλλευση της κινητής και ακίνητης περιουσίας

44

γ) ειδική ετήσια οικονομική ενίσχυση του τακτικού προϋπολογισμού για την κάλυψη του

κόστους άσκησης κρατικών αρμοδιοτήτων, οι οποίες μεταβιβάζονται στη Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση

δ) ΚΑΠ

ε) πιστώσεις του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων

στ) τέλη, δικαιώματα και εισφορές ανταποδοτικού χαρακτήρα.

Τα έκτακτα έσοδα προέρχονται από:

α) έσοδα από τέλη για χρήση έργων που γίνονται με δανεισμό

β) δάνεια, δωρεές, κληροδοσίες και κληρονομιές

γ) επιχορηγήσεις φορέων του δημόσιου τομέα

δ) εκποίηση περιουσιακών στοιχείων

ε) χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή άλλων διεθνών οργανισμών

στ) κάθε άλλη πηγή (Σαπουνάκης, 2008, σελ.31).

Όσον αφορά στα ίδια έσοδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, τα έσοδα δηλαδή που

επιβάλλει, βεβαιώνει και εισπράττει η ίδια, είναι ελάχιστα. Οι ΚΑΠ έχουν βελτιώσει

σημαντικά την οικονομική της κατάσταση, άλλα τόσο οι ΚΑΠ, όσο και οι άλλες κρατικές

επιχορηγήσεις καλύπτουν δαπάνες, που καθορίζονται από τη νομοθεσία ή από τους

κρατικούς φορείς που τις χορηγούν. Επομένως, ο Ν.2672/1998 μπορεί να θεσμοθέτησε ΚΑΠ,

ωστόσο οι εκπρόσωποι της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης εξακολουθούν να θεωρούν ότι τα

οικονομικά της βρίσκονται σε απελπιστική κατάσταση (Μουστάκας, 2000, σελ.313).

Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε πως η νομοθεσία για τα έσοδα των ΟΤΑ

έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα δεκάδες φορές. Έτσι, η πολυπλοκότητα της ισχύουσας

νομοθεσίας για τα έσοδα των ΟΤΑ δυσκολεύει αφάνταστα τις υπηρεσίες τους για την

εφαρμογή ενός ενιαίου και σταθερού προγράμματος δράσης, δημιουργεί προστριβές με τους

δημότες και δε βοηθά για την βεβαίωση και είσπραξη ιδίων κυρίως εσόδων, με απώτερο

στόχο την αυτόνομη δράση του ΟΤΑ (Νικολόπουλος, 2008, σελ.136-137).

45

B) Δανία

Όσον αφορά στα έσοδα των Δήμων της Δανίας, αυτά προέρχονται από:

α) τους φόρους εισοδήματος και κερδών

β) τη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας

γ) τις επιχορηγήσεις της Κεντρικής Κυβέρνησης

δ) τα τέλη, που πληρώνουν οι πολίτες για συγκεκριμένες υπηρεσίες.

Ο φόρος εισοδήματος είναι μακράν η πιο σημαντική πηγή εσόδων και ανέρχεται στο

70% των συνολικών δημοτικών εσόδων, ενώ οι φόροι ακίνητης περιουσίας (γη και ακίνητα)

ανέρχονται στο 8%. Τα ίδια τα Δημοτικά Συμβούλια αποφασίζουν για το ποσοστό των

φόρων, στο πλαίσιο των περιορισμών που θέτει η νομοθεσία και οι ετήσιες διαπραγματεύσεις

του Υπουργείου Οικονομικών με την Ένωση Δήμων. Τα έσοδα των Δήμων φαίνονται στο

παρακάτω σχήμα. ΕΣΟΔΑ ΔΗΜΩΝ

Φόρος Εισοδήματος70%

Δάνεια2%

Φόρος Ακίνητης Περιουσίας8%

Φόρος Εταιριών2%

Επιτόκια1%

Επιχορηγησεις7%

Τέλη10%

Εικόνα 1: Ta έσοδα των Δήμων

Πηγή: Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης:

www.kl.dk/English/Local- Government-Reform/)(Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

46

Σε σχέση με τις δημόσιες υπηρεσίες (θέρμανση, ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο,

διαχείριση των αποβλήτων και παροχή νερού), η νομοθεσία ορίζει ότι ο Δήμος έχει την

ευθύνη για την παροχή αυτών των υπηρεσιών και μπορεί να αποφασίζει για την οργάνωση

και τον τρόπο παροχής αυτών των υπηρεσιών, π.χ. μέσω της δημιουργίας των δημοτικών

επιχειρήσεων, συμβάσεων ή μέσω της πλήρους ιδιωτικοποίησης της υπηρεσίας. Το κόστος

αυτών των υπηρεσιών καλύπτεται από τα τέλη που πληρώνουν οι πολίτες.

Για ορισμένες δημοτικές υπηρεσίες, κυρίως για τις υπηρεσίες ολοήμερης φροντίδας

και την παροχή υπηρεσιών προς τους ηλικιωμένους, ο Δήμος πληρώνει περίπου το 70% του

κόστους, ενώ οι χρήστες πληρώνουν το υπόλοιπο ποσό σε μηνιαίες δόσεις (Επίσημη

ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης: www.kl.dk/English/Local- Government-

Reform/)(Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

Παράλληλα, στη Δανία υπάρχει και το σύστημα εξισορρόπησης των φορολογικών

εσόδων των Δήμων. Με αυτό το σύστημα, μεταφέρονται χρήματα από τους πλούσιους

Δήμους στους Δήμους με λιγότερα φορολογικά έσοδα. Ωστόσο, η εξισορρόπηση δεν είναι

πλήρης, αλλά αφορά μόνο μέρος της διαφοράς των εσόδων. Σκοπός αυτής της πρακτικής

είναι να διασφαλίσει ότι παρέχεται το ίδιο επίπεδο κοινωνικών υπηρεσιών στους Δήμους,

ανεξαρτήτως του εισοδήματος των δημοτών τους και των δημογραφικών στοιχείων (Council

of Europe, 2008).

Οι Περιφέρειες της Δανίας χρηματοδοτούνται άμεσα από τις επιχορηγήσεις της

κεντρικής κυβέρνησης και από μια μικρή συνεισφορά που πληρώνεται άμεσα από τους

Δήμους, όταν οι πολίτες νοσηλεύονται σε νοσοκομείο. Επίσης, όλοι οι κάτοικοι της Δανίας

πληρώνουν στην Κεντρική Κυβέρνηση το νεοεισαχθέντα φόρο για την υγεία (8% του

φορολογητέου εισοδήματος), ο οποίος χρηματοδοτεί εν μέρει την κρατική επιχορήγηση προς

τις Περιφέρειες (Επίσημη ιστοσελίδα των Περιφερειών της Δανίας: www.arf.dk)


Την τελευταία εικοσαετία άρχισε να γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτό ότι ο

ρυθμός της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την

ικανότητα του συστήματος να αποκεντρώνει ουσιαστικά αρμοδιότητες και ότι για την

επιτάχυνση αυτών των ρυθμών πρέπει να γίνουν σημαντικές αλλαγές στο διοικητικό σύστημα

της χώρας και στη σχέση μεταξύ Κεντρικής Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης. Κατά την περίοδο

αυτή έγιναν πράγματι αρκετά. Ωστόσο, στον τομέα της οικονομικής αυτοτέλειας και

ανεξαρτησίας της Αυτοδιοίκησης, τα βήματα που έγιναν ήταν σχετικά μικρά και όχι πάντοτε

προς την ίδια κατεύθυνση.

47

Από τη σύγκριση των οικονομικών πόρων της ελληνικής και της δανικής Τοπικής

Αυτοδιοίκησης, προκύπτει ότι ο βαθμός αποκέντρωσης, δηλαδή ο βαθμός στον οποίο

εκχωρούνται αρμοδιότητες και εξουσίες από την Κεντρική Διοίκηση σε κατώτερες βαθμίδες

διοίκησης, διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα. Ο βαθμός αυτός εκτιμάται διεθνώς από το

μέγεθος των εσόδων ή των δαπανών της αυτοδιοίκησης ως ποσοστό των αντίστοιχων

μεγεθών της Κεντρικής Διοίκησης ή του συνολικού δημοσίου τομέα. Η Ελλάδα έχει ως προς

το σκέλος των δαπανών το μικρότερο βαθμό αποκέντρωσης ανάμεσα στις υπόλοιπες χώρες

της Ευρώπης, ενώ ως προς το σκέλος των εσόδων βρίσκεται στην προτελευταία θέση.

Το γεγονός ότι σε μια χώρα η Τοπική Αυτοδιοίκηση πραγματοποιεί υψηλό ποσοστό

δαπανών δε σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι στη χώρα αυτή υπάρχει μεγάλος βαθμός

αποκέντρωσης, διότι μπορεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση να μην είναι ουσιαστικά υπεύθυνη για

τον προγραμματισμό των έργων, αλλά να λειτουργεί απλώς ως φορέας εκτέλεσης πολιτικών

που έχουν αποφασισθεί σε άλλο επίπεδο διοίκησης. Συνεπώς, δεν έχει μόνο σημασία το ύψος

των εσόδων που διαχειρίζονται οι τοπικές αρχές, αλλά κυρίως ο βαθμός εξουσίας που έχουν

στο να παρεμβαίνουν και να επηρεάζουν τα έσοδά τους.

Συνάγεται ότι οι δύο σημαντικότερες πηγές εσόδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι

οι φόροι και οι κρατικές επιχορηγήσεις. Φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξε μείωση της

συμμετοχής των τακτικών εσόδων στα συνολικά έσοδα με αποτέλεσμα η ελληνική Τοπική

Αυτοδιοίκηση να εξαρτά όλο και περισσότερο τον οικονομικό της προγραμματισμό από τα

έκτακτα έσοδα, τα οποία ενέχουν σε ένα βαθμό το στοιχείο της αβεβαιότητας και της

μεγάλης εξάρτησης από την Κεντρική Διοίκηση.

Γι’ αυτό θα πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος των τοπικών αρχών, ξεκινώντας από την

ανακατανομή φορολογικών εσόδων και εξουσιών. Η χρηματοδότηση μεγάλου μέρους των

δαπανών από τα ίδια φορολογικά έσοδα θα κάνει τους ΟΤΑ περισσότερο υπεύθυνους στη

διαχείριση του δημοσίου χρήματος και στην ιεράρχηση των αναγκών. Ταυτόχρονα, η

χρηματοδότηση μεγάλου μέρους των δαπανών από ίδια φορολογικά έσοδα θα κάνει τους

δημότες περισσότερο προσεκτικούς όσον αφορά στη διατύπωση αιτημάτων, διότι γνωρίζουν

ότι μεγάλο μέρος του κόστους αυτών που απαιτούν θα το καλύψουν οι ίδιοι. Θα αυξηθεί

επίσης η ευαισθησία τους στις τοπικές υποθέσεις.

Σύμφωνα με τα στελέχη του Δήμου της Κοπεγχάγης, χαρακτηριστικό είναι το

γεγονός ότι, όταν ρωτήθηκαν οι πολίτες του Δήμου, αν επιθυμούν υψηλότερη φορολογία για

καλύτερη παροχή υπηρεσιών ή χαμηλότερη φορολογία, η πλειοψηφία απάντησε ότι προτιμά

υψηλότερη φορολογία. Η συναίνεση των Δανών πολιτών στην υψηλή φορολογία βασίζεται

στην εμπιστοσύνη που τρέφουν για την ορθή χρήση των χρημάτων τους.

48

Στην περίπτωση της Ελλάδας, η εφαρμογή της δημοτικής φορολογίας θέτει ως

απαραίτητη προϋπόθεση την ορθή διαχείρισή της. Επιπλέον, αυτό που απαιτείται δεν είναι η

επιβολή νέων φόρων, αλλά η ανακατανομή τους στα διάφορα επίπεδα διοίκησης, ώστε να

υπάρχει μια λογική αντιστοιχία μεταξύ φορολογικής εξουσίας και αρμοδιοτήτων και μια

σαφής εικόνα κόστους- οφέλους τόσο στους ΟΤΑ όσο και στους δημότες- ψηφοφόρους. Δεν

αρκεί τα φορολογικά έσοδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να προέρχονται από φόρους που

επιβάλλει και εισπράττει η Κεντρική Διοίκηση ή γενικά από φόρους στους οποίους οι ΟΤΑ

δεν έχουν καμία δικαιοδοσία, αλλά για ένα τουλάχιστον μέρος των εσόδων αυτών οι ΟΤΑ θα

πρέπει να έχουν φορολογική εξουσία. Πρέπει, δηλαδή, μέσα σε προκαθορισμένα όρια να

μπορούν να επιβάλουν δικούς τους φόρους ή να επιλέγουν το ύψος του φορολογικού

συντελεστή. Διαφορετικά, δε θα μπορούν να προσαρμόσουν τα έσοδά τους, σύμφωνα με τις

ανάγκες τους και θα έχουν περιορισμένες δυνατότητες προγραμματισμού (Μακρυδημήτρης,

2003).

Βέβαια υπάρχει ο κίνδυνος να αναδειχτούν ανισότητες ανάμεσα στους ΟΤΑ, διότι

όλες οι περιοχές δεν έχουν την ίδια δυνατότητα άντλησης φορολογικών εσόδων, ούτε τις ίδιες

ανάγκες. Αυτές οι ανισότητες ίσως μπορούν να εξαλειφθούν από ένα κατάλληλα σχεδιασμένο

σύστημα εξισορρόπησης, όμοιο με αυτό που εφαρμόζεται στη Δανία.

49


6. Έλεγχος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Έχει υποστηριχθεί ότι για τρεις (3) κυρίως λόγους κρίνεται απαραίτητος ο έλεγχος

των ΟΤΑ:

διασφαλίζει την αρχή της νομιμότητας και της συνοχής στις πράξεις της διοίκησης

είναι προς όφελος των αυτοδιοικούμενων οργανισμών, μια και ο ρόλος του ελέγχου

σε αυτούς είναι να τους προστατεύει από ατασθαλίες της διοίκησής τους, λειτουργεί

δηλαδή σαν δικλείδα ασφαλείας

συμβάλλει στην προστασία των πολιτών από περιπτώσεις κακοδιοίκησης των ΟΤΑ

και η αποτελεσματική εφαρμογή του αποτελεί εγγύηση εμπιστοσύνης για τους πολίτες

(ΙΤΑ, 2006).

Α) Ελλάδα

Σύμφωνα με το Σύνταγμα, το Κράτος ασκεί επί των ΟΤΑ εποπτεία, η οποία

εξαντλείται στον έλεγχο νομιμότητας επί των πράξεών τους. Με το νέο Κώδικα Δήμων και

Κοινοτήτων, καταβάλλεται προσπάθεια να περιορισθεί ο έλεγχος νομιμότητας, που ασκείται

στις πράξεις των Δήμων και των Κοινοτήτων από το Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας

στον απολύτως απαραίτητο, προκειμένου να γίνει πράξη η διασφάλιση της διοικητικής και

οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ. Ο έλεγχος αυτός εξακολουθεί να είναι κατασταλτικός,

όμως για πρώτη φορά περιορίζεται επί συγκεκριμένων αποφάσεων (Σιούσουρας και συν,

2008, σελ.55-56).

Οι πράξεις όλων των οργάνων της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης είναι εκτελεστές

αφότου εκδοθούν. Επιπλέον, αποστέλλονται στο Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας

(Μουστάκας, 2000).

Παράλληλα, έλεγχος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ασκείται από την Ανεξάρτητη Αρχή

του Συνηγόρου του Πολίτη (Επίσημη ιστοσελίδα Συνηγόρου του Πολίτη:

www.synigoros.gr) (Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010), τα Ελεγκτικά Σώματα των

Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης (ΣΕΕΔΔ) και το Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας

Διοίκησης (Επίσημη ιστοσελίδα Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης:

www.seedd.gr) (Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).

Από τα συγκεντρωτικά στατιστικά δεδομένα του ΣΕΕΔΔ για το έργο των ετών 1998-

2004, επισημαίνεται ρητά: «από τα στοιχεία αυτά παρατηρείται ότι το 70% των

50

διενεργηθέντων ελέγχων αφορά σε ΟΤΑ. Το γεγονός αυτό πρέπει να συνδυαστεί με τα εξής:

το μεγάλο αριθμό υπηρεσιών, που υπάγονται στους ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού, το πλήθος των

αναφορών των πολιτών που αφορούν στους ΟΤΑ και το γεγονός ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση

βρίσκεται εγγύτερα στον πολίτη, σε σχέση με τα Υπουργεία και τις Περιφέρειες ».

Από τις εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, προκύπτει ότι οι μορφές κακοδιοίκησης

που εκδηλώνονται συχνότερα στους ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού είναι:

η παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας

μη τήρηση της αρχής της νομιμότητας

η καταστρατήγηση των συμβατικών υποχρεώσεών τους προς τους πολίτες

ελλιπής πληροφόρηση και κακή επικοινωνία

μη απάντηση ή καθυστέρηση απάντησης

μη ορθή και εξυπηρετική συμπεριφορά

μη τήρηση της αρχής της επιείκειας

μη εκτέλεση δικαστικής απόφασης και

μη τήρηση της αρχής της διαφάνειας (Μακρυδημήτρης, 1996).

Επιπλέον, πραγματοποιείται και οικονομικός έλεγχος των ΟΤΑ. Παράλληλα με την

ενίσχυση της αυτοτέλειας των ΟΤΑ, ο αναθεωρητικός νομοθέτης θέλησε την ενίσχυση της

διαφάνειας και των οικονομικών ελέγχων. Έτσι, η ειδική μνεία του άρθρου 102 του

Συντάγματος για την υποχρέωση του Κράτους για «ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας

κατά τη διαχείριση των πόρων» των ΟΤΑ αποτελεί ειδική νομική βάση για τον έλεγχο των

οικονομικών των τοπικών αρχών. Η δυνατότητα υπαγωγής στον έλεγχο των δαπανών του

Ελεγκτικού Συνεδρίου και των ΝΠΙΔ, καθώς και η εισαγωγή του ελέγχου των συμβάσεων

μεγάλης οικονομικής αξίας στο άρθρο 98 του Συντάγματος αποτελούν τη βάση του ελέγχου

αυτού. Η δημοσιονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ λαμβάνει τη μορφή της κατάρτισης

ξεχωριστού προϋπολογισμού και απολογισμού, καθώς και της ύπαρξης ιδίας περιουσίας και

εσόδων των ΟΤΑ (Δρόσος, 2009, σελ.12).

Β) Δανία

Στη Δανία, σύμφωνα με το Σύνταγμα, το Κράτος εποπτεύει τις αρχές της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης. Σήμερα, ωστόσο, η εποπτεία είναι περιορισμένη. Βάσει του Συντάγματος του

1849, υπάρχει ξεχωριστό Υπουργείο υπεύθυνο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, το Υπουργείο

51

Εσωτερικών, το οποίο έχει πλέον μετεξελιχθεί σε Υπουργείο Πρόνοιας. Το Υπουργείο

Πρόνοιας εκπροσωπείται σε περιφερειακό επίπεδο από πέντε κρατικές διευθύνσεις (μία σε

κάθε περιφέρεια), υπεύθυνες για την εποπτεία των Δήμων και των Περιφερειών. Οι Δήμοι

και οι Περιφέρειες έχουν την ίδια ιεραρχική θέση στο διοικητικό σύστημα,

συμπεριλαμβανομένης και της πρωτεύουσας Κοπεγχάγης. Η πρωτεύουσα, ωστόσο, διοικείται

από ένα ειδικό πολιτικό και διοικητικό σύστημα.

Επίσης, ο Ombudsman (Συνήγορος του Πολίτη) εποπτεύει τόσο την κεντρική όσο και

την Τοπική Αυτοδιοίκηση (εξαιρούνται διαμαρτυρίες πολιτών απέναντι σε δικαστικές

αποφάσεις, καθώς και αποφάσεις του Κοινοβουλίου και των Συμβουλίων της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης). Η εμπειρία από τη Δανία έχει δείξει ότι παρόλο που ο Ombudsman έχει

περιορισμένες αρμοδιότητες, η συμβολή του είναι μεγάλη, ιδιαίτερα όταν εκφράζει κριτική

για συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν στη διοίκηση.

Σύμφωνα με την πράξη περί Τοπικής Διακυβέρνησης, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες

υποβάλλονται σε ανεξάρτητο έλεγχο των διοικητικών διαδικασιών τους και των οικονομικών

λογαριασμών τους από το Τμήμα Ελέγχου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που είναι ένα

διαδημοτικό ίδρυμα. Συνεπώς, ο έλεγχος των οικονομικών λογαριασμών της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης είναι απαραίτητος και θεσμικά κατοχυρωμένος. Με αυτό τον τρόπο,

εξασφαλίζεται ότι οι δραστηριότητες των Δήμων και των Περιφερειών είναι σύμφωνες με

την ισχύουσα νομοθεσία.

Υπάρχουν ωστόσο νομοθετικοί περιορισμοί σε σχέση με τις επενδύσεις, τα δάνεια,

τους φόρους και το προσωπικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως επίσης περιορισμοί που

καθιερώθηκαν στη βάση εθελοντικών συμφωνιών μεταξύ της Κεντρικής Κυβέρνησης και των

ενώσεων των Δήμων και των Περιφερειών.

Τον Ιούνιο του 2007, ψηφίστηκε ένα νομοσχέδιο στο Κοινοβούλιο, το οποίο

τροποποίησε τις ρυθμίσεις για τον έλεγχο των οικονομικών λογαριασμών των τοπικών

αρχών. Το νομοσχέδιο είχε ως στόχο την εξασφάλιση μεγαλύτερης ανεξαρτησίας των

ελεγκτών. Βάσει του σκεπτικού αυτού, το Τμήμα Ελέγχου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα

πάψει από την 1η Ιανουαρίου 2012 να ανήκει στην Ένωση Δήμων. (Council of Europe,

2008).

Ακόμη, σε σχεδόν όλους τους τομείς δραστηριότητας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

υπάρχουν αντίστοιχα υπεύθυνα κεντρικά σώματα. Ειδικά σε περιπτώσεις δύσκολων ή

πολύπλοκων αρμοδιοτήτων, το Κράτος παρεμβαίνει περισσότερο, ιδίως όσον αφορά στον

περιβαλλοντικό σχεδιασμό, τον κτηνιατρικό έλεγχο και τον έλεγχο τροφίμων.

52

Από τη σύγκριση των συστημάτων εποπτείας των δύο χωρών, παρατηρούμε ότι όσο

πιο αποκεντρωμένο είναι το διοικητικό σύστημα μιας χώρας, τόσο περιορίζεται το εύρος του

κεντρικού ελέγχου και της εποπτείας επί των ΟΤΑ. Αυτό μπορεί να συνδεθεί με την

παραδοχή, ότι η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων προϋποθέτει την ύπαρξη αυξημένης

εμπιστοσύνης της Κεντρικής Διοίκησης προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ότι δηλαδή η Τοπική

Αυτοδιοίκηση είναι σε θέση (έχει τους πόρους, τη θέληση και τους μηχανισμούς) να

εκπληρώσει έναν πιο διευρυμένο και απαιτητικό ρόλο (Μπέσιλα – Βήκα, 2008, σελ.8).

53


7. Το προσωπικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Α) Ελλάδα

Οι τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για την πρόσληψη του προσωπικού. Ειδικότερα, το

μόνιμο προσωπικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης επιλέγεται από το Ανώτατο Συμβούλιο

Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ), το οποίο αποτελεί κατοχυρωμένη στο Σύνταγμα Ανεξάρτητη

Αρχή.

Επιπλέον, στους προϋπολογισμούς των τοπικών αρχών υπάρχει αντίστοιχο κονδύλιο

για τους μισθούς των υπαλλήλων. Γενικά, οι μισθοί των εργαζομένων των Δήμων και των

Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων ρυθμίζονται με νόμο. Βέβαια, οι συνθήκες και οι όροι

εργασίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοιοι με αυτούς των

υπαλλήλων της Κεντρικής Διοίκησης (Hellenic Republic Ministry of Interior, Public

Administration and Decentralisation, 2000, σελ.22).

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του 2008, ο συνολικός αριθμός εργαζομένων της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ήταν 35.930 άνδρες και 25.194 γυναίκες.

Οι υπάλληλοι εργάζονται είτε ως υπάλληλοι Δημοσίου Δικαίου, είτε ως Ιδιωτικού

Δικαίου Αορίστου χρόνου είτε ως Έκτακτο προσωπικό ή είναι Εργαζόμενοι ειδικών θέσεων.

Πίνακας 7: Διάρθρωση εργαζομένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά σχέση εργασίας

(2008)

% εργαζομένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά σχέση εργασίας (2008)

Δημοσίου Δικαίου 68%

Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου χρόνου 14%

Έκτακτο προσωπικό 17%

Εργαζόμενοι ειδικών θέσεων 1%

Πηγή: (Επίσημη ιστοσελίδα της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων:

www.kedke.gr/OTA_se _arithmous/)

54

Το εκπαιδευτικό επίπεδο των υπαλλήλων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης παρουσιάζεται

στον παρακάτω πίνακα.

Πίνακας 8: Παρουσίαση του επιπέδου εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης (2008)

Παρουσίαση του επιπέδου εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης (2008)

Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης 14%

Τεχνολογικής εκπαίδευσης 7%

Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 47%

Υποχρεωτικής εκπαίδευσης 32%

Πηγή: (Επίσημη ιστοσελίδα της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων:

www.kedke.gr/OTA_se _arithmous/)(Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).

Β) Δανία

Τα Δημοτικά και Περιφερειακά Συμβούλια έχουν πλήρη ευθύνη για τη διοίκηση των

Δήμων και των Περιφερειών και είναι απολύτως ελεύθερα να καθορίσουν τη δομή της

διοίκησης καθώς και τα ζητήματα που αφορούν στο προσωπικό τους.

Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες έχουν εξουσιοδοτήσει τις αντίστοιχες ενώσεις τους να

συνάπτουν δεσμευτικές συμφωνίες με τις ενώσεις των υπαλλήλων για τα μισθολογικά

θέματα. Επομένως, οι μισθοί και οι εργασιακές συνθήκες έχουν συγκεκριμένα όρια, τα οποία

εγκρίνονται από το Συμβούλιο περί των Μισθών των Δήμων. Αυτό το Συμβούλιο αποτελείται

από οκτώ (8) μέλη, τα οποία διορίζονται από τον Υπουργό Πρόνοιας και τον Υπουργό

Οικονομικών, ύστερα από πρόταση της Ένωσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Δανίας.

Αντίστοιχα, το Μισθολογικό Συμβούλιο των Περιφερειών διαπραγματεύεται και καθορίζει τα

όρια των μισθών καθώς και ότι αφορά στις εργασιακές συνθήκες των υπαλλήλων των πέντε

(5) Περιφερειών. Το εν λόγω Συμβούλιο απαρτίζεται από εννέα (9) μέλη, που διορίζονται

από τον Υπουργό των Οικονομικών.

55

Επίσης, το Δημοτικό και το Περιφερειακό Συμβούλιο, καθώς και οι Επιτροπές των

Οικονομικών των Συμβουλίων είναι υπεύθυνες για το ανθρώπινο δυναμικό τους. Το

προσωπικό δε διορίζεται με πολιτικά κριτήρια και δεν αντικαθίσταται μετά τις εκλογές

(Council of Europe, 2008).

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του 2007, το συνολικό ενεργό ανθρώπινο δυναμικό του

δημόσιου τομέα της Δανίας ήταν 2.875.000 άτομα, ενώ ο αριθμός των Δημοτικών και

Περιφερειακών υπαλλήλων αποτελούσε το 19% του συνολικού δυναμικού.

Πίνακας 9: Αριθμός υπαλλήλων πλήρους απασχόλησης των Δήμων και των Περιφερειών

(2007)

Αριθμός υπαλλήλων πλήρους απασχόλησης των Δήμων και των Περιφερειών (2007)

Δήμοι 438.567

Περιφέρειες 116.339

Συνολικός αριθμός 554.906

Πηγή: (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης :


Οι εργαζόμενοι εργάζονται είτε ως δημόσιοι υπάλληλοι είτε ως συμβασιούχοι.

Πίνακας 10: Διάρθρωση εργαζομένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά σχέση εργασίας

(2007)

% εργαζομένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά σχέση εργασίας (2007)

Δημόσιοι υπάλληλοι Συμβασιούχοι

Δήμοι 41.253 397.314

Περιφέρειες 6.130 110.209

Σύνολο 47.383 507.523



56

Το εκπαιδευτικό επίπεδο των Δημοτικών υπαλλήλων παρουσιάζεται στον παρακάτω

πίνακα.

Πίνακας 11: Παρουσίαση του επιπέδου εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού των

Δήμων (2007)

Παρουσίαση του επιπέδου εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού των Δήμων (2007)

Ακαδημαϊκή εκπαίδευση 21,7%

Μέση εκπαίδευση 30,7%

Σύντομης διάρκειας εκπαίδευση 38,4%

Χωρίς ειδική εκπαίδευση 9,1%



Τα προσόντα των υπαλλήλων των Περιφερειών είναι υψηλότερα, δεδομένου ότι οι

περισσότεροι απασχολούνται στον τομέα των υπηρεσιών υγείας, έναν κλάδο ζωτικής

σημασίας

Αξίζει σε αυτό το σημείο να υπογραμμισθεί ότι στη Δανία πολλές αποφάσεις σε

σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό βασίζονται στις αξιολογήσεις απόδοσής του και μάλιστα

σε μεγάλο ποσοστό ο μισθός των υπαλλήλων συνδέεται με την απόδοση (OECD, 20093

σελ.2).

57


8. Τοπική Αυτοδιοίκηση και διαφθορά

Μέσω της διαφθοράς, διαχέεται η εξουσία και σε κέντρα ισχύος εκτός του

δημοκρατικού ελέγχου. Ανάγεται στην παθολογία του φαινομένου της εξουσίας και

συνίσταται στην κατάχρησή της με σκοπούς ιδιοτελείς. Η διαφθορά έχει επιπτώσεις

επικίνδυνες για τη Δημοκρατία, πλήττοντας παράλληλα τη λειτουργία του Κράτους, της

αγοράς και της Κοινωνίας των Πολιτών. Ο αγώνας στον ευρωπαϊκό χώρο κατά της

διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος είναι αγώνας για μια κοινωνία ίσων ευκαιριών,

μια κοινωνία συνεκτική και αξιοκρατική.

Με τη διαφθορά, εντείνονται οι κοινωνικές ανισότητες και η εφαρμογή των νόμων

δεν είναι ίδια για όλους (Eigen, 2002). Το φαινόμενο της διαφθοράς προκαλεί κοινωνική

δυσαρέσκεια και δημιουργεί την αίσθηση της κατάρρευσης των αξιών και την πεποίθηση ότι

τίποτα δε λειτουργεί σωστά, ότι ο νομοταγής πολίτης αδικείται για να ευνοηθούν αυτοί που

έχουν την οικονομική και πολιτική ισχύ. Άλλωστε, εύκολα μπορεί να γίνει κατανοητό το

παράδειγμα των δημόσιων έργων, όπου η επιβάρυνση του κόστους τους ως αποτέλεσμα της

διαφθοράς, είναι μια μορφή παράνομου «φόρου», που επιβάλλεται στους πολίτες προς

όφελος των ολίγων και σε βάρος των πολλών (Παπαδημητρίου, 2009).

Α) Ελλάδα

Όσον αφορά στην Ελλάδα, οι Εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, των Ελεγκτών

Δημόσιας Διοίκησης και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στηλιτεύουν παρανομίες και

καταχρήσεις, ρουσφετολογικές πρακτικές και εκτεταμένη διαφθορά, σε σχέση με τους ΟΤΑ.

Ωστόσο, την ίδια ώρα, ορισμένες έρευνες διαπιστώνουν ότι η κοινή γνώμη της χώρας μας

αντιμετωπίζει τους Δημάρχους σαφώς θετικότερα από άλλες κατηγορίες πολιτικών στελεχών,

όπως τους Υπουργούς και τους Βουλευτές ή ακόμη και τους Νομάρχες (Πανεπιστήμιο

Μακεδονίας/ΚΕΔΚΕ, 2002).

Τα πολυσηζητημένα νοσηρά φαινόμενα στην Αυτοδιοίκηση ενδεχομένως δηλαδή να

συνδέονται λιγότερο με τα πρόσωπα των Δημάρχων και περισσότερο με ορισμένες αστοχίες

του θεσμικού πλαισίου. Ειδικότερα, το φορολογικό μονοπώλιο της κεντρικής εξουσίας είναι

πιθανό να εμποδίζει το σχηματισμό ενός κύκλου που συνδέει την άντληση πόρων μέσω της

δημοτικής φορολογίας, την οικονομική διαχείριση και την πολιτική λογοδοσία ενώπιον της

58

φορολογούμενης τοπικής κοινωνίας (Σωτηρέλης, 2002, σελ.45). Ο εν λόγω κύκλος μπορεί να

θεμελιώσει την επιτόπια πολιτική και κοινωνική υπευθυνότητα. Εξάλλου, η απουσία

αξιόλογων θεσμικών αντίβαρων και η καταστατική υποβάθμιση του ρόλου της δημοτικής

αντιπολίτευσης περιορίζουν αποφασιστικά τις δυνατότητες πολιτικής εξισορρόπησης και

πολιτικού ελέγχου, εντός του Δήμου (Χλέπας, 2002, σελ.41).

Ειδικά στο χώρο της Αυτοδιοίκησης, τα πολιτικά κόμματα συχνά προσφέρουν απλώς

το «χρίσμα», το χρήμα και τους μηχανισμούς τους σε προσωπικότητες που είναι σε θέση να

κινητοποιήσουν δίκτυα και συμμαχίες, οι οποίες τους διανοίγουν προοπτικές μιας εκλογικής

επιτυχίας. Οι τυπικές κομματικές διαδικασίες για την επιλογή των υποψηφίων δε

διακρίνονται πάντως για τη σταθερότητα, τη διαφάνεια και την αξιοπιστία τους, ενώ συχνά η

επιλογή των υποψηφίων Δημάρχων στους σημαντικότερους Δήμους αντιμετωπίζεται με

ακραίο συγκεντρωτισμό, ως προνομιακή και συχνά ευνοιοκρατική επιλογή του αρχηγού του

κόμματος (Χρυσόγονος, 2003, σελ.85).

Στην εποχή μας, άλλωστε, η οικονομική εξάρτηση των υποψήφιων Δημάρχων, ιδίως

στις μεγάλες πόλεις, από συγκεκριμένους χρηματοδότες κατά τον εκλογικό αγώνα και ο

αθέμιτος επηρεασμός του εκλογικού σώματος μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης

συνιστούν τις σημαντικότερες προκλήσεις για την υπό όρους ισότητας, γνήσια και

δημοκρατική ανάδειξη της τοπικής ηγεσίας (Χατζής, 2000, σελ.209).

Η θεωρία που είναι αρκετά δημοφιλής μεταξύ των κοινωνιολόγων αναφέρει ότι μια

χώρα έχει υψηλότερο δείκτη διαφθοράς από μια άλλη, επειδή οι κοινωνικές της αξίες είναι

έτσι ιεραρχημένες που είναι πιο ευπαθείς στην ανάπτυξη της διαφθοράς. Κάποια μαθηματικά

υποδείγματα μας υποδεικνύουν ότι χαμηλά επίπεδα μισθών καθώς και χαμηλό επίπεδο

αποτροπής του κινδύνου, λόγω αδυναμίας ελεγκτικών μηχανισμών, οδηγούν σε έξαρση της

διαφθοράς (OECD, 19971 , σελ.28-32).

Επομένως, καθώς εισάγουμε νέες φιλελεύθερες δομές οργάνωσης σε οικονομίες που

δεν είναι ισχυρές, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας, η διεθνής πρακτική μας

εφιστά την προσοχή στην αξία του ελέγχου, προκειμένου να αποτραπεί η άκρατη ανάπτυξη

της διαφθοράς.

Οφείλουμε να μη λησμονούμε ότι το Κράτος, και ειδικότερα η Τοπική Αυτοδιοίκηση,

είναι ο ηθικός εγγυητής της καλής λειτουργίας και παροχής των υπηρεσιών της διοίκησης

προς τους πολίτες (Κόρσος, 1995, σελ.248). Η ροή πόρων προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση

πρέπει να συνοδεύεται και με την εξασφάλιση των κατάλληλων μηχανισμών για τη χρηστή

διαχείριση και έλεγχο των πόρων που της παρέχονται.

59

Β) Δανία

Η Δανία κατατάχθηκε το 2008 στην 1η θέση, μαζί με τη Σουηδία και τη Νέα

Ζηλανδία, στο Δείκτη Διεθνούς Διαφάνειας. Μάλιστα, τα τελευταία 20 χρόνια, μόνο δύο (2)

Δήμαρχοι έχουν καταδικαστεί σε φυλάκιση για καταπάτηση νόμων και πολύ λίγοι διοικητικοί

υπάλληλοι φαίνεται να έχουν διαπράξει αδικήματα κατά την εργασία τους. Οι κύριοι λόγοι,

για τους οποίους η Δανία είναι από τις χώρες με τη μικρότερη διαφθορά, είναι οι εξής,

σύμφωνα με τα στελέχη του Δήμου της Κοπεγχάγης:

η αρχή της ελεύθερης πρόσβασης σε όλα τα δημόσια έγγραφα. Ο κάθε πολίτης

μπορεί να ζητήσει να λάβει γνώση οποιουδήποτε εγγράφου. Η προσβασιμότητα στις

δημόσιες υπηρεσίες αποτελεί καίρια προτεραιότητα της δανικής Τοπικής

Αυτοδιοίκησης, χωρίς να υπάρχουν διαμαρτυρίες για παραβίαση της ιδιωτικής ζωής,

που εμποδίζουν την υλοποίηση ανάλογων μέτρων διαφάνειας σε άλλες χώρες, όπως

είναι η Ελλάδα.

η κουλτούρα και ο τρόπος σκέψης των Δανών πολιτών. Οι Δανοί εφαρμόζουν στην

πράξη τη γερμανική φράση «θα πρέπει να υπάρχει τάξη», δηλαδή σε κάθε περίπτωση

οφείλουν να τηρούν τους νόμους, και όχι να τους καταπατούν.

οι πολιτικοί είναι μερικής απασχόλησης και δεν υπάρχει ασυμβίβαστο, δηλαδή δεν

υπάρχουν περιορισμοί όσον αφορά στις δραστηριότητες, που μπορούν να ασκήσουν

οι αιρετοί μετά τη λήξη του ωραρίου τους. Η ελεύθερη παράλληλη άσκηση του

επαγγέλματός τους, τούς επιτρέπει να έχουν μια άλλη κύρια πηγή εισοδήματος, έτσι

ώστε να μην εισέρχονται στον πειρασμό να χρησιμοποιήσουν την πολιτική τους θέση

προς ίδιον οικονομικό όφελος. Επομένως, ο ρόλος των πολιτικών διαχωρίζεται από το

ρόλο των διοικητικών στελεχών, με αποτέλεσμα, αφενός, οι πολιτικοί να

αντιμετωπίζουν την εργασία τους ως λειτούργημα και όχι ως όχημα για οικονομικά

οφέλη και αφετέρου, τα διοικητικά στελέχη να θέτουν υψηλά κριτήρια

αποτελεσματικότητας, συνδέοντας την προσωπική τους επιτυχία με την επιτυχία του

οργανισμού.

η οργάνωση του Κράτους βασίζεται στην ισονομία και στην ίση αντιμετώπιση των

πολιτών. Το Κράτος μεριμνά για την παροχή ίσων ευκαιριών σε όλους τους πολίτες,

ιδιαίτερα όσον αφορά σε καίριους τομείς, όπως είναι η υγεία, η εκπαίδευση και η

κοινωνική πρόνοια. Έτσι, οι πολίτες δεν αναγκάζονται να παράσχουν οποιοδήποτε

60

αντάλλαγμα στους κοινωνικούς λειτουργούς, για να εξυπηρετηθούν πιο γρήγορα στις

δημόσιες υπηρεσίες.

Συνεπώς, η δανική Τοπική Αυτοδιοίκηση στοχεύει στην ενίσχυση της διαφάνειας της

δράσης της, έτσι ώστε να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη του κοινού και να προσφέρει

υψηλού επιπέδου υπηρεσίες, τόσο προς τους πολίτες, όσο και προς τις επιχειρήσεις.

61


9. Συμμετοχή των πολιτών

Α) Ελλάδα

Τα άρθρα 214-218, υπό τον τίτλο «Τοπική Δημοκρατία» του νέου ΔΚΚ προωθούν τη

λαϊκή συμμετοχή στις τοπικές υποθέσεις, την ευαισθητοποίηση και οργάνωση των δημοτών

και κατοίκων για την έρευνα, τον εντοπισμό, την καταγραφή και την επίλυση των τοπικών

προβλημάτων και αναγκών των κατοίκων (Διβάνη, 2006, σελ.364).

Για πρώτη φορά στο νέο Κώδικα κατοχυρώνεται πλέον το δικαίωμα των πολιτών για

πληροφόρηση και πρόσβαση στη χρήση των υπηρεσιών χωρίς διακρίσεις, ενώ οι δημοτικές

και κοινοτικές αρχές μεριμνούν για τη διαρκή βελτίωση της διαφάνειας της δράσης τους και

την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Διαβουλεύονται με τους κατοίκους των περιοχών

τους τόσο κατά την προεργασία εκπόνησης των προγραμμάτων δράσης και των κανονιστικών

πράξεων, όσο και κατά τη λήψη αποφάσεων γενικού ενδιαφέροντος.

Επιπλέον, καθιερώνεται η χάρτα δικαιωμάτων του δημότη, η κατάρτιση οδηγού του

δημότη και η αξιοποίηση της κοινωνίας της πληροφορίας, του θεσμού της κοινωνικής

εργασίας και του εθελοντισμού, καθώς και η συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση των

αποφάσεων που λαμβάνουν τα Δημοτικά και Κοινοτικά Συμβούλια.

Στο νέο Κώδικα διευρύνεται το θεσμοθετημένο δικαίωμα δημοτών και κατοίκων να

καταθέτουν ατομικά ή συλλογικά αναφορές και ερωτήσεις σχετικά με αποφάσεις, όχι μόνο

για ζητήματα αρμοδιότητας των Συμβουλίων των Δημοτικών Διαμερισμάτων, αλλά πλέον

και των λοιπών οργάνων του Δήμου ή της Κοινότητας. Καθορίζεται ακόμη προθεσμία 30

ημερών εντός της οποίας το αρμόδιο όργανο οφείλει να απαντά στις ανωτέρω αναφορές.

Επίσης, οι δημότες μπορούν να καταθέτουν προτάσεις για την επίλυση διαφόρων ζητημάτων

αρμοδιότητας του Δημοτικού ή Κοινοτικού Συμβουλίου, οι οποίες συζητούνται υποχρεωτικά,

εφόσον έχουν κατατεθεί από 25 τουλάχιστον άτομα. Επιπροσθέτως, το Δημοτικό ή Κοινοτικό

Συμβούλιο μπορεί να καθορίζει τον τρόπο και τις διαδικασίες, με τις οποίες θα εξασφαλίζεται

στους δημότες πλήρης πληροφόρηση για κάθε είδους ζητήματα της περιοχής τους, καθώς και

για τις δραστηριότητες του Συμβουλίου αναφορικά με την αντιμετώπιση και τη λύση των

προβλημάτων αυτών.

Παράλληλα, ενισχύεται η Ψηφιακή Αυτοδιοίκηση, που αποβλέπει στην καλύτερη και

καθημερινή εξυπηρέτηση του πολίτη μέσω των νέων τεχνολογιών, καθώς και στη μείωση του

ψηφιακού «χάσματος» (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, Infosoc, 2006). Έτσι, ιδιαίτερα οι

62

Δήμοι με πληθυσμό άνω των 20.000 κατοίκων είναι σε θέση να εφαρμόσουν συστήματα

ηλεκτρονικής έκδοσης πιστοποιητικών, αδειών, βεβαιώσεων, δημοτολογίου, ληξιαρχείου

κ.λπ. και να αναπτύξουν γεωγραφικά συστήματα πληροφόρησης σε τομείς, όπως η διαχείριση

των αστικών τηλεπικοινωνιών κ.ά.

Ακόμη, στο ΔΚΚ ορίζεται ότι ο απολογισμός πεπραγμένων της δημοτικής αρχής

γίνεται κάθε χρόνο σε ειδική δημόσια συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Ο

απολογισμός αφορά την οικονομική κατάσταση, τη διοίκηση του Δήμου και την εφαρμογή

του προγράμματος δημοτικής δράσης. Στην ειδική αυτή συνεδρίαση κάθε δημότης, κάτοικος

ή φορολογούμενος έχει δικαίωμα λόγου και διατύπωσης παρατηρήσεων σχετικών με τον

απολογισμό.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο νέος ΔΚΚ αποβλέπει στην ενίσχυση της τοπικής

δημοκρατίας, ιδίως μέσω της καθιέρωσης του θεσμού του τοπικού δημοψηφίσματος.

Σύμφωνα με αυτόν, οι δημοτικές και κοινοτικές αρχές, προκειμένου να λάβουν απόφαση για

σοβαρά θέματα που ανήκουν στις αρμοδιότητές τους, μπορούν να προσφύγουν στη

διεξαγωγή ενός τοπικού δημοψηφίσματος. (Έτσι, θέματα εθνικής πολιτικής ή θέματα που

άπτονται των αρμοδιοτήτων των Περιφερειών ή Νομαρχιών δεν μπορούν να είναι

αντικείμενα ενός τοπικού δημοψηφίσματος καθώς και θέματα που αφορούν στον

προϋπολογισμό του Δήμου ή της Κοινότητας ή την επιβολή τελών). Ζήτημα ζωτικής

σημασίας αποτελεί το γεγονός ότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος είναι δεσμευτικό για

το οικείο Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο, στο πλαίσιο της απόφασης που θα λάβει για το

θέμα για το οποίο διεξήχθη.

Επίσης, η λαϊκή συμμετοχή εκδηλώνεται στο δευτεροβάθμιο επίπεδο από την

Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (άρθρο 17 ΠΔ 30/1996 «Κώδικας Νομαρχιακής

Αυτοδιοίκησης» ), που δρα συμβουλευτικά.

Β) Δανία

Διαδικασίες άμεσης Δημοκρατίας

Σύμφωνα με την Πράξη περί Τοπικής Διακυβέρνησης, τα Τοπικά Συμβούλια μπορούν

να διοργανώσουν συμβουλευτικά δημοψηφίσματα. Πρόσφατα, ορισμένα Τοπικά Συμβούλια

διεξήγαγαν συμβουλευτικά δημοψηφίσματα σε σχέση με τη νέα μεταρρύθμιση της Τοπικής

63

Αυτοδιοίκησης, προκειμένου να καταγράψουν την άποψη της τοπικής κοινωνίας για τις

συνενώσεις γειτονικών Δήμων.

Επιπλέον, Συμβουλευτικές Επιτροπές συνδράμουν στο έργο των Τοπικών

Συμβουλίων. Ορισμένες από αυτές τις Επιτροπές είναι ανοιχτές για οποιονδήποτε θελήσει να

συμμετάσχει. Αυτό συμβαίνει για να εξασφαλισθεί η αντιπροσωπευτικότητα των εν λόγω

Επιτροπών.

Δημοκρατικοί συσχετισμοί σε επίπεδο «γειτονιάς»

Δεν υπάρχει συνταγματική ή νομική υποχρέωση για την ίδρυση των Συμβουλίων

«γειτονιάς» (ούτε η Πράξη περί Τοπικής Διακυβέρνησης προβλέπει τέτοιους θεσμούς).

Ωστόσο, στην πόλη της Κοπεγχάγης έχουν ιδρυθεί 12 Συμβούλια «γειτονιάς», τα οποία

αποτελούνται από πρόσωπα του πολιτικού κόσμου και αντιπροσώπους από τοπικά ιδρύματα

και οργανώσεις. Η ύπαρξη αυτών των Συμβουλίων θεωρείται ζήτημα ζωτικής σημασίας για

την ενίσχυση της επικοινωνίας μεταξύ του Τοπικού Συμβουλίου και των πολιτών από τα

διάφορα μέρη της πόλης.

Νέες πρακτικές

Περίπου 9 στα 10 νοικοκυριά στη Δανία έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Το γεγονός

αυτό δίνει τη δυνατότητα στα Δημοτικά Συμβούλια να εφαρμόσουν πρακτικές ηλεκτρονικής

διακυβέρνησης. Μάλιστα πολλοί πόροι δαπανώνται για την ανάπτυξη μηχανισμών

διαδικτυακής πληροφόρησης των πολιτών και ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Επίσης, η

εγκαθίδρυση καταστημάτων μιας στάσης για την παροχή διοικητικών υπηρεσιών είναι

υποχρεωτική. Ακόμη, τα διαδικτυακά fora συζήτησης των πολιτών με τους εκπροσώπους των

Δημοτικών Συμβουλίων αποτελούν έναν πολύ σημαντικό θεσμό για τη συμμετοχή των

πολιτών στην τοπική διακυβέρνηση. Δεδομένου ότι οι σύγχρονες οικογένειες διαθέτουν πολύ

λίγο ελεύθερο χρόνο, αυτά τα διαδικτυακά fora παρέχουν μια δίοδο για τους πολίτες που

μπορούν να συμμετέχουν στα κοινά ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου (Επίσημη ιστοσελίδα

της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/Local-Government-

Reform/)(Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).

64


10. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην παροχή υπηρεσιών

Διεθνώς, επικρατεί μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ του τρόπου διακυβέρνησης και της

παγκοσμιοποίησης, η οποία υπαγορεύει ανοικτά και αποτελεσματικά συστήματα διοίκησης

(Bonaglia et al, 2001). Καθώς η εμπιστοσύνη προς το εθνικό κράτος αμβλύνεται, η δημόσια

διαχείριση αποτελεί αντικείμενο αυστηρής κριτικής. Έτσι, ερμηνεύεται και η απήχηση που

συναντούν, σε όλες τις δυτικές χώρες, οι αναλύσεις για συμπίεση της δραστηριότητας του

Κράτους (Σπανού, 1993, σελ.197-198). Σε αυτήν τη λογική, υπηρεσίες που μέχρι πρόσφατα

εκτελούνταν από τους ΟΤΑ, μεταβιβάζονται ή αναθέτονται σε ιδιωτικούς φορείς, εφόσον

αυτοί, όπως υποστηρίζεται, είναι πιο αποτελεσματικοί, αποδοτικοί και οικονομικ οί στην

εκτέλεσή τους.

Α) Ελλάδα

Στο άρθρο 102 του Συντάγματος, καθώς και στο άρθρο 219 του ΔΚΚ, μπορεί να

αναζητηθεί η νομική κάλυψη, που θα επέτρεπε τη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε

δράσεις εταιρικών σχέσεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάπτυξης εταιρικών σχέσεων

στην Ελλάδα αποτελεί ο Ν.3389/2005 για τις «Συμπράξεις του Δημοσίου και Ιδιωτικού

Τομέα (ΣΔΙΤ)». Με τις ΣΔΙΤ επιχειρείται η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην υλοποίηση

έργων ή στην παροχή υπηρεσιών (Δεληθέου και συν, 2008, σελ.144-145), με σκοπό όχι μόνο

την εξασφάλιση πρόσθετων πόρων, αλλά και την αξιοποίηση προς όφελος των πολιτών, της

τεχνογνωσίας και του ανθρώπινου δυναμικού που διαθέτει ο ιδιωτικός τομέας, των

ικανοτήτων του να καινοτομεί και να διαχειρίζεται αποτελεσματικά έργα (Αναστασίου, 2009,

σελ.13).

Επιπροσθέτως, οι ΣΔΙΤ προβάλλουν ως το πεδίο, όπου μπορούν να συναντηθούν

δημιουργικά και αποτελεσματικά οι δυνάμεις του Ιδιωτικού και του Δημοσίου τομέα και να

δώσουν απτά αποτελέσματα για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία, διασφαλίζοντας

την έγκαιρη και ποιοτική ολοκλήρωση πολλών αναγκαίων υποδομών, απελευθερώνοντας

πόρους για περισσότερες επενδύσεις, αλλά και διευκολύνοντας την άσκηση κοινωνικής

πολιτικής (Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών, Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων

Δημοσίου & Ιδιωτικού τομέα, 2006).

65

Β) Δανία

Όσον αφορά στους Δήμους, η δανική κυβέρνηση έχει συνάψει συμφωνία με την

Ένωση των Δήμων που ορίζει ότι έως το 2010 η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην

παροχή δημοτικών υπηρεσιών θα πρέπει να φτάσει στο επίπεδο κατά το οποίο το 26,5% των

δημοτικών προϋπολογισμών σε συγκεκριμένους τομείς θα πρέπει να δαπανάται σε ιδιώτες.

Θα πρέπει να υπογραμμισθεί σε αυτό το σημείο ότι ήδη ο ιδιωτικός τομέας συμμετέχει

ενεργά στην παροχή των υπηρεσιών.

Όσον αφορά στις Περιφέρειες, πολλά νέα ιδιωτικά νοσοκομεία έχουν ιδρυθεί τις

τελευταίες δεκαετίες.

Για τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης και της παροχής υπηρεσιών, η δανική

κυβέρνηση το 2007 ξεκίνησε τη Μεταρρύθμιση για την Ποιότητα της Δημόσιας Διοίκησης,

αναπτύσσοντας 180 σχέδια σε 8 διαφορετικές θεματικές ενότητες. Αυτή η πρωτοβουλία

συμπεριλαμβάνει κονδύλια για τη βελτίωση των πρακτικών διοίκησης και έχει διάρκεια 10

ετών.

Αξίζει σε αυτό το σημείο, να παρατεθούν συγκριτικά δεδομένα, σχετικά με την

εταιρική σχέση σε 15 κράτη - μέλη της Ευρώπης.

Πίνακας 12 : Η δυναμική της εταιρικής σχέσης στα διάφορα επίπεδα σχετικά με τις

δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15

Χώρα Κεντρική

Κυβέρνηση

Περιφερειακές

Αρχές

Τοπικές

Αρχές

Κοινωνικοί

Εταίροι

Βέλγιο Μέτρια Μέτρια Μέτρια Μέτρια

Δανία Ισχυρή Μέτρια Μέτρια Μέτρια

Γερμανία Ισχυρή Ισχυρή Αδύναμη Μέτρια

Ελλάδα Ισχυρή Αδύναμη Αδύναμη Αδύναμη

Ισπανία Ισχυρή Ισχυρή Αδύναμη Αδύναμη

Γαλλία Ισχυρή Ισχυρή Αδύναμη Αδύναμη

Ιρλανδία Ισχυρή - Αδύναμη Αδύναμη

Ιταλία Ισχυρή Ισχυρή Αδύναμη Αδύναμη

Λουξεμβούργο Ισχυρή - Αδύναμη Μέτρια

66

Κάτω Χώρες Ισχυρή Μέτρια Μέτρια Μέτρια

Αυστρία Μέτρια Μέτρια Μέτρια Μέτρια

Πορτογαλία Ισχυρή Αδύναμη Αδύναμη Αδύναμη

Φιλανδία Ισχυρή Μέτρια Μέτρια Μέτρια

Σουηδία Ισχυρή - Ισχυρή Μέτρια

Ηνωμένο

Βασίλειο

Ισχυρή Αδύναμη Μέτρια Αδύναμη

Πηγή: European Commission, 1999, σελ.90

Όπως αναγνωρίζει η έκθεση της Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής, η εταιρική

σχέση στην ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ιδιαίτερα εξασθενημένη, έως ανύπαρκτη,

σε σύγκριση με τη δανική (European Commission, 1999, σελ.90). Όπου υπάρχει ισχυρή

κάθετη εντολή (όπως συμβαίνει στην Ελλάδα), είναι κατανοητή η αδυναμία ανάπτυξης

οριζόντιας συνεργασίας με κοινωνικούς και οικονομικούς φορείς. Ταυτόχρονα υπάρχει και ο

φόβος των ελλήνων αιρετών, σχετικά με την ανάληψη της ευθύνης τέτοιων εγχειρημάτων,

μήπως και κατηγορηθούν. Επιπλέον, τέτοιες προσπάθειες μπορεί να μην έχουν ευδοκιμήσει

στον ελληνικό χώρο, λόγω της άγνοιας και της ελλιπούς ενημέρωσης των υπευθύνων.

Ωστόσο, η δημιουργία και μόνο οριζόντιων και κάθετων δικτύων συνεργασίας δεν

αρκεί για να εξασφαλίσει την επιτυχή λειτουργία τους. Πρέπει να υπάρχει και η φρόνηση για

την εκπαίδευση και βελτίωση των ικανοτήτων των ατόμων, που καλούνται να εμπλακούν σε

αυτές τις δράσεις (Tsekos, 2003). Γι’ αυτό το λόγο, θεωρείται απαραίτητη η διοργάνωση

προγραμμάτων επιμόρφωσης των αιρετών στον εν λόγω τομέα, όπως συμβαίνει ήδη στη

Δανία.

67


11. Αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

- Εφαρμογή καλών πρακτικών στη δανική Τοπική Αυτοδιοίκηση

Α) Ελλάδα

Είναι γνωστό ότι οι αρμοδιότητες των Δήμων και των Κοινοτήτων ήταν, ιδ ιαίτερα

πριν από τη θέσπιση του νέου ΔΚΚ, διάσπαρτες, γεγονός που δημιουργούσε δυσχέρειες στον

εντοπισμό τους, αλλά και πολλές αμφισβητήσεις ως προς το πεδίο εφαρμογής τους, λόγω της

γενικής και αόριστης περιγραφής τους. Έτσι, για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, που

προκαλούσαν οι επικαλύψεις, σε συνδυασμό με την ανάγκη για εκσυγχρονισμό των

αρμοδιοτήτων τους, πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά θεματική συστηματοποίησή τους με

το νέο ΔΚΚ. Στόχος του αποτέλεσε η απλούστευση της άσκησης των αρμοδιοτήτων, ο

περιορισμός της γραφειοκρατίας και η πιστή εφαρμογή της εγγύτητας για την παροχή των

υπηρεσιών των ΟΤΑ προς τους πολίτες. Περαιτέρω, η συστηματοποίηση των αρμοδιοτήτων

ανέδειξε και τομείς, που μέχρι σήμερα ήταν υποβαθμισμένοι, όπως το περιβάλλον, ο

πολιτισμός και η απασχόληση.

Οι επτά (7) τομείς στους οποίους οι ΟΤΑ μπορούν να αναπτύξουν τη δράση τους

είναι οι εξής:

Ανάπτυξη

Περιβάλλον

Ποιότητα ζωής και εύρυθμη λειτουργία των πόλεων και των οικισμών

Απασχόληση

Κοινωνική Προστασία και Αλληλεγγύη

Παιδεία, Πολιτισμός και Αθλητισμός

Πολιτική Προστασία.

Ένα από τα καίρια προβλήματα σχετικά με το β΄ βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης

αποτελεί η έκταση και ο επακριβής καθορισμός των αρμοδιοτήτων του. Ένας οποιοσδήποτε

διοικητικός οργανισμός πρέπει να διαθέτει αρμοδιότητες και μάλιστα αδιαμφισβήτητες,

προκειμένου να δικαιολογήσει την ύπαρξή του.

Ο έλληνας κοινός νομοθέτης, με μία σειρά νόμων, επιχείρησε να εξειδικεύσει τις

αρμοδιότητες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Το πρόβλημα που εντοπίζεται είναι ότι οι

68

Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις επιφορτίζονται με το Ν.2218/1994 και Ν.2240/1994 με ένα

μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων, οι οποίες προηγουμένως ανήκαν στις δημόσιες πολιτικές

υπηρεσίες των πρώην κρατικών Νομαρχιών και Επαρχείων. Επίσης, με το Ν.2503/1997

«Διοίκηση, οργάνωση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την τοπική

αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις», το Ν.2647/1998 «Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στις

Περιφέρειες και την Αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις», και το Ν.2738/1999 διευρύνθηκαν

ακόμη περισσότερο οι αρμοδιότητες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

Συμπεραίνουμε ότι το σύστημα καθορισμού των αρμοδιοτήτων της Νομαρχιακής

Αυτοδιοίκησης δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχημένο. Προκύπτουν προβλήματα

συνταγματικότητας, αλλά κυρίως εύλογες απορίες για το ποιες από τις αρμοδιότητες των

πρώην κρατικών νομαρχών και νομαρχιακών υπηρεσιών περιήλθαν στις Νομαρχιακές

Αυτοδιοικήσεις και ποιες παρέμειναν στο Κράτος. Επίσης, ένα άλλο σημείο είναι ο

αποσπασματικός χαρακτήρας των μεταβιβαζομένων αρμοδιοτήτων, ιδίως όσον αφορά στο

Ν.2647/1998 (Χλέπας, 1998, σελ.219).

Στην ελληνική βιβλιογραφία, μάλιστα, συχνά επισημαίνεται η δυσκολία οριοθέτησης

των αρμοδιοτήτων της δευτεροβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης έναντι των αρμοδιοτήτων της

κρατικής Διοικήσεως, αφενός, και έναντι των αρμοδιοτήτων των Δήμων και των Κοινοτήτων

αφετέρου. Ειδικότερα, σημειώνεται η δυσκολία εξευρέσεως κριτηρίων προκειμένου να

επιτευχθεί η οριοθέτηση αυτή. Έτσι, πολλές αρμοδιότητες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης

δεν περιορίζονται στις τοπικές υποθέσεις της περιφέρειάς τους, όπως επιτάσσουν οι διατάξεις

των άρθρων 101 και 102 του Συντάγματος (Σπηλιωτόπουλος, 1997, σελ.337-338).

Συνεπώς, ένα ζήτημα ζωτικής σημασίας που ανακύπτει είναι ότι δεν κατοχυρώνεται

επαρκώς η αρχή της ασφάλειας δικαίου , δεδομένου ότι θα πρέπει κάθε φορά να αναμένουμε

μια συγκεκριμένη δικανική κρίση, προκειμένου να γνωρίζουμε εάν μια δημόσια υπόθεση

μεταβιβάσθηκε σύμφωνα με το Σύνταγμα ή κατά παράβασή του.

Αντιθέτως, ένα σύστημα καθορισμού των αρμοδιοτήτων βάσει αντικειμενικών και εκ

των προτέρων γνωστών κριτηρίων, θα παρείχε σοβαρές εγγυήσεις για την καταλληλότητά

του. Η υιοθέτηση των κριτηρίων αυτών εμφανίζει το πλεονέκτημα της ασφάλειας δικαίου,

(αφού οι αρμοδιότητες θα είναι εκ των προτέρων γνωστές) και το πλεονέκτημα του

ορθολογισμού, δεδομένου ότι οι αρμοδιότητες θα διέπονται από γενικές και αφηρημένες

αρχές και άρα δε θα διακρίνονται από τον αποσπασματικό τους χαρακτήρα. Τέλος, το

σύστημα δε στερείται ευελιξίας, καθόσον ο κατάλογος των αρμοδιοτήτων δε θα είναι

οριστικός, αλλά θα μπορεί να εμπλουτισθεί.

69

Ένα άλλο συμπέρασμα είναι ότι οι πολυάριθμες και αποφασιστικές αρμοδιότητες του

θεσμού λειτούργησαν τελικά εις βάρος του, δεδομένου ότι δημιούργησαν καχυποψία στο

Kεντρικό Κράτος, που δεν ήθελε να χάσει τα προνόμιά του. Αλλά ο θεσμός υπέφερε εξίσου

όταν είχε ελάχιστες ή καθόλου αποφασιστικές αρμοδιότητες. Συνεπώς, από τη σύσταση του

σύγχρονου ελληνικού κράτους, δεν έχει καταστεί δυνατόν να βρεθεί ο βαθμός εκείνος

ισορροπίας, ο οποίος θα επέτρεπε στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση να ορθοποδήσει στα

πλαίσια του διοικητικού συστήματος της χώρας μας (Μουστάκας, 2000, σελ.276-280, 309).

Β) Δανία

Η πρόσφατη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δημιούργησε ένα νέο

δημόσιο τομέα, όπου το Κράτος ορίζει το γενικό πλαίσιο των δράσεων. Πλέον, οι Δήμοι

αναλαμβάνουν τις περισσότερες αρμοδιότητες που σχετίζονται με τους πολίτες. Οι πέντε νέες

Περιφέρειες είναι υπεύθυνες για την υγειονομική περίθαλψη, την προετοιμασία των

περιφερειακών αναπτυξιακών σχεδίων και την επίλυση συγκεκριμένων λειτουργικών

θεμάτων των Δήμων.

Επομένως, αυτή η μεταρρύθμιση συνέβαλε στην ανακατανομή και στην

αναδιοργάνωση των αρμοδιοτήτων στο δημόσιο τομέα. Οι αρμοδιότητες των καταργημένων

Κομητειών ανατέθηκαν πέρα από το Κράτος, στις Περιφέρειες και στους Δήμους. Το

παρακάτω σχήμα παρουσιάζει την ανάθεση των αρμοδιοτήτων (διανομή δαπανών) μεταξύ

του Κράτους, των Κομητειών/Περιφερειών και των Δήμων πριν και μετά τη μεταρρύθμιση

του 2007.

70

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ 2004

Δήμοι46%

Κομητείες14%

Κράτος40%

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ 2007

Δήμοι48%

Κομητείες9%

Κράτος43%

Εικόνα 2: Ανάθεση των αρμοδιοτήτων (διανομή δαπανών) μεταξύ του Κράτους, των

Κομητειών/Περιφερειών και των Δήμων πριν και μετά τη μεταρρύθμιση του 2007.


www.kl.dk/English/Municipal- Responsibilities/)(Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).

Όπως προκύπτει, οι αρμοδιότητες του Κράτους και των Δήμων αυξήθηκαν μετά τη

μεταρρύθμιση, σε αντίθεση με αυτές των Περιφερειών, οι οποίες μειώθηκαν.

Αρμοδιότητες των Δήμων

Ήδη και πριν από τη μεταρρύθμιση του 2007, οι Δήμοι είχαν αναλάβει ένα μεγάλο

μέρος των δράσεων που σχετίζονται με τον πολίτη, όπως τη φροντίδα των ηλικιωμένων, τη

φροντίδα των παιδιών, την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και πολλές κοινωνικές υπηρεσίες. Έτσι,

μετά τη μεταρρύθμιση, ανατέθηκε στους Δήμους ένας αριθμός νέων αρμοδιοτήτων στους

ακόλουθους τομείς:

71

Υγειονομική περίθαλψη

Απασχόληση και Κοινωνική Ένταξη

Κοινωνικές υπηρεσίες

Ειδική εκπαίδευση

Παροχή Υπηρεσιών σε επιχειρήσεις

Μέσα μαζικής μεταφοράς και οδικό δίκτυο

Φύση, περιβάλλον και περιβαλλοντικός σχεδιασμός


Υπηρεσίες προς τον πολίτη

(Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/Municipal-

Responsibilities/)(Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).


Μετά το 2007, οι Δήμοι διαδραματίζουν καίριο ρόλο στον τομέα της υγειονομικής

περίθαλψης, καθώς έχουν πλέον εξολοκλήρου την ευθύνη για κάθε μορφή θεραπείας και

αποκατάστασης, στην οποία δεν περιλαμβάνεται εισαγωγή του ασθενή σε νοσοκομείο.

Επιπροσθέτως, οι Δήμοι αναλαμβάνουν την κύρια ευθύνη για την προληπτική θεραπεία και

την προαγωγή της υγείας των πολιτών. Στόχος είναι η παροχή της προληπτικής θεραπείας και

η προαγωγή της υγείας να πραγματοποιείται όσον το δυνατόν εγγύτερα στον πολίτ η, όπως για

παράδειγμα μέσω των σχολείων, των κέντρων για τους ηλικιωμένους κ.ά. Πρόληψη σημαίνει

ότι οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για την παροχή πληροφοριών στους πολίτες, για παράδειγμα , για

το πώς θα ακολουθήσουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής, πώς θα αποφύγουν το διαβήτη κ.λπ.

Επίσης, μετά το 2007, η θεραπεία των αλκοολικών και των χρηστών ναρκωτικών

ανατέθηκε στους Δήμους. Ακόμη, οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για την παροχή εξειδικευμένης

οδοντιατρικής φροντίδας των ατόμων που είναι διανοητικά καθυστερημένα.

Οι προηγούμενες αρμοδιότητες των Δήμων διατηρούνται. Για παράδειγμα,

συνεχίζεται η αποστολή εξειδικευμένου προσωπικού στο σπίτι μητέρων που μόλις γέννησαν,

έτσι ώστε να εξασφαλισθεί ότι οι μητέρες και τα νεογέννητα είναι καλά (Επίσημη

ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/) (Τελευταία

επίσκεψη: 30/05/2010.)

72

Απασχόληση και Κοινωνική Ένταξη

Το Κράτος και οι Δήμοι συνεργάζονται στον τομέα της απασχόλησης μέσω των νέων

κέντρων εργασίας που δημιουργήθηκαν σε όλους τους Δήμους και παρέχουν εργασία,

επαγγελματικό προσανατολισμό, πληροφόρηση για τις θέσεις εργασίας και για θέματα

εκπαίδευσης, σε πολίτες και επιχειρήσεις. Επιπλέον, οι Δήμοι παρέχουν επιδόματα σε

ανέργους, που δεν είναι μέλη ασφαλιστικού ταμείου ανεργίας, καθώς και επιδόματα

ασθενείας στους πολίτες, που δεν μπορούν να εργαστούν λόγω ασθένειας.

Οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι και για την κοινωνική ένταξη των προσφύγων και των

μεταναστών. Ο πληθυσμός των μεταναστών στη Δανία είναι ένας από τους μικρότερους στη

Δυτική Ευρώπη, αλλά αποτελείται από πολύ διαφορετικές ομάδες που προέρχονται από 200

περίπου διαφορετικές χώρες (Statistics Denmark, 2008). Κατά μέσο όρο, οι μετανάστες στη

Δανία βρίσκονται σε χαμηλότερη κοινωνικό-οικονομική θέση και κινδυνεύουν περισσότερο

από τους ιθαγενείς Δανούς να αντιμετωπίσουν φτώχεια και ανεργία. Οι φοιτητές, που δεν

έχουν ως μητρική γλώσσα τη δανική, αποτελούν το 10% του φοιτητικού πληθυσμού και

προέρχονται κυρίως από την Τουρκία, τη Μέση Ανατολή, το Ιράν, την πρώην Γιουγκοσλαβία

και το Πακιστάν (Danish Ministry of Education, 2008). Θα πρέπει να αναφερθεί σε αυτό το

σημείο το εξής: επειδή όλοι οι Δήμοι έχουν μετανάστες στον πληθυσμό τους, καθίσταται

αδήριτη ανάγκη να ανταποκριθούν στην υπάρχουσα ποικιλομορφία στα σχολεία.

Στο ιδιαίτερα αποκεντρωμένο σύστημα της Δανίας, η ανάπτυξη των ικανοτήτων των

καθηγητών και των διευθυντών των σχολείων αποτελεί προτεραιότητα. Ο υψηλός βαθμός

αυτονομίας των σχολείων στη Δανία σημαίνει ότι η αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής

πολιτικής για τους μετανάστες εξαρτάται πάρα πολύ από την ικανότητα των διευθυντών και

των καθηγητών των σχολείων, που θα θέσουν σε εφαρμογή τέτοιες στρατηγικές σε σχολικό

επίπεδο. Έτσι, οι Δήμοι μπορούν να ζητήσουν προγράμματα κατάρτισης για τους καθηγητές,

που πραγματοποιούνται σε ανεξάρτητα κέντρα. Αυτοί οι κύκλοι μαθημάτων διαρκούν από 36

έως 240 ώρες και μπορούν να προσαρμοστούν στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε Δήμου και

του κάθε σχολείου. Τα προγράμματα μεγαλύτερης διάρκειας περιλαμβάνουν την κατάρτιση

των καθηγητών στη διαπολιτισμική παιδαγωγική και την εξειδίκευσή τους στη διδασκαλία

του προγράμματος «Δανικά ως δεύτερη ξένη γλώσσα». Μάλιστα, ο Δήμος της Κοπεγχάγης

είναι πρωτοπόρος στην κατάρτιση των καθηγητών σε ευρεία κλίμακα. Περίπου οι μισοί

καθηγητές του Δήμου έχουν συμμετάσχει σε αυτά τα προγράμματα.

Είναι κοινώς αποδεκτό πως η άριστη γνώση της δανικής γλώσσας είναι απαραίτητη

προϋπόθεση για την επιτυχία στο σχολείο. Το Υπουργείο Παιδείας έχει δώσει τις

73

κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή του προγράμματος «Δανικά ως δεύτερη γλώσσα»

και οι Δήμοι και τα σχολεία είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή του. Ο κύριος σκοπός του

προγράμματος είναι η άριστη γνώση της δανικής γλώσσας (OECD, 2010).

Σε αυτό το σημείο κρίνεται δόκιμο να υπογραμμισθεί ότι η επιτυχία των μεταναστών

μαθητών στο σχολείο συνδέεται στενά με τη συμμετοχή των γονέων στην εκπαιδευτική

διαδικασία (Jeynes, 2005;2007). Στη Δανία, η συμμετοχή των γονέων είναι ιδιαιτέρως

σημαντική δεδομένου ότι το σχολείο διαρκεί μόνο τη μισή μέρα, με αποτέλεσμα οι γονείς να

αναλαμβάνουν την ευθύνη για την υποστήριξη των παιδιών στα μαθήματά τους. Επομένως,

οι μετανάστες μαθητές που δε λαμβάνουν γονική υποστήριξη είναι πολύ πιθανόν να

υστερούν στα μαθήματα σε σχέση με τους συμμαθητές τους. Οι Δήμοι έχουν αναπτύξει έναν

αριθμό πρωτοβουλιών για την εξασφάλιση της καλής συνεργασίας με τους γονείς,

συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης των γονέων στο ίδιο το σχολείο, έτσι ώστε να

καταστούν επιτυχημένοι γονείς - καθοδηγητές. Πραγματοποιούνται επίσης προσπάθειες σε

τοπικό επίπεδο για την παροχή εκπαιδευτικής υποστήριξης σε μαθητές, των οποίων οι γονείς

δεν μπορούν να προσφέρουν τέτοια βοήθεια.

Η Δανία σε εθνικό και τοπικό επίπεδο έχει αναπτύξει ισχυρή πολιτική όσον αφορά

στη βελτίωση της απόδοσης των αδύναμων μαθητών και την εδραίωση της ισότητας στην

εκπαίδευση, προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός των μαθητών που εγκαταλείπουν το σχολείο

(Holmen, 2009). Μάλιστα, η κυβέρνηση σε συνεργασία με τους Δήμους έχει ξεκινήσει ένα

πρόγραμμα για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης που λαμβάνουν οι δίγλωσσοι

μαθητές. Σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί Δήμοι διαθέτουν Συμβούλους, οι οποίοι βοηθούν τα

σχολεία να ανταποκριθούν καλύτερα στις ανάγκες των μεταναστών.

Εκ των ανωτέρω προκύπτει ότι η Δανία έχει υιοθετήσει μια προσέγγιση βασισμένη

στην κάλυψη των αναγκών, όπου οι γλωσσικές ικανότητες κάθε μαθητή - μετανάστη

αξιολογούνται και παρέχεται η κατάλληλη υποστήριξη. Έτσι, όλοι οι μετανάστες μαθητές

αξιολογούνται όταν πηγαίνουν στο σχολείο για πρώτη φορά, στην ηλικία των έξι (6) ή όταν

αλλάζουν σχολείο. Υπεύθυνοι για την αξιολόγηση είναι οι Δήμοι. Η αξιολόγηση στοχεύει

στο να καθοριστεί εάν και σε ποιο βαθμό χρειάζεται ο μαθητής υποστήριξη με μαθήματα της

γλώσσας. Αυτό το πρόγραμμα παρέχεται και σε προσχολικό επίπεδο ήδη από το 1999.

Επιπλέον, το εθνικό πλαίσιο ενσωμάτωσης των μεταναστών που εισήχθηκε από το

Υπουργείο Μετανάστευσης και Θεμάτων Ενσωμάτωσης το 2004 ορίζει ότι οι Δήμοι

οφείλουν να παράσχουν ένα τριετές πρόγραμμα ένταξης των μεταναστών, οι οποίοι

προέρχονται από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ζώνης. Το πρόγραμμα

περιλαμβάνει μαθήματα γλώσσας και μέτρα ένταξης στην αγορά εργασίας.

74

Επίσης, σε τοπικό επίπεδο, υπάρχουν πολλά παραδείγματα καλής πρακτικής,

σύμφωνα με τα οποία οι διευθυντές σχολείων και οι καθηγητές προσεγγίζουν τους γονείς

(μετανάστες και Δανούς), έτσι ώστε να διευκολύνουν τη συμμετοχή τους και την ένταξή τους

στο σχολικό σύστημα.

Τέτοια παραδείγματα είναι τα εξής:

το πρόγραμμα «πρωινός καφές» σε σχολεία της Κοπεγχάγης, που επιτρέπει στους

γονείς να μάθουν πράγματα για το σχολείο, να γνωρίσουν τους καθηγητές, με στόχο

την καλλιέργεια αμοιβαίας κατανόησης και σεβασμού

τα προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας μετά τη λήξη του ωραρίου, από τις 14:00

έως τις 17:00

η προσφορά ανοιχτού δικτύου επικοινωνίας με τους γονείς, για να τους βοηθήσουν σε

περίπτωση που έχουν ερωτήματα

οι διοργανώσεις συγκεντρώσεων πατέρα/γιου και μάνας/κόρης

το πρόγραμμα «οικογενειακές τάξεις», όπου οι γονείς και τα παιδιά συμμετέχουν από

κοινού στην εκμάθηση δεξιοτήτων, με στόχο τη μείωση των μαθησιακών

προβλημάτων

η συνεργασία των Δήμων με οργανώσεις γονέων

η διανομή υλικού σε διάφορες ξένες γλώσσες για να καλωσορίσουν τους μετανάστες

οι προσλήψεις σε σχολεία καθηγητών - μεταναστών

η παροχή καθοδήγησης σε μαθητές και στους γονείς τους, ανεξάρτητα από τις

πολιτισμικές τους καταβολές από τα 46 Δημοτικά Κέντρα Καθοδήγησης Νέων

η πληροφόρηση σε γονείς και μαθητές για τα κολλέγια επαγγελματικής κατάρτισης

από τοπικά ραδιοφωνικά προγράμματα και από φυλλάδια σε διάφορες ξένες γλώσσες

η σύνταξη «Αναφοράς για την Ποιότητα της Εκπαίδευσης» για τα σχολεία της

δικαιοδοσίας του κάθε Δήμου, με στόχο την αξιολόγησή τους. Αυτές οι αναφορές

εξυπηρετούν δύο (2) σκοπούς : ενισχύουν τη λογοδοσία των Δήμων, εφόσον ελέγχουν

κατά πόσο οι Δήμοι εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους στον τομέα της εκπαίδευσης

και λειτουργούν ως εργαλείο για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης .

Ακόμη, το 2007, η Ένωση των 98 Δήμων στη Δανία σε συνεργασία με την Κεντρική

Κυβέρνηση και τις Περιφέρειες ξεκίνησε ένα πρόγραμμα καθορισμού δεικτών για την

παρακολούθηση της ποιότητας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι περισσότεροι Δήμοι

75

διαθέτουν πλέον είτε ειδικούς συνεργάτες για την αξιολόγηση, είτε άτομα καταρτισμένα στον

τομέα αυτό, έτσι ώστε να βοηθήσουν τους καθηγητές των σχολείων να συντάξουν το

«Ατομικό Εκπαιδευτικό Σχέδιο» για κάθε μαθητή (OECD, 2010).

Επιπροσθέτως, οι Δήμοι είναι αυτοί κυρίως που προσφέρουν υπηρεσίες κοινωνικής

προστασίας στις οικογένειες που έχουν παιδιά με αναπηρίες. Η υποστήριξη παρέχεται από τις

ειδικές υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλειας, μετά την αξιολόγηση της κάθε περίπτωσης. Τα

χορηγούμενα επιδόματα διαφέρουν από Δήμο σε Δήμο, διότι οι Δήμοι αυτόνομα καθορίζουν

το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών, στο πλαίσιο που ορίζει ο νόμος. Υπάρχει μάλιστα

ειδικό επίδομα για τα άτομα με αναπηρίες (ΑΜΕΑ) που σπουδάζουν και δεν μπορούν να

εργαστούν. Παράλληλα, οι Δήμοι βοηθούν και καθοδηγούν τους ανάπηρους μαθητές και τους

γονείς τους, παρέχοντάς τους πληροφορίες για τις διαθέσιμες επιλογές υποστήριξης.

Κοινωνικοί λειτουργοί συζητούν με την οικογένεια για τις ιδιαίτερες ανάγκες αυτών των

παιδιών.

Παράλληλα, σχεδόν όλοι οι Δήμοι χρησιμοποιούν ένα γραπτό σχέδιο δράσης για να

εξασφαλιστεί η συντονισμένη προσπάθεια για το παιδί με αναπηρίες. Το σχέδιο δράσης, που

περιλαμβάνει τη στοχοθεσία και τη διάρκεια των δράσεων που θα πραγματοποιηθούν,

αναπροσαρμόζεται συχνά για να καλύπτει κάθε φορά τις ανάγκες του συγκεκριμένου ατόμου.

Κάθε Δήμος διαθέτει ένα Τοπικό Συμβούλιο για τα ΑΜΕΑ, το οποίο βοηθάει το Δήμο στις

στρατηγικές και τις πρωτοβουλίες που θα αναλάβει σε αυτό τον τομέα.

Επίσης, κάθε Δήμος μπορεί να προσφέρει στους μαθητές προγράμματα, που

συνδυάζουν την καθοδήγηση και τη διδασκαλία. Αυτά τα προγράμματα στοχεύουν στην

παρότρυνση των νέων να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, καθώς και στην ανάπτυξη

επαγγελματικών και προσωπικών δεξιοτήτων.

Η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης και οι υπεύθυνες για την απασχόληση υπηρεσίες

των Δήμων εδράζονται από κοινού στα νέα 91 κέντρα εργασίας και συνεργάζονται για την

προώθηση της απασχόλησης. Αυτά τα 91 κέντρα είναι υπεύθυνα για την παροχή

προγραμμάτων απασχόλησης σε ΑΜΕΑ και διαθέτουν έναν υπάλληλο που έχει εξειδικευθεί

σε θέματα σχετικά με την απασχόληση και την αναπηρία.

Ακόμη, οι Δήμοι στη Δανία:

παρέχουν οικονομική ενίσχυση στους εργοδότες για να προμηθευτούν ειδικό

εξοπλισμό (ειδικές καρέκλες, ράμπες), που διευκολύνει την εργασ ία των ΑΜΕΑ

παρέχουν οικονομική ενίσχυση στους εργοδότες για την κατάρτιση των υπαλλήλων

που αναλαμβάνουν το ρόλο του μέντορα, που καθοδηγούν και εκπαιδεύουν τον

υπάλληλο με αναπηρίες

76

αναλαμβάνουν, με τη βοήθεια του Κράτους, την οικονομική υποστήριξη για την

αποκατάσταση των ΑΜΕΑ και την ένταξή τους στην αγορά εργασίας

χρηματοδοτούν τους εργοδότες για τη δημιουργία θέσεων ευέλικτης απασχόλησης

των ΑΜΕΑ, που δεν μπορούν να εργαστούν σε κανονικές συνθήκες. Οπότε, ο

εργαζόμενος αναπηρίες είναι δυνατόν να κάνει διαλείμματα κατά τη διάρκεια της

μέρας, να δουλεύει λιγότερες ώρες ή να εργάζεται με πιο αργό ρυθμό από τους

υπόλοιπους εργαζομένους (OECD, 20092).

Κοινωνικές υπηρεσίες

Μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2007, οι Δήμοι και οι Κομητείες είχαν από κοινού την

ευθύνη για έναν σημαντικό αριθμό κοινωνικών υπηρεσιών. Η μεταρρύθμιση της Τοπικής

Αυτοδιοίκησης ανέθεσε την πλήρη ευθύνη για τη χρηματοδότηση, παροχή και διοίκηση

αυτών των υπηρεσιών στους Δήμους. Στόχος αποτέλεσε η ξεκάθαρη και αδιαμφισβήτητη

ανάθεση της αρμοδιότητας σε κάθε διοικητικό επίπεδο και η διασφάλιση ότι οι κοινωνικές

υπηρεσίες παρέχονται κοντά στον πολίτη και σε συνδυασμό με τις άλλες υπηρεσίες του

Δήμου. Η αλλαγή αυτή καταδεικνύει ότι οι Δήμοι αποφασίζουν για το ποιες υπηρεσίες

παρέχονται στους πολίτες, δεδομένου μάλιστα ότι οι ίδιοι οι Δήμοι πληρώνουν για τις

υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται από τους πολίτες. Ακόμη, όλα τα ιδρύματα για παιδιά και

νέους ανθρώπους, που αντιμετωπίζουν κοινωνικά προβλήματα ή προβλήματα συμπεριφοράς,

μεταφέρθηκαν στους Δήμους.

Επιπλέον, οι Δήμοι μπορούν οποιαδήποτε στιγμή (εφόσον το ζητήσουν) να

αναλάβουν αρμοδιότητες των Περιφερειών στον κοινωνικό τομέα. Για να εξασφαλιστεί η

συνεχής και ομαλή αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων, μια Επιτροπή που αποτελείται από τον

Πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου και τους Δημάρχους των Δήμων στην Περιφέρεια,

πρέπει τουλάχιστον μία (1) φορά σε κάθε εκλογική περίοδο, να συζητά εάν θα ήταν

προτιμότερο να επιτρέψουν στο Δήμο να αναλάβει την ευθύνη για ένα συγκεκριμένο

κοινωνικό ίδρυμα.

Επιπροσθέτως, εάν κάποιος ηλικιωμένος δεν μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του, ο

Δήμος έχει την ευθύνη να του παράσχει βοήθεια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να πάει

είτε ένας υπάλληλος στο σπίτι του ηλικιωμένου για να τον βοηθήσει, είτε ο ηλικιωμένος έχει

τη δυνατότητα να εισαχθεί σε κάποιο κέντρο φροντίδας (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής

Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/) (Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).

77

Ειδική Εκπαίδευση

Στη Δανία, η πρωτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα των

Δήμων. Το δανικό Σύνταγμα ορίζει ότι ο καθένας δικαιούται δωρεάν πρωτοβάθμια

εκπαίδευση. Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση παρέχεται σε παιδιά ηλικίας από ένα (1) έως εννέα

(9) ετών. (Folketing, 1996).

Πριν από τη μεταρρύθμιση του 2007, οι Κομητείες και οι Δήμοι είχαν από κοινού την

ευθύνη για την ειδική εκπαίδευση. Μετά τη μεταρρύθμιση, αυτή η αρμοδιότητα ανήκει

αποκλειστικά στους Δήμους. Αυτό σημαίνει ότι οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για την παροχή

ειδικής εκπαίδευσης σε μικρά παιδιά αλλά και ενηλίκους.

Παροχή υπηρεσιών σε επιχειρήσεις

Οι Δήμοι έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν συνεχείς και υψηλού επιπέδου υπηρεσίες

προς τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες, στοχεύοντας στην καθημερινή επαφή με τον

επιχειρηματικό κλάδο. Η δημιουργία ενός ισχυρού και ανταγωνιστικού επιχειρηματικού

περιβάλλοντος αποτελεί τη βάση για τη γενικότερη ανάπτυξη των περιοχών. Η τελευταία

μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, σε συνδυασμό με τη νέα «Πράξη για την

Προώθηση της Επιχειρηματικότητας», έδωσε τη δυνατότητα στους Δήμους να συμβάλλουν

στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των περιοχών τους. Οι Δήμοι πλέον καθίστανται το

μοναδικό σημείο πρόσβασης για τους επιχειρηματίες. Παράλληλα, στα Περιφερειακά fora

για την ανάπτυξη συνεργάζονται οι Δήμοι με τις Περιφέρειες.

Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και οδικό δίκτυο

Οι αρμοδιότητες που αφορούν στη δημοτική και περιφερειακή δημόσια συγκοινωνία

με λεωφορείο αναλαμβάνονται από νέες εταιρείες μεταφοράς, που ιδρύονται από τις

Περιφέρειες. Ο κάθε Δήμος συμμετέχει σε μία εταιρεία μεταφοράς. Από τα εννέα (9) μέλη

των εκτελεστικών επιτροπών των εταιρειών, τα δύο (2) διορίζονται από την Περιφέρεια και

τα επτά (7) από τους Δήμους. Οι εν λόγω εταιρείες είναι υπεύθυνες για τα λεωφορεία, τις

τιμές των εισιτηρίων, τα προγράμματα, καθώς και το συντονισμό και το σχεδιασμό. Επίσης,

είναι υπεύθυνες για το ιδιωτικό σιδηροδρομικό δίκτυο και τη μετακίνησ η των ΑΜΕΑ

(Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης : www.kl.dk/English/)


78

Φύση, περιβάλλον και περιβαλλοντικός σχεδιασμός

Οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, τη διαχείριση των

υδάτινων πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος. Τοπικά σχέδια πληροφορούν τους

πολίτες, τις επιχειρήσεις και τις διάφορες οργανώσεις για τους κανόνες, τους στόχους και τις

κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη των αστικών περιοχών, καθώς και της υπαίθρου

του Δήμου. Οι αρμοδιότητες των Δήμων αφορούν ιδίως στην εποπτεία, την προετοιμασία

ρυθμίσεων και την έκδοση αδειών.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να γίνει αναφορά στο Δήμο Thisted της Δανίας, που

αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα Δήμου, διότι εφαρμόζει ολοκληρωμένες δράσεις για την

καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προώθηση της τοπικής οικονομικής

ανάπτυξης.

Ο Δήμος Thisted είναι μια αγροτική παραθαλάσσια περιοχή, καλύπτει μια περιοχή

1072 τετραγωνικών χιλιομέτρων και έχει συνολικό πληθυσμό 45.549 κατοίκους, σύμφωνα με

την απογραφή του 2008. Ο ενεργειακός σχεδιασμός που εφαρμόζει είναι πολύ επιτυχημένος

και η στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη του Δήμου συνδυάζει αρμονικά τις βιομηχανικές

δραστηριότητες με την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημιουργία θέσεων

απασχόλησης.

Ο Δήμος Thisted αποτελεί ένα Δήμο πρωτοπόρο όσον αφορά στην ανάληψη δράσεων

φιλικών προς το περιβάλλον. Μάλιστα καλύπτει εξολοκλήρου τις ανάγκες του για

ηλεκτρισμό και το 85% των αναγκών του για θέρμανση από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,

μειώνοντας με αυτό τον τρόπο τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά περίπου 90.000

τόνους το χρόνο. Η ενέργεια παράγεται από τον άνεμο, το βιοαέριο, τη βιομάζα, τη

γεωθερμία και τον ήλιο.

Ιδιαίτερα ο άνεμος συμβάλλει κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην παραγωγή ενέργειας. Ο

Δήμος διαθέτει 252 ανεμόμυλους, η παραγωγή των οποίων το 2006, ήταν αρκετή για να

καλύψει το 68% της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος στο Δήμο. Όλοι οι ανεμόμυλοι

ανήκουν στο Δήμο, με αποτέλεσμα τα έσοδα από την παραγωγή ενέργειας να παραμένουν

στην τοπική κοινότητα και να συμβάλλουν στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας. Επίσης, με

αυτό τον τρόπο ενισχύεται η απασχόληση, εφόσον ένας σημαντικός αριθμός εργαζομένων

απασχολούνται σε αυτό τον τομέα.

Ο Δήμος Thisted ξεκίνησε τη δραστηριοποίησή του στον εν λόγω κλάδο το 1982,

όταν το Σκανδιναβικό Κέντρο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εγκαθιδρύθηκε στην

περιοχή. Αυτό το Κέντρο αποτελεί μια μη κερδοσκοπική, ανεξάρτητη οργάνωση, που

79

πραγματοποιεί έρευνες και παρέχει κατάρτιση και πληροφόρηση για την εξοικονόμηση

ενέργειας και την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων (Committee of the Regions, 2009).

Μάλιστα, το 1997 η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε ως στόχο το ποσοστό των

ανανεώσιμων πηγών για την παραγωγή ενέργειας να φτάσει το 12% έως το 2010 στις χώρες

της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δόκιμο κρίνεται να υπογραμμισθεί ότι η Δανία είναι μία από τις

χώρες που έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο σε αυτό το πεδίο, ενώ η Ελλάδα θα πρέπει να

προσπαθήσει πολύ και να προωθήσει περισσότερο την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες

πηγές. Η Ελλάδα, μια χώρα πλούσια σε φυσικούς πόρους, θα μπορούσε να εμπνευστεί από τις

δράσεις που έχει αναλάβει ο Δήμος και να εκμεταλλευτεί το ενεργειακό δυναμικό της, με

στόχο να καταστεί η χώρα λιγότερο ενεργοβόρα και ταυτόχρονα περισσότερο φιλική προς το

περιβάλλον. Σε αυτό τον τομέα, η ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση θα μπορούσε να

διαδραματίσει καίριο ρόλο (Committee of the Regions, 2007).


Οι τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για τη χρηματοδότηση των τοπικών ιδρυμάτων,

καθώς και πολλών πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στόχος είναι η τοπική δέσμευση για τον

πολιτισμό. Είναι υποχρεωτικό πλέον σε κάθε Δήμο να υπάρχει ένα μουσικό σχολείο. (Κάθε

Δήμος μπορεί να αποφασίσει εάν θα είναι δημόσιο ή ιδιωτικό ).

Επίσης, οι τοπικές αρχές ενθαρρύνουν τον αθλητισμό. Σύμφωνα με τη νομοθεσία,

είναι υποχρεωμένες να ενισχύουν τις τοπικές αθλητικές δραστηριότητες, αν και πολλές φορές

κάνουν πολλά περισσότερα από αυτό. Για παράδειγμα, αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να

ιδρύσουν αθλητικά κέντρα, έτσι ώστε να παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες στους αθλητές του

τόπου τους.

Ακόμη, οι Δήμοι είναι υπεύθυνοι για τις δημόσιες βιβλιοθήκες, στις οποίες κάποιος

όχι μόνο μπορεί να δανειστεί βιβλία, αλλά και να αναζητήσει πληροφορίες στο Διαδίκτυο.

Γενικά, τα θέματα του πολισμού αποτελούν προτεραιότητα για τους δανικούς Δήμους,

δεδομένου ότι η πλούσια πολιτιστική ζωή συμβάλλει στην προσέλκυση πολιτών και

τουριστών (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης :

www.kl.dk/English/)(Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).

80

Υπηρεσίες προς τον πολίτη

Η τελευταία μεταρρύθμιση έδωσε τη δυνατότητα στα κέντρα εξυπηρέτησης του

πολίτη (καταστήματα μιας στάσης) να αναλάβουν περισσότερες διοικητικές δράσεις για τους

πολίτες. Έτσι, οι πολίτες μπορούν να απευθύνονται σε ένα μόνο μέρος, ανεξάρτητα από τη

δημόσια αρχή που έχει την τελική ευθύνη για το χειρισμό της υπόθεσης. Συνεπώς, όταν ένας

πολίτης αιτείται διαβατήριο ή άδεια οδήγησης, μπορεί να στείλει μια φωτογραφία και μια

αίτηση στο Δήμο, να πληρώσει το ανάλογο ποσό και στη συνέχεια να τα παραλάβει από τον

ίδιο το Δήμο, παρόλο που η υπεύθυνη αρχή για την έκδοση των εν λόγω εγγράφων είναι η

αστυνομία.

Αρμοδιότητες των Περιφερειών

Η νομοθεσία περιορίζει τις αρμοδιότητες των Περιφερειών και ως εκ τούτου οι

Περιφέρειες δεν μπορούν να αναλάβουν άλλες αρμοδιότητες, εκτός από αυτές που

αναφέρονται ρητά στη νομοθεσία.


Η κύρια αρμοδιότητα των Περιφερειών είναι η υγειονομική περίθαλψη. Οι

Περιφέρειες είναι υπεύθυνες για την παροχή υπηρεσιών από τα νοσοκομεία, τους ειδικούς

και τους γενικούς γιατρούς, καθώς και για την ασφάλιση. Ένας από τους στόχους της ίδρυσης

των 5 Περιφερειών ήταν η βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας προς τους ασθενείς .

Για να εξασφαλιστεί η συντονισμένη δράση μεταξύ των Περιφερειών και των Δήμων

στον τομέα της υγείας (θεραπείες, αποκατάσταση, πρόληψη), οι φορείς αυτοί συνεργάζονται

μέσω των Συντονιστικών Επιτροπών Υγείας. Οι δαπάνες των Περιφερειών στον τομέα της

υγείας χρηματοδοτούνται από κρατικές επιχορηγήσεις και από τους Δήμους.

Περιφερειακή ανάπτυξη

Στις πιο σημαντικές αναπτυξιακές αρμοδιότητες του Περιφερειακού Συμβουλίου

συγκαταλέγεται η προετοιμασία των Περιφερειακών Αναπτυξιακών Σχεδίων, τα οποία

81

περιλαμβάνουν το όραμα για την ανάπτυξη της Περιφέρειας (αστικές και αγροτικές περιοχές,

περιβάλλον, επιχειρήσεις, τουρισμός, απασχόληση, εκπαίδευση και πολιτισμός). Τα

Περιφερειακά fora για την ανάπτυξη αποτελούνται από εκπροσώπους του επιχειρηματικού

κλάδου, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, της αγοράς εργασίας, καθώς και από πολιτικά

πρόσωπα των Περιφερειών και των Δήμων. Αυτά τα fora είναι υπεύθυνα για την

παρακολούθηση της περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης.

Κοινωνικός τομέας

Οι Περιφέρειες έχουν τη θεσμική υποχρέωση να παρέχουν κοινωνικές υπηρεσίες

στους Δήμους. Οι Περιφέρειες έχουν αναλάβει από το 2007 όλα τα ιδρύματα, που είχαν υπό

την εποπτεία τους οι Κομητείες, εκτός εάν έχει υπάρξει προηγούμενη συμφωνία για την

ανάθεση της λειτουργίας συγκεκριμένων ιδρυμάτων στο Δήμο.

Όσον αφορά στη θεσμική υποχρέωση των Περιφερειών για την παροχή κοινωνικών

υπηρεσιών και ειδικής εκπαίδευσης, κάθε Περιφέρεια μπορεί να συμφωνήσει γι’ αυτά τα

ζητήματα με τους Δήμους, που βρίσκονται εντός αυτής. Η συμφωνία ορίζει :

το συνολικό αριθμό των χώρων, που το Περιφερειακό συμβούλιο μπορεί να διαθέσει

στους Δήμους

τις ανάγκες των Δήμων σε Περιφερειακές υπηρεσίες

τον προϋπολογισμό τους σε τριετή ορίζοντα. (Επίσημη ιστοσελίδα των Περιφερειών

της Δανίας: www.arf.dk) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

Γενικά, σε σύγκριση με το μέσο όρο των κρατών - μελών του Οργανισμού

Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, η Δανία δαπανά υψηλότερο ποσοστό στην

κοινωνική προστασία και εκπαίδευση, αποδεικνύοντας ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση

προσφέρει τις περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες. Ειδικότερα, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η

Δανία αποτελεί μια χώρα με αποκεντρωμένο εκπαιδευτικό σύστημα. Στις χώρες με τέτοιου

είδους εκπαιδευτικό σύστημα, η Κεντρική Διοίκηση έχει την ευθύνη της θεσμοθέτησης των

γενικών σκοπών της παιδείας και του ορισμού του γενικού πλαισίου λειτουργίας όλων των

επιπέδων εκπαίδευσης. Η Δανική εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν από το δανικό δημόσιο

σχολείο, που λειτουργεί υπό την ευθύνη των τοπικών αρχών. Οι τοπικές αρχές διοικούν τα

σχολεία και διαχειρίζονται τους μισθούς, τα κτήρια και τους εκπαιδευτικούς πόρους (OECD,

20091).

82

Ενώ, λοιπόν, οι δανικές τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για τα θέματα που σχετίζονται

με τον καθορισμό του περιεχομένου και του αναλυτικού προγράμματος σπουδών, με την

πιστοποίηση, την πρόσληψη του διδακτικού προσωπικού και τη χρηματοδότηση της

εκπαίδευσης, στη χώρα μας, όπως και γενικότερα στις χώρες με συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό

σύστημα, ο ρόλος των οργάνων κοινωνικής συμμετοχής και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

περιορίζεται σε θέματα λειτουργίας των σχολικών μονάδων. Μάλιστα η δυνατότητα

παρέμβασής τους περιορίζεται στην απλή έκφραση γνώμης. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά

και οι τοπικοί κοινωνικοί φορείς, όπως οι γονείς, οι συνδικαλιστικές ενώσεις των

εκπαιδευτικών έχουν καταστεί συμμέτοχοι στη διοίκηση της εκπαίδευσης και των σχολικών

μονάδων, αλλά σε ρόλο εισηγητικό, συμβουλευτικό μόνο για θέματα διαχείρισης και

λειτουργίας και όχι για θέματα που άπτονται της ουσίας και του περιεχομένου της

εκπαίδευσης.

Η αποκέντρωση του περιεχομένου της εκπαίδευσης, με την έννοια να δοθεί στην

ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση και κοινωνία η δυνατότητα να συνδιαμορφώνει, με βάση τις

τοπικές ιδιαιτερότητες, την τοπική ιστορία και τον πολιτισμό τα προγράμματα σπουδών μέσα

στο πλαίσιο της εθνικής πολιτικής παραμένει το ζητούμενο. Το δανικό μοντέλο αποδεικνύει

ότι μια ισχυρή Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι σε θέση και οφείλει να προσφέρει υπηρεσίες,

όπως η εκπαίδευση και η κοινωνική πρόνοια (ΕΕΤΑΑ, 2006).

Εν κατακλείδι, οι Page και Goldsmith διακρίνουν δύο βασικές ομάδες συστημάτων

Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εκείνη των βορείων χωρών, όπως η Δανία και εκείνη των νοτίων

χωρών, όπως η Ελλάδα. Στις νότιες χώρες, όπως η Ελλάδα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση

χαρακτηρίζεται από μικρό σχετικά όγκο αρμοδιοτήτων, χαμηλό βαθμό αυτοτέλειας (ιδίως ως

προς την τοπική φορολογία και τις τοπικές ρυθμίσεις) και ισχυρές προσβάσεις των τοπικών

ηγετών στο Κεντρικό Κράτος. Αντίθετα, τα συστήματα Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Βόρειας

Ευρώπης, όπως της Δανίας, χαρακτηρίζονται από ισχυρή αποσυγκέντρωση πολλών και

σημαντικών αρμοδιοτήτων, υψηλό βαθμό αυτοτέλειας (και ως προς τη φορολογία) και

ασθενείς προσβάσεις των τοπικών ηγετών στο Κεντρικό Κράτος (Page & Goldsmith, 1987).

83

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν καταβληθεί από τον πολιτικό κόσμο της χώρας

έντονες προσπάθειες για την υπέρβαση του συγκεντρωτισμού, που απέδωσε στο ελληνικό

Κράτος τον «τίτλο» του συγκεντρωτικότερου στην Ευρώπη. Τα αλλεπάλληλα κύματα

μεταφοράς αρμοδιοτήτων προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις Περιφερειακές Υπηρεσίες,

με σημαντικές τομές την καθιέρωση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, του Προγράμματος

«Καποδίστριας» και του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, αναβάθμισαν θεαματικά τη

θέση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο πολιτικό - διοικητικό μας σύστημα, χωρίς, ωστόσο, να

την καταστήσουν τόσο ισχυρή και αποτελεσματική, όσο απαιτούν οι ανάγκες για την

εξυπηρέτηση του πολίτη, την ανάπτυξη της χώρας και την εναρμόνιση στο ευρωπαϊκό

κεκτημένο (Δρόσος, 2009, σελ.1,2).

Η Δανία, η οποία αποτελεί ένα αποκεντρωμένο Κράτος με ισχυρή Τοπική

Αυτοδιοίκηση (OECD, 20093, σελ.2), μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για το ελληνικό

Κράτος, για τη δημιουργία μιας σταθερής και σύγχρονης Αυτοδιοικητικής δομής. Οι

προτάσεις για την αναδιοργάνωση της διοίκησης, όπως προέκυψαν στην παρούσα εργασία

μέσα από τη σύγκριση της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τη δανική είναι οι εξής :

1) Αντιμετώπιση του φαινομένου του πολυκερματισμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η εξέλιξη του αριθμού των διοικητικών μονάδων της πρωτοβάθμιας Τοπικής

Αυτοδιοίκησης της Ελλάδας και της Δανίας παρουσιάζεται στο παρακάτω σχήμα:

Πίνακας 13: Η εξέλιξη του αριθμού των ΟΤΑ α΄ βαθμού Ελλάδας – Δανίας

Διοικητικές Μονάδες 1950 2006 2010

ΟΤΑ α΄ βαθμού Ελλάδας 5.775 1.034 1.034

ΟΤΑ α΄ βαθμού Δανίας 1.375 275 98

Πηγή: Ιδία επεξεργασία από:

α) Αθανασόπουλος, 2000, σελ.63

β) Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, 2001

γ) Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης: www.kl.dk/English/Local-

Government-Reform/ (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010).

84

Όπως προκύπτει και από τον ανωτέρω πίνακα, το φαινόμενο του πολυκερματισμού

της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν ήταν χαρακτηριστικό μόνο της Ελλάδας, αλλά και της

Δανίας. Ωστόσο, στη Δανία το πρόβλημα λύθηκε με τη μεταρρύθμιση του 1970, ενώ στην

Ελλάδα το Πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας» για τη συνένωση των ΟΤΑ καθυστέρησε

αρκετά χρόνια. Οι εν λόγω συνενώσεις μείωσαν τον αριθμό των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ κατά

80% το 1970 στη Δανία και κατά 80% το 1997 στην Ελλάδα (Χλέπας, 19991, σελ.378).

Παρόλα αυτά, η σημερινή ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση παραμένει κατακερματισμένη,

ιδίως αν συγκρίνουμε τη δομή της με την αντίστοιχη της Δανίας. Η Δανία, μετά τη

μεταρρύθμιση του 2007, έχει μειώσει σε σημαντικό βαθμό τον αριθμό των Δήμων, οι οποίοι

δεν ξεπερνούν τους 98. Αντίθετα, η Ελλάδα έχει το δεκαπλάσιο αριθμό πρωτοβάθμιων ΟΤΑ,

αν και το μέγεθος της χώρας είναι μόνο διπλάσιο του μεγέθους της Δανίας.

Γι’ αυτό το λόγο αναγκαία κρίνεται η ανασυγκρότηση της πολυβάθμιας

Αυτοδιοίκησης. Η νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης (Σχέδιο «Καλλικράτης») προβλέπει

τη συνένωση των Δήμων σε λιγότερους από 370 και τη θεμελίωση της αιρετής

Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, η οποία θα προέλθει από τη συνένωση των υφισταμένων

Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, που καταργούνται. Συνεπώς, οι σημερινές 54 Νομαρχιακές

Αυτοδιοικήσεις, οι 3 διευρυμένες Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις και τα 19 Επαρχεία, δηλαδή

ένα σύνολο 76 διοικητικών ενοτήτων, εξελίσσονται σε 13 Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις

(Σχέδιο «Καλλικράτης», 2010).

85

2) Κράτος – Επιτελείο & Αποκέντρωση – Αυτοδιοίκηση

Βάσει του επιτελικού του προσανατολισμού, το Κράτος περιορίζει δραστικά την

άμεση παρέμβασή του στην οικονομία και την κοινωνία, διαμορφώνοντας, αντίθετα προς τον

κρατικό παρεμβατισμό, ένα γενικό σχεδιαστικό, ρυθμιστικό, επικουρικό και ελεγκτικό ρόλο.

Οι κεντρικές δημόσιες υπηρεσίες ασκούν επιτελικές μόνο αρμοδιότητες (στρατηγικού

σχεδιασμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης), εκχωρώντας το σύνολο των εκτελεστικών

αρμοδιοτήτων σε φορείς Τοπικής και Περιφερειακής Αποκέντρωσης και Αυτοδιοίκησης.

Παράλληλα με την αποκρατικοποίηση των, επιχειρηματικών κυρίως, δραστηριοτήτων

του Κράτους, η αρχή της επικουρικότητας επιβάλλει τη διεύρυνση του τεκμηρίου της

αρμοδιότητας των αποκεντρωμένων και αυτοδιοικούμενων υπηρεσιών του. Η ελάφρυνση του

«υδροκέφαλου» Κράτους και η αντικατάστασή του από ένα ευέλικτο Κράτος – «εγκέφαλο»,

πρέπει να συντελεστεί με τη μεταφορά αρμοδιοτήτων και ευθυνών τόσο προς τον ιδιωτικό

τομέα της οικονομίας, όσο και τις λοιπές οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και την

Αυτοδιοίκηση (Μακρυδημήτρης, 1999, σελ.381).

Ως προς τη συνεργασία του ιδιωτικού τομέα με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, στη Δανία,

υφίσταται η δυνατότητα ανάθεσης δημόσιων υπηρεσιών σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, με σκοπό

την τόνωση του ανταγωνισμού και την παροχή ευρύτερης επιλογής υπηρεσιών προς τους

πολίτες. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το Σύμβουλο του Πρέσβη της Δανικής

Πρεσβείας στην Αθήνα, κ. Jesand Andersen, οι δανικές ιδιωτικές εταιρείες προσφέρουν τις

υπηρεσίες τους με τους ίδιους όρους, που τις προσφέρουν και οι δημοτικές επιχειρήσεις. Το

γεγονός αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν στους πολίτες

ανεξαρτήτως της δημοτικής ή ιδιωτικής φύσης της επιχείρησης.

Όσον αφορά στον τομέα των αρμοδιοτήτων, υπογραμμίζεται ότι η δανική Κεντρική

Κυβέρνηση συγκεντρώνει πάνω από το 70% των εσόδων, αλλά πραγματοποιεί περίπου το

33% όλων των δαπανών του δημόσιου τομέα, γεγονός που αποδεικνύει ότι η πλειονότητα

των αγαθών και των υπηρεσιών παρέχονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση (OECD, 20093,

σελ.2). Ως εκ τούτου, οι τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για τα σημαντικότερα καθημερινά

ζητήματα, που απασχολούν τους πολίτες. Ειδικότερα, διαδραματίζουν καίριο ρόλο στον

τομέα της υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής πρόνοιας, ενώ στην Ελλάδα αυτές οι

λειτουργίες εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Κράτους.

Συνεπώς, αναγκαία κρίνεται στη χώρα μας η σαφής κατανομή των αρμοδιοτήτων

μεταξύ των επιπέδων Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, η αξιοποίηση της αρχής της

86

συνεταιρικότητας και η λήψη των αποφάσεων εγγύτερα στον πολίτη, με βάση την αρχή της

αποτελεσματικότητας και της οικονομίας. Προς αυτή την κατεύθυνση, κινείται και το

Πρόγραμμα «Καλλικράτης», που ορίζει ότι οι νέοι Δήμοι αναλαμβάνουν νέες αρμοδιότητες,

όπως:

η πρόνοια και η προστασία της δημόσιας υγείας

η ανέγερση σχολικών κτηρίων

η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού

η ένταξη των μεταναστών

οι πολεοδομικές εφαρμογές

ο υγειονομικός έλεγχος

η προστασία της παιδικής και τρίτης ηλικίας

οι λαϊκές αγορές

οι αδειοδοτήσεις και ο έλεγχος συγκεκριμένων τοπικών, οικονομικών και κοινωνικών

δραστηριοτήτων

η πολιτική προστασία (Σχέδιο «Καλλικράτης», 2010).

87

3) Ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από τις

επιχορηγήσεις, θα πρέπει να εξασφαλίζονται οι αναγκαίοι πόροι για την άσκηση των

αρμοδιοτήτων της, με τρόπο ώστε να ενισχύεται η αυτοτέλειά της, καθώς και η ικανότητά της

να σχεδιάζει και να υλοποιεί έργα.

Τα έσοδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ως ποσοστό του ΑΕΠ, θεωρούνται διεθνώς ως

δείκτης αποκέντρωσης των Κρατών. Ενώ, λοιπόν, το 2008 τα έσοδα της δανικής Τοπικής

Αυτοδιοίκησης ως ποσοστό του ΑΕΠ της, αποτελούσαν το 33,2%, κατατάσσοντάς την στην

1η θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, το ελληνικό Κράτος αποδεικνύεται από τα πιο

συγκεντρωτικά κράτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, το αντίστοιχο ποσοστό των

εσόδων της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήταν 2,7%, όταν ο μέσος όρος των 27 χωρών

της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν 11,3% (Επίσημη ιστοσελίδα της Κεντρικής Ένωσης Δήμων

και Κοινοτήτων: www.kedke.gr) (Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010).

Βάσει των ανωτέρω, συμπεραίνουμε ότι η δανική Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει

οικονομική αυτοδυναμία, η οποία στηρίζεται κυρίως σε ένα εξελιγμένο σύστημα

φορολόγησης. Χαρακτηριστικό αποτελεί το γεγονός ότι τα φορολογικά έσοδά της από

φόρους εισοδήματος και περιουσίας ως ποσοστό του ΑΕΠ έφτασαν το 2008 το 10,7% (το 2ο

μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης), ενώ το αντίστοιχο

ποσοστό για την ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση ήταν μόνο 0,1% (Επίσημη ιστοσελίδα της

Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων: www.kedke.gr) (Τελευταία επίσκεψη:

30/05/2010). Το μεγάλο ποσοστό που παρατηρείται στη δανική Τοπική Αυτοδιοίκηση,

οφείλεται στο γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος του Φόρου Εισοδήματος (70%) αποτελεί τοπικό

φόρο (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης:


Για την ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ, το Πρόγραμμα

«Καλλικράτης» δεν αποσκοπεί μόνο στην εξοικονόμηση πόρων μέσω του περιορισμού του

αριθμού των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων ή της αξιοποίησης οικονομιών κλίμακας,

αλλά θεσπίζει και την οικονομική στήριξη των δύο βαθμίδων Αυτοδιοίκησης με σύνδεση των

πόρων τους με το Φόρο Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων, το Φόρο

Προστιθέμενης Αξίας και το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, οι Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι (ΚΑΠ) των

Δήμων προέρχονται από τις παρακάτω πηγές εσόδων του Κρατικού Προϋπολογισμού :

88

Α) το 20% των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Εισοδήματος

Φυσικών και Νομικών Προσώπων

Β) το 12% των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Προστιθέμενης

Αξίας

Γ) το 50% των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Ακίνητης

Περιουσίας

Επίσης, οι ΚΑΠ των Περιφερειών προέρχονται από τις παρακάτω πηγές εσόδων του

Κρατικού Προϋπολογισμού:

A) το 4% των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Προστιθέμενης

Αξίας

Β) το 2,4 % των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Εισοδήματος

Φυσικών και Νομικών Προσώπων (Σχέδιο «Καλλικράτης», 2010).

89

4) Ενίσχυση της διαφάνειας

Η διαφάνεια στην άσκηση των δημόσιων πολιτικών από τους ΟΤΑ συνδέεται

άρρηκτα με τη χρηστή διοίκηση, την εμβάθυνση της δημοκρατικής λειτουργίας και την

ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής. Το δικαίωμα της πλήρους πρόσβασης σε όλα τα

δημόσια έγγραφα, που ισχύει στη Δανία, χωρίς να διατυπώνονται διαμαρτυρίες για

παραβίαση των προσωπικών δεδομένων των πολιτών, αποδεικνύει ότι η διαφάνεια μπορεί να

επιτευχθεί, αν πραγματικά το θέλουμε.

Σε αυτό το πλαίσιο κινείται το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», το οποίο προωθεί τη

διαφάνεια στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της Ηλεκτρονικής

Διακυβέρνησης. Ειδικότερα, προβλέπει την υποχρέωση των ΟΤΑ να αναρτούν κάθε πράξη

στο Διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων για τη λειτουργία των συλλογικών

οργάνων, καθώς και των προκηρύξεων, διαγωνισμών, προμηθειών, προσλήψεων και

συμβάσεων. Εξασφαλίζεται με αυτό τον τρόπο, το δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στην

πληροφόρηση, η άσκηση κοινωνικού ελέγχου στις πράξεις των ΟΤΑ και η εφαρμογή της

πολιτικής λογοδοσίας.

Στην ενίσχυση της διαφάνειας, συμβάλλει και η θεσμοθέτηση της Αυτοτελούς

Υπηρεσίας Εποπτείας των ΟΤΑ, η οποία αποτελεί αποκεντρωμένη υπηρεσία του

Υπουργείου Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, με

αποκλειστική αρμοδιότητα τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεων των ΟΤΑ. Η Υπηρεσία

αυτή εμφανίζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, διότι είναι μεν αποκεντρωμένη υπηρεσία του εν

λόγω Υπουργείου, όμως διασφαλίζονται για το προσωπικό της εγγυήσεις ανεξαρτησίας,

προκειμένου να επιτελεί το έργο της χωρίς οποιουσδήποτε επηρεασμούς και παρεμβάσεις.

Επίσης, επικεφαλής της Υπηρεσίας τίθεται ανώτατος επί θητεία υπάλληλος με σπουδές στη

νομική επιστήμη, ο οποίος επιλέγεται με διαφανή και αξιοκρατική διαδικασία και διαθέτει

αυξημένα προσόντα, που εγγυώνται ότι ο έλεγχος νομιμότητας ασκείται από νομικό με

αυξημένο κύρος και προσόντα (Σχέδιο «Καλλικράτης», 2010).

90

5) Διαδικασίες και πρακτικές επίλυσης συγκρούσεων - Συναίνεση

Η Δανία είναι η χώρα της συναίνεσης. Τα πολιτικά κόμματα δαπανούν πολύ χρόνο σε

συζητήσεις για την εναρμόνιση των διαφορετικών απόψεων (Jørgensen, 2002). Όταν

προκύπτουν συγκρούσεις σε τοπικό επίπεδο, το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση του είδους

της σύγκρουσης, αν δηλαδή πρόκειται για σύγκρουση πολιτικής ή διοικητικής φύσης. Εάν

είναι πολιτικής φύσης, οι εκπρόσωποι των πολιτικών κομμάτων σε τοπικό επίπεδο σε

συνεργασία με τα εθνικά κόμματα, προσπαθούν να συμβιβαστούν. Για παράδειγμα, οι

εκπρόσωποι της Ένωσης Δήμων χρειάστηκε να πραγματοποιήσουν 14 συναντήσεις σε

ενάμισι χρόνο για να συμφωνήσουν για την τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση, με την οποία

καταργήθηκαν τα 2/3 των Δήμων. Εάν το πρόβλημα είναι διοικητικής φύσης, υπάρχει

βοήθεια από ειδικούς σε σχετικά θέματα, με στόχο να βρεθεί μια λύση σύμφωνη με τους

νόμους.

Αντίθετα, στην περίπτωση της χώρας μας, όσον αφορά στο Πρόγραμμα «Ιωάννης

Καποδίστριας», μολονότι η ΚΕΔΚΕ το υιοθέτησε με πολύ μεγάλη πλειοψηφία σε ειδικό

συνέδριό της, όλα σχεδόν τα κόμματα της αντιπολίτευσης έσπευσαν να καταδικάσουν τη

μεταρρυθμιστική αυτή πρωτοβουλία (Σούλτη, 1997, σελ.4). Με δεδομένη λοιπόν και την

αρνητική στάση των αντίπαλων πολιτικών δυνάμεων, δεν υπήρχαν περιθώρια για

επιβράδυνση των ρυθμών προώθησης του όλου εγχειρήματος, προκειμένου να υπάρξει

αρτιότερη προετοιμασία, να αναπτυχθεί ευρύτερος διάλογος και να επιτευχθεί διακομματική

συναίνεση (Τομάρα - Σιδέρη, 1999), όπως ακριβώς συνέβη στη Δανία, (που πραγματοποίησε

αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις το 1970 και το 2007) (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής

Τοπικής Αυτοδιοίκησης: www.kl.dk/English/Local-Government-Reform/)(Τελευταία

επίσκεψη: 30/05/2010). Παρόμοιες αντιδράσεις για τις συνενώσεις Δήμων συνεχίζονται έως

σήμερα με το σχέδιο «Καλλικράτης».

91

6) Εμβάθυνση της δημοκρατίας, μέσω της συμμετοχής των πολιτών

Στη Δανία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση υιοθέτησε ουσιαστικές πρωτοβουλίες, οι οποίες

επέτρεψαν τη συνεργασία της με την Κοινωνία των Πολιτών. Έτσι, πρόσφατα, ένας αριθμός

Δημοτικών Συμβουλίων διεξήγαγαν συμβουλευτικά δημοψηφίσματα σε σχέση με τη νέα

μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκειμένου να καταγράψουν την άποψη της

τοπικής κοινωνίας για τις συνενώσεις γειτονικών Δήμων. Επιπλέον, σύμφωνα με τον

Προϊστάμενο του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Γραφείου του Δημάρχου της Κοπεγχάγης,

κ. Carsten Krabbe, τα 12 Συμβούλια «γειτονιάς», που λειτουργούν στην πόλη, ενισχύουν την

επικοινωνία του Δημοτικού Συμβουλίου με τους δημότες. Παράλληλα, το γεγονός ότι εννέα

(9) στα δέκα (10) νοικοκυριά στη Δανία έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο δίνει τη δυνατότητα

στα Δημοτικά Συμβούλια να εφαρμόσουν πρακτικές ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και

ηλεκτρονικής επικοινωνίας με τους πολίτες (Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής

Αυτοδιοίκησης: www.kl.dk/English/Local-Government Reform/) (Τελευταία επίσκεψη:

30/05/2010).

Στην Ελλάδα, η λαϊκή συμμετοχή στις τοπικές υποθέσεις προωθήθηκε ιδιαίτερα με τη

θέσπιση του νέου Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα. Ωστόσο, έως σήμερα, η ανάδειξη του

ρόλου της Κοινωνίας των Πολιτών δεν έχει επιτευχθεί πλήρως. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, το

Πρόγραμμα «Καλλικράτης», καθιερώνει ένα νέο θεσμό διαβούλευσης, την Επιτροπή

Διαβούλευσης, στους Δήμους με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων και στις αιρετές

Περιφέρειες. Η Επιτροπή Διαβούλευσης προσφέρει τη δυνατότητα συγκροτημένης,

θεσμοποιημένης και ανοικτής συμμετοχής και ανταλλαγής επιχειρημάτων με εκπροσώπους

της τοπικής κοινωνίας, οι οποίοι μέχρι σήμερα αναζητούσαν μεμονωμένα την πρόσβαση και

επιρροή στην ηγεσία του ΟΤΑ. Τα μέλη του Συμβουλίου της προέρχονται από τους

παραγωγικούς φορείς του Δήμου ή της Περιφέρειας (εκπρόσωποι εργαζομένων,

επιχειρήσεων, επιστημονικοί σύλλογοι, ομάδες πολιτών), οι οποίοι επιλέγονται από το

Δημοτικό ή Περιφερειακό Συμβούλιο και από δημότες, οι οποίοι κληρώνονται από το σύνολο

των εγγεγραμμένων στους οικείους εκλογικούς καταλόγους.

Επιπροσθέτως, προβλέπεται η επαναφορά του θεσμού των συνελεύσεων των

Τοπικών Κοινοτήτων. Ειδικότερα, καλούνται οι κάτοικοι και οι φορείς της Τοπικής

Κοινότητας, τουλάχιστον μία φορά κατ’ έτος σε συνέλευση και προτείνουν στα αρμόδια

όργανα του Δήμου τις δράσεις που θα πρέπει να αναληφθούν, ανάλογα με τις ανάγκες των

κατοίκων της Τοπικής Κοινότητας και τις προτεραιότητες για την τοπική ανάπτυξη (Σχέδιο

«Καλλικράτης», 2010).

92

Συνεπώς, με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», η τοπική συμμετοχή δεν αποτελεί μόνο

ένδειξη του βαθμού εκδημοκρατισμού του όλου εγχειρήματος της Αυτοδιοίκησης, αλλά και

ουσιώδη όρο της αποτελεσματικής εφαρμογής του στην πράξη (Μακρυδημήτρης και συν,

2003).

7) Ενδυνάμωση και παρότρυνση του ανθρώπινου δυναμικού

Στη Δανία, όπως επισημάνθηκε από τα στελέχη του Δήμου της Κοπεγχάγης, η

εργασιακή σχέση των υπαλλήλων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δε διέπεται από σχέση

μονιμότητας. Επιπροσθέτως, η πρόσληψη και εξέλιξη στο φορέα, καθώς και το μισθολογικό

καθεστώς των δημοτικών υπαλλήλων εξαρτάται από κριτήρια, τα οποία διέπουν κυρίως

επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, όπως αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα,

παραγωγικότητα. Ισχύουν δηλαδή κανόνες επιχείρησης ιδιωτικού ανταγωνισμού, με πολύ

καλές ωστόσο συνθήκες εργασίας και αμοιβές. Ακόμη, υπάρχει αξιοκρατία και αναγνώριση

των ατομικών προσπαθειών.

Συνεπώς, είναι ανάγκη να τονιστεί με τον πιο εμφατικό τρόπο η σημασία της

εισαγωγής των νέων μεθόδων διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού στο δημόσιο τομέα της

χώρας. Ο ριζικός εκσυγχρονισμός των μεθόδων και των διαδικασιών διοίκησης και

οργάνωσης αποτελεί προϋπόθεση για την αναβάθμιση της ποιότητας της διοίκησης, τη

μείωση του κόστους της λειτουργίας της και την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη

(Μιχαλόπουλος, 2003).

Ο γραφειοκρατικός νομικισμός και η τυπολατρεία χρειάζεται πλέον να

αντικατασταθούν από μια διοίκηση που λειτουργεί με καθαρά επιχειρησιακά κριτήρια, μια

διοίκηση, που: θέτει στόχους, προγραμματίζει συστηματικά τις ενέργειές της, χαράζει

στρατηγική και πολιτικές για την αντιμετώπιση των δημοσίων προβλημάτων, μετρά, ελέγχει,

προσδιορίζει δείκτες και κριτήρια ποιότητας των έργων της, αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο

το έμψυχο δυναμικό της, ανταποκρίνεται με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στα αιτήματα

των πολιτών. Αυτό δεν είναι δυνατό να συμβεί με τη διατήρηση της υφιστάμενης νοοτροπίας

και διοίκησης, αλλά μόνο με τη ριζική αλλαγή μεθόδων και διαδικασιών και την εισαγωγή

της σχετικής τεχνογνωσίας, που δοκιμάζεται με επιτυχία σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως καμία μεταρρύθμιση δεν μπορεί

να φέρει αποτελέσματα και να πετύχει τους στόχους της, εάν δεν αναφέρεται και στην

93

αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, ιδιαίτερα την εποχή της κοινωνίας της πληροφορίας

και της τεχνολογικής άνοιξης (Κατσούλης και συν, 2001).

Εν κατακλείδι, για να μπορέσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση να μετατραπεί σε εργαλείο

και μοχλό για την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, πρέπει να πραγματοποιηθούν

τομές και ρήξεις με το παρελθόν, τη νοοτροπία, τις συνήθειες και τις πρακτικές που

οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Τα βασικά κριτήρια και οι στόχοι για την

αναδιοργάνωσή της θα πρέπει να είναι: η αποτελεσματικότητα, η απόδοση, η ποιότητα, η

ευθύνη, η αξιοκρατία, η αξιοπιστία και πάνω από όλα ο σεβασμός και η εξυπηρέτηση του

πολίτη (Μπέσιλα - Βήκα, ΙΙ, 2009, σελ.4). Όπως άλλωστε λέει και ο Αριστοτέλης στα

«Πολιτικά» του: «Το καλύτερο κράτος είναι το κράτος που διοικείται καλύτερα και διοικείται

καλύτερα το κράτος εκείνο που παρέχει τη δυνατότητα μεγαλύτερης ευτυχίας στους πολίτες του»

(Αριστοτέλης, χ.χ).

94

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική Βιβλιογραφία

Αθανασόπουλος Κ., (2000), Περιφερειακή Διοίκηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση, τόμοι Α΄ και

Β΄, 5η έκδοση, Αθήνα

Αναστασίου Α., (2009), Θεσμοί - Νομικές Μορφές Άσκησης Λειτουργιών - Αναπτυξιακές

Υπηρεσίες - Αναπτυξιακοί Θεσμοί, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Αριστοτέλης, (χ.χ.), Αριστοτέλους Πολιτικά Ι-ΙΙ, (Μετάφραση: Μοσκόβης Β., 1989, Αθήνα:

Νομική Βιβλιοθήκη)

Γασπαρινάτος Κ. και Ιωαννίδης Γ., (2009), Σχέση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Τοπικής

Κοινωνίας, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Γασπαρινάτος Κ. και Ιωαννίδης Γ., (2010), Δυνατότητες Αποκέντρωσης και Πολιτιστική

Πολιτική, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Δαγτόγλου Π., (2004), Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 5η έκδοση, Αθήνα: εκδόσεις Σάκκουλα

Δεληθέου Β., Ντόκας Ι. και Μιχαλοπούλου Σ., (2008), Έργα, Προμήθειες και Προσέλκυση

Επενδύσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής

Αυτοδιοίκησης

Διβάνη Χ., (2006), Ο Νέος Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη

Δρόσος Σ., (2009), Συστήματα Ελέγχου ΟΤΑ, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (1998), Η Τοπική Αυτοδιοίκηση και η Ευρώπη, Πρακτικός Οδηγός

Αδελφοποιήσεων, Λουξεμβούργο: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

95

Κατσούλης Δ., Χλέπας Ν.K., Παπατόλιας Α. και Πάσχος Λ., (2001), Μεταρρυθμίσεις στην

Τοπική Αυτοδιοίκηση, Επιπτώσεις στη Διοίκηση και στο Πολιτικό Σύστημα, Αθήνα: Ινστιτούτο

Στρατηγικών και Αναπτυξιακών Μελετών

Κοντόγιωργα - Θεοχαροπούλου Δ., (2002), Η Διοικητική Οργάνωση του Κράτους,

Θεσσαλονίκη

Κόρσος Δ., (1995), Διοικητικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Αθήνα - Κομοτηνή: εκδόσεις

Σάκκουλα

Μακρυδημήτρης Α., Χρυσανθάκης Χ., Κουλούρης Ν. και Οικονόμου Α., (1996),

Ombudsman, ο Έλεγχος της Κακοδιοίκησης στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Αθήνα –

Κομοτηνή: εκδόσεις Σάκκουλα

Μακρυδημήτρης Α., (1997), Οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδος, 1828 – 1997, Αθήνα: εκδόσεις

Σιδέρη

Μακρυδημήτρης Α., (1999), Ο «Μεγάλος Ασθενής», Η Μεταρρύθμιση και ο Εκσυγχρονισμός

της Δημόσιας Διοίκησης, Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση

Μακρυδημήτρης Α., (2003), Κοινότητες Ήτοι Δήμοι - Μία Σελίδα από τη Διοικητική

Ιστορία της Ελλάδας, στο έργο: Καφετζής Π., Κοντογιώργης Γ., Μακρυδημήτρης Α. και

Τάτσος Ν., Μακρυδημήτρης Α. (Επιμέλεια), Αυτοδιοίκηση και Κράτος στο Πλαίσιο της

Παγκοσμιοποίησης, σελ.133, Αθήνα - Κομοτηνή: εκδόσεις Σάκκουλα

Ματθαίου Π., (2002), Το Συνταγματικό Καθεστώς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μετά την

Αναθεώρηση του Συντάγματος, Αθήνα: εκδόσεις Επικοινωνία

Μιχαλόπουλος Ν., (2003), Από τη Δημόσια Γραφειοκρατία στο Δημόσιο Management,

Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση

Μπέσιλα - Βήκα Ε., (2001), Τοπική Αυτοδιοίκηση – Ένας Σύγχρονος Διοικητικός Θεσμός,

Αθήνα : εκδόσεις Σάκκουλα

96

Μπέσιλα - Βήκα Ε., (2004), Ανάτυπο από τον Τιμητικό Τόμο του Συμβουλίου της

Επικρατείας για τα 75 Χρόνια, Αθήνα – Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Σάκκουλα

Μπέσιλα - Βήκα Ε., (2007), Τοπική Αυτοδιοίκηση, Τόμος Ι, Νέα διευρυμένη Β’έκδοση,

Αθήνα – Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Σάκκουλα

Μπέσιλα - Βήκα Ε., (2008), Τοπική Αυτοδιοίκηση, Ειδικά Θέματα, Τόμος ΙΙΙ, Αθήνα –

Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Σάκκουλα

Μπέσιλα - Βήκα Ε., (2009), Τοπική Αυτοδιοίκηση, Τόμος ΙΙ, Γ’έκδοση, Αθήνα –

Θεσσαλονίκη: εκδόσεις Σάκκουλα

Μούσης Ν., (2003), Ευρωπαϊκή Ένωση. Δίκαιο – Οικονομία - Πολιτική, 10η αναθεωρημένη

έκδοση, Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση

Μουστάκας Μ., (2000), Οι Αρμοδιότητες της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως, Αθήνα –


Νικολόπουλος Κ., (2008), Διοίκηση & Οικονομική Διαχείριση Νομικών Προσώπων Δημοσίου

Δικαίου των ΟΤΑ Α΄ Βαθμού, Χαλκίδα: Νικολόπουλος

Πανεπιστήμιο Μακεδονίας/ΚΕΔΚΕ, (2002), Τοπική Αυτοδιοίκηση στον 21ο Αιώνα.

Σύγχρονα Προβλήματα και Προοπτικές, Θεσσαλονίκη: Πανεπιστήμιο Μακεδονίας/ΚΕΔΚΕ

Παπαδοπούλου Ε., (2010), Μέσα και Διαδικασίες Υλοποίησης Δράσεων των Οργανισμών

Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Πασσάς Π., (2010), Συγκριτικά Συστήματα Πολυβάθμιας Αυτοδιοίκησης σε Κράτη – Μέλη της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Σαπουνάκης Α., (2008), Οικονομική Διοίκηση και Διαχείριση των ΟΤΑ: Πόροι, Έσοδα,

Δαπάνες, Δημοσιονομικός Έλεγχος, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

97

Σιούσουρας Π., Ματθαίου Π., Αναστασίου Α., Παπαδοπούλου Ε., Θεοδωράτος Η.,

Δρόσος Σ. και Τσαντίλας Π., (2008), Περιφερειακή Διοίκηση και Τοπική Αυτοδιοίκηση:

Θεσμικό Πλαίσιο, Δομή και Λειτουργία, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Σπανού Κ., (1993), Διοικητική Επιστήμη, Αθήνα - Κομοτηνή: εκδόσεις Σάκκουλα

Σπηλιωτόπουλος Ε., (1997), Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, 8η έκδοση, Αθήνα - Κομοτηνή:

εκδόσεις Σάκκουλα

Σπηλιωτόπουλος Ε., (2005), Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, Αθήνα - Κομοτηνή: εκδόσεις

Σάκκουλα

Στεργίου Α., Τσιμάρας Κ., Λουκίσας Χ. και Αποστολόπουλος Δ., (2009), Συγκριτική

Μελέτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον Ευρωπαϊκό Χώρο, Αθήνα: Εθνική Σχολή Τοπικής

Αυτοδιοίκησης

Σωτηρέλης Γ., (2002), Η Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Προκλήσεις και

Προοπτικές μετά τη Συνταγματική Αναθεώρηση, Χαλάνδρι: εκδόσεις Προσκήνιο Άγγελος

Σιδεράτος

Τομάρα - Σιδέρη Μ., (1999), Η Ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση (Κοινότητα Βίου – Κράτος -

Πολιτική), Δοκίμια, Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση

Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, (2001), Η Τοπική

Αυτοδιοίκηση – στην Ελλάδα και στις Άλλες Χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα:

Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης

Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης & Υπουργείο

Εξωτερικών, (2007), Η Ευρώπη των Πόλεων και των Πολιτών, 1η έκδοση, Αθήνα:

Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης & Υπουργείο Εξωτερικών

Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, Ειδική Γραμματεία Συμπράξεων Δημοσίου

και Ιδιωτικού Τομέα, (2006), Συμπράξεις Δημοσίου & Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), Συνοπτικός

Οδηγός, Αθήνα: Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών

98

Φαναριώτης Π., (1999), Διοίκηση Δημοσίων Υπηρεσιών και Οργανισμών – Εισαγωγή στο

Σύγχρονο Δημόσιο Management: Δημόσια Διοίκηση, Αθήνα: εκδόσεις Σταμούλη

Φλογαΐτης Σ., (2004), Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στο έργο: Γέροντας Α., Λύτρας Σ.,

Παυλόπουλος Π., Σιούτη Γ., και Φλογαΐτης Σ., Διοικητικό Δίκαιο, σελ.175, Αθήνα –


Χατζής Χ., (2000), Εκλογικά Κωλύματα και Ασυμβίβαστα, στο έργο: Παπαδημητρίου Γ.

και Χατζής Χ., Αναθεώρηση του Συντάγματος και Εκσυγχρονισμός των Θεσμών, σελ.209,

Αθήνα - Κομοτηνή: εκδόσεις Σάκκουλα

Χλέπας Ν.Κ., (1998), Λειτουργική Επέκταση και Οργανωτικός Κατακερματισμός; Οι

Αρμοδιότητες των ΟΤΑ και οι Τρέχουσες Τάσεις για τη Μετάθεσή τους σε άλλους Φορείς

στο έργο: Χλέπας Ν.Κ. (Επιμέλεια), Διεύθυνση: Παπαδημητρίου Γ. και Μακρυδημήτρης

Αντ. Προοπτικές της Τοπικής Δημοκρατίας, ένας Ελληνογερμανικός Διάλογος για την Τοπική

Αυτοδιοίκηση, Σειρά «Διοίκηση και Πολιτεία», Μελέτες , Τόμος 19, σελ.163-219, Αθήνα -


Χλέπας Ν.Κ., (1999)1, Η Τοπική Διοίκηση στην Ελλάδα. Ο Διαλεκτικός Ανταγωνισμός της

Αποκέντρωσης με την Αυτοδιοίκηση, Σειρά Διοίκηση και Πολιτεία 23, Αθήνα: εκδόσεις

Σάκκουλα

Χλέπας N.K., (1999)2, Προοπτικές της Τοπικής Δημοκρατίας, Αθήνα - Κομοτηνή: εκδόσεις

Σάκκουλα

Χλέπας Ν.Κ., (2002), Αποκέντρωση και Αυτοδιοίκηση στο νέο Σύνταγμα: Η Αναθεώρηση

των Συνταγματικών Ρυθμίσεων για την Αποκέντρωση και την Τοπική Αυτοδιοίκηση -

Συναινετική Κατοχύρωση του «Μεταρρυθμιστικού Κεκτημένου» στο έργο:

Μακρυδημήτρης Α., και Χλέπας Ν.Κ., Ζυγούρα Ο. (Επιμέλεια), Η Διοίκηση και το

Σύνταγμα, σελ.41, Αθήνα – Κομοτηνή: εκδόσεις Σάκκουλα

Χλέπας Ν.Κ., (2005), Ο Δήμαρχος, 1ος Τόμος, Αθήνα : εκδόσεις Παπαζήση

99

Χρυσόγονος Κ., (2003), Σύνταγμα και Πολιτικά Κόμματα: Όψεις του Ελλείμματος

Δημοκρατικής Αντιπροσώπευσης, στο έργο: Τσάτσου Δ./Κοντιάδη Ξ. (Επιμέλεια), Το

μέλλον των πολιτικών κομμάτων, σελ.85, Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση

Ξενόγλωσση βιβλιογραφία

Bonaglia F., Braga de Macedo J. and Bussolo M., (2001), How Globalisation Improves

Governance, paper 181, OECD Development Centre, technical

Committee of the Regions, (2007), The Use of Renewable Energy Sources and Measures to

Boost Energy Efficiency - Significant Contributions at Local and Regional Level to

Combating Climate Change. The study was produced by Bio Intelligence Service S.A.S.,

France. European Union στο www.cor.europa.eu/

Committee of the Regions, (2009), The Involvement of EU Regions and Cities in the

Implementation of the Renewed Lisbon Strategy for Growth and Jobs in 2008: Climate

Change and Energy. The study was written by Naider, Análisis y Acción Socioeconómica

S.L., European Union στο www.cor.europa.eu/

Council of Europe, (2001), Structure and Operation of Local and Regional Democracy in

Greece στο www.coe.int/

Council of Europe, (2008), Structure and Operation of Local and Regional Democracy,

Denmark, 2008. Report prepared in co-operation with the Ministry of Social Welfare, adopted

by the European Committee on Local and Regional Democracy on 29 November 2008 στο

www.coe.int/

Dahl R.A., (1994), A Democratic Dilemma. System Effectiveness versus Citizen

Participation, Political Science Quarterly 1

Danish Ministry of Education, (2008), Facts and Figures 2007, Key Figures in Education

2007, Statistical Publication (3), Denmark: The Danish Ministry of Education

100

Εsping- Andersen G., (1990), The three Worlds of Welfare Capitalism. Princeton: Princeton

University Press

European Commission, (1993), Portrait of the Regions – Denmark. Luxemburg στο

www.ec.europa.eu/

European Commission, (1999), Report of DG XVI of the European Commission about

Thematic Evaluation of the Partnership Principle post 1999, στο www.ec.europa.eu/

Folketing, (1996), The constitutional act of Denmark of June 5, 1953, Copenhagen: Folketing

(Κοινοβούλιο)

Haus M., Heinelt H. and Stewart M., (2005), Urban Governance and Democracy.

Leadership and Community Involvement, London and New York: Routledge

Hellenic Republic Ministry of Interior, Public Administration and Decentralisation,

(2000), Structure and Operation of Local and Regional Democracy in Greece, Athens στο

www.coe.int/.

Holmen A., (2009), “Multilingualism in Education”: In Favour of a Dynamic View of

Languages, in O.K. Kjørven (ed.), Teacher Diversity in Diverse Schools, Oplandske

Bokforlag, Vallset.

Jeynes, W.H., (2005), A Meta-Analysis of the Relation of Parental Involvement to Urban

Elementary School Student Academic Achievement, Urban Education, 40(3), Rosenbaum στο

www.oecd.org

Jeynes W. H., (2007), The Relationship between Parental Involvement and Urban Secondary

School Student Academic Achievement; A Meta- Analysis, Urban Education, Vol.42, No.1,

Rosenbaum στο www.oecd.org

Jørgensen H, (2002), Consensus, Cooperation and Conflict, The Policy Making Process in

Denmark, United Kingdom: New Horizons in Public Policy

101

Lane J. E, (2000), New Public Management, Routledge

Mair P. and Van Biezen I., (2001), Party Membership in Twenty European Democracies

1980 - 2000, 7(1), Party Politics

OECD, (1997)1, The Role of Governance in Economic Development, Paris: OECD στο www.oecd.org OECD, (1997)2, Managing across Levels of Government, Denmark: OECD στο www.oecd.org OECD, (2009)1, Study on Digital Learning Resources as systemic Innovation - Country Case

Study Report on Denmark, January 2009, Denmark: OECD στο www.oecd.org

OECD, (2009)2, Country Report for Denmark, Pathways for Disabled Students to Tertiary

Education and Employment, January 2009, Denmark: OECD στο www.oecd.org

OECD, (2009)3, Government at a Glance 2009, Country Note: Denmark, OECD στο

www.oecd.org

OECD, (2010), Reviews of Migrant Education - Denmark, Deborah Nusche, Gregory

Wurzburg and Breda Naughton, March 2010, Denmark: OECD στο www.oecd.org

Page E. and Goldsmith M., (1987), Central and Local Government Relations, Sage, Beverly

Hills: CA

Tsekos T., (2003), Towards Integrated Policy Making: Remedying the Public Action

Dichotomy through Information and Communication Technologies and Learning στο έργο:

Rosenbaum A., Gajdosova L. (Eπιμέλεια). State Modernization and Decentralization.

Implications for Education and Training in Public Administration: Selected Central

European and Global Perspectives, NISPAcee

Vetter A. and Kersting N., (2004), Democracy versus Efficiency? Comparing Local

Government Reforms across Europe στο έργο: Kersting N. and Vetter A., Reforming Local

102

Government in Europe. Closing the Gap between Democracy and Efficiency. pp 11. Leske &

Budrich, Opladen

Άρθρα από εφημερίδες & περιοδικά

Ελληνικά

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, Infosoc, (2006), Μηνιαία έκδοση, σελ.4-5

ΙΤΑ, (2006), Οι Έλεγχοι στους ΟΤΑ, Μελέτη, Αθήνα

Καρύτσας Γ. (1982). Το Πρόβλημα του Μεγέθους των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης

στην Ελλάδα, EΕΤAΑ, σελ.29

Καψάλης Α., Λαμπουσάκη Σ., Σταμάτη Α., Τήκος Σ., Κουζής Γ. (Συντονισμός

Επιμέλεια), Κρέτσος Λ. (Επιμέλεια), (2008), Οι Εργασιακές Σχέσεις στην Ευρώπη και στην

Ελλάδα. Ετήσια Έκθεση 2008, Αθήνα : ΙΝΕ/ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ

Καψάλης Α., Κούστα Ε., Κρέτσος Λ., Λαμπουσάκη Σ., Στα μάτη Α., Τήκος Σ., Κουζής Γ.

(Συντονισμός Επιμέλεια), (2009), Οι Εργασιακές Σχέσεις στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

Ετήσια Έκθεση 2009, Αθήνα: ΙΝΕ/ΓΣΕΕ- ΑΔΕΔΥ

Μακρυδημήτρης Α. και Χλέπας Ν.Κ., (1997), Η Προβληματική της Συνενώσεως των ΟΤΑ

και το Πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας», Διοικητική Ενημέρωση, Τεύχος 9, σελ.101

Μαρής Δ, (1997), Μικρές……. Εκπτώσεις στον «Καποδίστρια». Αύξηση του Αριθμού των

Δήμων σε 1000, εάν Αυξηθούν οι Αντιδράσεις, στην εφημερίδα «Ο Επενδυτής», 4.10.1997,

σελ.16

Μπέσιλα - Βήκα Ε, (2006), Σχολείο – Τοπική Κοινωνία & Τοπική Αυτοδιοίκηση, Τοπική

Ανάπτυξη και Αυτοδιοίκηση. Τεύχος 32, Απρίλιος - Ιούνιος 2006, τριμηνιαία έκδοση της

ΕΕΤΑΑ

103

Οικονομικός Ταχυδρόμος, (2002), Η Ευρώπη πρέπει να πατάξει τη διαφθορά. Συνέντευξη

στον Eigen P., 11.05.2002, σελ.23

Παπαδημητρίου Χ.Α, (2002), Η Εύα Ζολί, που πρωταγωνίστησε στην αποκάλυψη του

σκανδάλου Elf στη Γαλλία, μιλάει για την αντιμετώπιση του οικονομικού εγκλήματος,

19/5/2002. Συνέντευξη της γαλλίδας δικαστή Εύα Ζολί στην εφημερίδα «Καθημερινή»

σελ.12

Σούλτη Ο, (1997), Συνέδριο Σταθμός για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ΕΕΤΑΑ, Τεύχος 90,

σελ.4

Ξενόγλωσσο

Hlepas N.Κ., (2004), Institutional settings, Florence

Σχετικό νομοθετικό πλαίσιο

Σύνταγμα της Ελλάδος 1975/1986/2001

Ν.2218/1994 «Ίδρυση Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, τροποποίηση διατάξεων για την

πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση και την περιφέρεια» «ΦΕΚ 90, Α΄, 13.06.1994»

Ν.2240/1994 «Συμπλήρωση διατάξεων για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και άλλες

διατάξεις» «ΦΕΚ 153, Α΄, 16.09.1994»

Ν.2307/1995 «Προσαρμογή νομοθεσίας αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών στις

διατάξεις για τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση» «ΦΕΚ 113, Α΄,15.06.1995»

Ν.2503/1997 «Διοίκηση, οργάνωση στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την

τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» «ΦΕΚ 107, Α΄, 30.05.1997»

Ν.2539/1997 «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης» «ΦΕΚ 244, Α΄, 04.12.1997»

Ν.2647/1998 «Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες και την Αυτοδιοίκηση και άλλες

διατάξεις» «ΦΕΚ 237, Α΄, 22.10.1998»

Ν.2672/1998 «Οικονομικοί πόροι της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και άλλες διατάξεις»

«ΦΕΚ 290, Α΄, 28.12.1998»

104

Ν.2738/1999 «Συλλογικές Διαπραγματεύσεις στη Δημόσια Διοίκηση, μονιμοποιήσεις

συμβασιούχων αορίστου χρόνου και άλλες διατάξεις» «ΦΕΚ 180, Α΄, 09.09.1999»

Ν.3389/2005 «Συμπράξεις του Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ)» «ΦΕΚ 232 Α΄,

22.09.2005»

Ν. 3463/2006 «Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας» «ΦΕΚ 111, Α΄, 30.06.2006»

Προεδρικό Διάταγμα 30/1996 «Κώδικας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης» (ΦΕΚ 21, Α΄,

02.02.1996»

Σχέδιο «Καλλλικράτης», 2010

Διαδικτυακές πηγές – τόποι

«Επίσημη ιστοσελίδα του Οργανισμού Διεθνούς Διαφάνειας» ( "Transparency International,

2008 Corruption Perceptions Index". Transparency.org.

http://www.transparency.org/news_room/in_focus/2008/cpi2008.) (Τελευταία επίσκεψη:

29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα για τον παγκόσμιο δείκτη για την ειρήνη» (Global Peace Index Rankings

2008) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

("Copenhagen is Scandinavia's most desirable city" International Herald Tribune.

http://www.iht.com/articles/2007/06/18/arts/rmon2copenhagen.php) (Τελευταία επίσκεψη:

29/05/2010)

("Europe's 10 Best Places To Live". Forbes. http://www.forbes.com/2008/07/21/cities-europe-

lifestyle-forbeslife-cx_vr_0721europe.html) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας, Eurostat»

(www.epp.eurostat.ec.europa.eu.) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

105

«Επίσημη ιστοσελίδα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος»

(www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

(www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

Ελευθεροτυπία, (Κορώνα στο κεφάλι τους, 29 Σεπτεμβρίου 2000),

(www.archive.enet.gr/online/online) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης» (www.kl.dk/English/Local-

Government-Reform/ ) (Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα του Πρωθυπουργού της Ελλάδας» (www.primeminister.gr/government)

(Τελευταία επίσκεψη: 29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Κυβέρνησης» (www.denmark.dk) (Τελευταία επίσκεψη:

29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα των Περιφερειών της Δανία» (www.arf.dk) (Τελευταία επίσκεψη:

29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων» (www.tedk.gr) (Τελευταία

επίσκεψη: 29/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων» (www.kedke.gr)


«Επίσημη ιστοσελίδα της Ένωσης Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδος» (www.enae.gr)


«Επίσημη ιστοσελίδα του Συνηγόρου του Πολίτη» (www.synigoros.gr) (Τελευταία επίσκεψη:

30/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα του Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης»

(www.seedd.gr) (Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010)

106

«Επίσημη ιστοσελίδα της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων» (www.kedke.gr/OTA_se

_arithmous/) (Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010)

«Επίσημη ιστοσελίδα της δανικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης» (www.kl.dk/English/Municipal-

Responsibilities/) (Τελευταία επίσκεψη: 30/05/2010)

www.kathimerini.gr (Καθημερινή, Δανία και Σουηδία στην τεχνολογική πρωτοπορία, 27

Μαρτίου 2009)

107

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ

Εικόνες

Εικόνα 1: Τα έσοδα των Δήμων ………………………………………………………σελ.45

Εικόνα 2: Ανάθεση των αρμοδιοτήτων (διανομή δαπανών) μεταξύ του Κράτους, των

Κομητειών/Περιφερειών και των Δήμων πριν και μετά τη μεταρρύθμιση του 2007…σελ.70

Πίνακες

Πίνακας 1: Προσωπικά χαρακτηριστικά των ευρωπαίων Δημάρχων………………. .σελ.28

Πίνακας 2: Επιλεγμένοι δρώντες που επηρεάζουν τις δημοτικές δραστηριότητες σε 17

ευρωπαϊκές χώρες……………………………………………………………………..σελ.29

Πίνακας 3: Επισκόπηση του θεσμικού πλαισίου και βασικών χαρακτηριστικών της

Τοπικής Αυτοδιοίκησης ………………………………………………………………σελ.31

Πίνακας 4: Οι μεταρρυθμίσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης στις ευρωπαϊκές χώρες ….σελ.34

Πίνακας 5: Αρνητικοί παράγοντες και εμπόδια στο Δήμο……………………………σελ.35

Πίνακας 6: Οι απόψεις των ευρωπαίων Δημάρχων για τη συμμετοχή των πολιτών….σελ.38

Πίνακας 7:Διάρθρωση εργαζομένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά σχέση εργασίας

(2008)………………………………………………………………………………….σελ.53


Τοπικής Αυτοδιοίκησης (2008)……………………………………………………….σελ.54

Πίνακας 9: Αριθμός υπαλλήλων πλήρους απασχόλησης των Δήμων και των Περιφερειών

(2007)………………………………………………………………………………… σελ.55

Πίνακας 10:Διάρθρωση εργαζομένων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά σχέση εργασίας

(2007)………………………………………………………………………………….σελ.55


Τοπικής Αυτοδιοίκησης (2008)………………………………………………………..σελ.56

Πίνακας 12: Η δυναμική της εταιρικής σχέσης στα διάφορα επίπεδα σχετικά με τις δράσει ς

της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15………………………………………………………σελ.65

Πίνακας 13: Η εξέλιξη του αριθμού των ΟΤΑ α΄ βαθμού Ελλάδας – Δανίας………...σελ.83

Documents

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Δημάρχου της Κοπεγχάγης, η κα. Acela Kristophersen , στέλεχος του Τμήματος Διεθνών ... Δανικής Πρεσβείας