नेऩाऱ आयऱ ननगमको कायय सञ्चाऱन र यवय्थापाऩनमा गन य ऩने स धारका सम्बन्धमा अध्ययन ए्ं छानव्न गरी प्रनि्ेदन ऩेश गनय गठिि उच्चथािरीय सममनिऱे ऩेश गरेको प्रनि्ेदन

बैशाख, २०६८

नेऩार सयकाय नेऩार आमर ननगभको कामय सञ्चारन य व्मवस्थाऩनभा गननय ऩने सनधायका

सम्फन्धभा अध्ममन एवॊ छानववन गयी प्रनतवेदन ऩेश गनय गठित उच्चस्तयीम समभनत

समभनतका ऩदाधधकायीहरु

भा. श्री बीभ आचामय, ने.क.ऩा. (एभारे) - सॊमोजक

भा. श्री हरय योका, ए.ने.क.ऩा. (भाओवादी) - सदस्म

भा. श्री चन्द्न्िका प्रसाद मादव, भधेशी जनअधधकाय पोयभ नेऩार - सदस्म

भा. श्री प्रनतबा याणा, याविम प्रजातन्र ऩार्टी - सदस्म

भा. श्री अजनयन याई, याविम जनशक्ति ऩार्टी - सदस्म

श्री सोभ प्रसाद ऩाण्डे, ऩूवय साॊसद, ने.क.ऩा. (एभारे) - सदस्म

श्री ज्मोनत वाननमाॉ, भहासधचव, उऩबोिा ठहत सॊयऺण भञ्च - सदस्म

श्री अभतृ नकभी, (प्राध्माऩक तथा सॊमोजक, उजाय अध्ममन केन्ि

त्ररबनवन ववश्वववद्यारम, इन्द्न्जननमरयङ अध्ममन सॊस्थान) - सदस्म

श्री गणेश प्रसाद ढकार, सह-सधचव, वाणणज्म तथा आऩूनत य भन्रारम - सदस्म सधचव

उच्चस्तयीम समभनतराई कामय सम्ऩादन गनय सहमोग ऩनर् माउन गिन गरयएको कामयर्टोरी

१. नामव कामयकायी ननदेशक श्री फच्चन कन भाय काफ्रे, नेऩार आमर ननगभ मर. - सदस्म

२. उऩ-सधचव (काननू) श्री भातकृा प्रसाद भयासेनी, वाणणज्म तथा आऩनूत य भन्रारम - सदस्म

३. उऩ-सधचव श्री जीवयाज नघमभये, वाणणज्म तथा आऩनूत य भन्रारम - सदस्म

४. ननदेशक श्री सनमशर कन भाय बट्टयाई, नेऩार आमर ननगभ मर. - सदस्म

५. मस.ए. श्री नागेन्ि शाह, नेऩार आमर ननगभ मर. - सदस्म

६. क.अ. श्री ककयण प्रसाद आचामय, वाणणज्म तथा आऩनूत य भन्रारम

उच्चस्तयीम समभनतको मभनत २०६७।१२।११ को ननणयमरे ननमनि हनननबएका ववशषेऻहरुुः-

१. वरयष्ठ चार्टयडय एकाउण्रे्टण्र्ट श्री कृष्ण कन भाय बट्टयाई, कािभाडौं २. अधधविा श्री फाफनयाभ दाहार, कािभाडौं

फैशाख, २०६८

बूमभका हार भध्मऩूर्व य उत्तय अफ्रिकाभा देखा ऩयेको याजनैतिक अस्थियिारे वर्श्व बयी नै ऩेट्रोमरमभ ऩदािवको आऩूतिवभा प्रबार् ऩायेको छ । र्िवभानभा देखखएको ऩेट्रोमरमभ ऩदािवको आऩूतिवभा देखखएको संकटरे नेऩार रगामि अन्म वर्कासशीर भुरुकहरुको आर्िवक कृमाकराऩको वर्थिायभा अर्योध ऩुयम्ाएको छ । मथिै अर्थिा वर्द्यभान यहेभा फैदेशीक भुद्रा सस्चितिभा कभी, ऋणभा िऩ ऩयतनबवयिा, सयकायी वर्त्तभा िाऩ, भुद्रास्थपिीभा र्वृि, वर्ऩन्न र्गवको आमभा संकुिन जथिा असयहरुरे गदाव सभग्र देशको आर्िवक फवृिभा नै नकायात्भक प्रबार् ऩने देखखएको छ । अन्ियावविम रुऩभा बएको ऩेट्रोमरमभ ऩदािवको भूल्म फवृिफाट मसस्जवि नकायात्भक प्रबार्राई न्मून गयी वर्कास कामवराई तनयन्ियिा ददन, मसको प्रबार्फाट उऩबोक्ताराई जोगाउन य सभग्र आर्िवक ऩरयसूिकहरुराई सन्िुरनभा याखी आर्िवक थिातमत्र् कामभ याख् न सभेि सभमभै ठोस तनणवम मरन जरुयी देखखन्छ । मसका रार्ग तनगभको आन्िरयक ििा कायोफायभा शुविकयण गदै भूल्मका बायका अर्मर्हरुराई न्मूतनकयण गनुव जरुयी छ । अन्ियावविम भूल्म र्वृिको प्रबार्फाट भूल्म फवृिफाट सर्वसाधायण उऩबोक्ताराई ऩनव गएको बायराई न्मूनिभ िुल्माउनु य साभास्जक न्मामका दहसार्रे वर्ऩन्न एर्भ ् न्मून आम र्गवका जनिाराई सयकायी याजश्वको भाध्मभफाट याहि ऩुयम्ाउनु र्िवभान जनउत्तयदामी सयकायको किवव्म ऩतन हो बन्ने कुयाराई ध्मानभा याखख िदनुरुऩका केही उऩामहरुको अर्रम्र्न गनव सभेि मस उच्िथियीम समभति आग्रह गदवछ । ऩेट्रोमरमभ ऩदािवको आऩूतिव य भूल्म व्मर्थिाऩनका सम्फन्धभा ऩटक ऩटक अध्ममन बइ सकेका छन ् । मसै श्रङृ्खराभा प्रथिुि प्रतिर्ेदन ऩतन िवऩएको छ । प्रतिर्ेदन िमाय ऩादाव मस ऺेत्रभा देखखएका कभी कभजोयीराई उजागय गयी सभाधानका उऩामहरु सुझाउने प्रमास गरयएको छ । मस प्रतिर्ेदनरे ऩेट्रोमरमभ ऩदािव आऩूतिवभा देखखएका सभथमा सभाधानभा सयकायराई सघाउ ऩुयम्ाउनेछ बन्ने आशा एर्ं वर्श्वास मरइएको छ । समभतिराई िोफ्रकएको अध्ममनको स्जम्भेर्ायी सम्ऩन्न गनव सघाउ ऩुयम्ाउनु हुने सफै याजनैतिक दर, सयोकायर्ाराहरु, सुझार् ददनुहुने व्मक्तक्त ििा संघ संथिाहरु य र्ाखणज्म ििा आऩूतिव भन्त्रारमराई धन्मर्ाद ददन िाहन्छु । समभतिराई िोफ्रकएको एक भदहनाको अर्र्ध मबत्र प्रतिर्ेदन िमाय गनव अहोयात्र खदटनु बएका भेया सहकभॉ मभत्रहरु य कभविायी सािीहरुराई ऩतन धन्मर्ाद ददन िाहन्छु । त्मसैगयी नेऩार आमर तनगभका कभविायीहरुरे आर्श्मक सूिना उऩरब्ध गयाई सहमोग गनुव बएकोभा ऩतन धन्मर्ाद ददन िाहन्छु । आऩूतिव एर्ं भूल्म र्वृि जथिो गम्बीय एर्ं संर्ेदनशीर बफषमभा अध्ममन गयी मसपारयश प्रथिुि गनव समभतिराई स्जम्भेर्ायी ददएकोभा नेऩार सयकाय (भस्न्त्रऩरयषद्) प्रति आबाय प्रकट गदवछु । प्रतिर्ेदनभा उल्रेखखि मसपारयशहरु अऩेऺा गये फभोस्जभ कामावन्र्मन हुनेछन ्बन्ने वर्श्वासका साि सम्भाननीम प्रधानभन्त्रीज्मू सभऺ समभतिको िपव फाट मो प्रतिर्ेदन ऩेश गयेको छु । फैशाख, २०६८ (बीभ आिामव)

संमोजक नेऩार आमर तनगभको कामव संिारन य व्मर्थिाऩनभा गनुव

ऩने सुधायका सम्फन्धभा अध्ममन एर्ं छानवर्न गयी प्रतिर्ेदन ऩेश गनव गदठि उच्िथियीम समभति

विषम-सूची

ऩरयच्छेद – १: ऩषृ्ठबमूभ १

ऩरयच्छेद – २: उच्चस्तयीम समभततको गठन य कामयविधध ३

ऩरयच्छेद – ३: ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय य मसको खऩतको ितयभान अिस्था ६

ऩरयच्छेद – ४: ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय सम्फन्धी विद्यभान काननूी व्मिस्थाहरु १०

ऩरयच्छेद – ५: उच्चस्तयीम समभततको अध्ममनफाट प्राप्त तथ्महरु १४

ऩरयच्छेद – ६: भखु्म सभस्माहरुको ऩहहचान १९

ऩरयच्छेद – ७: ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म तनधाययणभा देखखएका सभस्माहरु २१

ऩरयच्छेद - ८: भलू्म सभामोजनका सभस्माहरु २२

ऩरयच्छेद – ९: अन्तयायविम भलू्मको प्रबाि य त्मसभा मरन ुऩने नीततहरु २३

ऩरयच्छेद - १०: सबंावित विकल्ऩहरु २६

ऩरयच्छेद - ११: खऩत कभ गने उऩामहरु २९

ऩरयच्छेद – १२: सझुािहरु ३०

ऩरयच्छेद – १३: अनगुभन ४९

ऩरयच्छेद – १४: भलू्म तनधाययण ५०

ऩरयच्छेद – १५: तनश्कषय ५२

ऩरयच्छेद – १६: कामयमोजना ५९

अनसुचूीहरु

अनसुचूी १ – छरपर एि ंअन्तर्क्रय माको रभभा सहबागी बएका सघं ससं्था तथा व्मक्तिहरुको नाभािरी

अनसुचूी २ – मरखखत सझुाि प्रस्ततु गने सघं ससं्थाहरुको विियण

अनसुचूी ३ – स्िचामरत भलू्म प्रणारी सम्फन्धी विियण

अनसुचूी ४ – भलू्म बाय सम्फन्धी विियण

अनसुचूी ५ – प्रस्तावित ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण सम्फन्धी विधेमकको भस्मौदा

1

नेऩार आमर ननगभको कामय सञ्चारन य व्मवस्थाऩनभा गननय ऩने सनधायका सम्फन्धभा अध्ममन एवॊ छानववन गयी प्रनिवेदन ऩेश गनय गठिि उच्चस्ियीम समभनिरे ऩेश गयेको

प्रनिवेदन २०६८

ऩरयच्छेद - १

ऩषृ्ठबूमभ

अन्ियायविम फजायभा ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म केठह भठहनादेखि फढ्दो क्रभभा यहेको य िाडी ऺते्र िथा उत्तयी अफ्रिकाभा बएको याजनीनिक घटनाको कायणर ेआउॉदा ठदनभा भलू्म अझ फढ्दैजाने अननभान गरयएको छ । सन ्२०१० को अक्टोवयभा औसि ८० डरय प्रनि व्मायेरको हायाहायीभा यहेको कच्चा िरेको भलू्म भे १, २०११ सम्भ आईऩनग्दा प्रनि व्मायेर १२६ अभरेयकी डरय ऩनगी करयफ ५७.५% रे ववृि बएको देखिन्छ । इण्डडमन आमर कऩोयेशनफाट भे १, २०११ भा प्राप्त भलू्म अननसाय ननगभराई हार ऩेट्रोरभा रु. ८।०१, डडजरभा रु. २३।४२, भठििरेभा रु. १३।६१ प्रनिमरटय य एर.वऩ. ग्मासभा प्रनि मसमरडडय रु. ३२२।०६ घाटा यहेको य अन्ियायविम फजाय भलू्म फभोण्जभ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म सभामोजन हनन नसक्दा भे १, २०११ सम्भभा नेऩार आमर ननगभराई कूर रु. २ अवय ७ कयोड घाटा हनन ऩनगेको छ । अन्ियायविम फजायभा क्रमभक रुऩभा भलू्म ववृि बएिा ऩनन सो अननरुऩ सभामोजन गनय सफ्रकएको छैन ।

मस अनघ गठिि समभनिहरुरे ठदएका सनझावहरु सफ ैकामायन्वमन नबएको कायणफाट ऩनन ननगभको प्रशासननक िचयराई ननमन्त्रण गदै प्रबावकायी सनधाय गने ठदशािपय ऩमायप्त ऩहर बएको देखिएन । त्मसका अनिरयक्त नेऩार आमर ननगभभा राभो सभम देखि आन्िरयक सनधाय नगरयएकोरे प्रशासननक िचय अत्मधधक फढ्न गई भलू्मभा थऩ बाय ऩनय गएको देखिन्छ । त्मस ै गयी इण्डडमन आमर कऩोयेशनसॊगको सम्झौिाफाट ऩनन प्रशोधधि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा ववमबन्न कयको नाभफाट भलू्मभा बाय ऩनय गएको िथ्महरुरे देिाएका छन ् । बायिसॊग गरयएको येल्वे सेवा सम्झौिाभा िशे्रो भनरनकफाट मरक्वीड कागो ल्माउन ऩाउने प्रावधान नबएको कायणफाट ऩनन ित्कार िशे्रो देशफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ल्माउन सक्ने अवस्था देखिएको छैन । मसका साथै बायिफाट प्रशोधधि िरे िरयद गदाय कच्चा िरे य प्रशोधधि िरेको भलू्मभा िूरो अन्िय यहेको कायणरे ऩनन नेऩारी उऩबोक्ताराई भलू्मको चाऩ फठि ऩयेको देखिन्छ । भनरनकभा जरववद्यनिको ववकासभा बयैहेको ठिराई िथा मसफाट उजाय उत्ऩादन गनय डडजरको भागभा बएको अत्मधधक ववृि जस्िा कायणरे ऩनन कूर घाटाभा थऩ बाय ऩनय गएको छ । नेऩार आमर ननगभरे आफ्नो व्मवस्थाऩन िथा कामय सञ्चारनभा गननयऩने सनधाय, बायिीम सयकाय िथा इण्डडमन आमर कऩोयेशनसॊग बएको सम्झौिाभा ऩननयावरोकन नगयेसम्भ य अन्ियायविम भलू्मको आधायभा भलू्म सभामोजन नबएसम्भ सभस्माको सहज ननकास हनने देखिॉदैन । त्मस ै गयी नेऩार आमर ननगभरे ३ दशक अगाडड ननभायण गयेका ऩवूायधायहरुभा िास ै ववकास य ववृि हनन नसकेकारे फढ्दो आवश्मकिाराई ध्मानभा यािेय आऩनूि य सहज फनाउन अप्ठ्मायो ऩयेको देखिएको छ ।

इण्डडमन आमर ननगभफाट गरयएको िरयद प्रणारीभा सनधाय हनन नसकेको, नेऩार आमर ननगभको आन्िरयक व्मवस्थाऩन य कामय सञ्चारनभा सनधाय हनन नसकेको य ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको अन्ियायविम भलू्मभा ननयन्िय ववृि बयैहेको कायणरे ऩनछल्रो ऩटक मभनि २०६७।११।२८ गि े ऩेट्रोर िथा हवाई

2

इन्धनभा गरयएको आॊमशक सभामोजनफाट भात्र ननगभको चनमरॉदो घाटा कभ हनन सकेको छैन । मसर ेगदाय भनरनक मबत्र ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आऩनूि य व्मवस्थाऩन सहज िनल्माउन कठिनाई उत्ऩन्न हनॉदै गयैहेको छ । चार ूआ.व. को २०६८ फशैाि भठहना सम्भभा नेऩार सयकायफाट कूर रु. ३ अवय ९३ कयोड ऋण उऩरब्ध गयाई आऩनूि य व्मवस्थाराई सहज िनल्माउन प्रमास गरयएको बएिाऩनन आऩनूि य सहज बएको देखिॊदैन ।

3

ऩरयच्छेद - २

उच्चस्ियीम समभनिको गिन य कामयववधध

नेऩार सयकायफाट ववगिभा गठिि आमोग िथा उच्चस्ियीम समभनिका प्रनिवेदन ऩणूय रुऩभा कामायन्वमन हनन नसकेकोरे सभस्माहरु दोहोयीई यहेका देखिन्छन ् । त्मसका अनिरयक्त मनि िूरो ऩरयभाणभा गरयने कायोवायराई सॊस्थागि गनय काननूी प्रावधानको ऩमायप्तिा ऩनन यहेको देखिन्न । नेऩार सयकायरे ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमाि, बडडायण, ववफ्रक्र ववियण, भलू्म ननधाययण, भलू्म सभामोजन, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवायभा ननजी ऺते्रको सॊरग्निा जस्िा ववषमभा िोस य दीघयकामरन ननणयम मरन सफ्रकयहेको छैन । मस ऩयीप्रेऺभा उजाय (Energy) को एक प्रभनि श्रोिको रुऩभा यहेको ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय (ऩेट्रोर, डडजेर, भठििरे, हवाइ इन्धन रगामि अन्म क्रन ड आमर फाट ननस्कने अनिरयक्त वस्िन उत्ऩादन (By Product)) को सॊबाव्मिा अध्ममन, उत्िनन ्य उऩमोगका सम्फन्धभा नेऩार सयकायफाट आगाभी ठदनभा मरइनन ऩने नीनिगि, सॊयचनागि, सॊगिनात्भक ऩरयवियन िथा सनधायका सम्फन्धभा नेऩार आमर ननगभको कामय सञ्चारन य व्मवस्थाऩनभा सनधाय गनय आवश्मक सनझाव य मसपारयश सठहिको प्रनिवेदन प्रस्िनि गनय याजनीनिक दरहरु एवॊ उऩबोक्ता प्रनिननधध सभेि यहेको एक उच्चस्ियीम समभनि गिन गरयएको हो ।

२.१ समभनिको गिन् आऩनूिय व्मवस्थाराई सहज िनल्माई याख् ने सन्दबयभा नेऩार आमर ननगभको कामय सञ्चारन य व्मवस्थाऩनभा सनधाय गनय अध्ममन एवॊ छानववन गयी आवश्मक सनझाव य मसपारयश सठहिको प्रनिवेदन प्रस्िनि गनय नेऩार सयकाय भण्न्त्रऩरयषद्को मभनि २०६७।१२।९ को ननणयमाननसाय देहाम अननसायको एक उच्चस्ियीम समभनि गिन गरयएको धथमो ।

१. भा. श्री बीभ आचामय, ने.क.ऩा. (एभारे) - सॊमोजक

२. भा. श्री हरय योका, ए.ने.क.ऩा. (भाओवादी) - सदस्म

३. भा. श्री रक्ष्भण नघमभये, नेऩारी काॉगे्रस* - सदस्म

४. भा. श्री चण्न्िका प्रसाद मादव, भधेशी जनअधधकाय पोयभ नेऩार - सदस्म

५. भा. श्री प्रनिबा याणा, याविम प्रजािन्त्र ऩाटॊ - सदस्म

६. भा. श्री अजनयन याई, याविम जनशडक्त ऩाटॊ - सदस्म

७. श्री सोभ प्रसाद ऩाडड,े ऩूवय साॊसद, ने.क.ऩा. (एभारे) - सदस्म

८. श्री ज्मोनि वाननमाॉ, भहासधचव, उऩबोक्ता ठहि सॊयऺण भञ्च - सदस्म

९. श्री अभिृ नकभॉ, (प्राध्माऩक िथा सॊमोजक, उजाय अध्ममन केन्ि

त्रत्रबनवन ववश्वववद्यारम इण्न्जननमरयङ अध्ममन सॊस्थान) - सदस्म

१०. श्री गणेश प्रसाद िकार, सह-सधचव, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम - सदस्म सधचव

* भाननीम रक्ष्भण नघमभयेरे उच्चस्ियीम समभनिभा नफस्ने जनाउ ठदनन बएकोरे समभनिको काभभा उहाॉको सहबाधगिा यहेन ।

4

उच्चस्ियीम समभनिराई कामय सम्ऩादन गनय सहमोग ऩनर् माउन गिन गरयएको कामयटोरी

१. नामव कामयकायी ननदेशक श्री फच्चन कन भाय काफ्रे, नेऩार आमर ननगभ मर. - सदस्म

२. उऩ-सधचव (कानून) श्री भािकृा प्रसाद भयासेनी, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम - सदस्म

३. उऩ-सधचव श्री जीवयाज नघमभये, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम - सदस्म

४. ननदेशक श्री सनमशर कन भाय बियाई, नेऩार आमर ननगभ मर. - सदस्म

५. मस.ए. श्री नागेन्ि शाह, नेऩार आमर ननगभ मर. - सदस्म

६. क.अ. श्री फ्रकयण प्रसाद आचामय, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

उच्चस्ियीम समभनिको मभनि २०६७।१२।११ को ननणयमरे ननमनक्त हनननबएका ववशषेऻहरु्-

१. वरयष्ठ चाटयडय एकाउडटेडट श्री कृष्ण कन भाय बियाई, कािभाडौं २. अधधवक्ता श्री फाफनयाभ दाहार, कािभाडौं

२.२ उच्चस्ियीम समभनिको कामायदेश्

समभनिराई देहामको कामायदेश ठदईएको्-

(क) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको अन्ियायविम भलू्म ण्स्थनि य मसफाट नेऩार आमर ननगभको ववत्तीम अवस्थाभा ऩयेको प्रबाव,

(ि) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्मको कायणफाट सावयजननक आऩनूि य, ववत्त िथा भनरनकको सभग्र आधथयक अवस्थाभा ऩने असय य सो असय कभ गने सनझाव,

(ग) नेऩार आमर ननगभको सञ्चारन, व्मवस्थाऩन य ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमाि, िनवानी, बडडायण य ववक्री ववियणको ऩऺभा गननय ऩने सनधाय,

(घ) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आऩनूि य सहज िनल्माई याख् न अऩनाउनन ऩने नीनिगि, सॊस्थागि एवॊ काननूी सनधाय,

(ङ) समभनिर ेउऩमनक्त देिकेा अन्म सनझाव िथा मसपारयशहरु ।

२.३ अध्ममनको कामयववधध् (१) नेऩार सयकायद्वाया मस बन्दा अगाडड गिन गरयएका समभनि िथा कामयटोरीहरुर ेऩेश

गयेका प्रनिवेदनहरुको अध्ममन िथा छरपर चराइएको छ ।

(२) ऩेट्रोमरमभ ऩाइऩराईनको ननभायण रगामि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आऩनूि य सम्फन्धभा नेऩार सयकाय िथा बायिीम सयकाय य नेऩार आमर ननगभ िथा बायिीम आमर ननगभ फीच बएका सण्न्ध सम्झौिाको अध्ममन एवॊ ववशे्लषण गरयएको छ ।

(३) नेऩार आमर ननगभसॊग सम्फण्न्धि ऐन, ननमभ, ववननमभ, प्रवन्धऩत्र िथा ननमभावरीको अध्ममन गरयएको छ ।

(४) ववमबन्न याजननैिक दर, ववद्याथॉ सॊगिन, ऩेशागि सॊघ सॊगिन, उऩबोक्ता सॊस्थाका प्रनिननधध, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िन वानी एशोमसएसन, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय डडरय एशोमसएसन, एर.ऩी. ग्मास उद्योग सॊघ, ग्मास ववके्रिा भहासॊघका ऩदाधधकायी, नेऩार आमर

5

ननगभका कभयचायी सॊघ सॊगिन य व्मवस्थाऩन सॊग अन्ियफ्रक्रमा एवॊ मरखिि सनझाव भाग गरयएको छ1 ।

(५) नेऩार सयकायका ववमबन्न ननकाम उद्योग भन्त्रारम, वकैण्ल्ऩक उजाय केन्ि, नेऩार ववद्यनि प्राधधकयण, िानी ववबाग, ऩेट्रोमरमभ अन्वेषण आमोजना, ववऻान िथा प्रववधध भन्त्रारमसॊग मरखिि सनझाव भाग गयी उक्त ननकामका ऩदाधधकायीसॊग अन्िफ्रक्रय मा एवॊ छरपर गरयएको छ ।

(६) नेऩार आमर ननगभको वविायभोड, ववयाटनगय, अभरेिगॊज, त्रत्रबनवन अन्ियायविम ववभानस्थर, ऩोिया, बयैहवा, नेऩारगॊज, धनगिी य थानकोट ण्स्थि डडऩोहरु, ववयगॊज ण्स्थि बन्साय कामायरम, सनख्िा वन्दयगाह, धाठदङ ण्जल्रा जनगिेोरा ण्स्थि साल्ट टे्रडडङ्ग कऩोयेशन मरमभटेडको भेट्रो ग्मास, ननजी ऺते्रको ववयाटनगय ण्स्थि कोशी ग्मास, फनेऩा ण्स्थि सगय ग्मास, कािभाडौं फाराजन ण्स्थि नेऩार ग्मास, बयैहवा ण्स्थि मसिाथय ग्मास, फाॉके ण्स्थि बेयी ग्मासको फोटमरङ प्ठरान्टहरुको अवरोकन भ्रभण गरयएको छ ।

(७) स्थरगि अध्ममनको क्रभभा वविायभोड, ववयाटनगय, वीयगॊज, हेटौंडा, ऩोिया, बयैहवा, नेऩारगॊज रगामिका स्थानभा ववमबन्न सयोकायवारा ऩऺहरुसॊग अन्िफ्रक्रय मा गरयएको छ ।

1 छरपर एवॊ अन्िफ्रक्रय माको क्रभभा सहबाधग बएका सॊघ सॊस्था िथा व्मडक्तहरुको नाभावरी अननसूची – १ य मरखिि सनझाव प्रस्िनि गने सॊघ सॊस्थाहरुको वववयण अननसूची – २ भा छ ।

6

ऩरयच्छेद - ३

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय य मसको िऩिको वियभान अवस्था

३.१ नेऩार सयकायरे नेऩार आमर ननगभराई ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमाि कायोफाय गने दानमत्व ठदएको छ । नेऩार आमर ननगभरे ऩनन आपू य ननगभफाट ननमनक्त िनवानीकिाय, डडरय य एर.ऩी. ग्मास फोटमरङ्ग प्ठराडटफाट उक्त ण्जम्भेवायी ऩयूा गदै आएको छ । िय आमर ननगभभा राभो सभमदेखि आन्िरयक सनधाय हनन नसकेको, प्रशासननक िचय अत्मधधक फिेको कायणफाट ऩनन भलू्मभा थऩ बाय ऩयेको गननासो देखिएको छ । मस अनघ गठिि समभनिहरुरे ठदएका सनझावहरु कामायन्वमन नबएको कायणफाट ऩनन ननगभको सनधाय नबएको, प्रशासननक िचयराई ननमन्त्रण नबएको सवयत्र भहसनस गरयएको छ । इण्डडमन आमर कऩोयेशनसॊगको सम्झौिाफाट ऩनन प्रशोधधि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा ववमबन्न कयको नाभफाट भलू्मभा बाय ऩनय गएको देखिन्छ । बायिसॊग गरयएको येल्वे सेवा सम्झौिाभा िशे्रो भनरनकफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय (Liquid Cargo) िन वानी गनय ऩाउने प्रावधान नबएको कायणफाट ऩनन ित्कार मरण्क्वड कागो ल्माउन सक्ने अवस्था देखिएन । उक्त येर सम्झौिा िथा सभझदायीहरुभा गननय ऩने सनधायहरु सभमभ ैगननय ऩने िपय नेऩार आमर ननगभ िथा वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम सफ्रक्रम हननन ऩने भहसनस गरयएको छ । मसका साथ ैबायिफाट प्रशोधधि िरे िरयद गदाय कच्चा िरे िथा प्रशोधधि िरेको भलू्मभा िूरो अन्िय यहेको देखिएको छ । मसको औधचत्म ऩनवि हनन नसकेको अवस्था प्रनि ऩनन सम्फण्न्धि ऩऺको ध्मान ठदनन ऩने बएको छ । नेऩारभा जरववद्यनि उत्ऩादन िथा प्रसायणको ऩवूायधाय ननभायणभा बयैहेको ठिराई िथा मसफाट उजाय उत्ऩादन गनय डडजरको भागभा बएको अत्मधधक ववृि जस्िा कायणरे ऩनन भलू्मभा थऩ चाऩ ऩनय गएको देखिएको छ । नेऩार आमर ननगभरे आफ्नो व्मवस्थाऩन िथा कामय सञ्चारनभा गननयऩने सनधाय, बायिीम सयकाय िथा इण्डडमन आमर कऩोयेशनसॊग बएको सम्झौिा य सभझदायीहरुभा सनधाय नगयेसम्भ सभस्माको सहज ननयाकयण नहनने अवस्था प्रि भहसनस गरयएको छ ।

३.२ अन्ियायविम फजायभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म घटेको सभमभा िरयद गयी भलू्म ववृि बएको सभमभा ववफ्रक्र गने प्रणारी ऩमायप्त बडडायण ऺभिाको अबावरे हनन सकेको छैन । गभॉमाभभा एर.वऩ. ग्मासको िऩिभा हनने कभीको कायणफाट मसको भलू्मभा सभेि कभी आउने सभमभा बडडायण गयी याख्दा य अन्म ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा त्मसयी न ैबडडायण गदाय हार बयैहेको घाटा धेयै हदसम्भ न्मनू हनने देखिन्छ । नेऩार आमर ननगभरे करयव ३ दशक अगाडड ननभायण गयेका ऩवूायधायहरु हारसम्भ मथावि छन ्। मी ऩवूायधायहरुभा िास ैववकास, भभयि सॊबाय हनन सकेको देखिॊदैन । मस्िा ऩवूायधायहरुको ववकासराई प्राथमभकिा ठदई नेऩार आमर ननगभको बडडायण ऺभिा ववृि गननय ऩने आवश्मकिा भहसनस सवयत्र गरयएको छ ।

३.३ नेऩार आमर ननगभफाट ननमनक्त िनवानीकिाय, डडरय, उद्योगहरुराई ठदॉदै आएको सनववधा, कमभशन, नोक्सानी, जनि य, िन वानी, त्रफभा, रोडसेडडङ्ग वाऩि ठदएको छन ट सनववधा सभेिराई ठहसाव गदाय सो िचय अत्मधधक फिी बएको बन्ने सवयत्र गननासो यहेको छ । डडरय, उद्योग य िवानीकिायरे आपूरे प्रदान गने ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ऩणूय िौरभा नठदएको कन या व्मवसामीहरुरे ऩनन स्वीकाय गयेको देखिमो । ऩणूयरुऩरे आमािभा ननबयय हननन ऩने ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयराई सॊधचि

7

नोक्सानी, िाऩक्रभफाट हनने नोक्सानी, सञ्चारन नोक्सानी, नाऩिौर नोक्सानीको नाभफाट अत्मधधक िचय देिाइ भलू्मबाय फिी देिाएको ऩाईमो । मी सफ ैआन्िरयक सभस्माफाट मसजयना बएका िचयराई भलू्मबायभा जोडी एकानिय आमर ननगभराई ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म प्राप्त नहनने अकोनिय उऩबोक्तारे फिी भलू्म बनक्तान गननय ऩने अवस्था देखिएको छ ।

३.४ नेऩार सयकायरे मरने कय िपय हेदाय ऩनन आ.व. २०६४/०६५ भा करयफ रु. ७ अवय ४७ कयोड आ.व. २०६५/०६६ भा रु. ९ अवय ५२ कयोड आ.व. २०६६/०६७ भा रु. १२ अवय ३० कयोड आमर ननगभ भापय ि बनक्तान गयेको देखिन्छ । मस आ.व. भा १६ अवय बन्दा फिी कय नेऩार सयकायको िािाभा जाने अवस्था छ । मसयी असरू बएको कयभा भ.ूअ. कयभा दिाय बएका व्मवसामीरे आफ्नो सञ्चारन िचय देिाइ भ.ूअ. कय फ्रपिाय मरईयहेको देखिन्छ । मस्िो व्मवस्थाफाट व्मवसामीरे आभ उऩबोक्तार े बन्दा सस्िो दयभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय उऩबोग गरययहेको देखिन्छ । नछभेकी देशहरुभा सयकायरे व्मवसानमक प्रमोजनराई भहॉगो दयभा य ग्राहस्थ उऩबोक्ताराई सस्िो दयभा ऩटे्रोमरमभ ऩदाथय उऩरब्ध गयाई यहेको ऩाईन्छ । नेऩारभा बने त्मसको ठिक उल्टो अवस्था ववद्यभान यहेको देखिएको छ ।

३.५ नेऩार आमर ननगभको केन्िीम कामायरम रगामि १० वटा इन्धन डडऩो, ७ वटा हवाई इन्धन डडऩो, चायआमर, िनल्सीऩनय, वीयगञ्ज ३ कामायरमभा स्थामी कभयचायी ३९८ जना, कयायभा १६७ जना, भामसक ज्मारादायीभा ४३ जना दैननक ज्मारादायी जम्भा १८० गयी जम्भा ७८९ जना कभयचायी कामययि बएको जानकायी आमर ननगभरे ठदएको छ । मी कभयचायी भध्मे स्थामी य केही कयाय िथा ज्मारादायी फाहेक सम्ऩणूय याजननैिक िथा प्रशासननक नेितृ्वको दवाफभा बनाय गयी काभभा रगाएको ऩाइन्छ । ऩनछल्रो अवधधभा नमन ैदवाफभा ननमनक्त कभयचायीराई स्थामी गने ननमिरे ववऻाऩन गयी हिाय हिाय ऩयीऺा अगाडड फिाएको देखिएको छ । अत्मधधक कभयचायी बनाय य प्रशासननक िचयरे ऩनन आमर ननगभको िचयबाय फठियहेको देखिएको छ ।

३.६ चार ूआ.व. को २०६८ फशैाि भठहना सम्भभा नेऩार सयकायफाट कूर रु. ३ अवय ९३ कयोड ऋण उऩरब्ध गयाई आऩनूि य व्मवस्थाराई सहज िनल्माउन प्रमास गरयएको देखिन्छ । ऩनछल्रो ऩटक मभनि २०६७।११।२८ गि े ऩेट्रोर िथा हवाई इन्धनभा गरयएको आॊमशक सभामोजनफाट ऩनन ननगभको चनमरॉदो घाटा कभ हनन सकेको छैन । फढ्दो घाटारे गदाय ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको आऩनूि य व्मवस्थाऩन सहज िनल्माउन कठिनाई उत्ऩन्न हनॉदै गयैहेको आमर ननगभको बनाई छ । अन्ियायविम फजायभा बएको भलू्म ववृि अननसाय ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म सभामोजन गननय ऩने वा आऩनूि य सहज िनल्माई याख् नको राधग कय कटौनि अथवा अथय भन्त्रारमफाट ऋण मरनन ऩने वा अननदान प्राप्त गननय ऩने बन्ने ननगभको याम देखिन्छ । मी ववकल्ऩ सभमभ ैव्मवण्स्थि नगरयएभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आऩनूि य अवरुि हनन गई मसफाट हयेक ऺते्रभा नकायात्भक असय ऩने देखिन्छ ।

8

३.७ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भाग िथा सॊधचनि त्रफचको अन्िसयम्फन्ध्

सन ्२०१० भा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको ववक्री दय (फाह्र राि फ्रकरो मरटय) अनघल्रो वषयको िनरनाभा २७%

रे फिेको छ । ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको उऩबोगको ववृि कूर ग्राहस्थ उत्ऩादनको ववृि दय (३.५%) बन्दा धेयैरे फिी यहेको छ । हाम्रो देशको आधथयक सवेऺण अननसाय सन ्२००१ भा कूर वस्िन ननमायिको २७%

ठहस्सा ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको आमािरे ओगटेको धथमो । हार सन ्२०११ भा आएय मसको कूर ननमायि

६४ अवय बएको छ बने ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमाि करयव ७० अवय रुऩमैाॉ ऩनग्ने देखिन्छ । मो कूर ननमायिको ११०% हो । रोड सेडडङ य अन्म कायण जस्ि ैहडिार, श्रभ सभस्मारे गदाय हाम्रो औद्योधगक उत्ऩादन कभ प्रनिस्ऩधॉ फन्न गई कूर ननमायि रु. ६० अवयको हायाहायी भात्र ैहनने गयेको छ । सन ्२००८ फाट २०१० सम्भभा डडजरको िऩि दोब्फय ववृि बई ३ राि फ्रक.मर. फाट ६ राि फ्रक.मर. ऩनगेको छ ।

स्रोि् नेऩार आमर ननगभ

अन्ियायविम उजाय एजेन्सीका अननसाय अन्ियायविम फजायभा िरेको भलू्म अझ ववृि हनॉदै जाने सॊबावना यहेको फिाइएको छ । मनिफेरा प्रनि व्मायेर १२६ अभेरयकी डरय ऩनधगसकेको छ । सन ्२००७ को सॊमनक्त याि सॊघको प्रनिवेदन अननसाय मठद अन्ियायविम फजायभा िरेको भलू्म ववृि हनन गएभा एमशमा य

प्रशान्ि ऺेत्रभा नेऩार जस्िा देशराई नयाम्रोसॊग असय ऩने औॊल्माइएको छ । नेऩार आमर ननगभका अननसाय २०६७ सारभा डडजर ववक्रीको ४०% जेनयेटयफाट ववद्यनि उत्ऩादन गनयभा िऩि गरयएको धथमो । नेऩार आमर ननगभको िथ्माङ्क अननसाय डडजरभा प्रनिमरटय २३ रुऩमैाॉ घाटा व्महोननय ऩरययहेको छ । मसको अथय याि वा नेऩार आमर ननगभरे वावषयक ४ अवय रुऩमैाॉ सम्ऩन्न वगय, औद्योधगक य व्माऩारयक

ऺेत्रको ववद्यनि उत्ऩादनको राधग व्महोननय ऩरययहेको छ । अन्ियायविम फजायभा िरेको भलू्मभा हनन

गएको ववृिरे नेऩारको व्माऩाय/अथयिन्त्र/आऩनूि य व्मवस्थाराई अझ फिी नाजनक फनाउॉ दै रगेको छ ।

9

घयामसी प्रमोजनको राधग उजाय अत्मावश्मक वस्िन हो । नेऩारभा करयव ९०% उजायको िऩि घयामसी प्रमोजनका राधग हनने गयेको छ । सन ् १९९७ भा औसि ५ जनासम्भको एउटा ऩरयवायराई िाना ऩकाउन े प्रमोजनका राधग प्रनि भठहना भठििरेभा १८० रुऩमैाॉ, एर.वऩ. ग्मासभा ४६५ रुऩमैाॉ य

ववजनरीभा ६०५ रुऩमैाॉ िचय हनने गयेको धथमो । िय सन ्२०११ भा आइऩनग्दा ऩरयण्स्थनि ऩरयवियन हनन

गई सोही प्रमोजनका राधग भठििरे ११५० रुऩमैाॉ, एर.वऩ. ग्मासभा ९३० रुऩमैाॉ य ववजनरीभा ७९० रुऩमैाॉ (हारको फजायको इन्धनको भलू्म अननसाय) िचय हनने देखिन्छ । ववगि केही वषय मिा िाना ऩकाउनको राधग ववद्यनि सफबैन्दा सस्िो उजायको रुऩभा यही आएको छ । ववद्यनिको अबावका कायण अठहरे ग्मासको िऩि वावषयक करयफ २०% रे फढ्न गएको छ य भठििरेको िऩि उल्रिेनीम रुऩभा घटेको देखिएको छ ।

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमािराई कभ गयी फढ्दो व्माऩाय घाटा घटाउनका राधग नेऩारर ेभध्मकामरन िथा दीघयकामरन ववद्यनि उत्ऩादन मोजना ननभायण गयी काभ थामरहाल्नन जरुयी छ । ववद्यनि ननमायिको राधग बन्दा ऩनन आन्िरयक िऩिको राधग न ै जरववद्यनि ववकासको प्राथमभकिा िोफ्रकनन शे्रमस्कय देखिन्छ । एक अध्ममनका अननसाय सन ् २०१५ सम्भ १५०० भेगावाट य सन ् २०३० सम्भ ९००० भेगावाट ववद्यनि नेऩारको आन्िरयक िऩिको राधग आवश्मक ऩने अननभान गरयएको छ । मस प्रकायको भागराई ध्मानभा याख्दा य िाना ऩकाउन ववद्यनि प्रमोग गने हो बने नेऩारराई सन ्२०१५ य सन ्२०३० सम्भ क्रभश् थऩ ५०० भेगावाट य २५०० भेगावाट ववद्यनिको आवश्मकिा ऩने देखिन्छ । सन ् २०१५ सम्भ हाभीरे ववद्यनिको उत्ऩादन जम्भा २००० भगेावाट गनय सकेभा भठििरे य एर.वऩ. ग्मासको आमािराई प्रनिस्थाऩन गयी वावषयक २० अवय रुऩमैाॉ ववदेमशनफाट जोगाउन सक्नेछौं । मसको राधग सन ्२०१५ भा िाना ऩकाउन प्रमोग हनने थऩ ५०० भेगावाट ववद्यनि उत्ऩादनको राधग रु. ८० अवय रगानी आवश्मक ऩने देखिन्छ । मसरे देशभा ववद्यनिको सहज आऩनूि यसॊग ैजेनयेटयको प्रमोगभा कभी आउनेछ य डडजरको िऩि ऩनन उल्रिेनीम रुऩभा घट्नेछ ।

10

ऩरयच्छेद - ४

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय सम्फन्धी ववद्यभान कानूनी व्मवस्थाहरु

नेऩारभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवायराई व्मवण्स्थि गने छन िै ववशषे ऐन हारसम्भ िजनयभा हनन सकेको छैन

। काननूी याज्मको प्रत्माबनूि यहेको देशभा ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको कायोफाय व्मवण्स्थि गनय, ननमभन गनय, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयजन्म दनघयटना, ऺनिऩनूि य, सनयऺा, अननममभििा, कारोफजायी, नाऩिौरभा िगी, गनणस्िय

रगामिका ववषमभा ननमन्त्रण गनयका राधग ववशषे काननूको अबाव (Legal Gap) देखिएको छ ।

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवायको आऩनूिय, भलू्म ननधाययण, गनणस्िय, व्मवसामीको दिाय, ननमभन आठद जस्िा ववषमभा काननूी अबाव यहे ऩनन हार नेऩार आमर ननगभफाट कायोवाय गरयने ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोफायभा उऩबोक्ता सॊयऺण ऐन २०५४, स्ट्माडडडय नाऩ य िौर ऐन २०२५, उऩबोक्ता सॊयऺण ऐन २०५४, प्रनिस्ऩधाय प्रवियन िथा फजाय सॊयऺण ऐन २०६३ िथा अन्म सम्फण्न्धि प्रचमरि काननूफाट व्मवण्स्थि य ननमभन गनय िोण्जएको छ । ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयफाट हनने दनघयटनाका ववषमभा ऺनिऩनूि य बयाउनन ऩदाय उऩबोक्ता सॊयऺण ऐनको सहाया मरने गरयएको छ । काननूी अबावको पाईदा मरॉदै केही व्मडक्तहरुरे उद्योग ववबाग भापय ि रयपाइनयी दिाय गयेको देखिएको छ । कन न ैऩनन रयपाइनयीभा ऩेट्रोमरमभको कच्चा ऩदाथय प्रशोधन

गदाय कम्िीभा १७ प्रकायका अनिरयक्त वस्िनहरु (By Product) उत्ऩादन गने गयेको ऩाइन्छ । िय ऩवूायधाय य भाऩदडड ववना न ै नेऩारभा रयपाइनयीहरु दिाय गनय थामरएको ऩाईएको छ । ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय सम्फन्धी ववद्यभान काननूी व्मवस्थाहरुराई हेदाय िजनयभाभा यहेका य जायी बएका देहाम फभोण्जभका काननू यहेका देखिन्छन ्।

४.१ ऩेट्रोमरमभ ववधेमक, २०६३:

ित्कामरन सॊसद सभऺ ऩेश गरयएको य ववधेमक ऩेश बए ऩनछ सॊसद ववघटन हनन गएको हनॉदा ववधेमक ऩनन स्वि् शनू्मिाको ण्स्थनिभा ऩनग्न गएको छ । नेऩार सयकाय (सधचवस्िय) को ननणयम अननसाय २०६३ सारभा प्रस्िनि गरयएको ऩटे्रोमरमभ ववधेमकभा सभसाभनमक रुऩभा गननय ऩने सनधाय सठहिको ऩरयभाण्जयि भस्मौदा िमाय गननय ऩनेभा हारसम्भ हनन सकेको देखिॊदैन ।

४.२ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ननमभन आदेश, २०६५

ऩेट्रोमरमभ ववधेमक, २०६३ को ण्स्थनि शनू्मिाभा ऩरयणि बए ऩनछ काननू िथा न्माम

भन्त्रारमको सहभनि सठहि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय (ऩेट्रोर, डडजेर, भठििरे य हवाई इन्धन) को कायोवाय ननजी ऺेत्रराई िनरा गने उद्देश्मर े ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ननमभन आदेश, २०६५

स्वीकृनिको राधग नेऩार सयकाय (भण्न्त्रऩरयषद्) भा प्रस्िाव ऩेश गरयएको य भण्न्त्रऩरयषद्र े

आधथयक िथा ऩवूायधाय समभनिभा छरपर बए ऩनन हारसम्भ ऩारयि बएको देखिन्न ।

11

४.३ ननकासी ऩिैायी ननमन्त्रण ऐन, २०१३ अन्िगयि जायी आदेश्

नेऩार सयकायर ेननकासी ऩिैायी ननमन्त्रण ऐन, २०१३ अन्िगयि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमाि,

बडडायण य ववक्री ववियणको कामय गनय नेऩार आमर ननगभराई िोकी यािेकोभा सोही अधधकाय अन्िगयि मभनि २०६५।२।२७ भा नेऩार याजऩत्रभा सचूना प्रकाशन गयी ऩेट्रोर, डडजर

य भठििरेको आमाि, बडडायण िथा ववफ्रक्र ववियणभा य मभनि २०६५।२।२५ भा नेऩार

याजऩत्रभा सचूना प्रकाशन गयी एर.ऩी. ग्मासको आमाि िथा आऩनूिय सम्फन्धभा ननजी ऺेत्रराई िनरा गयी सफ्रकएको देखिन्छ ।

नेऩार याजऩत्रभा प्रकामशि उऩयोक्त सचूना फभोण्जभ ऩटे्रोमरमभ ऩदाथय िथा एर.ऩी. ग्मासको आमाि, बडडायण िथा ववक्री ववियण गनयको राधग केही कम्ऩनीहरुरे वाखणज्म ववबागफाट

अननभनि प्राप्त गयेको बएिा ऩनन ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवायभा सॊरग्न बएको देखिन्न ।

नेऩार सयकायर ेउऩयोक्त व्मवस्था फभोण्जभ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवायभा ननजी ऺते्रराई

िनरा गयी सकेको हनॉदा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय सम्फन्धी काननूको अबावभा ननजी ऺते्ररे ऩटे्रोमरमभ

ऩदाथयको कायोवायभा बाग मरन नऩाएको बन्ने ण्स्थनिको ऩनवि हनने देखिॊदैन ।

ऩेट्रोमरमभ ऐन, २०४० कामभ यहेकोभा सो ऐन ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको अन्वेषण, ववकास य उत्ऩादनको राधग भात्र िजनयभा बएको देखिन्छ ।

४.४ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवाय सम्फन्धभा नेऩार आमर ननगभ मरमभटेडसॊग बएको आन्िरयक काननूी सॊयचना्

४.४.१ नेऩार आमर ननगभ (प्रा.) मरमभटेडको प्रफन्धऩत्र, २०२७

ववमबन्न भनरनकहरुफाट ऩेट्रोर, डडजेर, भोववर, रनत्रिकेन्ट आमर, भठििरे, धग्रज, एमबएशन आमर, एर.ऩी. ग्मास िथा अन्म ऩटे्रोमरमभ ऩदाथय आमाि एवॊ ववक्री ववियण गने

ववमबन्न भनरनकका िरे कम्नऩीहरुफाट सोर एजेन्सी िथा डडण्स्ट्रव्मनटयशीऩ मरने

ववमबन्न भनरनकफाट क्रन ड आमर खझकाई रयपाइननङ्ग िथा प्रोसेमसङ्ग गनयको राधग ववदेशी कम्ऩनीहरुसॊग मभमर वा आपैरे रयपाइनयी याख् ने वा याख् न रगाउन े

आफ्नो देशको सॊबाव्म िरे िानी य ग्मासको अन्वेषण गयाउने उद्योग स्थाऩना गने

आपैरे टैंक यािी आवश्मकिाननसाय वा ननजी व्मवसाम भापय ि ववक्री ववियण गने गयाउने

आवश्मकिा ऩयेभा Joint Venture भा कन न ै ऩनन कम्ऩनीको स्थाऩना एवॊ सञ्चारन गने

12

४.४.२ नेऩार आमर ननगभ मरमभटेडको ननमभावरी, २०२७: २०६५ भा गरयएको सॊशोधन अननसाय नेऩार आमर ननगभको अधधकृि ऩूॉजी य जायी ऩूॉजी १० कयोडफाट ५० कयोड ऩनर् माइएको ।

काननूि् नेऩार आमर ननगभरे रु. १० कयोडको दामया मबत्र यही काभ गननय ऩने

देखिन्छ जफकी नेऩार आमर ननगभको वावषयक कायोवाय १ िवय ऩनग्न रागेको छ । िसथय शमेय ऩूॉजीभा ववृि गननय ऩने आवश्मकिा देखिन्छ ।

४.४.३ टैंकट्रकफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िनवानी ववननमभावरी, २०५३:

नेऩार आमर ननगभ मरमभटेडरे सयर एवॊ सनयक्षऺि िॊगफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िनवानी गयाउन िनवानी िेकेदाय ननमनडक्त गने कामयराई व्मवण्स्थि गयाउन मो ननमभावरी राग ूबएको देखिन्छ ।

िनवानीकिाय फन्नको राधग ३ थान टैंकट्रक याि ् नन ऩने । १२ हजाय मरटय (१२ के.एर.)

को राधग दश हजाय रुऩमैाॉ य सो बन्दा फिीको राधग फीस हजाय रुऩमैाॉ धयौटी याि ् नन ऩने व्मवस्था यहेको छ । िनवानीकिायराई ननरम्वनको साथै िनवानीकिायफाट िायेज

गनय सभेि सफ्रकने व्मवस्था गयेको छ ।

४.४.४ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय गनणस्िय ववननमभ, २०६४

प्रमोगशारा िथा नभनूा ऩयीऺण सम्फन्धी व्मवस्था ववबाधगम प्रभनि िथा ननयीऺण अधधकृिको, ऺते्रीम प्रभनिको, डडऩो

प्रभनिको काभ, कियव्म य अधधकाय, ववके्रिाको िथा िनवानीकिायको दानमत्व

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको नभनूा मरने व्मवस्था ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय प्रानप्त गने व्मवस्था िनवानीकिायराई हनने कायवाही सम्फन्धी व्मवस्था

४.४.५ ववके्रिा ववननमभावरी, २०६५

नेऩार आमर ननगभ मरमभटेडफाट सनव्मवण्स्थि, सयर एवॊ सनरब िङ्गफाट

गनणस्ियमनक्त ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ववक्री ववियण गनयका राधग ववके्रिा ननमनडक्त गनय ववके्रिा ववननमभावरी, २०६५ राग ूबएको देखिन्छ । भरूि् साधायण (ऩेट्रोर ऩम्ऩ), प्ठमाक्ड (ड्रभभा भठििरे यािी फेच्ने) य

ऩम्ऩफाट भठििरे ववक्री गने ववके्रिा गयी िीन िहभा छन ट्माएको छ । त्मस्िा ववके्रिाको ववक्री स्थरको भाऩदडडको फायेभा सभेि उल्रिे गरयएको छ ।

साधायण ववके्रिा हननको राधग ८ राि धयौटी य ४० हजाय ननवेदन शनल्क, प्ठमाक्ड ववके्रिाको राधग ५ राि धयौटी य १५ हजाय ननवेदन शनल्क िथा भठििरे ववके्रिाको राधग १ राि धयौटी य १० हजाय ननवेदन शनल्क राग्ने

मभसावट गयी ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ववक्री ववियण नगने, भलू्म सचूी याख् नन ऩने रगामिका दानमत्व ववके्रिाको हनने

13

ननगभरे ववके्रिाको ननरम्वन िथा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको सप्ठराई फन्द गनय सक्न,े ववके्रिाको प्रभाणऩत्र िायेज गनय सक्ने

साधायण ववके्रिाको ववक्रीस्थर कम्िीभा ५०० मभटय हननन ऩने य भठििरेको ववक्रीस्थर ३०० मभटय हननन ऩने

४.४.६ एर.ऩी. ग्मास ववननमभावरी, २०६५:

एर.ऩी. ग्मास उद्योगराई व्मवण्स्थि गयी एर.ऩी. ग्मासको कायोवाय सवयसनरब य सहज फनाउन एर.ऩी. ग्मास ववक्री ववननमभावरी राग ूबएको देखिन्छ ।

एर.ऩी. ग्मास Bottling Plan रे रु. ५० हजाय ननवेदन शनल्क सठहि रु. १० राि नगद शनल्क जम्भा गयी ननगभफाट Product Delivery Order (PDO) प्राप्त गनय सक्ने ।

PDO प्राप्त गने सिैाण्न्िक आधाय, ग्मास मसमरडडय िनराउनन ऩने कन या, ग्मास उद्योगको दानमत्व, ग्मास ववके्रिाको दानमत्व, ग्मास सप्ठराई फन्द हनने अवस्था, कायोवाय ननरम्वन हनने अवस्था, आवििा प्रभाणऩत्र िायेज हनने अवस्थाको प्रावधान याखिएको छ ।

14

ऩरयच्छेद - ५

उच्चस्ियीम समभनिको अध्ममनफाट प्राप्त िथ्महरु

५.१ नेऩार आमर ननगभरे इण्डडमन आमर कऩोयेशनफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िरयद गदाय आमाि ऩरयवहन भलू्म (Import Parity Prices) को आधायभा िरयद गरयएको देखिएको छ । आमाि ऩरयवहन भलू्म (Import Parity Prices) भा बायिीम बन्साय भहशनर राग्ने गयेको छ । सो भहसनर नेऩाररे फ्रपिाय ऩाउनन ऩनेभा त्मस वाऩिको यकभ सभमभ ै फ्रपिाय बएको देखिॉदैन । हारसम्भ करयफ १७ अवय रुऩमैाॉको ब्माज सभेि प्राप्त बएको देखिॉदैन । त्मस भध्मे वषौं रगाएय रु. ३ अवय भात्र फ्रपिाय बएको देखिएिा ऩनन अन्म यकभको रिेाजोिा छैन । नेऩार आमर ननगभ य आई.ओ.सी. फीच सन ्२००७ भाचयदेखि राग ूहनने गयी बएको सम्झौिाभा ऩनन घनभाउयो ऩायाभा भलू्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor) को नाभभा बन्साय भहशनर रगाएको देखिएको छ । मो कामय अन्ियायविम व्माऩाय अभ्मास (International Trade

Practice) ववऩरयि छ । नेऩाररे बायिफाट ऩाउने भहसनर फ्रपिायको वासराि िथा ठहसाफ फ्रकिाफ सभेि नेऩार आमर ननगभरे अद्यावधधक रुऩभा याख् ने गयेको ऩाइएन । मसफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको रागि भलू्मभा ७% देखि ९% सम्भ ववृि बएको अवस्था यहेको देखिएको छ ।

५.२ बायिभा बन्साय शनल्क रागेको भलू्मभा नेऩारभा भ.ूअ. कय ननधाययण गदाय फठि भ.ूअ. कय निननय ऩने बई त्मसरे सभेि भलू्म ननधाययणभा प्रबाव ऩायेको देखिएको छ । मस सम्फन्धी ठहसाफ नेऩार आमर ननगभर ेयाख् ने गयेको देखिएन ।

५.३ ननगभरे ननधाययण गयेको रुटभा कामयकायी ननणयमको आधायभा िन वानीकिाय छनौट गयी काभभा रगाएको ऩाइमो । सावयजननक िरयद ऐन २०६३ ववऩरयि प्रनिस्ऩधाय नगयाईकन य वऻैाननक आधाय िमाय नगयीकन ैिन वानी बाडा ननधाययण गयेको कायण िनवानी िचयभा ववृि बई भलू्म बाय फढ्न गएको देखिएको छ ।

५.४ काटेमरङ य मसण्डडकेटको भाध्मभद्वाया िन वानी व्मवसामीहरुरे बाडा ववृिको भाग गने य त्मसराई याजननैिक िथा व्मवस्थाऩन नेितृ्वको सॊयऺणभा ववमबन्न सम्झौिा गयी बाडा ननधाययण गयेको कायणफाट भलू्म ववृिको चाऩ फढ्न गएको छ ।

५.५ आवश्मकिा बन्दा फिी टैंकय य ऩेट्रोर ऩम्ऩको अननभनि ठदने काभ गयी अनावश्मक व्ममबाय फिाएको देखिमो य मसभा आधथयक अननममभििा हनने गयेको फनखझन आएको छ ।

५.६ आवश्मक भाऩदडड ऩनया नगयेका य अत्मधधक ऩनयाना टैंकयहरुरे िरे ओसाने गयेको जसरे गदाय िरे फेची ट्माॊकय िारी गयी कृत्रत्रभ दनघयटना गयाइ ववभा िथा ऺनिऩनूि य मरने गयेको फनखझन आएको छ ।

५.७ कनिऩम टैंकयहरुरे ऩटे्रोर ऩम्ऩ य डडऩोहरुको मभरेभिोभा मसभावनि य बायिीम डडऩोहरुफाट ल्माएको डडजर नेऩारी डडऩोभा नल्माई मसध ै ऩेट्रोर ऩम्ऩहरुभा िन्माउने य कोशी ऩेट्रोकेमभकल्स रगामिका नक्करी रयपाइनयीरे उत्ऩादन गयेका कभ गनणस्ियको डडजर बयेय डडऩोहरुभा ऩनर् माएको ऩाइएको छ । ऩसाय रगामिका कनिऩम ण्जल्राका प्रभनि ण्जल्रा अधधकायी य प्रहयी प्रशासनका व्मडक्तहरुको भौखिक बनाई अननसाय ऩनन त्मस्िा टैंकयहरु ऩक्राउ गदाय डडऩोहरुरे फनझेको रयऩोटय फनाई त्मस्िा अननममभिकिायहरुको फचाउ गयेको ऩाइएको छ ।

15

५.८ टैंकयहरु बायि िपय जाॉदा अनावश्मक प्रशासननक झञ्झट य ववना ववर त्रफजक ववमबन्न िाउॉभा यकभ निननय ऩने बन्ने फनखझएकोरे मसरे सभेि भलू्मभा चाऩ ऩयेको देखिएको छ ।

५.९ नेऩार मबत्र टैंकय आउॉदा प्रहयी प्रशासनफाट हनने झञ्झट य आधथयक अननममभििाको कायणफाट सभेि िनवानी बाडा ववृि बई भलू्म ननधाययणभा प्रबाव ऩयेको देखिएको छ ।

५.१० डडऩोहरुको सनयऺा य भभयि सॊबायको अवस्था अत्मन्ि कभजोय यहेको देखिमो । त्मस ैगयी डडऩो वरयऩयी असनयक्षऺि िवयरे फाक्रो वस्िी ववस्िाय बएको छ । मसफाये कि ै ननगयानी य होमसमायी अऩनाइएको ऩाइएन ।

५.११ आवश्मकिा अननसाय आऩनूि यका राधग डडऩोको सॊयचना अऩमायप्त यहेको िथा अन्म ऩवूायधाय ववकास अननसाय ववस्िाय गने मोजना नयहेको देखिमो ।

५.१२ यक्सौरभा इन्धन बनय जाने सवायी साधनहरुराई ऩाफ्रकिं गको सनववधा नबएको िय सो प्रमोजनको राधग प्रमोग हनन सक्ने यक्सौर फजायऺेत्रमबत्र यहेको नेऩारको सयकायी कामायरमको नाभभा यहको जग्गाको प्रमोग गने कामयराई अनघ फिाएको देखिएन ।

५.१३ डडऩो वरयऩयी ट्माॊकयहरुको ऩाफ्रकय ङको अवस्था कभजोय य िियनाक अवस्थाभा यहेको देखिमो । ५.१४ ग्मास बदाय आवश्मक स्वचामरि प्रणारी नबएको, नाऩिौरभा म्माननअर मसस्टभ प्रमोग

गरयएको य त्मसभा ऩणूय िौर ठदने कन याभा कमभ यहने गयेको ऩाइएको छ । ५.१५ ग्मास सम्फन्धी आवश्मक काननू य भाऩदडड देश मबत्र नफनाइ अन्म भनरनकको भाऩदडड

अऩनाएको बननएको िय त्मस अननसाय ऩनन बएको देखिएन । ५.१६ ग्मासको ववफ्रक्रभा दनई िह बन्दा फिी ववचौमरमा बएकोरे अनावश्मक आधथयक बाय ऩनय गएको

देखिएको छ ।

५.१७ ग्मास मसमरडडयको धयौटीभा एकरुऩिा नबएको, धयौटी फ्रपिाय गने प्रणारी नबएको य त्मसफाट भ.ूअ. कय सभेि छमर हनन गएको देखिएको छ ।

५.१८ भाऩदडड अननसाय ग्मास बडडायण ऺभिा नहनॉदै फनरेट (ट्रक) फाटै ग्मास फोटमरङ गयी ववक्री गने गयेको देखिएको छ । कभ बडडायण ऺभिा बएका फोटमरङ प्ठरान्टर ेफिी ग्मासको वऩ.डी.ओ. (Product Delivery Order) मरइ/ठदइ कायोवाय गने गयेको देखिएको छ ।

५.१९ एर.वऩ. ग्मास य अण्क्सजन मभमसॊदा आगो राग्ने िथ्मराई ख्मार नगयी एउटै कम्ऩाउडड मबत्र एर.वऩ. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट य अण्क्सजन फोटमरङ प्ठरान्ट याख् ने अननभनि ठदई सनयऺाको ठहसाफरे िियनाक काभ गयेको देखिन आएको छ ।

५.२० ग्मास मसमरडडयभा प्रमोग हनने येगनरेटय य ऩाइऩको गनणस्िय ननधाययण नबएको य अननगभन सभेि नहनॉदा ऩटक ऩटक दनघयटना हनने गयेको ऩाइएको छ ।

५.२१ ग्मास सॊचमकिाय िथा ववके्रिाहरुको भाऩदडड ननधाययण नगयेको य िौरेय फेच्ने नगयेको ऩाइएको छ ।

५.२२ ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टहरु स्थाऩना गदाय अऩनाउनन ऩने अननवामय भाऩदडडहरु ऩनया नगरय अननभिी ठदइएको देखिमो य मसभा आधथयक अननममभििा हनने गयेको फनखझन आएको छ ।

५.२३ फोटमरङ प्ठरान्टभा पामय पाइठटङ, आवश्मक ऺेत्रपर, दनयी, डडऩ टेस्ट, हाइड्रोस्ट्माठटक टेस्ट, मसमरडडय बल्ब आठदभा आवश्मक भाऩदडड अऩनाएको ऩाइएन ।

16

५.२४ ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा मसमरडडयहरुको ह्याडडमरङ राऩयवाहीऩवूयक (Rolling) गने गयेको, मसमरडडय मबत्रको स्रज सपा नगयेको जसरे गदाय ग्मासको गनणस्िय य िौर सभेि प्रबाववि बएको ऩाइएको छ ।

५.२५ उद्योग ववबागरे फोटमरङ प्ठरान्टको इजाजिऩत्र ठदॉदा नेऩार आमर ननगभ रगामि आवश्मक सॊस्थासॊग सभन्वम नगयेको य भाऩदडड ऩनया नगयेका फोटमरङ प्ठरान्टराई इजाजि ठदॉदा ऩमायप्त आधथयक चरिेर हनने गयेको फनखझन आएको छ ।

५.२६ प्ठरान्ट य ऩम्ऩराई कोटा ववियण गदाय अननममभििा हनने गयेको फनखझएको छ । ५.२७ ननगभफाट ननमनक्त डडरय, ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट य िन वानीकिायका सॊघसॊस्थारे ननगभभा

ववमबन्न भाग प्रस्िनि गयी आऩनूि य असहज गयाइ भाग ऩनया गनय फाध्म फनाइ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको रागि भलू्म ववृि हनने गयी ववमबन्न सहभनि कामायन्वमन गयाएको ऩाइएको छ ।

५.२८ डडरय कमभशन वऻैाननक आधाय ननधाययण नगयीकन ैिोफ्रकएको य त्मसरे भलू्मभा बाय ऩनय गएको ऩाइएको छ ।

५.२९ बायिभा िरे बनय जाने केठह चारक, िनवानी व्मवसामीप्रनि दनव्मयवहाय हनने गयेको व्मवसामीहरुफाट गननासो यहॉदै आएको छ ।

५.३० सवायीहरुको जाभको कायण ऩनन इन्धनको िऩि अनावश्मक रुऩभा फठियहेको देखिन्छ ।

५.३१ ऩेट्रोमरमभ डडऩो, प्ठरान्ट, ऩम्ऩ, बडडायण स्थर रगामिको उधचि य ऩमायप्त िॊगरे ववभा नगरयएको साथै िशे्रो ऩऺ ववभा गयेको नदेखिएको िय डडऩोको ड्राइब वे को अनावश्मक ववभा गयेको देखिन आएको छ ।

५.३२ नेऩार आमर ननगभरे बयैहवाभा ननभायण गये जस्ि ै भनरनकका प्रभनि ब्माऩारयक केन्िहरुभा ऩेट्रोर ऩम्ऩ स्थाऩना गने मोजना फनाएको ऩाइएन ।

५.३३ ववमबन्न ननकाम, डडऩो, ऩेट्रोर ऩम्ऩ, प्ठरान्टहरुभा बएको अननममभििा, मभसावट य भ्रिाचायका सम्फन्धभा कायवाही बए गयेको देखिएन ।

५.३४ अननममभि िॊगरे ऩम्ऩहरु आवश्मकिा बन्दा फिी य िोफ्रकएको भाऩदडड ऩयूा नगरय अननभनि ठदएको देखिन आएको छ ।

५.३५ काटेमरङ य मसण्डडकेठटङ गयी आऩनूि य असहज गयाउनेहरुको ववकल्ऩभा सयकायी ननकामहरुरे वकैण्ल्ऩक व्मवस्था गयेको देखिएन ।

५.३६ रोड अनरोड गदाय नाऩजाॉच गने आधनननक साधनहरु प्रमोग नगरय ऩनयाना साधनहरु प्रमोग बयैहेकोरे ऩरयभाणभा हनने घटफिरे भलू्म ननधाययण य नेऩार आमर ननगभको नोक्सानीभा ववृि गयाएको देखिन आएको छ ।

५.३७ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको ऩरयभाण य गनणस्िय जाॉच्ने य चनहावट योक्नको राधग अननगभन िथा ननमन्त्रण गने ण्जम्भेवाय सयकायी ननकामहरुरे प्रबावकायी रुऩभा काभ गनय नसकेको य िन वानीकिाय, डडरयराई नोक्सानीको फठि दय ठदएको कायणरे उऩबोक्ता िगीइयहेको देखिएको छ ।

५.३८ डडऩो य ऩेट्रोर ऩम्ऩफाट िरे ठदॉदा कनिऩम डडरयहरुरे नाऩिौरसॊग सम्फण्न्धि व्मडक्तहरुको मभरेभिोभा ऩम्ऩको मभटय ववगायी ऩयूा ऩरयभाण नठदई कभ ठदएको कायणफाट उऩबोक्ताको वास्िववक रागि फढ्न गएको िय त्मस्िो फढ्न गएको रागि नेऩार आमर ननगभको आम्दानीभा नजोडीई व्मडक्तगि राबभा प्रमोग बएको देखिन आएको छ ।

17

५.३९ नक्करी रयपाइनयी िोल्न इजाजि ठदने काभ उद्योग ववबागफाट बएको ऩाईएको छ । मस्िो "रयपाइनयी" (कोशी ऩेट्रोकेमभकल्स रगामिका उद्योगहरु) र े िाडी ऺेत्रफाट अवधै रुऩभा ल्माईएको डडजरभा ल्मफू आमर मभसाएय िथा Low Viscosity Furnace (LVFO) ल्माई पनेश आमर (FO) बनन नेऩार आमाि गने य महाॉ ल्माएय ल्मफू आमर छन ट्माएय डडजर ववक्री गने गयेको ऩाइमो । मस्िो डडजरभा ०.२५% सल्पय कन्टेन्ट – मयूो ३ भाऩदडड बन्दा फठि (१% बन्दा फठि) सल्पय कन्टेन्ट हनने हनॉदा मसरे इण्न्जन ववगाने, वािावयणराई दनवषि ऩाने य िऩि फिाउने काभ सभेि बयैहेको य कय छमर सभेि हनने मस्िो काभराई अननभनि कसयी ठदइमो बन्ने प्रश्न उिेको छ ।

५.४० उद्योग फाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम २०६५ सारभा त्रफबाण्जि बई दनईवटा भन्त्रारम बएऩनछ फाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम अन्िगयि एउटा भात्र त्रफबाग य ऩाॉचवटा भात्र ण्जल्रास्ियका कामायरमहरु बएकोरे सॊयचना, स्रोि य साधनको कभीफाट प्रबावकायी ननमभन य अननगभन हनन सकेको देखिएन ।

५.४१ एकै ननकामफाट भात्र सञ्चारन हनने गयी सम्ऩणूय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु, ग्मास, ग्मास मसमरडडय,

येगनरेटय आठदको ननमभनका राधग ववष्पोटक ऩदाथय ऐनको व्मवस्था बएको देखिएन । ५.४२ ननमभनकायी ननकामहरु त्रफच सभन्वम नबएको देखिन्छ । ५.४३ उऩबोक्ता ठहि सॊयऺण ऐन, २०५४, आवश्मक सेवा सञ्चारन ऐन, २०१४, प्रनिस्ऩधाय प्रवियन

िथा फजाय सॊयऺण ऐन, २०६३, कारोफजाय िथा केठह साभाण्जक अऩयाध ऐन, २०३४, गनणस्िय ऐन, २०३८, स्ट्माडडडय िथा नाऩिौर ऐन, २०२८, औद्योधगक व्मवसाम ऐन, २०४९, वािावयण सॊयऺण ऐन, २०५३ सभेिको प्रबावकायी कामायन्वमन, सभमाननकूर ऩरयभाजयन सभेि नबएको देखिएको छ ।

५.४४ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमाि, िन वानी, बडडायण, ववियण रगामिका सम्फन्धभा ऩमायप्त काननूी व्मवस्था नबएका कायण मसभा हनने गयेको अननममभििा ननमन्त्रण हनन नसकेको देखिएको छ ।

५.४५ OPEC रे अनिकभ त्रफकमसि यािहरुराई ठदने सहनमरमिको ऩणूय सदनऩमोग बएको ऩाइएन । ५.४६ ननगभराई आवश्मक ऩने जनशडक्त रोकसेवा आमोग जस्ि ै स्विन्त्र ननकामफाट छनौट गने

गरयएको ऩाइएन । ५.४७ ननगभको डडऩोहरुभा ननमनक्ती, ऩदस्थाऩन य सरुवा गदाय कामय सम्ऩादन य ऺभिाको आधायभा

बन्दा अननममभि िॊगरे गयेको फनखझन आएको छ । ५.४८ ननमभ ववऩरयि अनावश्मक िॊगरे कयाय य ज्मारादायीभा कभयचायी यािी ननगभको िचय फिाइ

व्ममबाय थऩेको देखिएको छ । ५.४९ ननगभको प्रशासननक िचय अनावश्मक िॊगरे फठि बएको देखिएको छ । ५.५० नेऩार आमर ननगभराई अधधकृिभरूक सॊस्थाको रुऩभा ववकास गने मोजना फनाएको

देखिएन । ५.५१ नेऩार आमर ननगभरे अननसन्धान िथा ववकास (Research and Development) को कामयराई

अगाडड फिाएको देखिएन । ५.५२ भेची देखि भहाकारीसम्भ ववस्िाय हनन रागेको भध्म ऩहाडी रोकभागयभा आविजावि गदाय

सवायी साधनहरुराई आवश्मक ऩने य सो ऺेत्रभा ननभायण हनने आमोजनाहरुको राधग इन्धनको

18

आऩनूिय गनय सक्ने गयी बडडायणको राधग यणनीनिक ववन्दनहरु (Strategic Points) को मोजना फनाएको देखिएन ।

५.५३ फहनिरे घयहरु (Sky Scrappers) भा ऩाइऩद्वाया ग्मास आऩनूि य गने व्मवस्था गयेको ऩाइएन । ५.५४ फोडययको बन्दा कभ भलू्म िोफ्रकॊ दा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको अऩचरन हनने गयेको छ ।

५.५५ बायिभा िाऩक्रभ सॉधै फिी हनने य नेऩारभा िनरनात्भक रुऩभा कभ हनने हनॉदा िरे सॉध ैShrinkage हनने गयेको य मसरे भलू्मभा चाऩ ऩने गयेको छ ।

५.५६ त्रफद्यनिको त्रफकल्ऩको रुऩभा डडजेर प्रमोग हनने गयेकोभा घयामसी प्रमोजनका राधग शहयी ऺेत्रभा सोराय जडान गने मोजना बएका घयहरुराई सहनमरमि रुऩभा ऋण उऩरब्ध गयाउने व्मवस्था गननय आवश्मक छ । कसरै े फठि ऺभिाको सौमय उजाय प्ठरान्ट जडान गनय चाहेभा सयकायरे सावयजननक जग्गा उऩरब्ध गयाउन य फकै भापय ि ऋण उऩरब्ध गयाउन सक्नेछ । िय त्मस अननरुऩ त्रफद्यनि उत्ऩादनको राधग चफ्रक्रम ऊजाय कोषको स्थाऩना बएको देखिएन ।

५.५७ ननजगिभा प्रस्िाववि अन्ियायविम ववभानस्थर सम्बाव्मिा अध्ममन प्रनिवेदन अननसाय इन्धन डडऩोभा हाइड्रान्ट मसस्टभ िथा इन्धन बडडायण ऺभिा सम्फन्धी मोजना फनाएको देखिएन ।

५.५८ िाऩक्रभ, प्राववधधक य कामयगि नोक्सानी देिाउॉदा ववना वऻैाननक आधायभा फिी Loss Target देिाइएकोरे मसको असयरे फठि भलू्म ननधाययण हनन गएको य नेऩार आमर ननगभको नोक्सानी ववृि बएको देखिएको छ ।

५.५९ नेऩार सयकायफाट मस अनघ सभम सभमभा गठिि अध्ममन समभनिहरुरे ठदएका सनझाव िथा मसपारयशहरुराई प्रबावकायी रुऩभा कामायन्वमन बए गयेको ऩाइएन ।

५.६० स्थगरि अध्ममनको क्रभभा ऩोिया िथा धनगिीको डडऩोको सनयऺा व्मवस्था कभजोय यहेको देखिमो ।

५.६१ गि आ.व. भा फोनसको राधग करयफ रु. १९.८८ कयोड छन िम्ाइएकोभा वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम िथा अण्ख्िमाय दनरुऩमोग अननसन्धान आमोगरे योकेकोरे ववियण गयेको देखिएन ।

५.६२ नेऩार आमर ननगभको डडऩोहरुभा कामययि कभयचायीहरु (िासगयी ल्माव य नाऩिौर सम्फन्धी काभभा रगाइएका) को आवास, स्वास्थ्म सनववधा एवॊ कामय स्थरको अवस्था याम्रो देखिएन । कभयचायी आवासको ननम्िी गि आ.व. सम्भभा रु. ५२.८९ कयोड यकभ जम्भा बएको देिाएको बएिा ऩनन त्मस सम्फन्धी काभभा मोजनावि प्रगनि बएको देखिएन ।

५.६३ ववमबन्न वदेैमशक ननमोगहरुरे उल्रेिननम ऩरयभाणभा सहनमरमिऩणूय इन्धन प्रमोग गयेको देखिएको हनॉदा त्मसको बाय नेऩार आमर ननगभ य नेऩार सयकायभा ऩयेको देखिन आएको छ ।

५.६४ डडजेर िथा ग्मासको प्रमोगभा करयफ ४०% औद्योधगक िथा व्मवसानमक प्रमोगभा िचय बएको य मसको भ.ूअ. कय फ्रपिाय हनने बएकोरे उननहरुराई कभ बाय िथा आभ उऩबोक्ताराई फिी बाय ऩनय गइ आमर ननगभको घाटाभा सभेि उल्रेिनीम ववृि बएको देखिन आएको छ ।

५.६५ १४.२ के.जी. बन्दा घटी वा फिीका मसमरडडयको अननभनि नठदएको िय त्मस बन्दा फिी घटी िौरका मसमरडडयहरु चरनचल्िीभा यहेको देखिएको छ ।

५.६६ ननगभको राधग जग्गा िरयद गदाय चरनचल्िीको भलू्म बन्दा उच्च भलू्मभा िरयद गयेको िनल्न आएको छ ।

19

ऩरयच्छेद - ६

भनख्म सभस्माहरुको ऩठहचान

समभनिरे अध्ममनको क्रभभा सम्फोधन गननय ऩने सभस्माका भनख्म फनॉदाहरु

६.१ आऩनूियभा देखिएका फाह्य सभस्माहरु् ६.१.१ बायिीम आऩनूि यकिाय (IOC) सॊगको सम्झौिारे श्रजृना गयेको भलू्म बाय । ६.१.२ येल्वे सेवा सम्झौिा (RSA) भा यहेका कभी कभजोयीहरु । ६.१.३ आऩनूियको राधग IOC फाहेकका अन्म ववकल्ऩहरु नहननन । ६.१.४ IOC फाट सण्जरो गयी ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आऩनूि य नहननन । ६.१.५ बन्साय भहशनर फ्रपिाय सम्फन्धभा (Duty Drawback) प्रशासननक झञ्झट,

िधचयरो य अनावश्मक ठिराई य ऩणूय रुऩरे फ्रपिाय नहनने सभस्मा । ६.१.६ िरयद भलू्मभा भलू्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor) को

नाभभा घनभाउयो ऩायाभा बन्साय भहशरू रगाईएको अवस्था ।

६.२ िनवानीभा देखिएका सभस्माहरु् ६.२.१ ग्मास फनरेट िथा ट्माङ्कयहरुरे नेऩार प्रवेश गननय अनघका झले्नन ऩने

सभस्माहरु । ६.२.२ ग्मास फनरेट िथा ट्माङ्कयहरुरे नेऩार प्रवेश गदाय य त्मसऩनछ बोग्नन ऩरययहेका

सभस्माहरु । ६.२.३ िनवानी साधनहरुभा देखिएका Calibration य सॊख् माको सभस्मा । ६.२.४ ववना प्रनिस्ऩधाय टैंक ट्रकराई िनवानी गनय रगाउॉदा देखिएका सभस्माहरु । ६.२.५ ऩनयानो टैंक ट्रकको प्रमोगफाट उत्ऩन्न सभस्माहरु ।

६.३ ऩरयभाण नोक्सानीभा देखिएका सभस्माहरु् ६.३.१ चनहावट (Leakage)

६.३.२ सॊधचि नोक्सानी (Stock Losses)

६.३.३ िाऩक्रभफाट हनने नोक्सानी (Temperature Loss)

६.३.४ सञ्चारन नोक्सानी (Working Loss)

६.३.५ नाऩिौर नोक्सानी (Measurement Loss)

६.४ बडडायण (Storage) भा देखिएका सभस्माहरु् ६.४.१ ऩेट्रोर, डडजेर य भठििरे

६.४.१.१ न्मनू बडडायण ऺभिा ६.४.१.२ बडडायणको अऩमायप्त सनयऺा िथा ननममभि भभयि सॊबाय नबएको

अवस्था ६.४.१.३ बडडायण स्थरहरुको अऩमायप्त ऺेत्रपर

६.४.१.४ ऩेट्रोर ऩम्ऩहरुको अवस्था य दयूीभा देखिएका सभस्मा

20

६.४.१.५ बडडायण सम्फन्धी ऩमायप्त मोजनाको अबाव

६.४.२ हवाई इन्धन (ATF)

६.४.२.१ न्मनू बडडायण ऺभिा ६.४.२.२ बडडायणको अऩमायप्त सनयऺा िथा ननममभि भभयि सॊबाय नबएको

अवस्था ६.४.२.३ बडडायण स्थरहरुको अऩमायप्त ऺेत्रपर

६.४.२.४ अऩमायप्त य ऩनयाना वाउजयहरुको अवस्था ६.४.२.५ Hydrant (Automatic Refilling System in Airport) नहननन ६.४.२.६ बडडायण सम्फन्धी ऩमायप्त मोजनाको अबाव

६.४.३ एर.ऩी. ग्मास

६.४.३.१ न्मनू बडडायण ऺभिा ६.४.३.२ बडडायणको अऩमायप्त सनयऺा िथा ननममभि भभयि सॊबाय नबएको

अवस्था ६.४.३.३ बडडायण स्थरहरुको अऩमायप्त ऺेत्रपर

६.४.३.४ फोटमरङ प्ठराडटहरुको दयूावस्था, दयूी य मसफाट उत्ऩन्न असनयऺा ६.४.३.५ मसमरडडयहरुको बडडायण िथा अऩमायप्त सनयऺा अवस्था ६.४.३.६ घय िथा Multi Storied Building हरुभा ऩाइऩ राइन नबएको

अवस्था

६.५ नाऩिौर, गनणस्िय िथा ववक्री ववियणभा सभस्मा् ६.५.१ बायिीम डडऩोफाट ऩटे्रोमरमभ ऩदाथय मर ॊदा Calibration रगामिको सभस्मा ६.५.२ ननगभको डडऩोभा Load/Unload गदाय भाऩनको सभस्मा ६.५.३ टैंक ट्रकको बौनिक अवस्था य Calibration को सभस्मा ६.५.४ ऩेट्रोर ऩम्ऩको बौनिक अवस्था य Calibration को सभस्मा ६.५.५ एर.ऩी. ग्मासको फोटमरङ प्ठराडटको दयूावस्था य मसमरडडयको बौनिक अवस्था

एवॊ िौरको सभस्मा ६.५.६ फोटमरङ प्ठराडट, होरसेरय य िनिा ववक्री गदायको सभस्मा

६.६ नेऩार आमर ननगभको सॊयचनागि सभस्माहरु् ६.६.१ काननूी िथा नीनिगि सॊयचनाभा देखिएका सभस्माहरु

६.६.२ ऩूॉजीगि सॊयचनाका कायण देखिएका सभस्माहरु

६.६.३ सॊगिनात्भक सॊयचनाभा देखिएका सभस्माहरु

21

ऩरयच्छेद - ७

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भूल्म ननधाययणभा देखिएका सभस्माहरु

७.१ अन्ियायविम भलू्मका रागि बायहरु (International Cost Elements) य असय

७.१.१ अन्ियायविम भलू्मभा हनने उिाय चिाव

७.१.२ बायिभा राग्ने अनिरयक्त कय, भहशरू, भलू्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment

Factor)

७.१.३ आऩनूियभा एकाधधकायको सभस्मा ७.१.४ IOC रे ननधाययण गने फठि भलू्मको बाय

७.२ आन्िरयक भलू्मका रागि बायहरु (Domestic Cost Elements) य मसको असय

७.२.१ ववना प्रनिस्ऩधाय अवऻैाननक रुऩभा ननधायरयि िनवानी बाडादय

७.२.२ प्रशासननक िचयभा मभिव्ममीिाको अबाव

७.२.३ ववना भाऩदडड अवऻैाननक िॊगरे ननधाययण गरयएको डडरय कमभशन, ऺनि जनि य, िन वानी, प्राववधधक नोक्सानीको व्मवस्था

७.२.४ ववभा सनयऺाको मथोधचि व्मवस्थाको अबाव

७.२.५ कय, शनल्क य भ.ूअ. कय फ्रपिाय सम्फन्धभा देखिएको सभस्मा ७.२.६ ऋणको फिी ब्माज दयफाट देखिएको सभस्मा ७.२.७ अदृष्म रुऩभा हनने अन्म िचयहरु

७.३ ननगभ मबत्र देखिएका अननममभििाहरु

७.३.१ कभयचायी बनाय, सरुवा िथा ऩदस्थाऩनभा देखिएको अननममभििा ७.३.२ ऩेट्रोर ऩम्ऩ य टैंकयको इजाजिऩत्र ववियण िथा फोटमरङ प्ठरान्टको सहभनि ऩत्र

ववियणभा देखिएको अननममभििा ७.३.३ जग्गा िरयदभा देखिएको अननममभििा ७.३.४ कन ऩन भापय ि इन्धन ववियणभा बएको अननममभििा ७.३.५ यक्सौर, वयौनी, अभरेिगॊज य अन्मत्रफाट िन वानी गदाय देखिएका अननममभििा ७.३.६ डडऩो य ऩम्ऩफाट इन्धन ववियण गदाय भाऩनभा हनने अननममभििा ७.३.७ प्राववधधक, कामयगि य िाऩक्रभ नोक्सानी फठि देिाइ गरयने अननममभििा ७.३.८ प्रशासननक िचयभा हनने अननममभििा ७.३.९ भलू्म घटविको सचूना चनहावट य असहज आऩनूि यको सभमभा हनने ववक्री ववियणभा

देखिएका अननममभििा ७.३.१० ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कोटा ववियणभा हनने अननममभििा ७.३.११ ण्जम्भेवायी ऩयूा नगयेको कायणफाट बएको अननममभििा (Duty Drawback य

Consulting Firm ननमनडक्त सभेि) ७.३.१२ मभसावटफाट बएको अननममभििा ७.३.१३ भाऩदडड ववऩरयि रयपाइनयी स्थाऩना गनय अननभनि ठदएय गरयएको अननममभििा

22

ऩरयच्छेद - ८

भूल्म सभामोजनका सभस्माहरु

८.१ अन्ियायविम भलू्म अननसाय घट्दा घटाउने, फढ्दा फिाउने भलू्म सभामोजन प्रणारी कामायन्वमन नगरयएको

८.२ स्वामत्त िथा स्विन्त्र भलू्म ननधाययण समभनिको अबाव

८.३ बायिीम सीभा ऺते्र य नेऩारभा बएको भलू्म अन्ियरे ऩाने सभस्मा ८.४ Duty Drawback वाऩिको यकभ भलू्मभा सभामोजन नगरयएको य त्मस्िो यकभ फ्रपिाय मरने

ऩमायप्त प्रमास नगरयएको । आपैरे मसको ठहसाफ फ्रकिाफ नयािी अरुभा बय ऩने गयेको । ८.५ Duty Drawback को कायणरे फिी रागेको भ.ूअ. कय नेऩार सयकायफाट फ्रपिाय मरने प्रमास

नगरयएको य मसको ठहसाफ सभेि नयाखिएको । ५.६ उऩबोक्ता य औद्योधगक प्रमोगकिायराई पयक पयक भलू्म य पयक पयक िौर ननधाययण

नगरयएको ८.७ कभ िौर ठदइएको कायणरे उऩबोक्ताराई िनद इकाइ भलू्म (Actual Unit Price) बाय फठि

ऩयेको

23

ऩरयच्छेद - ९

अन्ियायविम भूल्मको प्रबाव य त्मसभा मरनन ऩने नीनिहरु

९.१ बायिफाट ऩेट्रोमरमभ आमाि नेऩार आमर ननगभका अननसाय ननगभरे बायिीम आमर ननगभसॊग बएको सम्झौिा अननसाय आमाि ऩरयवहन भलू्म (Import Parity Price, IPP) भा िरे आमाि गने गयेको छ । जसभा भलू्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor, PAF) को भलू्म सभेि सभावेश गरयन्छ । सम्झौिा अननसाय बायिीम ऩऺर ेPAF भा Notional Custom Duty सभावेश गने गयेको छ । नेऩार आमर ननगभरे उऩरब्ध गयाएको जानकायी अननसाय अवप्रर २००२ देखि भाचय २०११ सम्भ बन्साय भहशरू िथा PAF यकभ करयव १७ अवय नेऩारी रुऩमैाॉ हनन आउॉछ । नेऩार आमर ननगभका अननसाय सन ्२००२ देखि सन ्२०१० सम्भ जम्भा ३ अवय नेऩारी रुऩमैाॉ कय फ्रपिाय (Duty Drawback) ऩाएको छ । मठद कय फ्रपिाय ऩाएको यकभराई घटाउने हो बने ऩनन बन्साय शनल्क य PAF यकभ करयफ १४ अवय नेऩारी रुऩमैाॉ हनन आउॉछ । मस ठहसाफरे नेऩार आमर ननगभरे निननय ऩने बन्दा फिी यकभ निरययहेको देखिन्छ । डा. मनवयाज िनिवडा सॊमोजक यहेको समभनिरे बाि २०६१ भा ठदएको प्रनिवेदन य िि ् ऩश्चाि ्अन्म प्रनिवेदनफाट प्राप्त सनझावराई नेऩार आमर ननगभको व्मवस्थाऩनरे सठह िरयकार ेकामायन्वमन गयेको बए उक्त यकभ त्मस ऩनछको अवधधभा निननय ऩने धथएन । नेऩार आमर ननगभ व्मवस्थाऩनरे आमाि ऩरयवहन भलू्म (IPP) को आधायभा बन्दा ननमायि भलू्म (Export Prices) को आधायभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िरयद गननय ऩदयछ । नेऩार आमर ननगभरे सन ्२००७ भा बायिीम आमर ननगभसॊग िरयद सम्झौिा गदाय सभेि सनझावराई ऩणूय रुऩभा ऩारना गरयएको देखिएन । िसथय, नेऩार सयकाय िथा नेऩार आमर ननगभरे बायिीम आमर ननगभसॊग IPP को आधायभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िरयद गने प्रफ्रक्रमाराई फन्द गयी ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको बन्साय भहसरू िथा अन्म बायिीम सयकायी कयहरु सभावेश नगयीकन ननमायि भलू्म (Export Prices) को आधायभा िरयद गननय ऩछय । मसरे नेऩार आमर ननगभराई वावषयक ६ अवय ४० कयोड रुऩमैाॉ फयाफयको व्ममबायफाट जोगाउने छ ।

९.२ स्वचामरि रुऩभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय भलू्म सभामोजन गने सॊमन्त्र (Automatic Petroleum Pricing Mechanism, APPM) ववगिका केही वषयहरु देखि अन्ियायविम ऺते्रभा फढ्न गएको कच्चा िरेको भलू्मको आधायभा आन्िरयक रुऩभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म सभामोजन गने ववषमभा नेऩाररे सभस्मा बोधग यहेको छ । उच्च-न्मनू ननमभ (Max-Min Rule) को आधायभा स्वचामरि रुऩभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म सभामोजन गने ववधध नेऩारको राधग उऩमनक्त देखिन्छ । उच्च-न्मनू ननमभ (Max-Min Rule) रे उऩबोक्ताराई ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म ववृिका कायण ऩने बायराई कभ

24

ऩादयछ, िय अन्ियायविम स्ियभा हनने िरेको अत्मधधक भलू्म ववृिको झड्काराई भलू्म ण्स्थरयकयण कोष (Price Stabilization Fund, PSF) रे कभ गयाउॉछ । APPM को राधग आवश्मक ऩने न्मनूिभ शियहरु देहाम फभोण्जभ छन:्-

(१) भलू्म ननधाययण िथा गनणस्ियमनक्त साभानको य सेवाको प्रत्माबनूि ठदराउन स्विन्त्र ननमभन ननकामको स्थाऩना गने ।

(२) आन्िरयक भलू्म िरयद गने भलू्मको नण्जक ऩनगेभा APPM राग ूगने । (३) नेऩार सयकायको िपय फाट वा वहनऩक्षऺम दाि ृ ननकामहरु सस्िो ऋण (Soft

Loan) मरई करयव १० अवय नेऩारी रुऩमैाॉ फयाफयको भलू्म ण्स्थय कोष (Price Stabilization Fund, PSF) स्थाऩना गने । त्मसयी मरइने ऋणको बनक्तानी ऩनन भलू्म ण्स्थय कोष (PSF) को सॊमन्त्रफाट न ैगने ।

(४) वविकेो िीन भठहनाको भलू्म (Ex-depot Price) राई आधाय फनाई Reference भलू्मको ननधाययण गननय ऩदयछ य त्मसयी भलू्म ननधाययण गदाय वविकेो ऩठहरो भठहनाको भलू्मराई ५०%, दोश्रो भठहनाको राधग ३०% य िशे्रो भठहनाको राधग २०% बाय ठदई भलू्म ननधाययण गने ।

(५) मसयी भलू्म ननधाययण गदाय Reference Price ५% सम्भ िरभाथी ऩने गयी याख् ने । (मस सम्फन्धी ववस्ििृ वववयण अननसूची – ३ भा छ)

(६) िनवानी, डडरयमशऩ कभीशन य भलू्म अमबववृि कयराई सभेि सभावेश गयी प्रत्मेक ऩदाथयको न्मनूिभ य अधधकिभ भलू्म ननधाययण गने ।

(७) मठद अधधकिभ भलू्म बन्दा फिी वास्िववक भलू्म फढ्न गएभा भलू्म ण्स्थय कोष (PSF) फाट अननदान प्रदान गने, न्मनूिभ भलू्म बन्दा िर वास्िववक भलू्म झनय गएभा त्मसयी पयक ऩनय जाने यकभ भलू्म ण्स्थय कोष (PSF) भा जम्भा गने ।

(८) मठद भलू्म ण्स्थय कोष (PSF) भा यकभ ऩनया हनन गई वास्िववक भलू्म न्मनूिभ भलू्म बन्दा िर झनय गएभा पयक ऩनय जाने यकभ उऩबोक्ताको ठहिको राधग सभामोजन गने । त्मस ैअननरुऩ भलू्म ण्स्थय कोष (PSF) भा यकभ शनन्म हनन गई आन्िरयक भलू्म अधधकिभ भलू्म बन्दा फिी हनन गएभा अधधकिभ भलू्मराई ऩनन नाघ्ने गयी भलू्म ननधाययण गने ।

(९) प्रत्मेक भठहनाको ऩठहरो ठदन भलू्म सभामोजन गने । (१०) नेऩार आमर ननगभराई उसको ण्स्थय सम्ऩवत्तको १२% बन्दा फिी नापा

प्रदान नगने, त्मो बन्दा फिी नापा भलू्म ण्स्थय कोष (PSF) भा जम्भा गने ।

25

(११) APPM को आधायभा िरेको कायोवाय गने नेऩार आमर ननगभराई आन्िरयक भलू्म िम गने अननभनि ठदनन ऩदयछ य ननमभनकायी ननकामरे सो को रगािाय अननगभन गननय ऩदयछ ।

(१२) एकऩटक ननजी ऺेत्रराई िरेको कायोवाय िनरा गरयसके ऩनछ स्विन्त्र ननमभनकायी ननकामरे अधधकिभ भलू्म भात्र ै िोक्नन ऩदयछ जसरे गदाय प्रनिस्ऩधधय िरे कम्ऩनीहरुरे अधधकिभ भलू्म बन्दा िर गई िरेको भलू्म कामभ गनय सक्ने हनॉदा अन्ििोगत्वा उऩबोक्ताराई पाइदा ऩनग्ने देखिन्छ ।

मठद नेऩार सयकायरे APPM राई अवरम्वन गयेभा सभम सभमभा भलू्म सभामोजन गदाय साभना गननयऩने हडिार, वन्द जस्िा सभस्माफाट भनक्त बई िूरो भात्राभा ऩूॉजी फचि हनन गई सो यकभ सडक, स्वास्थ्म िथा मशऺाभा प्रमोग गनय सफ्रकन्छ । जफ अन्ियायविम भलू्मको सभान हनने गयी आन्िरयक रुऩभा िरेको भलू्म झछय त्मस सभमभा ननजी ऺते्रराई कायोवाय िनरा गननय ऩदयछ । िय ननजी ऺते्रराई िोल्नन अगाडड नेऩार सयकायरे देहामका ऩवूय शियहरु ऩयूा गननय ऩदयछ । (१) याम्रो आधथयक हैमसमि सठहि प्राववधधक ऻान बएका सठह रुऩभा िरेको

व्माऩाय गने कम्ऩनीराई अननभनि प्रदान गननय ऩछय । (२) ननजी ऺेत्रका िरे कम्ऩनीहरुरे आफ्नो कायोवाय शनरु गननय ऩवूय कण्म्िभा ३०

ठदनको राधग ऩनग्ने प्रत्मेक ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको ऩमायप्त बडडायण ऺभिा बएको हननन ऩने ।

(३) नेऩारको फजाय अननसाय ४-५ वटा कम्ऩनी ऩमायप्त हनने देखिन्छ य मठद सॊख्मा फिी बएभा अस्वस्थ प्रनिस्ऩधाय फढ्न जान्छ ।

(४) ववकासोन्भनि यािका स्विन्त्र ननमभनकायी ननकामरे आफ्नो उऩण्स्थनि फजायभा देिाउन सक्नन ऩदयछ ।

(५) नेऩार आमर ननगभरे िरे कायोवाय गने सावयजननक सॊस्थानको रुऩभा कामायन्वमनभा यठह यहनन ऩदयछ ।

26

ऩरयच्छेद - १०

सॊबाववि ववकल्ऩहरु

१०.१ जरववद्यनिको ववकास गयी ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको िऩि घटाउने

भाधथका िडडहरुभा ववशे्लषण गरयए फभोण्जभ िाना ऩकाउने प्रमोजनका राधग भठििरे य एर.वऩ. ग्मासको िनरनाभा ववद्यनि सस्िो यहेको ऩनवि बसैकेको छ । मठद हाभीरे सन ् २०१५ सम्भ अन्म ऺेत्रभा प्रमोग हनने १५०० भेगावाटभा थऩ ५०० भेगावाट ववद्यनि उत्ऩादन गनय सकेभा भठििरे य एर.वऩ. ग्मासको आमािराई प्रनिस्थाऩन गयी वावषयक २० अवय रुऩमैाॉ जोगाउन सफ्रकन्छ । मसयी ववद्यनि उत्ऩादन गदाय थऩ ८० अवय रुऩमैाॉ रगानी आवश्मक ऩने देखिन्छ । नेऩाररे ननमायिको राधग बन्दा ऩनन आन्िरयक प्रमोजनका राधग जरववद्यनि ववकासभा जोड ठदनन ऩदयछ बन्ने कन या प्रभाखणि बसैकेको छ । मसको ननण्म्ि बएका आमोजनाहरुको भभयि सम्बाय गयी उत्ऩादन ऺभिा फिाउने, साना आमोजनाहरु सञ्चारनको राधग साभनदानमक य ननजी ऺेत्रराई प्रोत्साठहि गने, ननभायणाधधन आमोजनाको काभ मथामशघ्र सम्ऩन्न गने, ऩाइऩराइनभा बएका भहत्वऩणूय आमोजनाहरु ित्कार सनरु गने, आमोजना होल्ड गने प्रवनृिराई ननरुत्साठहि गने य आफ्नो उत्ऩादन ऩमायप्त नहनन्जेरसम्भको राधग ववद्यनि आमािको ववकल्ऩ िोज्ने काभ गननयऩदयछ । ऩमायप्ठ ि ववद्यनि आऩनूि यको राधग जरुयी हनने ट्रान्समभसन राइनहरु ननभायणको कामयको अठहरे न ैशनरु गयी हाल्नन ऩदयछ । जरववद्यनिफाट ऩनन चल्ने ववद्यननिम काय, उन्नि काय (Hybrid Car), ववद्यननिम येर, ट्राभ, भोनोयेर, भेट्रो टे्रन य ट्ररी फस प्रमोगभा ल्माउनन ऩदयछ ।

१०.२ कािभाडौं उऩत्मकाभा यहेको प्राकृनिक ग्मासको उत्िनन ्गने्

िानी िथा बगूबय ववबागरे उऩरब्ध गयाएको जानकायी अननसाय कािभाडौं उऩत्मकाभा ववशषेि् टेकू, त्रत्रऩनयेश्वय, निनकन ने य इभाडोरभा करयव ३० कयोड घन मभटय प्राकृनिक ग्मासको बडडाय यहेको छ । मो प्राकृनिक ग्मास २०००० ऩरयवायको राधग ३० वषयको राधग ऩनग्ने देखिन्छ । मठद हाभीरे उऩयोक्त प्राकृनिक ग्मासको उत्िनन ्गनय सफ्रकमो बने कािभाडौं उऩत्मकाभा फस्ने ४% ऩरयवायको राधग िाना ऩकाउने इन्धनको आऩनूि य गनय सफ्रकन्छ । मसको राधग राग्ने सम्बाववि यकभ करयव डिे अयफ राग्ने बएकोरे मो काभ मस ैआ.व. मबत्र शनरु गयी आगाभी आ.व. ०६८।०६९ भा ऩनया गने ।

१०.३ नेऩारभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको उत्िनन ्य उत्ऩादन्

िानी िथा बगूबय ववबागरे ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको उत्िननको प्रमोजनका राधग नेऩारको ियाई बबूागराई १० वटा िडडभा ववबाजन गयेको छ । सन ् १९८९ भा नेदयल्माडडसको सेर इन्टयनेशनर वी.बी. रे भोयङको वाहननी गा.वव.स. भा ३५२० मभटय गठहयो िाल्डो िनी उत्िननको प्रमास गयेिा ऩनन िरे ऩत्ता रगाउन सकेन । सॊमनक्त अधधयाज्म वेरामिको Cairn

Energy PLC नाभक कम्ऩनीरे सन ् २००४ भा ऩाॉच वटा िडडभा ड्रीर गनय आवेदन गयेको

27

बएिा ऩनन हारसम्भ सनयऺाको कायण देिाइ कन न ैकाभ सनचारु गयेको छैन । दैरेि ण्जल्रा रगामि देशका ववमबन्न स्थानभा यहेको प्राकृनिक ग्मास य ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय उत्िनन ्गने काभ मथामशघ्र अगाडी फिाउनन ऩदयछ । नेऩार ऩवूय य ऩण्श्चभका चनये ऩहाडहरुभा ऩमायप्ठ ि ऩेट्रोमरमभ बठेटएकोरे नेऩारभा ऩनन बेठटने प्रचनय सम्बावनाराई ध्मान ठदई ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको उत्िनन ्य उत्ऩादनभा िनरुन्ि राग्नन ऩने देखिन्छ ।

१०.४ सौमय उजाय िथा जवैवक िरे य गोवय ग्मासको ववकास

१०.४.१ भठििरेराई ववस्थाऩन गयी सन ्२०१५ सम्भ सौमय टनकी िी ग्रामभण बेगभा यहने गयीवराई उऩरब्ध गयाउनन ववशषे अमबमान चराउने । िी ग्रामभण वस्िीभा फस्ने गयीव जनिाको राधग सौमय टनकी फ्रकन्ने प्रमोजनका राधग नेऩार सयकायरे कामयक्रभ फनाई राग ूगननय ऩदयछ ।

१०.४.२ सन ्१९६० को दशकफाट न ैनेऩारभा सोराय प्ठमानरहरु प्रमोग गनय राधगएको हो । नेऩारको शहयी ऺते्रभा वाथरुभ िथा बान्साभा प्रमोग गरयने िािो ऩानीको राधग Solar Water Heating Systems (SWHS) रे ननकै रोकवप्रमिा हामसर गयेको छ । वकैण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्िको सन ् २००४ को प्रनिवेदन अननसाय औसि १५० मरटयका SWHS करयव ६०,००० इकाई नेऩारभा प्रमोग बइसकेको छ । वकैण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्िका अननसाय शहयी ऺेत्रभा वावषयक ४% को दयरे SWHS को प्रमोगभा ववृि बएको छ । सन ्२०३० सम्भभा SWHC को सॊख् मा ३ रािसम्भ ऩनग्न सक्छ । मस कामयक्रभराई सयकायरे प्रोत्साहन गयी मसभा प्रमोग बइयहेको एर.ऩी. ग्माॉसराई ववस्थाऩन गननयऩदयछ ।

१०.४.३ नेऩारभा फढ्दो भात्राभा बई यहेको ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमािराई घटाउन ऩटे्रोर िथा डडजरभा इथानोर य वामो डडजरराई मभसाउने कामयको थारनी गननय ऩदयछ । नेऩार आमर ननगभ िथा वकैण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्ि त्रफचभा हारसार ैजैववक इन्धनको प्रमोग सम्फन्धभा हस्िाऺय बएको सम्झौिाराई सफ्रक्रम रुऩभा कामायन्वमनभा ल्माउनन ऩदयछ । सन ् २०१५ सम्भ अननवामय रुऩभा ऩटे्रोरभा १०% इथानोर प्रमोग गने व्मवस्था मभराउनन ऩदयछ । मसरे वावषयक रुऩभा २ अफय रुऩमैाॉ ववदेमशनफाट जोगाउॉछ । त्मस्ि ैसन ्२०१५ सम्भभा अननवामय रुऩभा कण्म्िभा ५% जैववक इन्धन डडजरभा मभसाउने व्मवस्था मभराउनन ऩदयछ । मसरे ऩनन करयव ३ अवय रुऩमैाॉ ववदेमशनफाट जोगाउनेछ ।

१०.४.४ इन्धनको वकैण्ल्ऩक स्रोिको रुऩभा ग्रामभण िथा ियाइका ऺते्रभा िाना ऩकाउने िथा फवत्त फाल्ने प्रमोजनका राधग गोवय ग्मास प्रमोग बयैहेको छ ।

१०.४.५ Biogas Support Program (BSP) को सन ्२००५ को प्रनिवेदन अननसाय ६ राि इकाई प्ठरान्ट जडान हनन सक्ने सॊबावना बएिा ऩनन १ राि ९६ हजाय इकाई भात्र जडान

28

बएको छ । जनावयको ७५% गोवय उजाय ननकाल्नको राधग प्रमोग गरयन्छ बने फाॉकी गोवय िेिीऩािीभा भरको राधग प्रमोग गरयन्छ । अध्ममनफाट के देखिएको छ बने जनावयको ९२% गोवय प्रत्मऺ रुऩभा िाना ऩकाउने प्रमोजनका राधग प्रमोग गरयन्छ य फाॉकी ८% भात्र ैगोवयग्मास प्ठरान्टभा प्रमोग गरयन्छ ।

१०.४.६ सन ् २०३० सम्भभा करयव १९ राि गोवय ग्मास प्ठरान्ट जडान गनय सफ्रकने सॊबाव्मिा छ । ववमबन्न दाि ृननकाम जस्ि ैSNV य KFW रे वकैण्ल्ऩक उजाय केन्ि अन्िगयिको BSP को भाध्मभफाट देशका ववमबन्न बागभा गोवय ग्मास प्ठरान्ट जडान गनय सहमोग ऩनर् माई यहेका छन ् । मस काभको सयकायरे सभेि प्रोत्साठहि गयी मसको ववकाशभा जोड ठदनन ऩदयछ ।

१०.५ हावाफाट ववद्यनि ननकाल्न सफ्रकने प्रववधधको ववकास्

नेऩारभा हावाफाट प्राप्त हनने शडक्तराई अझसम्भ उजायको स्रोिको रुऩभा प्रमोग गनय सफ्रकएको छैन । ववववध िारे बौगोमरक अवस्था य हावाऩानी िथा भौसभको ऩरयवियनर ेऩनन हावाको गनिराई सठह िरयकारे प्रमोगभा ल्माउन कठिन ऩरययहेको छ । केही ननण्श्चि िाउॉ हरु हावाफाट ववद्यनि ननकाल्न सफ्रकने िाउॉको रुऩभा ऩठहचान गरयएका छन ्।

सन ् १९७७ भा ववश्व फैंकरे गयेको एक अध्ममनका अननसाय िनम्वन एरयमाभा हावाफाट ववद्यनि ननकाल्न सफ्रकने हावाको गनि 5 M/S प्रनि सेकेन्ड बन्दा फिी छ । भौसभ िथा जरवामन ववऻान ववबागरे १९८३ भा गयेको अध्ममन अननसाय ववमबन्न िाउॉभा निि हावाको गनि बएका केन्ि ऩठहचान गयेको धथमो । भौसभ िथा जरवामन ववऻान ववबागको अध्ममनको ननष्कषय अननसाय ऩहाडड ऺेत्रभा ववद्यनि ननकाल्न य ियाईभा मसॉचाई िथा वऩउने ऩानी ननकाल्ने प्रमोजनका राधग हावाफाट ननकामरएको ववद्यनिको प्रमोग गनय सफ्रकन्छ ।

वकैण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्िको सन ्२००४ को प्रनिवेदन अननसाय नेऩारभा व्मवसानमक रुऩभा हावाफाट १२१५ भेगा वाट ववद्यनि उत्ऩादन गनय सफ्रकन्छ ।

29

ऩरयच्छेद - ११

िऩि कभ गने उऩामहरु

११.१ ऩमायप्त सावयजननक सवायी साधनको प्रवियन य व्मवस्थाऩन गयी साना सवायी साधनराई ववस्थाऩन गने ।

११.२ सयकायी सवायी साधनको प्रमोगभा कभी िथा साभठूहक प्रमोगराई प्रोत्साहन गने । ११.३ साइकर रेनको ननभायण य साइकरभा अननदान ठदई इन्धन फचि य वािावयण-भतै्री सवायी

साधनको प्रमोगभा जोड ठदने । ११.४ र् मारीभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िऩि गने सवायी साधनको प्रमोगभा प्रनिफन्ध रगाउन े। ११.५ िोफ्रकएको भाऩदडड अननरुऩ ऩनयाना सवायी साधन ववस्थाऩन गने । ११.६ Sports Utility Vehicles (SUV) य साना गाडीहरुको आमाि ननरुत्साठहि गनय बन्साय भहशनर

फिाउन े। ११.७ Ethanol य Bio-diesel को प्रमोगभा जोड ठदने । ११.८ इरेण्क्ट्रक (ट्राभ, टे्रन, भोनो येर, भेट्रो टे्रन) य Hybrid सवायी साधनराई ग्राह्यिा ठदने । ११.९ सयकायी सवायी साधनहरुभा बयैहेको दनरुऩमोग योक्ने ।

30

ऩरयच्छेद - १२ सनझावहरु

१२.१ आमाि ऩरयवहन भलू्म (Import Parity Prices) को आधायभा रागि भलू्मभा ७ देखि ९% सम्भ ववृि बएको अवस्था यहेको देखिएकोरे IOC िथा बायि सयकायसॊग नेऩार आमर ननगभ िथा नेऩार सयकायरे िनरुन्ि वािाय गयी ननमायि भलू्मभा (Export Price) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय आमाि गने व्मवस्था मभराउने ।

१२.२ नेऩार आमर ननगभरे सम्झौिा अननरुऩ ऩाउनन ऩने Duty Drawback को यकभ बायिीम बन्साय कामायरमसॊग ठहसाफ फ्रकिाफ गयी एफ्रकन गनय इण्डडमन आमर कऩोयेशनरे एकिपी रुऩभा Balmer and Larrie राई एजेन्ट ननमनक्त गयेको छ । सो एजेन्टको सेवा शनल्क वाऩि रु. ४ कयोड ८६ राि ४० हजाय रुऩमैाॉ बनक्तानी Duty Drawback फाट किा गरय मरने गयेको छ । उक्त यकभभा नेऩार सयकायराई प्राप्त हननन ऩने १५% अधग्रभ आमकय वाऩिको यकभ रु. ७२ राि ९६ हजाय सभेि प्राप्त बएको देखिएन । Duty Drawback वाऩिको फाॉकी यकभ अववरम्व फ्रपिाय मरन जरुयी छ । ववरम्व बएको यकभको ब्माज मरने य एजेन्टराई नियेको यकभ फ्रपिाय गयाउन य अधग्रभ आमकय मरने िथा आइन्दा एजने्टराई ठदने गरयएको सो यकभ निने व्मवस्था हटाउने ।

१२.३ बायिभा बन्साय शनल्क रागेको भलू्मभा भ.ूअ. कय ननधायरयि हनॉदा फठि VAT निननय ऩने बई त्मसरे सभेि भलू्म ननधाययणभा प्रबाव ऩायेको य मसको ठहसाफ नेऩार आमर ननगभरे याख् न नसकेको देखिएकोरे आईन्दा त्मसको ठहसाफ यािी नेऩार सयकायफाट उक्त VAT वाऩिको यकभ फ्रपिाय मरने व्मवस्था गने ।

१२.४ टैंकयहरु बायि िपय जाॉदा अनावश्मक प्रशासननक झञ्झट य ववना ववर ववमबन्न िाउॉभा यकभ निननय ऩने बन्ने फनखझएको य मसरे सभेि भलू्म ववृि गयेको देखिएकोरे मस सम्फन्धभा आगाभी Inter Governmental Committee (IGC) को फिैकभा एजेडडा याखि छरपर गयी सभस्मा सभाधान गने ।

१२.५ बायिीम आमर ननगभसॊग बएको सम्झौिा अननसाय आमाि ऩरयवहन भलू्म (Import Parity

Price, IPP) भा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय आमाि गने गयेको य उक्त भलू्मभा भलू्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor, PAF) को बाय सभेि सभावेश गरयएको छ । नेऩार ननमायि हनने ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा बायिको बन्साय शनल्क नराग्ने बएिा ऩनन PAF भा बायिीम बन्साय शनल्क सभेि सभावेश बएको ऩाइमो । मसको कायणफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको िरयद रागिभा िऩमसर फभोण्जभको थऩ बाय ऩयेको छ्-

31

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय

PAF भा यहेको बायिीम बन्साय शनल्कको कायणरे िरयद रागिभा ऩयेको थऩ बाय (अवप्रर १, २०११ को भूल्मभा)

प्रनिशि िरयदभा थऩ बाय रु. (प्रनि मरटय/मसमरडडय)

भू.अ. कयको थऩ बाय (प्रनि मरटय/मसमरडडय)

जम्भा बाय (प्रनि मरटय/मसमरडडय)

ऩेट्रोर ६.७३ ४.१८ ०.५४ ४.७२ डडजर ६.७१ ४.७५ ०.६२ ५.३७ भठििरे ८.८८ ६.३३ ०.८२ ७.१५ एर.वऩ.ग्मास ४.१९ ४८.९२ ६.३६ ५५.२८

रागि भलू्मभा भलू्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor, PAF) को बाय हटाउन नेऩार सयकाय िथा नेऩार आमर ननगभरे बायिीम आमर ननगभसॊग बन्साय भहसरू िथा अन्म बायिीम सयकायी कयहरु सभावेश नगयीकन Export Prices को आधायभा िरयद गनय ऩहर गननय ऩने ।

१२.६ बायिभा िरे बनय जाने केठह चारक, िनवानी व्मवसामीप्रनि दनव्मयवहाय हनने गयेको गननासो यहॉदै आएकोरे सो योक्न ऩहर गने ।

१२.७ यक्सौरभा इन्धन बनय जाने सवायी साधनहरुराई ऩाफ्रकिं गको सनववधा नबएको िय सो प्रमोजनको राधग प्रमोग हनन सक्ने यक्सौर फजायऺेत्रमबत्र यहेको नेऩारको सयकायी कामायरमको नाभभा यहको जग्गाको प्रमोग गने कामयराई अनघ फिाउनन ऩने देखिन्छ ।

१२.८ सावयजननक िरयद ऐन २०६३ ववऩरयि टैंकय िन वानी सवेा िरयद गदाय प्रनिस्ऩधाय नगयीकन य वऻैाननक आधाय िम नगयी िन वानी बाडा ननधाययण गयेको कायण िनवानी िचयभा ववृि बई भलू्म ववृि हनन गएकोभा सो राई सनधाय गनय हारको व्मवस्थाको सिा िन वानी बाडाको अधधकिभ दय वऻैाननक आधायभा िम गयी सावयजननक िरयद ऐन, २०६३ अननसाय टेडडय आह्वान गयी प्रनिस्ऩधाय गयाएय भात्र ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िन वानी गयाउने व्मवस्था ६ भठहना मबत्र मभराउने ।

१२.९ िनवानी व्मवसामीहरुफाट हनने गयेको काटेमरङ य मसण्डडकेट सभस्मा सभाधान गनय देहाम फभोण्जभको सनधाय अवरम्वन गने्- प्रनिस्ऩधाय प्रवियन िथा फजाय सॊयऺण ऐन, २०६३ को प्रबावकायी कामायन्वमन गनय हार

िोफ्रकएका ३० ण्जल्राभा प्रबावकायी िॊगरे काभ कायवाही गने य सो फाहेक अन्म ण्जल्राभा ऩनन क्रभश् फजाय सॊयऺण अधधकृि िोकी प्रबावकायी कामायन्वमन गने ।

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय अत्मावश्मफ्रकम वस्िन य सेवा मबत्र ऩने बएकोरे आवश्मक सेवा सञ्चारन ऐन २०१४ य स्थानीम प्रशासन ऐन २०२८ फभोण्जभ मस सेवाभा फन्द हड्िार, आऩनूि य अवयोध, अननधचि दवाव ठदएभा ित्कार काननूी कायवाही गने व्मवस्थाराई प्रबावकायी िॊगरे राग ूगने ।

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय (ग्मास सभेि) को कायोवाय य उऩबोग सॊग सम्फण्न्धि सफ ै ऐनहरु (अत्मावश्मक सेवा सञ्चारन ऐन, स्थानीम प्रशासन ऐन, प्रनिस्ऩधाय प्रवियन िथा फजाय सॊयऺण ऐन िथा उऩबोक्ता ठहि सॊयऺण ऐन, स्ट्माडडडय नाऩिौर ऐन, नेऩार गनणस्िय

32

ऐन, कारो फजाय िथा केठह साभाण्जक अऩयाध ऐन, नेऩार ऩेट्रोमरमभ ऐन, सवायी िथा मािामाि व्मवस्था ऐन सभेि) का सम्फण्न्धि प्रावधान सभावेश गयी अन्म आवश्मक व्मवस्था सभेि थऩ गयी "नेऩार ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण ऐन" १ भठहना मबत्र िजनयभा गयी व्मवस्थावऩका-सॊसदभा ऩेश गने य ऐन राग ूबएको १ भठहना मबत्र ननमभ सभेि फनाई कामायन्वमन गने ।

मो ऐनको फखियराऩ हनने गयी काभ गने सयकायी अधधकायी रगामिका व्मडक्तहरुराई कडा कायवाहीको व्मवस्था गने ।

१२.१० काटेमरङ य मसण्डडकेठटङ गयी आऩनूि य असहज गयाउनेहरुको ववकल्ऩभा सयकायका ननकामहरुरे वकैण्ल्ऩक व्मवस्था नगयेको देखिएकोरे मसभा ननम्नाननसाय गने्- ऩवूायधाय ऩनगेका ण्जल्राहरुभा आवश्मकिा हेयी सेना, सशस्त्र प्रहयी, जनऩद प्रहयी य नेऩार

आमर ननगभको ऩम्ऩ य टैंकयको व्मवस्था गने । साल्ट टे्रडडङ्ग कऩोयेशन रगामि सावयण्जनक सॊस्थानहरुराई देशका ववमबन्न ऺेत्रहरुभा

ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टहरु स्थाऩना गनय प्रोत्साठहि गने । ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ओसायऩसाय य ववियणराई ननवायध य सहज िनल्माउन आवश्मक सेवा

सञ्चारन ऐन २०१४ का प्रावधानहरु कडाइका साथ राग ूगयी अत्मावश्मक ऺेत्रभा हड्िार, फन्द य अवयोध श्रजृना हनने अवस्थाराई ऩणूय प्रनिवन्ध रगाउने ।

१२.११ िाऩक्रभ, प्राववधधक, कामयगि नोक्सानी देिाउॉ दा वऻैाननक आधाय नफनाइकन फिी घाटा रक्ष्म (Loss Target) देिाइएकोरे मसको असयरे भलू्म ननधाययण य नेऩार आमर ननगभको नोक्सानी ववृि बएको देखिएकोरे मसभा ननम्नाननसाय गने्- नेऩार आमर ननगभको सॊचारक समभनिको मभनि २०६६।१।२६ को ननणयम नॊ. १८४५

फभोण्जभ घाटा रक्ष्म (Loss Target) िम गरयएकोभा सो को वऻैाननक कायण य आधाय सो ननणयमभा निनरेकोरे ननगभको घाटा रक्ष्म (Loss Target) वऻैाननक आधायभा िम गनय त्रत्रबनवन ववश्वववद्यारम इण्न्जननमरयङ अध्ममन सॊस्थान, नेऩार ववऻान िथा प्रववधध प्रनिष्ठान (NAST) आठद ननकामफाट अध्ममन गयाई सो को आधायभा ३ भठहना मबत्र नमाॉ घाटा रक्ष्म (Loss Target) कामभ गने । मस्िो गदाय कायोवायको प्रकृनि य डडऩोको अवण्स्थनि अननसाय पयक पयक घाटा रक्ष्म (Loss Target) कामभ गने ।

हारको ननधायरयि घाटा रक्ष्म (Loss Target) फिी बएकोरे वऻैाननक आधाय सठहिको नमाॉ घाटा रक्ष्म (Loss Target) िमाय नबएसम्भ हार कामभ यहेको घाटा रक्ष्म (Loss Target) राई ित्कार ५०% रे घटाइ घाटा रक्ष्म (Loss Target) को नमाॉ दय कामभ गने । मस्िो घाटा रक्ष्म प्रचमरि अन्ियायविम भाऩदडड अननरुऩ ननधाययण गदाय हारको रक्ष्मभा ५०% सम्भ कभ कामभ गनय सफ्रकने अननभान गरयएको य मसफाट भलू्मभा िऩमसर फभोण्जभको रागि बाय कभ गनय सफ्रकने्-

33

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय यकभ रु. (प्रनि मरटय/मसमरडडय) ऩेट्रोर ०.४३ डडजर ०.२७ भठििरे ०.२४ हवाइ ईन्धन ०.२९ एर.वऩ.ग्मास ०.७०

थानकोट डडऩो बन्दा कािभाडौं उऩत्मकाको िाऩक्रभ फठि यहेकोरे थानकोट डडऩोफाट कािभाडौ उऩत्मकाभा यहेका ऩम्ऩहरुराई ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ठदॉदा ठदइने गरयएको िाऩक्रभ नोक्सानी नऩने फरु ऩम्ऩराई पाइदा न ैहनने अवस्थाभा ऩनन िाऩक्रभ नोक्सानी ठदइयहेकोरे सो नोक्सानी ठदने व्मवस्था ित्कार िायेज गने ।

१२.१२ चनहावट योक्नको राधग ण्जम्भेवाय सयकायी ननकामहरुरे प्रबावकायी काभ गनय नसकेको कायण चनहावटका ववमबन्न कृमाकराऩहरु बएको देखिएकोरे ननम्नाननसाय गने्- नेऩार आमर ननगभफाट जायी बएका ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय गनणस्िय ननमन्त्रण ववननमभ

२०६४, टैंक ट्रकफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िन वानी ननमभावरी २०५३, ववके्रिा ननमभावरी २०५४ भा बएका चनहावट ननमन्त्रणका प्रावधान अननरुऩ चनहावट ननमन्त्रण गनय ननगभ सॊचारक समभनिरे चनहावट ननमन्त्रण सेर १ भठहना मबत्र गिन गयी कामय शनरु गने ।

नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागरे नेऩार प्रवेश ववन्दभूा गनणस्िय िथा नाऩिौरको मसरको व्मवस्था अननवामय गयाउने ।

उऩबोक्ता सॊयऺण ऐन, २०५४ य ननमभावरी, २०५६ को काननूी श्रोि प्रमोग गयी केन्िीम अननगभन समभनि, वाखणज्म ववबाग, ण्जल्रा प्रशासन कामायरम, स्थानीम प्रहयी, ण्जल्रा अननगभन समभनि सॊरग्न हनने गयी चनहावट ननमन्त्रण य अननगभनको राधग वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारमरे ित्कार काननू ननभायण हनन नसक्ने अवधधका राधग ननदेमशका फनाइ ३ भठहना मबत्र राग ूगने ।

१२.१३ नेऩार मबत्र टैंकय आउॉदा प्रहयी प्रशासनफाट हनने झञ्झट य आधथयक चरिेर िथा ववमबन्न सॊघ सॊस्था िथा व्मडक्तफाट ववमबन्न नाभभा मरइने चन्दा सभेिरे िन वानी बाडा ववृि बई भलू्म ननधाययणभा प्रबाव ऩयेको देखिएकोर े त्मस्िो काभ कायवाही गने उऩय गहृ भन्त्रारम य अन्िगयिका ननकामहरुफाट कडा कायवाही गयी ित्कार ननमन्त्रण गने ।

१२.१४ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय बने य िन्माउने (Load/Unload) गदाय नाऩजाॉच गने आधनननक उऩकयणहरु प्रमोग नगरय ऩनयाना साधनहरु प्रमोग बयैहेकोर े ऩरयभाणभा हनने घटफिरे भलू्म ननधाययण य नेऩार आमर ननगभको नोक्सानीभा ववृि गयाएकोरे मसभा ननम्नाननसाय गने्- नेऩार आमर ननगभका डडऩोहरुराई स्वचामरि प्रणारी (Automation System) भा रजैानका

राधग फठिभा ६ भठहना मबत्र रागि अननभान िमाय गने य रागि अननभान हेरय फठि कायोवाय हनने अभरिेगॊज य थानकोट डडऩोभा ित्कार ैशनरु गयी क्रभश् अन्म डडऩोहरुभा जडान गने कामय ३ वषय मबत्र सम्ऩन्न गने ।

34

स्वचामरि प्रणारीभा नगएसम्भका राधग आधनननक नाऩजाॉच उऩकयणहरु (Flow Meter) प्रमोग गयी बने य िन्माउने (Load/Unload) व्मवस्थाराई अननवामय गने ।

१२.१५ कनिऩम ऩेट्रोर ऩम्ऩफाट िरे ठदॉदा मभटय ववगायी ऩरयभाण कभ ठदने कायणरे उऩबोक्ताको वास्िववक रागि फढ्न गएको िय त्मस्िो फढ्न गएको रागि नेऩार आमर ननगभको आम्दानीभा नजोडी व्मडक्तगि राबभा प्रमोग बयैहेको देखिमो । हार प्रचरनभा यहेका अधधकाॊश ऩेट्रोर ऩम्ऩहरुफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ववक्री ववियण गदाय ऩयूा ऩरयभाणभा नठदने गयेको देखिएको छ । मस समभनिसॊगको अन्िफ्रक्रय मा कामयक्रभभा ऩेट्रोमरमभ डडरसय एशोमसएसनका ऩदाधधकायीहरुरे फिाए अननसाय १० मरटय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िरयद गदाय ५% सम्भ कभ ठदने गरयएको छ । मसफाट हारको ववफ्रक्र ऩरयभाणको आधायभा देहाम फभोण्जभको थऩ िचय बाय उऩबोक्ताराई ऩयेको देखिमो्-

हारको भूल्मभा बएको चनहावट

५% कभ ऩरयभाणभा कूर यकभ रु. प्रनि मरटय रु. ऩेट्रोर 98,02,10,526 ५.११

डडजेर 2,94,18,94,737 ३.६१

भठििरे 19,46,84,211 ३.६१

एर.वऩ.ग्मास 92,05,26,316 ६९.७४

जम्भा 5,03,73,15,789

भाधथ उल्रखेिि िथ्माङ्कफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म एकानिय आमर ननगभरे ऩनन नऩाउने य अकोनिय उऩबोक्ताराई प्रनि मरटय य प्रनि मसमरडडयभा फठि भलू्म निननय ऩने देखिएको हनॉदा ५% कभ ऩरयभाणभा करयफ रु. ५ अवय ४ कयोड फयाफय उऩबोक्ता िधगएको देखिएकारे देहाम फभोण्जभका काभहरु ित्कार गरयहाल्नन ऩने देखिएको छ्-

डडऩो, ऩेट्रोर ऩम्ऩ य ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा हार बयैहेको नाऩिौर उऩकयणभा बएको मसरराई िायेज गयी नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागरे ३ भठहना मबत्र ऩनन् नाऩजाॉच गयी मसरफन्दी गने । ऩठहरो ऩटक मसरफन्दी गयेऩनछ ऩनन प्रत्मेक ३ भठहनाभा ननमभन कामयराई ननममभि गने ।

हार ऩेट्रोर ऩम्ऩ य ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा ऩनयाना नाऩिौरका उऩकयण प्रमोग बयैहेको देखिएकोरे त्मस्िा उऩकयणहरुराई १ वषय मबत्र ववस्थावऩि गयी आधनननक डडण्जटर उऩकयण जडान गनय ऩम्ऩ य फोटमरङ प्ठरान्टको हकभा सम्फण्न्धि व्मडक्तराई सधूचि गने ।

ऩेट्रोर ऩम्ऩ य फोटमरङ प्ठरान्टहरुभा कण्म्िभा १ भठहनाभा १ ऩटक नाऩिौर ननयीऺकद्वाया अननवामय ननयीऺण गने य सो ननयीऺणको क्रभभा ण्जल्रा ननयीऺण अधधकृि, स्थानीम ननकामको प्रनिननधध, उऩबोक्ता प्रनिननधध सभेिको हस्िाऺय यहेको चाटय आभ उऩबोक्तार ेदेख् ने गयी ऩम्ऩ य प्ठरान्टसॊग ैयाख् ने ।

35

हार ऩेट्रोर ऩम्ऩ य ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा ऩनयाना नाऩिौरका उऩकयण प्रमोग बएको कायणरे उऩबोक्ता िगीभा ऩयेको देखिएकोरे उऩबोक्ताको गननासो व्मवस्थाऩन गनय प्रत्मेक ण्जल्रा प्रशासन कामायरमभा उजूयी िथा गननासो सनन्ने हटराइनको व्मवस्था गने ।

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको ऩरयभाण य गनणस्िय जाॉच्ने, अननगभन य ननमभन गने ननकामरे आफ्नो दानमत्व ऩयूा नगयेको देखिॊदा त्मसफाट उऩबोक्ता िधगइयहेको िथा सनयऺा जोखिभ उच्च यहेको देखिएकोरे भाधथ उल्रेखिि स्थामी सॊमन्त्ररे अननगभन गयी2 मो सभस्माराई सॊफोधन गने ।

१२.१६ ननगभको प्रशासननक िचय अनावश्मक िॊगरे फठि बएको देखिएकोरे हार ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा प्रनि मरटय ५० ऩसैा य ग्मासभा प्रनि मसमरडडय रु. ७.१० का दयरे बाय ऩनय आएको िचयराई न्मनूीकयण गयी देहाम फभोण्जभ गने्-

ननगभको मसअनघ स्वीकृि दयवन्दी ऩननयावरोकनका राधग सॊगिन िथा व्मवस्थाऩन (Organization and Management) सवे वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारमरे ४५ ठदनमबत्र गने य स्वीकृि दयवन्दीभा भात्र ऩदऩनूि य गने कामय गने । स्वीकृि दयवन्दी फाहेकका ऩदभा कभयचायी बनाय नगने, गयेभा सम्फण्न्धि अधधकायीफाट बनाय बएको कभयचायीरे िाए ऩाएको सेवा सनववधा यकभ असरू उऩय गने य कभयचायी ननमभावरी फभोण्जभ ववबाधगम कायवाही सभेि गने ।

सॊगिन िथा व्मवस्थाऩन (Organization and Management) सवेफाट कामभ बएका दयवन्दी अननसाय रयक्त यहने ऩदभा िनरा िथा आन्िरयक प्रनिस्ऩधायका आधायभा भात्र ननमनक्ती गने व्मवस्था मभराउने । मस अननसाय आवश्मक ऩद फाहेकका कयाय य ज्मारादायी कभयचायीको म्माद थऩ नगने । सॊगिन िथा व्मवस्थाऩन (Organization and Management) सवेफाट प्राप्त प्रनिवेदनभा उल्रेखिि स्वीकृि दयवन्दीको आधायभा भात्र हारको ववऻाऩनको ऩयीऺा सञ्चारन गयी स्थामी ऩदऩनूि य प्रकृमा ऩनया गने ।

वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारमरे ३ भठहना मबत्र ननगभको कभयचायीको सेवा सनववधा ऩननयावरोकन गयी कामायन्वमनभा ल्माउने । मसयी ऩननयावरोकन गदाय कभयचायीराई प्रनि भठहना ६० मरटयका दयरे ठदॉदै आएको भठििरे सनववधा हटाउने ।

ननगभको प्रशासननक िचयभा िऩमसर फभोण्जभको मभिव्मनमिा अऩनाउॉ दा ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयभा प्रनि मरटय १६ ऩसैा य ग्मासभा प्रनि मसमरडडय रु. २.२७ रागि भलू्म कभ गनय सफ्रकने ।

2 स्थामी सॊमन्त्र बन्नारे वाखणज्म ववबाग, उद्योग ववबाग, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागका प्राववधधक, नेऩार उद्योग वाखणज्म भहासॊघ, नेऩार आमर ननगभ िथा उऩबोक्ताको प्रनिननधधहरु यहेको एक ण्जम्भेवाय अननगभन सॊमन्त्रको रुऩभा फनझ्नन ऩछय ।

36

िचय मशषयक अऩनाउनन ऩने मभिव्मनमिा अननभाननि फचि

यकभ रु. प्रनिशि

िरफ, ज्मारा,औषधध य अन्म िचय

कयाय य ज्मारादायीभा यहेका अनावश्मक कभयचायी हटाउने

८०० राि ४०

भभयि सॊबाय टेन्डयफाट आवश्मक भभयि भात्र गने १०० राि ३०

भ्रभण अनावश्मक ववदेश भ्रभण ऩूणय रुऩभा कटौनि गने ९८ राि ५०

ऩरयवहन िथा इन्धन ननगभका सवायी साधन फाहेक अन्मराई कन ऩन ववियण ऩूणय रुऩभा फन्द गने

५७ राि ३०

कामायरम सञ्चारन मभिव्मनमिा अऩनाउने २२ राि २० ववभा शनल्क अनावश्मक जोखिभ ववभा रेिफाट हटाउने ११२ राि २० सञ्चाय मभिव्मनमिा अऩनाउने १८ राि ३० भसरन्द िथा छऩाई मभिव्मनमिा अऩनाउने, टेन्डयफाट िरयद गने १६ राि ३० ववऻाऩन सूचना फाहेकका ववऻाऩन फन्द गने २३ राि ५० िामरभ अत्मावश्मक िामरभभा भात्र सहबाधग ऩिाउने ४० राि ४० व्मवसाम प्रवियन न्मूनिभ भात्र गने ३९ राि ८० जम्भा १३२५ राि

१२.१७ अननममभि िॊगरे ननमनक्ती, सरुवा, फिनवा गयेको बन्ने गननासो आएको सन्दबयभा ननम्नाननसाय गने्-

ऺेत्रीम कामायरम, डडऩो, सव-डडऩोहरुभा प्रभनिको सरुवा िथा ऩदस्थाऩना गदाय प्राववधधक ऻान, कामयऺ भिा य व्मवस्थाऩफ्रकम कन शरिाराई आधाय फनाई गने ।

सफ ैकामायरम, डडऩो य ववबाग प्रभनिहरुरे वावषयक कामय मोजना फनाई वावषयक काभका भनख्म रक्ष्महरु िोकी कामायन्वमन गने य मसराई ननजहरुको भलू्माङ्कनको आधाय फनाउने ।

गनण, दोष िथा कामय सम्ऩादनको आधायभा कभयचायीहरुराई ऩनयस्काय य दडडको व्मवस्था गने ।

१२.१८ डडऩोहरुको सनयऺा य भभयि सॊबायको अवस्था कभजोय यहेको देखिएको िथा डडऩो वरयऩयी फाक्रो वस्िी ववस्िाय बएको देखिएकोरे मसभा ननम्नाननसाय गने्-

सनयऺा य भभयि सॊबायका राधग आवश्मक भाऩदडड सॊचारक समभनिरे ६ भठहना मबत्र िमाय गने ।

िमाय बएको भाऩदडड अननसाय सनयऺा य भभयिको राधग कामय मोजना फनाई १ वषय मबत्र राग ूगने ।

भाऩदडड अननसाय सनयऺा घेया मबत्र वण्स्ि ववकास गनय नठदन आवश्मक व्मवस्था

मभराउने ।

१२.१९ आवश्मकिा अननसाय आऩनूि यका राधग डडऩोको सॊयचना ननभायण य ववस्िाय गनय वियभान िथा बववष्मभा ननभायण हनने ऩवूायधाय ववकास िथा भाग अननरुऩ ववस्िाय गनय देहाम फभोण्जभ गने्-

37

आगाभी वषयमबत्र डडऩो ववस्िाय, त्मसको राधग आवश्मक ऩने सडक य ऩाफ्रकय ङ सभेिको राधग ऩाॉच वष,े दश वष ेय ऩच्चीस वष ेकामय मोजना ननभायण गने ।

कण्म्िभा ४५ ठदन आऩनूि य गनय सफ्रकने गयी ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय (ऩेट्रोर, डडजर, भठििरे य हवाई इन्धन) को राधग बडडायण ऺभिा बएका डडऩो ननभायण गने ।

१२.२० थानकोट रगामिका स्थानभा डडऩोका राधग िरयद गयेको जग्गा चरनचल्िीको भलू्म बन्दा उच्च भलू्मभा िरयद गयेको सम्फन्धभा ित्कार छानववन गयी आवश्मक कायवाही गनय प्रकृमा अगाडड फिाउने ।

१२.२१ आवश्मकिा बन्दा फिी य हार िोफ्रकएको भाऩदडड ऩयूा नगरय अननममभि िॊगरे ऩम्ऩहरुराई अननभनि ठदएको देखिएकोरे त्मस्िा ऩम्ऩहरुराई ३ भठहनामबत्र भाऩदडड ऩयूा गनय ननदेशन ठदने य सो नगने ऩम्ऩहरुको इजाजि िायेज गने । ननण्श्चि दयूी, ऩवूायधाय, सनयऺा प्रफन्ध य ववफ्रक्र ऩरयभाण सभेिको आधायभा ननगभ सॊचारक समभनिरे १ वषय मबत्र नमाॉ भाऩदडड िमाय गने ।

१२.२२ वऻैाननक आधाय ववना ननधाययण गरयएको डडरय कमभशन दयराई अठहरेको कमभशन दयभा नफढ्ने गयी फ्ल्माट येटभा िोक्ने व्मवस्था गने । भाऩदडड ववना अवऻैाननक िॊगरे ननधाययण गरयएको डडरय कमभशन िथा अन्म िचय (ऺनिजनिय, िन वानी बाडा, ववभा य प्राववधधक नोक्सानी) सािवटा अवमवहरुराई हार भलू्मभा ऩयेको बायराई कभ गनय अन्ियायविम भाऩदडड अननरुऩ डडरय कमभशन िथा अन्म िचय ननधाययण गदाय भलू्मभा िऩमसर फभोण्जभ सम्भको रागि बाय कभ गनय सफ्रकने्- (मस सम्फन्धी ववस्ििृ वववयण अननसूची – ४ भा छ)

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय डडरय िचय (प्रनि मरटय/मसमरडडय) कमभशन अन्म िचय जम्भा यकभ रु.

ऩेट्रोर १.१८ ०.२० १.३८ डडजर ०.८४ ०.०८ ०.९२ भठििरे १.०६ ०.२३ १.२९ एर.वऩ.ग्मास २०.८२ ३८.१६ ५८.९८

मस िामरका अननसाय नमाॉ िॊगरे ठहसाफ गदाय रु. १ अवय ८७ कयोड यकभ नेऩार आमर ननगभका हकभा पाईदा हनने देखिन्छ ।

१२.२३ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा िन वानी भलू्मको बाय घटाउन ननम्न अननसाय काभ गने्- ननगभरे िनवानी गने टैंकयको बाडा दय त्रत्रबनवन ववश्वववद्यारम इण्न्जननमरयङ अध्ममन

सॊस्थानफाट अध्ममन गयाई ३ भठहना मबत्र राग ूगने । िनवानी बाडाको बाय घटाउन फोरऩत्रद्वाया भात्र ऩेट्रोमरमभ िनवानीको व्मवस्था गने । टैंकयको आवश्मक सॊख्मा एफ्रकन गनय ट्रान्सऩोटय नेटवकय भोडर (Transport Network

Model) ३ भठहना मबत्र िमाय गयी सो भोडरको आधायभा भात्र ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको िन वानी गयाउने । मसफाट हार सञ्चारनभा यहेका एक निहाई टैंकयर े न ै िन वानी गनय सक्न े य िन वानी िचयभा २१% अथायि प्रनि मरटय रु. ०.३८ य प्रनि मसमरडडय रु. २२.२२ सम्भ फचि हनने देखिन्छ ।

38

२० वषय बन्दा ऩनयाना टैंकयहरु १ वषय मबत्र हटाउने । फयौननफाट ऩेट्रोमरमभ िनवानी गने कामयराई सकेसम्भ ननरुत्साठहि गने । त्मसको राधग

आवश्मक ऩने िरे यक्सौरफाट आऩनूि य गनय इण्डडमन आमर कऩोयेशन य बायि सयकायराई अननयोध गने ।

टैंकयफाट िन वानी गदाय बायि िथा नेऩारभा राग्ने अनावश्मक शनल्क य गयैकाननूी दस्ियूी िथा चन्दा उिाउने कामय ऩणूय रुऩभा अन्त्म गनय सयकायरे ित्कार ऩहर गने ।

यक्सौर-अभरेिगॊज ऩाइऩराइन त्रफछ्माउन प्रकृमा ऩयूा गयी १ वषय मबत्र काभ सम्ऩन्न गने िथा बववष्मका राधग ित्कार काभ अगाडड फिाउने य फन्थया-धनगिी, गोडडा-नेऩारगॊज, वेिारऩनय-बयैहवा, मसमरगनिी-चायआरीभा ऩाईऩराइन त्रफछ्माउनको राधग सॊबाव्मिा अध्ममन गने ।

बायिसॊग बएको येल्वे सेवा सम्झौिाराई ऩननयावरोकन गयी ववयगॊजण्स्थि सनख् िा फन्दयगाहसम्भ मरण्क्वड कागो ल्माउने व्मवस्था गनय कामय शनरु गने ।

ववयगॊजण्स्थि सनख् िा फन्दयगाह नण्जकै आमर ननगभको बडडायण डडऩो स्थाऩना गने काभ अगाडड फिाउने ।

इण्डडमन आमर ननगभसॊगको सम्झौिा १ वषय भात्र यहेको सन्दबयभा िशे्रो भनरनकफाट हण्ल्दमा वन्दयगाह हनॉदै सनख्िा वन्दयगाहसम्भ ित्कार अध्ममन गयी अन्िययायविम प्रनिस्ऩधायत्भक भलू्मभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय आमाि गने सॊबाव्मिा फायेभा अध्ममन प्रकृमा थारनन गने ।

ववयगॊज सनख्िा वन्दयगाह देखि अभरेिगॊज हनॉदै हेटौंडासम्भ रयपाइनयी िोरी िरे प्रशोधन गने सॊबाव्मिा अध्ममन गयी मस सम्फन्धी आवश्मक काभ अगाडड फिाउने ।

चीन सयकायरे निब्फिको मसगात्सेसम्भ ऩेट्रोमरमभ ऩाइऩराइन ल्माउन रागेको कन याराई ध्मान ठदॉदै मसगात्सेफाट त्रत्रशनरीसम्भ ऩाइऩराईन ववस्िाय गने सम्फन्धभा अध्ममन गने य काभ अगाडड फिाउने ।

१२.२४ नेऩार आमर ननगभरे वऩ.डड.ओ. ठदने सिैाण्न्िक सहभनि ऩनछ भात्र ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टहरु उद्योग ववबागभा दिाय हनने काननूी प्रावधान यहेकोभा िोफ्रकएको भाऩदडड ऩयूा नगरय वऩ.डड.ओ. ठदने सिैाण्न्िक सहभनि ठदईयहेको ऩाइएकोरे मसभा ननम्नाननसाय गने्-

६ भठहना मबत्र भाऩदडड िमाय गयी सफ ैप्ठरान्टहरुरे १.५ वषय मबत्रभा सो भाऩदडड ऩयूा गननय ऩने य सो नगयेभा त्मस्िा प्ठरान्टहरुराई नेऩार आमर ननगभरे वऩ.डड.ओ. ठदन फन्द गने य िायेजीको प्रकृमा अगाडड फिाउने ।

भाऩदडड ऩयूा नगरय प्ठरान्ट दिाय वा वऩ.डड.ओ. को सिैाण्न्िक मसपारयश ठदने अधधकायी भाथी आवश्मक काननूी कायवाही गने ।

ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट दिाय गनय नेऩार आमर ननगभरे वऩ.डड.ओ. को सिैाण्न्िक सहभनि ठदॉदा ऩयूा गननय ऩने िोफ्रकएका भाऩदडडहरु ऩयूा बए नबएको नेऩार आमर ननगभ य उद्योग ववबागरे सॊमनक्त रुऩभा स्थरगि अध्ममन गरय ठदएको प्रनिवेदनको आधायभा दिाय गने व्मवस्था गने ।

39

न्मनूिभ बडडायण ऺभिा ५०० भेठट्रक टन बन्दा घठट ऺभिा बएका ग्मास फोटमरङ उद्योगहरु हारसम्भ ऩनन सञ्चारन बयैहेकारे हार ५०० भेठट्रक टन बन्दा कभ सॊचम ऺभिा बएका प्ठरान्टराई ३ वषय मबत्र ऩणूय बडडायण ऺभिाभा कामभ गनय रगाउने य सो गनय नसक्ने उद्योगराई वऩ.डड.ओ. उऩरब्ध गयाउन फन्द गयी दिाय िायेजीको प्रकृमा अगाडड फिाउने ।

अधधकाॊश ग्मास प्ठरान्टरे मसमरडडयभा ग्मास बने वऻैाननक नाऩिौरको साभग्री जडान नगरय हाि ेिथा Manual ऩिनिद्वाया ग्मास बने गयेको देखिएकोरे सो फाट ग्मासको िौर ऩनन ऩयूा नहनने य सनयऺा जोखिभ ऩनन उच्च देखिएको हनॉदा ननगभ य नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागरे १ वषय मबत्र हयेक प्ठरान्टभा Automatic Filling Machine जडान गने व्मवस्था मभराउने ।

प्रत्मेक ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा ग्मास बननय अनघ गननय ऩने प्राववधधक चके जाॉच (Hydrostatic Test, Dip Test, मसमरडडय मबत्र रेदो बए नबएको एवॊ मसमरडडय बल्ब ठिक बए नबएको, अण्ग्न ननमन्त्रण व्मवस्था चारन हारिभा यहे नयहेको य िारी मसमरडडयको िौर ठिक बए नबएको आठद) गने आवश्मक उऩकयण एवॊ प्रववधध जडान बए नबएको ननगभ य नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागरे ३ भठहना मबत्र अननगभन प्रनिवेदन मरई जडान बएको नऩाईएभा ६ भठहना मबत्र जडान गनय रगाउने ।

ग्मास प्ठरान्टरे प्रमोग गयेका मसमरडडयहरु ऩनयाना िथा Test Fail बएको बन्ने गननासो आएकोरे सम्फण्न्धि ननकामरे ित्कार अननगभन गयी त्मस्िा मसमरडडयहरु ववसजयन (Dispose) गनय रगाउने ।

ग्मास प्ठरान्टहरुको प्राववधधक ननयीऺण िथा अननगभन गनयका राधग वाखणज्म ववबाग, उद्योग ववबाग िथा नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागका प्राववधधक, नेऩार उद्योग वाखणज्म भहासॊघ, नेऩार आमर ननगभ िथा उऩबोक्ता प्रनिननधधहरु यहेको एक ण्जम्भेवाय स्थामी सॊमन्त्र ३ भठहना मबत्र ननभायण गयी सो फाट ननममभि रुऩभा ननयीऺण िथा अननगभन गने व्मवस्था वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारमरे मभराउने ।

नेऩारभा उत्ऩादन हनने एर.ऩी. ग्मासको मसमरडडय, येगनरेटय, ऩाइऩ य ग्मास चनल्होहरु अननवामय रुऩभा नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर कामायरमरे चेक जाॉच गयी गनणस्िय प्रभाण धचन्ह (NS) ठदएऩनछ भात्र ववफ्रक्र ववियण गनय ऩाउने व्मवस्था मभराउने । नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागफाट मसपारयश गरयएका याविम, अन्ियायविम भान्मिा प्राप्त ववमबन्न ऺभिाका मसमरडडय, येगनरेटय, ऩाइऩ य ग्मास चनल्होहरु भात्र आमाि एवॊ ववफ्रक्र ववियण गने आवश्मक व्मवस्था वाखणज्म ववबाग य नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागरे ६ भठहना मबत्र मभराउने ।

हयेक ग्मास कम्ऩनीर े डडरय भापय ि उऩबोक्ताराई एर.ऩी. ग्मास ववफ्रक्र ववियण गदाय उऩबोक्ताहरुरे ग्मास जोिये मरन ऩाउने अननवामय व्मवस्था मभराउने य ननगभ/ग्मास कम्ऩनीहरुरे ऩनन प्रनि के.जी. ग्मासको भलू्म फाये उऩबोक्ताहरुराई सन-सधूचि गयाउने । ग्मास िौमर ॊदा जनि िौर हनन्छ सो फभोण्जभ भात्र यकभ निने व्मवस्था सनननण्श्चि गनय प्रत्मेक डडरयरे प्रभाखणि नाऩिौर साभग्री उऩरब्ध गने य सो फभोण्जभ बए नबएको

40

भाधथ उल्रेखिि स्थामी सॊमन्त्ररे कण्म्िभा भठहनाभा १ ऩटक अननगभन िथा ननमन्त्रण गने व्मवस्था मभराउने ।

मसमरडडय उत्ऩादन बएको वषय य भठहना मसमरडडयभा अननवामय रुऩभा रेख् नन ऩने य म्माद सफ्रकएको वा २० वषय ऩनयानो मसमरडडय प्रमोग गनय नऩाउने व्मवस्था मभराउने ।

१२.२५ प्रत्मेक फोटमरङ प्ठरान्टभा पामय पाइठटङ, आवश्मक ऺेत्रपर, दनयी, डडऩ टेस्ट, हाइड्रोस्ट्माठटक टेस्ट, मसमरडडय बल्ब आठदभा आवश्मक भाऩदडडको व्मवस्था अननवामय रुऩरे गननय ऩने य सो को अननगभन स्थामी सॊमन्त्ररे गने । सो फभोण्जभ नबएको ऩाइएभा १ वषय मबत्र भाऩदडड ऩनया गनय रगाउने य सो अवधधभा ऩनन भाऩदडड ऩनया नगने फोटमरङ प्ठरान्टको दिाय िायेज गने ।

१२.२६ ग्मासको ववफ्रक्र ववियणभा दनई बन्दा फिी िहको ववियण प्रणारीराई घटाई दनई िह कामभ गयी आधथयक बाय घटाउने ।

१२.२७ ग्मास मसमरडडयको धयौटीभा एकरुऩिा नबएको, धयौटी फ्रपिाय गने प्रणारी नबएको य त्मसफाट भ.ूअ. कय सभेि छमर हनन गएको देखिएकोरे धयौटीभा एकरुऩिा कामभ गनय अधधकिभ मसभा िोक्ने य इच्छन क उऩबोक्ताराई धयौटी फ्रपिाय गने व्मवस्था मभराउने ।

१२.२८ १४.२ के.जी. बन्दा घटी वा फिीका मसमरडडयको अननभनि नठदएको िय चरनचल्िीभा यहेको देखिएकोरे मसभा आवश्मक भाऩदडड फनाई १४.२ के.जी. बन्दा घटी वा फिीका मसमरडडयहरुराई ऩनन अननभनि ठदने व्मवस्था मभराउने ।

१२.२९ डडजेर िथा ग्मासको प्रमोगभा करयफ ४०% औद्योधगक िथा व्मवसानमक प्रमोगभा िचय बएको य मसको भ.ूअ. कय फ्रपिाय हनने बएकोरे उननहरुराई कभ बाय िथा आभ उऩबोक्ताराई फिी बाय ऩनय गई आमर ननगभको घाटाभा सभेि उल्रेिनीम ववृि बएको देखिएकोरे सो भ.ूअ. कय फ्रपिाय नठदने य मसराई दोहोयो भलू्म जस्ि ैिानी फ्रपिाय ठदने व्मवस्था हटाई ननगभको घाटा सभामोजको राधग िचय गने व्मवस्था मभराउने ।

१२.३० ऩेट्रोमरमभ डडऩो, प्ठरान्ट, ऩम्ऩ, बडडायण स्थर रगामिको उधचि य ऩमायप्त िॊगरे ववभा नगरयएको, िशे्रो ऩऺ ववभा गयेको नदेखिएकोरे डडऩो, प्ठरान्ट, ऩम्ऩ, बडडायण स्थरको ववभा य िशे्रोऩऺ ववभा गने । डडऩोको ड्राइब वे को अनावश्मक ववभा हटाउने ।

१२.३१ ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट य ऩम्ऩराई कोटा ववियण ननमभसॊगि य ऩायदशॉ िॊगरे गने य मस सम्फन्धी उजनयी वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारमरे मरने व्मवस्था गने य अननममभििा गने उऩय कडा काननूी कायवाही गने ।

१२.३२ ववमबन्न ननकाम, डडऩो, ऩेट्रोर ऩम्ऩ, प्ठरान्टहरुभा बएको अननममभििा, मभसावट य भ्रिाचायका सम्फन्धभा कायवाही बए गयेको नदेखिएको सन्दबयभा ननम्नाननसाय गने्- कभयचायी प्रशासन सम्फन्धी ववननमभावरीभा अननममभििा, मभसावट य भ्रिाचायभा सॊरग्न

कभयचायीराई कडा कायवाही गने गरय ववननमभावरी ३ भठहना मबत्र सॊशोधन गयी राग ू

गने ।

41

अननममभििा य मभसावट गने ननकाम, डडऩो, प्ठरान्ट य ऩम्ऩराई कडा कायवाही गने ननमभ ३ भठहना मबत्र फनाई कामायन्वमन गने ।

ननममभि रुऩभा फजाय अननगभनको व्मवस्था गयी उल्रेखिि सभस्मा बए नबएको एफ्रकन गने ।

अननगभन य कायवाही नगने अधधकायी भाथी कायवाही गने ननमभ फनाई राग ूगने । उल्रेखिि अननममभि कृमाकराऩफाट आभ उऩबोक्ता, नेऩार सयकाय य आमर ननगभराई

बएको नोक्सानीभा सॊरग्न व्मडक्तहरुफाट असरूउऩय गने प्रणारी ववकास गने । ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म घटफि हनॉदा सचूना चनहावट गयी नेऩार आमर ननगभराई घाटा

हनने गयी काभ गयेभा त्मसफाट आभ उऩबोक्ता य नेऩार आमर ननगभराई हनने नोक्सानीको ण्जम्भेवायी नेऩार आमर ननगभको प्रभनिराई गयाई त्मसफाट बएको नोक्सानी ननजफाट असरू उऩय गने ।

१२.३३ अननममभि िॊगरे नक्करी रयपाइनयी िोल्न इजाजि ठदने काभ उद्योग ववबागफाट बएको ऩाइएकोरे त्मसभा ननम्नाननसाय गने्- ववयाटनगयभा स्थाऩना बएको कोशी ऩेट्रोकेमभकल्सर ेकच्चा िरे (Crude Oil) प्रमोग नगरय

अन्म प्रशोधधि िरे (जस्ि ैLow Viscosity Furnace Oil, LVFO) प्रमोग गयी ऩेट्रोर, डडजर एवॊ भठििरे उत्ऩादन गने गयेको बन्ने ववषम प्राववधधक रुऩभा न ैअसॊबवप्राम् यहेको ।

मो सॊमन्त्र ऩणूय रुऩको ऩेट्रोमरमभ रयपाइनयी नबई केवर डडविरेशनको भाध्मभफाट ववमबन्न फ्र्माक्सनहरु िमाय ऩायी एक वा दनई फ्र्माक्सन मभराई िशे्रो नाभको ऩदाथय फनाई फजायभा ववफ्रक्र ववियण गनय सक्ने अवस्था यहेको ।

Crude Oil फाट रयपाइन गयी डडजर वा ऩेट्रोर फनाउन आवश्मक ऩने प्राववधधक सॊमन्त्र जडान नबएको ।

मस फ्रकमसभको मभनन रयपाइनयी नाभक उद्योगफाट ऩनय सक्ने नकायात्भक प्रबावहरु ननम्न फभोण्जभ

यहेका छन:्-

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरुको गनणस्िय सम्फन्धी कन न ैभाऩदडड िम नहनने । हार इण्डडमन आमर कऩोयेशनफाट िरयद गरयने ऩेट्रोर य डडजर मयूो-३ भाऩदडडको बएको फनखझएको सन्दबयभा मस फ्रकमसभका मभनन रयपाइनयीका नाभभा िोमरएको मभण्क्सङ उद्योगरे मयूो-३ भाऩदडडको प्रशोधधि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय उत्ऩादन गनय नसक्ने हनॉदा फजायभा ववमबन्न भाऩदडडका न्मनू गनणस्ियका मभसावटमनक्त ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु उऩरब्ध हनन सक्ने देखिन्छ ।

बन्साय ववन्दनभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय फाये चेकजाॉच गने प्रमोगशाराहरु नबएको सन्दबयभा मस फ्रकमसभका उद्योगरे कच्चा ऩदाथयको नाभभा प्रशोधधि ऩदाथय न ैआमाि गयी िूरो यकभको याजस्व छमर गनय सक्ने देखिन्छ ।

अन्ियायविम फजायफाट न्मनू गनणस्ियका एवॊ भाऩदडड ववठहन चोयीका ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु देशमबत्र मबत्रत्रई इण्न्जनको आम ूएवॊ वािावयणभा नकायात्भक प्रबाव ऩने देखिन्छ ।

मस फ्रकमसभको "रयपाइनयी" हािामबत्र फन्ने ऩेट्रोमरमभ बडडायणको भाऩदडड एवॊ पामय एडड सेण्फ्टका ववषमहरु ओझेरभा ऩयी दनघयटनाहरु घट्न सक्ने देखिन्छ ।

42

नम उद्योगरे ऩेट्रोमरमभ ववफ्रक्र गने ववफ्रक्र स्थरको भाऩदडड एवॊ िन वानी गने साधनहरुको भाऩदडडको अननगभन एवॊ ननमन्त्रण कन न ैननकामफाट ऩनन नहनने देखिन्छ ।

मस फ्रकमसभका "मभनन रयपाइनयी" नाभका उद्योगफाट औद्योधगक प्रमोजनराई भात्र बनन उत्ऩादन हनने डडजर य ऩेट्रोरको प्रमोग एवॊ ववफ्रक्र ववियण उधचि अननगभनको अबावभा नेऩार आमर ननगभका डडरय भापय ि अटोभोवाइर जस्िो सॊवेदनशीर ऺते्रभा सभेि हनन सक्ने बएकोरे गनणस्िय ननमन्त्रणभा िूरो सभस्मा आउने य मसको दोष वा दनष्ऩरयणाभको मशकाय नेऩार आमर ननगभ ऩनन हनन सक्ने देखिन्छ ।

नम उद्योगहरुभा उऩरब्ध हनने िूरो बडडायण ऺभिाराई ऩेट्रोमरमभका कारा फजायी एवॊ थोक व्माऩायी वा भौज्दािकिाय (Stockist) हरुरे दनरुऩमोग गयी भलू्म उिाय चिाव िथा अन्म असहज आऩनूि य अवस्थाहरुभा पाइदा मरन सक्ने ।

देश मबत्र कच्चा िरे उऩरब्ध हनने अवस्थाभा मस्िा रयपाइनयीहरुरे सो कच्चा िरे प्रशोधन गनय नसक्ने हनॉदा नम उद्योगरे यणनीनिक भहत्व नयाख् ने देखिन्छ ।

कन न ैववदेशी िरे कम्ऩनीसॊग यणनीनिक साझेदायी गयी ववदेशफाट कच्चा िरे खझकाइ देश मबत्र ै साॉच्चकैो रयपाइनयी यािी उद्योग गनय चाहने कम्ऩनी वा ऩाटॊराई मस फ्रकमसभका उद्योगहरुरे नकायात्भक प्रबाव ऩाने देखिन्छ ।

मस्िो "रयपाइनयी" रे क्रन ड आमर आमाि गयी ऩेट्रोमरमभ उत्ऩादन गने काभ नगयी ववमबन्न प्रशोधधि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको चोयी ऩिैायी गयी प्ठमाफ्रकङ गयी फेच्ने काभ गने हननारे याज्मको कय िूरो भात्राभा छमर गनय सक्ने देखिन्छ ।

ववमबन्न चोयीका प्रशोधधि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु कय छमर ऩिैायी गयी ववफ्रक्र ववियण गयी कय छल्ने सभेि सॊबावना बएको देखिन्छ ।

मस्िा भ्रभऩणूय िथ्महरु प्रस्िनि गयी याज्मराई िाॉटी "रयपाइनयी" को नाभभा उद्योग िोरी याज्म य उऩबोक्ताराई हानी नोक्सानी ऩनर् माएको हनॉदा मस्िा उद्योग िोल्न अननभनि ठदने य िोल्ने दनवरैाई आवश्मक कायवाही गने । मस्िा उद्योग ित्कार िायेज गने ।

१२.३४ नेऩार आमर ननगभको सॊयचनागि िथा व्मवस्थाऩन सनधायका राधग देहाम अननसाय गने् ननगभको अधधकृि ऩूॉजी य जायी िथा चनक्ता ऩूॉजी रु. १० अवय याख् ने । उक्त ऩूॉजी ववृि गनय

नेऩार सयकायर ेसभम सभमभा ननगभराई ठदएको ऋण यकभ भध्मेफाट आवश्मक यकभ फयाफयको शमेय प्रभाणऩत्र जायी गयी ऩूॉजीभा रुऩान्ियण गने । मसफाट ननगभराई वावषयक रु. ३० कयोड फयाफयको ब्माज बाय कभ ऩनय गई सञ्चारन नापाभा सकायात्भक प्रबाव ऩने य ननगभको ववत्तीम सॊयचनाभा सनधाय बई िशे्रो ऩऺसॊग कायोवाय गनय ऺभिा अमबववृि हनने । सञ्चारन नापाफाट उक्त शमेय यकभभा ननगभरे नेऩार सयकायराई वावषयक राबाॊश प्रदान गननय ऩने हनन्छ ।

व्मवस्थाऩन कामय ऺभिा अमबववृि गनय ननगभको ऩूॉजीगि सॊयचनाभा हेयपेय गयी यणनीनिक साझेदाय य सवयसाधायणराई ननण्श्चि प्रनिशि (कण्म्िभा क्रभश् १५% िथा ३०%) शमेय जायी गने व्मवस्था मभराउन प्रकृमा अगाडड फिाउन जरुयी छ ।

ननगभको सॊचारकहरु ननमनक्त गदाय सयकायी प्रनिननधधहरुको वाहनल्मिा नहनने गयी याविम मोजना आमोगको उऩाध्मऺको अध्मऺिाभा उऩबोक्ताको ऺेत्रभा काभ गयेको व्मडक्त, उद्योग

43

वाखणज्म भहासॊघको प्रनिननधध, उजाय ववशषेऻ, चाटयडय एकाउडटेडट, मोजनाववद्, काननूववद्, इण्न्जननमय, अथय, उद्योग य वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारमका (कण्म्िभा सह-सधचव िहका) प्रनिननधध सभावेश गयी सॊचारक समभनिको ऩननगयिन गनय जरुयी देखिन्छ ।

ननगभको कामयकायी ननदेशकको ननमनक्ती गननय अनघ उम्भेदवायरे व्मावसानमक मोजना (Business Plan) प्रस्िनि गननय ऩनेछ । सो प्रस्िनिी प्रनिस्ऩधायभा आधारयि हननेछ । मसयी छनौट हनने कामयकायी ननदेशकराई कामय सम्ऩादन कयाय (Working Performance Contract) गयाई कण्म्िभा ३ वषयको राधग ननमनक्त गने व्मवस्था जरुयी छ ।

ननगभको व्माऩारयक यणननैिक कामयमोजना ३ भठहना मबत्र अद्यावधधक गयी त्मस आधायभा काभराई अगाडड फिाउनन ऩने देखिन्छ ।

सॊगिनका वियभान िथा बावी चननौनि साभना गनय सक्ने गयी ननगभको सॊगिन िथा व्मवस्थाऩन सवे गयी सॊगिनात्भक सनधाय गननय उऩमनक्त देखिन्छ ।

ननगभका कामयकायी ननदेशकरे कामय सम्ऩादनको मसरमसराभा सभन्वम गननय ऩने ननकाम/ऩऺहरुसॊग सहबाधगिाको आधायभा कामय सम्ऩादन गने य सो को जानकायी सॊचारक समभनिराई गयाउनन उऩमनक्त हननेछ ।

कामयकायी ननदेशकरे सॊचारक समभनिको स्वीकृनि मरई ननगभभा नमाॉ जनशडक्तराई आकवषयि गनयको राधग सेवा भनक्त गने ३० वष ेमोजना प्रबावकायी रुऩभा राग ूगननय उऩमनक्त हननेछ ।

कामयकायी ननदेशकरे ननगभको O&M Survey अननसायको भानव सॊशाधन ववकास मोजना (Human Resource Development Plan) फनाई राग ूगननय शे्रमस्कय देखिन्छ ।

नेऩार आमर ननगभको सॊधचि नोक्सानी कामभ यहेसम्भ फोनस ववियण गनय नऩाईने व्मवस्था गननय उऩमनक्त हनने देखिन्छ ।

ननगभरे २०६५ सार जिे २६ गि े नेऩार औषधध मरमभटेडफाट रु. १२ कयोड ८ रािभा िरयद गयेको फफयभहर ण्स्थि ३ योऩनी ४ आना ३ ऩसैा १ दाभ जग्गा अदारिभा भनद्दा भनल्िवी यहेकोरे हारसम्भ ऩनन उऩबोग गनय नऩाएको देखिएकोरे मस सम्फन्धभा अदारिी कायवाही अववरम्व फ्रकनाया रगाई नेऩार सयकायरे भध्मस्थिा गयी ननगभको हक सनननण्श्चि गननय ऩने वा उक्त जग्गा नेऩार औषधध मरमभटेडराई न ै फ्रपिाय गयी ननगभको यकभ ब्माज सठहि फ्रपिाय हनने व्मवस्था गननय ऩने देखिन्छ ।

ननगभरे नेऩार सयकायको स्वामभत्वभा यहेका सधूचकृि कम्ऩनीको शमेयभा रगानी गयेको यकभ रु. १ कयोड ७१ राि उक्त कम्ऩनीहरु नेऩार सयकायको ननणयम फभोण्जभ ननजीकयण बसैकेकोरे उक्त यकभ नेऩार सयकायरे ननगभराई बनक्तानी गननय ऩने देखिन्छ ।

ननगभको िािाभा व्माऩारयक िथा अन्म कायोवाय वाऩिको प्राप्त गनय फाॉकी यहेको यकभ रु. ७ कयोड ८६ राि भध्मे ववना सनयऺणको यकभ रु. ३ कयोड ९ राि ननगभरे राभो सभमसम्भ बनक्तानी प्राप्त गनय ऩमायप्त ऩहर गयेको देखिएन । सो यकभ बनक्तानी मरन नसफ्रकने अवस्थाभा नापा/नोक्सान ठहसाफभा सभामोजन गननय उऩमनक्त हनने देखिन्छ ।

ननगभरे साभनठिक ववभा वाऩि याविम ववभा सॊस्थानसॊग ऺनिऩनूि य दावव गयेको यकभ रु. ८८ राि ववगि २८ वषयदेखि प्राप्त गनय फाॉकी यहेको देखिएकोरे सो यकभ प्राप्त गनय अववरम्व ऩहर गने ।

44

सञ्चारन घाटाभा यहेको अवस्थाभा ननगभरे नेऩार सयकायराई अधग्रभ बनक्तानी गयेको राबाॊश यकभ रु. ३ कयोड ३४ राि सभामोजन हनन नसक्ने अवस्था यहेकोरे उक्त यकभ नेऩार सयकायरे ित्कार फ्रपिाय गननय ऩने देखिन्छ ।

ननगभको िािाभा व्माऩारयक िथा अन्म कायोवाय वाऩिको निनय फाॉकी यकभ भध्मे रु. ३ कयोड ३५ राि यकभ वषौंदेखि बनक्तानी भाग बएको नदेखिएकोरे सो यकभ वास्िववक बनक्तानी हनननऩने एफ्रकन नबएकोरे नापा/नोक्सान ठहसाफभा सभामोजन गननय उऩमनक्त हनने देखिन्छ ।

आ.व. २०५९।६० भा ननगभरे एर.वऩ. ग्मासको सेवा शनल्क वाऩि मरएको यकभ रु. ५ कयोड ९ राि हारसम्भ नापा/नोक्सान ठहसाफभा सभामोजन नगयी बनक्तानी गनय फाॉकी बनन देिाएको ऩाइएकोरे सो यकभ बनक्तानी गननय ऩने नबएकोरे नापा/नोक्सान ठहसाफभा सभामोजन गननय उऩमनक्त हनने ।

फोनस ऐन िथा श्रभ ऐन फभोण्जभ प्रत्मेक वषयको सञ्चारन भननापाभा कभयचायी फोनस य आवास वाऩि क्रभश् ६% य ५% यकभ व्मवस्था गयी कभयचायीराई ववियण गने गयेको ऩाइमो । ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्मभा एकाधधकाय कामभ यहेको ननगभरे हामसर गने सञ्चारन भननापा कभयचायीको वास्िववक कामय ऺभिा य फजायको प्रनिस्ऩधायत्भक अवस्थाफाट आजयन गयेको नबएकोरे त्मस्िो फोनस िथा आवास वाऩिको यकभ नापाको आधायभा नबई ननण्श्चि यकभको आधायभा मसभा ननधाययण गननय उऩमनक्त हनने देखिन्छ ।

कम्ऩनी ऐन २०६३ अननसाय घाटाभा सॊचामरि कम्ऩनीरे साधायणसबारे स्वीकृनि ठदएको फाहेक रु. ५० हजाय बन्दा फठि चन्दा ठदन नऩाउने बएिा ऩनन ननगभरे सो को अननऩारना नगयेको देखिएकोरे काननू ववऩरयिका त्मस्िा कामय िनरुन्ि फन्द गननय ऩने देखिन्छ ।

१२.३५ एकै ननकामफाट भात्र सञ्चारन हनने गयी सम्ऩणूय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु, ग्मास, ग्मास मसमरडडय,

येगनरेटय आठदको ननमभनका राधग ववष्पोटक ऩदाथय ऐनको व्मवस्था बएको नदेखिएकोर ेत्मस्िो व्मवस्था गननय ऩने देखिन्छ ।

१२.३६ ननजगिभा प्रस्िाववि अन्ियायविम ववभानस्थर सम्बाव्मिा अध्ममन प्रनिवेदन अननसाय इन्धन डडऩोभा हाइड्रान्ट मसस्टभ (Hydrant System) िथा इन्धन बडडायण ऺभिा सम्फन्धी मोजना फनाएको नदेखिएकोरे त्मस्िो व्मवस्था गननय ऩने देखिन्छ ।

१२.३७ नेऩार आमर ननगभरे बयैहवाभा ननभायण गये जस्ि ै भनरनकका प्रभनि ब्माऩारयक केन्िहरुभा ऩेट्रोर ऩम्ऩ स्थाऩना गने मोजना फनाएको नऩाइएकोरे आगाभी आधथयक वषय मबत्र ैकामय मोजना थाल्न जरुयी छ ।

१२.३८ भेची देखि भहाकारीसम्भ ववस्िाय हनन रागेको भध्म ऩहाडी रोकभागयभा आविजावि गदाय सवायी साधनहरुराई आवश्मक ऩने य सो ऺेत्रभा ननभायण हनने आमोजनाहरुको राधग इन्धनको आऩनूि य गनय सक्ने गयी बडडायणको राधग यणनीनिक ववन्दनहरु (Strategic Points) को मोजना फनाएको नदेखिएकोरे ित्कार मोजना फनाउनन जरुयी छ ।

45

१२.३९ त्रफद्यनिको त्रफकल्ऩको रुऩभा डडजेर प्रमोग हनने गयेकोभा घयामसी प्रमोजनका राधग शहयी ऺेत्रभा सोराय जडान गने मोजना बएका घयहरुराई सहनमरमि रुऩभा ऋण उऩरब्ध गयाउने व्मवस्था गने । कसरेै फठि ऺभिाको सौमय उजाय प्ठरान्ट जडान गनय चाहेभा सयकार ेसावयजननक जग्गा उऩरब्ध गयाउन य फकै भापय ि ऋण उऩरब्ध गयाउन सक्नेछ । त्मस अननरुऩ त्रफद्यनि उत्ऩादनको राधग चक्रीम ऊजाय कोषको स्थाऩना बएको नदेखिएकोरे व्मवस्था गननय जरुयी छ ।

१२.४० ननगभराई आवश्मक ऩने जनशडक्त रोकसेवा आमोग जस्ि ै स्विन्त्र ननकामफाट छनौट गने गरयएको नऩाइएकोरे सो व्मवस्था अववरम्व गने ।

१२.४१ नेऩार आमर ननगभरे अननसन्धान िथा ववकास (Research and Development) को कामयराई अगाडड फिाएको नदेखिएकोरे व्मवस्था गननय जरुयी छ ।

१२.४२ नेऩार आमर ननगभराई अधधकृिभरूक सॊस्थाको रुऩभा ववकास गने मोजना फनाउन अववरम्व ऩहर गनय जरुयी देखिएको छ ।

१२.४३ OPEC रे अनिकभ त्रफकमसि यािहरुराई ठदने सहनमरमिऩणूय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमाि गयी आऩनूि य गने ववकल्ऩ फाये १ वषय मबत्र अध्ममन गयी काभ अगाडड फिाउन जरुयी देखिएको छ ।

१२.४४ बायिभा िाऩक्रभ सॉधै फिी हनने य नेऩारभा िनरनात्भक रुऩभा कभ हनने हनॉदा िरे सॉध ैShrinkage हनने गयेको य मसरे भलू्मभा चाऩ ऩने गयेकोरे मस फाये ववचाय गनय जरुयी छ ।

१२.४५ फोडययको बन्दा कभ भलू्म िोफ्रकॊ दा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको अऩचरन हनने गयेकोरे भलू्म सभामोजन गनय जरुयी देखिएको छ ।

१२.४६ सवायीहरुको जाभको कायण ऩनन इन्धनको िऩि अनावश्मक रुऩभा फठियहेको देखिएकोरे ट्राफ्रपक व्मवस्थाऩन छरयिो फनाउनन ऩने ।

१२.४७ फहनिरे घयहरु (Sky Scrappers) भा ऩाइऩद्वाया ग्मास आऩनूि य गने व्मवस्था गयेको नऩाइएको स्थानीम ववकास भन्त्रारम, बौनिक मोजना िथा ननभायण भन्त्रारम िथा स्थानीम ननकामर ेआवश्मक व्मवस्था मभराउनन ऩने देखिन्छ । ।

१२.४८ उद्योग फाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम २०६५ सारभा त्रफबाण्जि बई दनईवटा भन्त्रारम बएऩनछ फाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम अन्िगयि एउटा भात्र त्रफबाग य ऩाॉचवटा भात्र ण्जल्रास्ियका कामायरमहरु बएकोरे सॊयचना, स्रोि य साधनको कभीफाट प्रबावकायी ननमभन य अननगभन हनन सकेको नदेखिएको मस भन्त्रारमरे िमाय गरय प्रस्िाववि गयेको सॊगिन िथा व्मवस्थाऩन सवेऺण (O&M Survey) अननसायको साधन, स्रोि य जनशडक्त सठहिको सॊयचना ननभायण गरयनन ऩने ।

१२.४९ ववमबन्न ननमोगहरुरे सहनमरमिऩणूय इन्धन प्रमोग गयेको देखिएकोरे रागि भलू्मभा कय किा गयी ववफ्रक्र गने व्मवस्था मभराउने ।

46

१२.५० नीनिगि, सॊस्थागि एवॊ कानूनी सनधाय्

ऐन राग ूहननन ऩवूय ित्कार गननय ऩने सनधायहरु

१. हार नेऩार आमर ननगभको वावषयक कायोवाय ८० अवय रुऩमैाॉ बन्दा फिी

बएको िय ननगभको चनक्ता ऩूॉजी केवर १० कयोड रुऩमैाॉ भात्र बएको हनॉदा ननगभरे ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवाय गदाय आवश्मक ऩने ऩूॉजीको आपै व्मवस्था गनय सऺभ फनाउनको राधग ननगभको प्रफन्धऩत्र िथा ननमभावरीभा आवश्मक सॊशोधन गयी ननगभको चनक्ता ऩूॉजी १० अफय रुऩमैाॉ कामभ गननय ऩने देखिन्छ ।

२. नेऩार आमर ननगभरे आन्िरयक रुऩभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोफायहरु ब्मवण्स्थि गनय टैंकट्रकफाट ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िन वानी ववननमभावरी, २०५३, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िन वानी ववननमभावरी, २०५३, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय गनणस्िय ववननमभ, २०६४, त्रफके्रिा ववननमभावरी, २०६५, एर.ऩी. ग्मास ववननमभावरी, २०६५, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय गनणस्िय ननमन्त्रण ववननमभ, २०६४, आधथयक प्रशासन ववननमभावरी, २०६४, कभयचायी प्रशासन ववननमभावरी, २०६३ सभेिभा प्रस्िनि प्रनिवेदनभा औॊल्माइएका य सनधाय गननय ऩने बनन स्ऩि गरयएका ववषमहरु सभेि सभावेश गरय ित्कार सभसाभनमक सॊशोधन गयी राग ू गननय ऩने देखिन्छ ।

३. नेऩार आमर ननगभको सञ्चारक समभनिको ननणयमहरु, िनवानी शनल्क सम्फन्धी ब्मवस्था, टैंकट्रक थप्ठने सम्फन्धी ब्मवस्था, त्रफके्रिा थप्ठने सम्फण्न्ध ब्मवस्था, एर.ऩी.ग्मास सम्फन्धी नेऩार आमर ननगभरे राग ूगयेको वियभान व्मवस्थाहरु सभेि अऺयस् राग ूनबएको साथ ै नेऩार आमर ननगभरे गननय ऩने बननएका कामयहरु सभेि बए गयेको नऩाइएकोरे ित्कार िी कामयहरु िोफ्रकए फभोण्जभ गननय गयाउनन ऩने देखिन्छ ।

ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरुको अन्वषेण, शनविकयण, ववकास, उत्ऩादन, आमाि रगामिका कायोफाय

सभेि याविम ऩेट्रोमरमभ ब्मवस्थाराई सभेट्न ेगयी नेऩार ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण ऐन, २०६८

राग ूगननय ऩने य उक्त ऐनभा भनरि् देहामका ववषमराई सभेट्नन ऩने देखिन्छ्-

१. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयमबत्र ग्मास सभेिका सम्ऩणूय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु सभेट्नन ऩने, २. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरुको अन्वेषण, शनविकयण, ववकास, उत्ऩादन, आमाि,

कायोफाय सम्ऩणूय ब्मवस्था मस ैऐनभा सभेट्नन ऩने, ३. नेऩार ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण अमबनछन्न उत्तयाधधकायवारा काननू सम्भि

अधधकाय सम्ऩन्न ननकामको रुऩभा गिन गननय ऩने, ४. ऩेट्रोमरमभ कायोफायको सम्ऩणूय प्राधधकाय प्रदान गयी सम्फण्न्धि ववऻहरु यहेको

अध्मऺ सठहि ५ जनाको ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण गिन गननय ऩने,

47

५. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको अन्वेषण, शनविकयण, ववकास, उत्ऩादन, आमाि, कायोफाय सम्ऩणूय रगामिको दिाय, ननमभन गने सम्ऩणूय अधधकाय प्राधधकयणराई ठदनन ऩने,

६. ऩेट्रोमरमभ अन्वेषण, ववकास य उत्ऩादन गनय चनक्ता ऩूॉजी रु. १० अफय, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय (ग्मास फाहेक) आमाि, सञ्चम, त्रफफ्रक्र गनयका राधग चनक्ता ऩूॉजी रु. ५ अफय य एर.ऩी.ग्मास आमाि, सञ्चम, त्रफफ्रक्रका राधग चनक्ता ऩूॉजी रु. १ अफय कामभ गयी सो फभोण्जभका कम्ऩनीहरुराई प्राधधकयणर ेइजाजि ठदनन ऩने ,

७. प्राधधकयणर े ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कामय य कायोफायका सम्फन्धभा भाऩदडड िोकी राग ूगने,

८. प्राधधकयणर े ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोफायको ननमभन य ननमन्त्रण गने ब्मवस्था गने,

९. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कामय य कायोफायका फाधा ववयोध, हडिार गनय नऩाइने, प्राधधकयणमसि अननभनि नमरई ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कामय य कायोफाय गनय नऩाइने, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कामय य कायोफायका कन न ैऺनि ऩनयम्ाउन नहनने, मभसावट गनय नहनने, भलू्मसचूी याख् नन ऩने, स्वच्छ प्रनिस्ऩधाय ववरुिको काभ कायवाही गनय नहनने, प्रबनत्वशारी हैमसमिको दनरुऩमोग गनय नहनने, प्रनिस्ऩधायराई ननमन्त्रण गने उद्देश्मर े कन न ै कामय गनय नहनने, फोरऩत्रभा अननममभििा गनय नहनने, एकरौटी कायोफाय गनय नहनने, फजाय सीमभि गनय नहनने, भारवस्िनको ववचरन गनय नहनने, भ्रभऩणूय ववऻाऩन गनय नहनने, जम्भािोरय िथा कृत्रत्रभ अबाव गनय गयाउन नहनने , झनक्माई त्रफक्री ववियण गनय नहनने, नाऩ य िौर ननधाययण बए अननसाय गननय ऩने य मसर रगाउनन ऩने, वािावयणीम ऩयीऺण वा वािावयणीम प्रबाव भलू्माङ्कन गननय ऩने रगामिका सम्ऩणूय ब्मवस्थाहरु नेऩार प्राधधकयण ऐनभा सभेट्न ऩने,

१०. उऩयोक्त सम्ऩणूय ब्मवस्थाको फयखिरापभा काभ गने गयाउनेराई १ वषयदेखि ५ वषयम्भको कैद सजाम िथा उल्रेख्म जयीवाना सभेिको ब्मवस्था गननय ऩने,

११. जयीफानाको हकभा प्राधधकयण आपैरे गनय गयाउन सक्ने ब्मवस्था गननय ऩने, १२. कैद सजामको हकभा सम्फण्न्धि ऩननयावेदन अदारिभा प्राधधकयणका

अननसन्धान अधधकृिरे सम्फण्न्धि सयकायी वफ्रकरसॉग याम मरई भनद्दा दामय गने व्मवस्था गननय ऩने,

१३. नेऩार सयकायर े ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयका सम्फन्धभा प्राधधकयण भापय ि काभकायवाहीहरु गननय ऩने,

१४. भलू्म ननधाययण गने ववमबन्न आधायहरु प्राधधकयणर ेिोक्न सक्न,े १५. प्राधधकयणको मसपारयस फेगय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कामय य कायोफाय गने कन न ै

ऩनन प्रनिष्ठान िथा कम्ऩनी को दिाय, सॊशोधन, शमेय ऩूॉजी िथा शमेय सदस्मको हेयपेय रगामि हनन नसक्न ेब्मवस्था गननय ऩने,

48

१६. प्रत्मेक वषय प्राधधकयणर े वावषयक प्रनिवेदन नेऩार सयकायराई फनझाउनन ऩने ब्मवस्था गननय ऩने ।

प्रस्िाववि ऐन ित्कार राग ूगननय ऩने् प्रस्िाववि ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण ऐन, २०६८ को भस्मौदा मस ैप्रनिफेदन साथ अननसचूी – ५ भा याखिएको छ । प्रस्िाववि ऐन चार ूसॊसदको अधधवेशनफाटै ऩारयि गयी राग ूगननय ऩने देखिन्छ ।

एकै ननकामफाट भात्र सञ्चारन हनने गयी सम्ऩणूय ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयहरु, ग्मास मसमरडडय,

येगनरेटय आठदको ननमभनका राधग ववष्पोटक ऩदाथय ऐनको सभसाभनमक भस्मौदा िमाय गयी १ वषय मबत्र राग ूगननय ऩने देखिन्छ ।

ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण ऐन राग ू नबएसम्भको राधग उऩबोक्ता ठहि सॊयऺण ऐन, २०५४, आवश्मक सेवा सञ्चारन ऐन, २०१४, प्रनिस्ऩधाय प्रवियन िथा फजाय सॊयऺण ऐन, २०६३, कारोफजाय िथा केठह साभाण्जक अऩयाध ऐन, २०३४, गनणस्िय ऐन, २०३८, स्ट्माडडडय िथा नाऩिौर ऐन, २०२८, औद्योधगक व्मवसाम ऐन, २०४९, वािावयण सॊयऺण ऐन, २०५३, आवश्मक सेवा सञ्चारन ऐन २०१४ सभेिभा बएका काननूी प्रावधानहरुराई ऩटे्रोमरमभ ऩदाथयको ऺते्रभा कडाईका साथ राग ू गननय ऩने देखिन्छ । प्रस्िाववि नेऩार ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण ऐन ित्कार राग ू गनय नसफ्रकने बएभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयसॊग सम्फण्न्धि ववषमराई सॊफोधन गने गयी उक्त ऐनहरुभा आवश्मक सॊशोधन गयी ६ भठहना मबत्र राग ूगननय ऩने देखिन्छ । मस्िो अवस्थाभा मस ववषमराई आधथयक ऐनको रुऩभा सभेि चार ूसॊसद अधधवेशनभा न ैऩेश गयी राग ूगनय सफ्रकनेछ ।

१२.५१ ननगभफाट आऩनूि य, भलू्म, गनणस्िय, ननमभन, नाऩिौर, उऩरब्धिा आठद ववषमभा उऩबोक्ता मशऺा य सचूनाराई ववशषे कामय मोजना फनाई राग ूगने ।

१२.५२ भठििरे य डडजरको भलू्मभा गरयएको एकरुऩिाराई ननयन्ियिा ठदने ।

१२.५३ वकैण्ल्ऩक उजायको ववकास गनय ननम्नाननसाय गने्- कािभाडौं उऩत्मकाभा यहेको प्राकृनिक ग्मासको उत्िनन ्गने कामय शनरु गने । प्राकृनिक ग्मास य ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय उत्िनन ्गने काभ अगाडी फिाउने । सौमय उजाय िथा जवैवक िरे य गोवय ग्मासको ववकास गनय ववशषे अमबमान चराउने । वकैण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्िको सन ् २००४ को प्रनिवेदनका आधायभा हावाफाट ववद्यनि

उत्ऩादन गने सम्फन्धभा कामयक्रभ शनरु गने ।

49

ऩरयच्छेद – १३

अननगभन

आभ उऩबोक्तारे प्रमोग गने वस्िन िथा सेवा रगामि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको गनणस्िय, नाऩिौर, बडडायण िथा ववियण कामयको अननगभन सभेिको काभ सभन्वमात्भक रुऩभा उऩबोक्ता सॊयऺण ऐन २०५४ अन्िगयि ननयीऺण अधधकृि िथा प्रनिस्ऩधाय िथा फजाय सॊयऺण ऐन २०६३ अन्िगयि फजाय सॊयऺण अधधकृि सभेिको काभ गने गयी प्रत्मेक ण्जल्राभा एक छन िै कामायरम िोरी काभ गने गयी ण्जम्भेवाय स्थामी सॊमन्त्रको व्मवस्था गने ।

सनयऺा जोखिभराई हेयी ग्मास बदाय अननममभििा हनन नसक्ने गयी ५, १४.२ य १९ के.जी. को मसमरडडय बने प्रणारीको प्रबावकायी अननगभ गने व्मवस्था मभराउने ।

नेऩार आमर ननगभरे गने गयेको आमाि, बडडायण िथा ववक्री ववियणको अद्यावधधक वववयण भन्त्रारम िथा अननगभन गने ननकामरे हेनय सक्ने गयी कम्प्ठमनटयाइज्ड प्रणारीको ववकास गयी राग ूगने ।

ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयणको गिनऩवूय अननगभनको सन्दबयभा एउटा स्थामी अननगभन सॊमन्त्र ननभायण गयी भाधथ ववमबन्न ऩरयच्छेदभा उल्रेि बए फभोण्जभको अननगभनको काभ सम्ऩन्न गने ।

अननगभन याम्रो नबई वा अननगभन गदाय कसकैो प्रबावभा ऩरय गरि काभ गयेभा त्मसफाट सयकाय, नेऩार आमर ननगभ य उऩबोक्ताराई ऩने नोक्सानीको ण्जम्भेवाय अननगभनको ण्जम्भा ऩाएको अधधकायीराई सभेि फनाई आवश्मक कायवाही गने ।

उद्योग वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम २०६५ सारभा ववबाण्जि बई वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारम य उद्योग भन्त्रारम बएऩनछ वाखणज्म िथा आऩनूि य भन्त्रारमभा एक भात्र ववबाग य ५ वटा ण्जल्रा कामायरम यहेकोरे ऩमायप्त जनशडक्त य साधनस्रोिको अबावभा अननगभन प्रबावकायी हनन नसकेकोरे मस भन्त्रारम अन्िगयि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको कायोवायको सभेि अननगभन गनयको राधग छन िै आऩनूि य व्मवस्थाऩन िथा अननगभन ववबाग गिन गयी प्रत्मेक ण्जल्राभा अननगभन अधधकृिको भािहिभा ण्जल्रास्ियीम कामायरम गिन गने साथै प्रशासन ऩननसिंयचना आमोगरे सॊनघम सॊयचनाको स्वरुऩ हेयेय भात्र स्वीकृनि ठदने बनन हार स्थधगि यहेकोरे उक्त ववबागको गिन प्रकृमाराई अववरम्व िनराउन आवश्मक देखिन्छ ।

50

ऩरयच्छेद - १४

भूल्म ननधाययण

ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयणको ननभायण गयी त्मस अन्िगयि छन िै भलू्म ननधाययण, ननमभन िथा अननगभन गने स्थामी सॊमन्त्र ननभायण गननय ऩने देखिन्छ ।

अन्म अवमवहरु (Factors) (इण्डडमन आमर सॊग बएको सम्झौिा ऩननयावरोकन, Export Prices भा ऩेट्रोरमभ ऩदाथय िरयद गने व्मवस्था, Price Adjustment Factor, Duty Drawback को सभस्मा य िशे्रो भनरनकफाट आमानिि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय मरण्क्वड कागो येल्वेफाट ल्माउन ऩाउने गयी येल्वे सेवा सम्झौिाभा ऩननयावरोकन) भा ऩरयवियन गयी रागि भलू्म घटाउन सयकायर े ित्कार ऩहर गनय जरुयी छ ।

रागि भलू्मभा बाय ऩाने अवमवहरु (िन वानी बाडा, िाऩक्रभ नोक्सानी, प्राववधधक नोक्सानी, प्रशासननक िचय, डडरय कमभशन, ववभा, ऺनिजनिय आठद) को भलू्माङ्कन वऻैाननक िॊगरे गयी रागि भलू्म घटाउन अववरम्व व्मवस्था गनय जरुयी छ ।

स्वचामरि भलू्म ननधाययण प्रणारी (Automatic Petroleum Pricing Mechanism) को कामायन्वमन कामयमोजना फनाई राग ूगननय शे्रमस्कय देखिन्छ ।

नेऩार आमर ननगभको कूर वावषयक कायोवायको १०% रे हनन आउने यकभ फयाफयको भलू्म स्थानमत्व कोष (Price Stabilizaton Fund) िडा गने (याविम िथा अन्ियायविम ववत्तीम सॊस्थाहरुफाट कभ ब्माज दयको ऋण (Soft Loan) मरने, ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा अन्ियायविम भलू्म घटी नेऩार आमर ननगभ भननापाभा गएको फेरा भननापाको ननण्श्चि प्रनिशि उक्त कोषभा जम्भा गने, अन्म आवश्मक उऩाम अऩनाउने) व्मवस्था गननय उऩमनक्त देखिन्छ ।

नेऩार आमर ननगभ य सयकायका काभहरुराई मभिव्ममी य ऩायदशॉ फनाउन अनावश्मक कभयचायी कटौनि गने, अनावश्मक ववदेश भ्रभण कटौनि गने, भभयि िचयभा हनने अननममभििा हटाउने, ववभा शनल्क कभ गनय ववभा अमबरेि ऩननयावरोकन गने, व्मवसाम प्रवियन िचय हटाउने, ऩायवहन िथा इन्धन िचयराई ननमन्त्रण गने, कन न ैऩनन व्मडक्त िथा ननकामराई इन्धनको कन ऩन ववियण गने कामयराई ऩणूय रुऩभा फन्द गने, िामरभ िचयराई ऩायदशॉ फनाउने, अनावश्मक ववऻाऩन िचय घटाउने काभ गयी सभग्र प्रशासननक िचय घटाई भलू्म बाय कभ गनय जरुयी छ ।

कच्चा िरेको अन्ियायविम भलू्मभा अत्मधधक पेयफदर बएय भलू्म सभामोजन गनय नसक्ने अवस्था आएभा वा सयकायरे सफ ैबाय व्महोनय नसकेको अवस्थाभा भलू्म सभामोजन गनय नेऩार सयकाय, नेऩार आमर ननगभ िथा उऩबोक्ता त्रफचभा फयाफय ठहस्सा ऩने गयी फजाय भलू्म सभामोजन गने । मस्िो सभामोजन डडजेर, भठििरे य ग्मासभा भात्र गननय ऩने देखिन्छ ।

ग्मासको िीन फ्रकमसभको मसमरडडय कामभ गयी ५ के.जी. य १४.२ के.जी. को मसमरडडय घयामसी उऩबोक्ताराई अननदान भलू्म (Subsidy Price) भा ववियण गने, १९ के.जी. को मसमरडडय य ग्मासर ेचल्ने सवायी साधनराई य व्मावसानमक उऩबोक्ताराई ऩयर भलू्मको आधायभा ववियण गने व्मवस्था मभराउनन जरुयी छ ।

कन टननैिक उन्भनक्ती सम्फन्धी अन्ियायविम सम्झौिा अननसाय ववदेशी ननमोग िथा अन्ियायविम गयैसयकायी सॊस्थाहरुराई ठदइने ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा कूर रागि भलू्मभा कय छन ट गयी भलू्म ननधाययण गनय जरुयी छ ।

51

होटर, उद्योग, वहनयाविम ननगभ, कम्ऩनी य अन्म व्मवसामहरुरे िरयद गने ग्मास, डडजर, ऩेट्रोर, भठििरे रगामि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भ.ूअ.कय सभामोजन गनय नऩाउने काननूी व्मवस्था गननय जरुयी छ । मसराई सम्फण्न्धि ऩऺराई दोहोयो भलू्म सयह भानी भ.ूअ. कय फ्रपिाय नगने य मसयी प्राप्त यकभ नेऩार आमर ननगभ नोक्सानभा गएको फेराभा त्मसको सभामोजनभा रगाउनन जरुयी छ ।

भलू्म अन्म देशभा िास गयी नछभेकी भनरनकहरुभा बएको भलू्मभा थोयै कभ गयी अन्ियायविम उडानभा राग्ने भलू्म िम गने । आन्िरयक उडानको ननण्म्ि ठदइने हवाइ ईन्धन (ATF) भा केही भलू्म कभ गने िय त्मसभा Cross Subsidise को ननण्म्ि आवश्मक नापा बने गन ैऩने देखिएको छ ।

ऩेट्रोरको भलू्म ननधाययण गदाय डडजर, भठििरे य ग्मासभा Cross Subsidise गने गयी नापाभा कामभ गने गयी ननधाययण गनय जरुयी छ ।

52

ऩरयच्छेद - १५

ननश्कषय

नेऩार सयकाय भण्न्त्रऩरयषद्रे २०६७।१२।९ को ननणयम अननसाय सयकायरे उऩरब्ध गयाएको कामायदेश अननरुऩ अननगभन, अध्ममन य छानववन गयी ननम्न ननश्कषयभा ऩनगेको व्महोया सयकाय सभऺ मो समभनि प्रस्िनि गदयछ ।

(१) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको अन्ियायविम भलू्म सन ्२०१० को अक्टनवयभा औसि ८० डरय यहेकोभा हार १ भे, २०११ भा ५७.५ प्रनिशिरे ववृि बई प्रनि व्मायेर १२६ अभेरयकी डरय ऩनगेको व्महोया अवगि ैछ । ववमबन्न कायणवस भलू्म सभामोजन हनन नसकेको मो अवधधभा १ भे, २०११ को भलू्म अननसाय नेऩार आमर ननगभराई प्रनि भठहना २ अवय ७ कयोड घाटा हनने अवस्था छ । मरववमा रगामि अन्म िरे उत्ऩादक यािहरुभा याज्म ववप्ठरव य आन्दोरनका घटनाहरु जायी यहेभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म अकामसने य सभमभ ैमसको सभाधान नगयेभा िरे आऩनूि यभा िूरो सॊकट व्महोननय ऩने हनन सक्दछ ।

(२) बायिीम आमर ननगभसॊग कायोवाय गरययहेको नेऩार आमर ननगभरे सभमभ ै बनक्तानी गनय नसकेको आधाय देिाएय आमािभा कभी आएकोरे केही हप्तादेखि फजायभा आऩनूि य सभस्मा देखिएको छ । एकाधधकाय फजाय य आमािका राधग एकरद्वाय बएकोरे त्मस्िो सभस्मा बववष्मभा यही यहन सक्न ेसॊबावनाराई नकानय सफ्रकन्न ।

त्मसरै े ऩेट्रोमरमभ आऩनूियका सव ै त्रफकल्ऩहरु िासगयी उत्ऩादक भनरनकहरुफाटै कच्चा ऩदाथय िरयद गयी बायिीम प्रशोधन (रयपाईनयी) भा प्रशोधन गने, धचननमा फजाय (नण्जकैको त्रफन्दनफाट ल्माउनसक्न ेसॊबावना बएभा) को सॊबावनाराई त्रफशे्लषण गने, दनव ै देशफाट ऩाईऩराईन िनवानी ब्मवस्थाऩन गनय सक्न े सॊबावनाको अन्वेषण गने आदीभा त्रफकल्ऩहरुको िोजी गनय जरुयी देखिएको छ ।

कूर फजेटको रगबग २० प्रनिशि िचय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयभा िधचयनन ऩदाय स्वबाववक रुऩभा सभग्र अथयिन्त्रभा प्रबाव ऩननय अस्वबाववक हनॉदैन । ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म ववृि हनने वववत्तकै सभग्र आमाि, उत्ऩादन य ववियण प्रणारीभा असय ऩने हनन जान्छ । त्मसरे भनरनकको आधथयक िथा साभाण्जक जीवन ऩिनिभा न ैअसय ऩनय जानन अस्वाबाववक हनॉदैन । ववगि दनई वषयको अवधधभा ३ राि फ्रकरो मरटयफाट ६ राि फ्रकरो मरटय डडजर िऩि बएको अवस्थाराई हेदाय ऩनन अन्म ववकल्ऩहरुको िोजी गननय जरुयी छ ।

त्मसका अनिरयक्त ऩेट्रोमरभम ऩदाथयको आमाि कभ गनयका ननमभत्त जरववद्यनि उत्ऩादनभा िोस प्रबावकायी य वस्िनऩयक काभ गनय जरुयी देखिन्छ । ववद्यनिको आवश्मकिा सभेि ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयफाट ऩनया गननय ऩने हारको ऩरयण्स्थिीको अन्त्म गनय जरुयी छ । हार कूर िऩिको सम प्रनिशिभा ४०% डडजर िऩि औद्योधगक िथा व्माऩाय ऺेत्रभा त्रफजनरीको सिा प्रमोग बएकोर ेऩनन त्मस िहयराई ऩनवि गदयछ ।

53

(३) नेऩार आमर ननगभ ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको व्माऩायभा एकाधधकाय प्राप्त एक भात्र नेऩार सयकायको स्वामभत्वभा यहेको सॊस्था हो । रगबग ४० वषय अनघ स्थावऩि सॊस्था बएिा ऩनन मस सॊस्थाको आवश्मक ऩननसिंयचना य व्मवस्थाऩनभा ल्माईनन ऩने पेयफदरराई ध्मान ठदईएको देखिएन । भनरनकभा सडक सॊयचना रगामि अन्म बौनिक ऩवूायधायहरु ननभायण बसैकेको अवस्था, जनसॊख्मा ववृि अननसाय आमाि/ननमायिभा हनने ववृि, उद्योगधन्दाको ववस्िाय य अऩेऺाकृि ववद्यनि उत्ऩादन हनन नसफ्रकयहेको अवस्थाभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको िऩि फढ्नन अस्वाबाववक धथएन । सन ्१९९५ भा नेऩारभा २० कयोड अभेरयकी डरय फयाफयको कायोवाय हनन्थ्मो बने हार रगबग १ अवय अभरेयकी डरय फयाफय अथायि भौठिक ठहसाफरे ५ गनणा फिी आमाि गरयन्छ । आमिनको ठहसाफरे त्मस अवधधभा बन्दा ३ गनणारे आमाि फिेको देखिएको छ । मस ठहसाफरे आमाि, ववियण य बडडायण भात्र होइन सभग्रिाभा सञ्चारन, व्मवस्थाऩकीम सनधायभा सभेि ववगि राभो सभम देखि िदारुकिा नअऩनाईएको िहयभा मो समभनि ऩनगेको छ ।

(४) रगबग ८० अवय नेऩारी रुऩमैाॉ फयाफयको कायोवाय गने नेऩार आमर ननगभ य आमाि गनयका राधग सम्फण्न्धि सॊस्थाहरु िथा व्मडक्तहरुराई सम्फोधन गने गयी काननूभा ऩरयभाजयन गनय ननकै अगाडड न ैछन िै काननूको व्मवस्थाऩन गननय ऩने धथमो । त्मस फायेभा याज्मऩऺको ध्मान गएको देखिएन । काननूको अबावभा ऩेट्रोमरमभ कायोवाय गने सम्फण्न्धि सॊघ सॊस्थाहरु ननमभनको अबाव यहेको देखिमो । त्मस्ि ै काटेमरङ, मसण्डडकेट य अन्म धेयै प्रकायका ववकृनिहरु देिा ऩदाय ऩनन त्मसराई ननमन्त्रण गनय सक्ने सॊयचनागि व्मवस्था गयेको ऩाइएन ।

(५) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय आमाि य भलू्म ननधाययणभा िन वानीको भहत्वऩणूय बमूभका यहेकोभा दनई भि छैन । िय नेऩार आमर ननगभरे न ि प्रनिस्ऩधायफाट िन वानी गयेको देखिमो न िनवानीको दय िोक्ने कन न ैवऻैाननक आधाय सभािकेो देखिमो । िन वानी कै सन्दबयभा चनहावट य मभसावटका सभस्माहरु थवऩने सभेि हनॉदा मसभा ट्रान्सऩोटय नेटवकय प्रणारी (Transport Network Model) राग ूगने, वऻैाननक आधायभा िन वानी दय िमाय गने य िन वानी प्रनिस्ऩधायको आधायभा गयाउॉ दा मसफाट उत्ऩन्न हनने भलू्म बाय उल्रेिनीम रुऩभा घट्नजाने बए ऩनन त्मस िपय ऩाइरा चारेको देखिएन ।

(६) ननगभ मबत्रका अन्म प्रशासननक िचयहरुको बाय िरेको भलू्मभा आवश्मकिा बन्दा फिी ऩनय गएको अवस्थाराई ध्मान ठदॊदै ननगभको कभयचायी व्मवस्थाऩन, याजननैिक आधायभा गरयने अनावश्मक कभयचायीको ननमनडक्त, अन्म प्रशासननक िचयभा कटौनि गयी िरेको भलू्म बाय कभ गननय ऩने देखिन आएको छ ।

(७) आवश्मक भाऩदडड य प्रकृमा नऩनर् माई िोल्न ठदईएको मभनी रयपाईनयीरे क्रन ड आमर रयपाईन गयेको य गनय सक्ने देखिएन । मसरे चनहावट, शनििाभा नयाम्रो प्रबाव ऩाने य कय सभेि छल्न सक्ने हनॉदा िथा िन वानी साधनको आमन घटाउने य वािावयण ववगानय सभेि भद्दि गने हनॉदा मसराई ननमन्त्रण गनयका ननमभत्त मथामशघ्र कदभ चाल्नन ऩने देखिएको छ ।

(८) ऩेट्रोमरमभ आऩनूि यभा एउटा प्रभनि सभस्माको रुऩभा यहेको िन वानी सभस्माराई सम्फोधन गनय यक्सौर-अभरेिगॊज ऩाइऩराईन ननभायण मस ैआ.व. भा शनरु गने य अन्म सीभावनि य नेऩारी य बायिीम डडऩोहरुभा ऩाइऩराईनरे जोड्ने सॊबाव्मिा अध्ममन गयी काभ अगाडड फिाउनन जरुयी

54

छ । मसको अरावा ववयगॊजण्स्थि सनख्िा फन्दयगाहसम्भ येल्वेद्वाया िन वानी इजाजिका ननमभत्त बायि सयकायसॊग ित्कार कन या गनय जरुयी देखिएको छ ।

(९) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमािको आमिन (Volume) भा ववृि बयैहॉदा य अन्ियायविम फजायभा भलू्मभा उिायचिाव बयैहॉदा भलू्म सभामोजनको सभस्मा आइयहने ववषम हो । ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भलू्म सभामोजन गदाय भनिा ण्स्पनिको चाऩ, त्मसको कायण सभग्र सभाजरे व्महोननय ऩने दन् िराई ध्मानभा याख् न ैऩने हनन्छ । त्मस ैगयी नछभेकी भनरनक बायिसॊगको सीभाभा िनरा यहेकोरे उिा य मिाको भलू्मराई ऩनन ध्मान ठदनन ऩने हनन्छ । नत्र िनरा सीभाफाट भहॉगोभा िरयद गयेय सस्िोभा पेरय ववदेशभ ैजाने ििया यठह यहन्छ । मी दनव ैसॊवेदनशीर ववषमराई ध्मानभा यािेय भलू्म सभामोजनका ननमभत्त छन िै य स्विन्त्र ननकामको आवश्मकिा ऩदयछ । िय राभो सभमसम्भ भलू्म सभामोजनराई सयकायको सयोकायको ववषम फनाइएको देखिमो । मसरे गदाय भलू्म सभामोजनभा सभस्मा बएको देखिन्छ ।

(१०) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमिन य भलू्म दनव ै फठियहेको ऩरयपे्रऺभा आमाि कसयी गने ? अन्ियायविम फजायभा प्रनिस्ऩधायको आधायभा गने वा नछभेकी भनरनक बायिसॊग मसधै मरने बन्ने सन्दबयभा आवश्मक गहृकामय गयेको ऩाइएन । कच्चा ऩदाथय (Crude Oil) मरएय बायिीम रयपाइनयीराई ठदई त्मस वाऩि भलू्म निदाय पाइदा हनन्छ वा बायिीम आमर ननगभसॊग मसध ैअण्न्िभ वस्िन (Finished Product) मरॊदा पाइदा हनन्छ बन्ने िनरनात्भक ठहसाफ गयेको ऩाइएन । आमाि ऩरयवहन भलू्म (Import Parity Price) भा आमाि गदाय भलू्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor, PAF) का नाभभा बन्साय भहशरू / कय रगाउने गयेको िथा कय फ्रपिाय (Duty Drawback) को यकभ सभेि फ्रपिाय गनय ठिराई बएकोरे नेऩार आमर ननगभरे िूरो भात्राको यकभ फ्रपिाय ऩाउन ठिराई य सॊबव हनन सफ्रकयहेको देखिन्न । सन ् २००२ बन्दा अगाडड वस्िन ववननमभ (Goods Exchange) को आधायभा बायिसॊग कायोवाय गदाय य हार कायोवाय गदायको िनरनाराई हेदाय फिी भात्राभा अनिरयक्त भलू्म निरययहेको देखिन्छ ।

आमाि भनल्मभा िरयद नगदाय भनल्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor) फाऩि अवप्रर भठहनाको ठहसावभा भठहनाको रगबग ४७ कयोड फयाफय अनिरयक्त यकभ निनय ऩरययहेको देखिन्छ य मो कय भाथी थऩ ६ कयोड फयाफयको भ.ूअ.कय थप्ठदा भठहनावायी ५३ कयोड हनन ऩनग्छ । मसयी हेदाय ननमायि भनल्मभा (Export Price) िरयद नगदाय प्रनि फषय ६ अवय ४० कयोड रुऩमैाॉ अनिरयक्त बाय भलू्म सभामोजन अवमवका नाभभा फहन गननय ऩरययहेको छ । सन ्२००७ देखि भाचय २०११ सम्भ भलू्म सभामोजन फाऩि कूर ८ अवय रुऩैँमा निननय ऩरययहेको देखिएको छ । त्मसगैयी बन्साय कय (Customs Duty) वाऩि सन ्२००२ देखि भाचय २००७ सम्भ ९ अवय रुऩमैाॉ निरयएको छ । सन ्२००२ देखि २०११ सम्भ मस वाऩि नेऩार आमर ननगभरे जम्भा १७ अवय रुऩमैाॉ फठि बनक्तानी गयेको देखिन्छ । मस अवधधभा नेऩार आमर ननगभरे हारसम्भ Duty Drawback वाऩि ३ अवय रुऩमैा फ्रपिाय ऩाएको छ । दनवकैो जोड प्रनिपर हेदाय हारसम्भ नेऩार आमर ननगभरे १४ अवय रुऩमैा फिी यकभ नियेको प्रि हनन्छ । हार आमर ननगभरे फेहोननय ऩयेको घाटा मो यकभ फ्रपिाय हनॉने हो बने नापाभा नबए ऩनन नापा घाटा फयाफय हनने अवस्था (Break Even Point, BEP) भा आउने कन या ननण्श्चि हनॉन आउछ । मदी ननमायि

55

भनल्मभा िरयद गनय ऩाएको बए सो यकभ फचि हनन सक्न े धथमो । मस भामभराभा, नेऩार आमर ननगभ ऩदाधधकायी िथा वाखणज्म िथा आऩनूिय भन्त्रारम िथा त्रफगिका सयकायहरुर ेआवश्मक गहृकामय गयी बायि सयकाय िथा इण्डडमन आमर कऩोयेशनसॉग सम्झौिा नववकयण गदाय सावधानी नअऩनाईएको य कन याकानी भापय ि भनरनकराई अन्ियाविम भलू्म भान्मिा अननसाय याहि उऩरब्ध गयाउन प्रमत् न गयेको नदेखिएको मो समभनिको िहय यहेको छ ।

नेऩारी ऩदाधधकायीहरुरे भलू्म सभामोजन अवमवका नाभभा रगाइएको कयबाय फायेभा कन या गदाय गोरभटोर जवाप ठदएको िथा Duty Drawback यकभ फ्रपिाय गनय ठिराई बयैहेको जनाएका छन ् । मी दनव ै जठटरिा िथा अनिरयक्त भलू्मका कायण ननमायि भलू्म (Export Price) भा न ैऩेट्रोमरमभ ऩदाथय िरयद गदाय पाइदा हनन्छ बन्ने मो समभनिको िहय छ । मत्रो िूरो ऩरयभाणको व्माऩाय गदाय स्वाबाववक रुऩभा सयकायरे मस कामयका राधग एउटा छन िै समभनि ननभायण गयी गहृकामय थामरहाल्नन जरुयी छ । िास गयी एक वषय ऩनछ इण्डडमन आमर कऩोयेशन (IOC) सॊगको िरयद सम्झौिा सभाप्त हनन रागेको मो ऩरयण्स्थनिभा ऩमायप्त गहृकामयको आवश्मकिा देखिएको छ । त्मस प्रमोजनका राधग व्माऩाय वािाय य सम्झौिाभा ऩनग्न सधचवस्िरयम एउटा कमभटी अववरम्व ननभायण गयी कामय थारीहाल्न अनि आवश्मक देखिएको छ य सयकायर े बायि सयकायसॉग ित्कार एक बनऩरयफेवष्ठि यािर े ऩाउने सनत्रफधा अननरुऩ मस त्रफषमभा गॊमबय छरपर गयी भनरनकराई घाटा हननफाट जोगाउन अत्मन्ि जरुयी बईसकेको मो समभनिको िहय छ ।

(११) ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय सम्ऩणूय रुऩभ ैआमाि गरयने वस्िन बएकोरे त्मसराई आमाि गदायको िन वानी व्मवस्थाऩनभा सभस्मा देखिएको छ । िन वानी व्मवस्थाऩनराई हारको नेऩार आमर ननगभरे थऩ जठटर फनाएको देखिएको छ । अन्म ऩदाथय आमाि गदाय राग ू हनने वस्िन आमाि गदाय प्रचमरि सावयजननक िरयद ऐन अननरुऩ बएको देखिॊदैन । त्मसरे गदाय काटेमरङ य मसण्डडकेटको सभस्मा ऩटक ऩटक आइऩरययहेको देखिन्छ । त्रफच फाटोभा िरे िन्माउने य Shrinkage Loss को सभस्मा अत्मधधक भात्राभा देखिएकोरे आभ उऩबोक्ताभा अत्मधधक व्ममबाय ऩनय गएको देखिएको छ । Shrinkage Loss, िाऩक्रभ नोक्सानी आठदराई वऻैाननक आधायभा ऩननभूयल्माङ्कन गरयएको ऩाइएन । मसभा वऻैाननक आधायभा बाडा दय ननण्श्चि गने, ट्रान्सऩोटय नेटवकय भोडर (Transport Network Model) िमाय गने य प्रनिस्ऩधायको आधायभा िन वानीको व्मवस्था गने काभ गननय जरुयी देखिएको छ । बाडा दय य अन्म नोक्सानी िथा ववमबन्न िहभा ठदइने कमभसनहरुराई व्मवण्स्थि गनय ित्कार नमाॉ भलू्माङ्कन ववधध अऩनाउन जरुयी देखिएको छ । उदाहयणका ननमभत्त नेऩारी ग्राहकहरुरे ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय १० मरटय िरयद गदाय ९.५ मरटय भात्र उऩरब्ध हनॉदै आएको िथ्म उजागय बएको छ । अथायि ५ प्रनिशि नोक्सानी फेहोननय ऩयेको अवस्था यहेको छ । मो रनटको धन न ि नेऩार आमर ननगभ न ि सयकायको िनकन टीभा न ैजान्छ । मस्िो यकभ याजननैिक व्मडक्त देखि व्मवस्थाऩनका केही त्रफमशि व्मडक्तभा फाॉडीने हननारे ५ प्रनिशिसम्भ चनहावट हनॉदा फावषकय ५ अवय ४ कयोड यकभ उऩबोक्तारे फेहोननय ऩयेको छ । मसको अथय ननगभ य सम्फण्न्धि सयकायी ननकामरे ननमभनभा देिाएको ठिरासनस्िी य काननूी कामयफाही फाये फ्रकन चनऩचाऩ यहेको हो बन्ने फायेभा सयकाय गॊमबय हनन जरुयी छ । मस सम्फण्न्धि हनने य बएको बिाचायभा कोही ऩनन याजननैिक व्मडक्त य व्मवस्थाऩन सम्भको सॊरग्निा यहेको देखिएभा आवश्मक सम्ऩिी छानववन गनय य

56

उऩबोक्ताहरुराई न्माम ठदराउन सयकाय य सॊफधैाननक ननकामको ध्मान जान जरुयी देखिएको छ ।

(१२) नेऩारभा ननकै छोटो अवधधभा ग्मासको उऩबोग फिेय गएको छ । िय ग्माॉस त्रफियण गने भामभराभा िोमरएका उद्योगहरु आवश्मक सजगिा य भाऩदडड अऩनाईको ऩाईएको देखिएको छैन । कन न ै ऩनन सॊबाववि दनघयटना प्रनि वास्िा नगयी त्रफियण गरयएको उद्योग िोल्ने राईसेन्सरे आफ्न ैभन्त्रारमर ेऩेश गयेको भाऩदडड ऩारन गयेको ऩाईएन । कसयी राईसेन्स ठदइमो, कन न भाऩदडडभा य त्मस्को कस्िो ब्मवस्थाऩन गरयन्छ बन्ने फायेभा िथा दनघयटना बई हाल्मो बने ण्जम्भेवायी कस्रे मरने बन्ने फायेभा केही ननक्मौर गयेको कन न ै भाऩदडड िम नगयेको मो समभिीको िहय यहेको छ । उद्योगका नाभभा ग्मासको ववियण िेक्का जनन िॊगरे ठदईएको छ । त्मसरे कन न ैऩनन फेरा हनन सक्ने सॊबाववि दनघयटनाको फायेभा सम्फण्न्धि ऩऺर ेध्मान ठदएको देखिएको छैन । ननधायरयि भाऩदडड सभेि ऩारन नगरयएकोभा सॊचारक समभनि, नेऩार आमर ननगभ िथा उद्योग त्रफबागकाफायेभा प्रश्न धचन्ह उिेको मो समभिीर ेिहय गयेको छ ।

(१३) नेऩार आमर ननगभरे एकरौटी व्माऩाय गरययहेको सन्दबयभा आमाि िथा ववियणभा ननजी ऺेत्रराई सहबागी फनाउन आवश्मक गहृकामय जरुयी देखिएको छ । प्रनिस्ऩधायत्भक भात्र होइन नेऩार आमर ननगभराई ण्जम्भेवाय फनाउन ऩनन ननजी ऺेत्रराई मबत्र्माउन सहज वािावयण िमाय गननय आवश्मक छ ।

(१४) वािावयणराई व्मवण्स्थि िनल्माउन आइऩनय सक्ने कन न ैऩनन प्रकायको िियाराई न्मनू फनाउन ग्मास िथा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको बडडायण, ववियण प्रणारीभा िूरो भात्राभा सजगिा अऩनाउन जरुयी छ । त्मसका राधग काननूी रुऩभा व्मवण्स्थि गरयएका भाऩदडडराई कडाईका साथ ऩारना गनय य अन्म आवश्मक भाऩदडड िमाय गनय य राग ूगनय आवश्मक देखिएको छ ।

(१५) हारसम्भ नेऩारर ेऩेट्रोमरमभ िथा ग्मास ऩणूय रुऩभ ैआमाि गने गयेको छ । ववकल्ऩका रुऩभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको अन्वेषण य उत्िनन ् कामयराई िदारुकिाका साथ अगाडड फिाएको देखिएको छैन । कािभाडौं उऩत्मका मबत्र ै३० कयोड घन मभटय (Cubic Meter) ग्मास यहेको सन्दबयभा थोयै रगानीको अबावभा भात्र उत्िनन ्कामय सम्ऩन्न नबएको देखिएको छ । त्मस अथयभा सयकायरे अन्वेषण िथा उत्िननका राधग ऩमायप्त भात्राभा आगाभी फजेटभ ैववननमोजन गनय जरुयी देखिएको छ ।

(१६) नेऩार याज्म नछिै सॊघीम याज्म व्मवस्थािपय अग्रसय बयैहेको छ । ववगिभा ऩवूय-ऩण्श्चभ जोड्ने एक भात्र ऩवूय-ऩण्श्चभ याजभागय यहेकोभा हार भध्म ऩहाडी याजभागयरे सभेि ऩवूय-ऩण्श्चभराई ित्कार जोड्ने अवस्था यहेको छ । त्मसगैयी उत्तय-दक्षऺण जोड्ने याजभागयहरु ऩनन ननभायण बयैहेका छन ् । त्मस ै गयी ववगि दश वषयभा धेयै वटा ववभानस्थरहरु ननभायण कामय ऩनया बसैकेका छन ् । केही ऺेत्रीम ववभानस्थरको ववस्िाय य अन्ियायविम ववभानस्थर ननभायणका मोजनाहरु ननभायण बयैहेका छन ्। त्मस अथयभा निनका आवश्मकिा ऩरयऩनूि य गनय य ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको सहज आऩनूि य गनयका ननमभत्त आवश्मक बडडायण य अन्म ऩवूायधायहरु व्मवण्स्थि गनय ित्कार ३ ववषयम, १० ववषयम य २५ ववषयम कामयमोजना शनरु गनय जरुयी देखिएको छ ।

57

(१७) भाथी उल्रेखिि अन्ियायविम, याविम नीनि य कामयक्रभराई राग ूगनयका ननमभत्त नेऩार आमर ननगभको सॊगिन सॊयचना चनस्ि दरूुस्ि हनन जरुयी छ । कन न ै ऩनन सॊस्था सॊस्थागि हनन नसक्दा नािावाद, कृऩावाद िथा भ्रिाचाय फढ्नन अस्वाबाववक हनॉदैन । नेऩार आमर ननगभरे जनन आमिनको व्माऩाय गरययहेको छ त्मसभा ०.५ प्रनिशि भात्र नोक्सान हननन बनेको रु. ५० कयोड नोक्सान हननन हो । त्मस अथयभा नोक्सान हनन नठदनका राधग ऩनन उच्च भानमसकिा बएको य व्मवसामीक प्रनिस्ऩधायभा आधारयि व्मवस्थाऩकीम नेितृ्व ननभायण गनय जरुयी हनन्छ । त्मसका ननमभत्त सॊयचनागि रुऩभ ैनेऩार आमर ननगभराई व्मवण्स्थि फनाउन जरुयी छ ।

(१८) िूरो आमिनभा आमाि गननय ऩने य भलू्मभा पेय फदर बयैहने अवस्था हनॉदा ननगभराई ववत्तीम सभस्मा आईयहन्छ । त्मसको सॊवेदनशीरिाराई ध्मानभा यािेय भलू्म ण्स्थरयकयण कोष (Price Stabilizing Fund) जरुयी देखिएको छ । वावषयक कूर कायोवायको १० प्रनिशि यकभ व्मवस्थाऩन गरयए भलू्म घटफि हनॉदा सभामोजन गनयका ननमभत्त मो कोष कायगय साववि हनने मो समभनिको िहय छ । त्मसगैयी स्वचामरि भलू्म सॊमन्त्र (Automatic Pricing Mechanism) ननभायण गनय सभेि अत्मन्ि आवश्मक देखिन्छ ।

(१९) नेऩार आमर ननगभरे आमाि गने वस्िनको ऩरयभाण (Volume) राई व्मवण्स्थि गनयका राधग भात्र होइन सभम सभमभा भलू्म सभामोजन गनय, अन्म आवश्मक व्मवस्थाऩन गनय ननजी ऺेत्रराई आकवषयि गयी रगानीको वािावयण िमाय गनय सभेि नेऩार दयूसॊचाय प्राधधकयण जस्ि ै"नेऩार ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण" ननभायण गनय जरुयी छ । त्मसका राधग ित्कार काननूी व्मवस्था गनय जरुयी देखिएको छ । काननूी व्मवस्था अननरुऩ नेऩार ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण फन्न ठिराई हनने देखिएभा भलू्म सभामोजनका राधग छन िै स्विन्त्र ननकाम ननभायण गनय जरुयी छ ।

(२०) अन्ियायविम भलू्म ववृिरे भात्र नेऩारभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय आमाि िथा ववियणभा सभस्मा देखिएको होइन । ननगभको सॊगिनात्भक सॊयचना (सॊचारक समभनि िथा व्मवस्थाऩन) िथा याजननैिक हस्िऺेऩ आठद ऩनन ण्जम्भेवाय छन ्। त्मसका ननमभत्त सयकायरे ित्कार ननगभराई व्मवण्स्थि फनाउन य भाधथ उल्रेखिि कामयक्रभहरुराई कामायन्वमन गनय सॊयचनात्भक, सॊगिनात्भक िथा ववत्तीम व्मवस्थाऩनका ननमभत्त नमाॉ िॊगरे सॊयचना ववस्िायभा य व्मवस्थाऩनभा ित्कार ध्मान ठदनन जरुयी छ ।

(२१) एर.वऩ. ग्मास य अन्म ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भहत्वऩणूय अॊश ववदेशी ननमोगहरुरे अननदानीि भलू्मभा रगेको, िूरा व्मवसानमक घयाना, पभय य होटरहरुरे अननदानीि भलू्मभा रधग ऩनन् भ.ूअ. कय फ्रपिाय राने गयेको देखिएकोरे सवयसाधायण उऩबोक्ता भाधथ थऩ बाय ऩनय गएको अवस्थाराई ध्मानभा यािी ववदेशी ननमोगहरु य अन्ियायविम गहै्र सयकायी सॊस्था (INGO) हरुराई ऩयर भलू्मभा कय छन ट गयी भलू्म िम गने िथा व्मवसानमक पभय, होटरहरुको ननण्म्ि बएको भ.ूअ. कय छन टको व्मवस्था िायेज गने । दोहोयो भलू्म िोकी फजाय ननमभन गनय गाह्रो ऩने अवस्थाभा भ.ूअ. कय छन ट हटाउने कन याराई दोहोयो भलू्मसॊग सभामोजन गननय उऩमनक्त हनने देखिन्छ ।

(२२) ननगभ मबत्र गरयने सफिैारे सनधायफाट वावषयक जम्भा रु. ३ अवय ४४ कयोड यकभ फचि गयाउन सफ्रकने य इण्न्डमन आमर कऩोयेशनसॊगको सम्झौिा ऩननयावरोकन (भलू्म सभामोजन अवमवको बाय य त्मसको भ.ूअ. कयभा असय) फाट रु. ६ अवय ४० कयोड फचि गयाउन सफ्रकनेराई सभेि

58

ठहसाफ गदाय जम्भा रु. ९ अवय ८४ कयोड यकभ फचि गनय सफ्रकने हनन्छ । त्मसरे भात्र ैऩनन अन्ियायविम फजायभा बएको भलू्म ववृिराई सम्फोधन गनय नसक्ने अवस्थाभा भलू्म सभामोजन गदाय फिी ऩनय जाने भलू्म बायराई ३ बाग रगाई १ बाग नेऩार आमर ननगभरे Cross

Subsidy गयी व्महोने, १ बाग नेऩार सयकायरे अननदान ठदने य १ बाग उऩबोक्तारे व्महोने मसिान्ि अन्िगयि भलू्म सभामोजन गननय याम्रो हनन्छ ।

(२३) उऩबोक्तारे ५% कभ ऩरयभाण ऩाएको ठहसाफ गदाय जम्भा रु. ५ अवय ४ कयोड यकभरे आभ उऩबोक्ताहरु िगीई यहेको सन्दबयभा आवश्मक सनधायका काभहरु सञ्चारन गयी मो बायफाट आभ उऩबोक्ताराई भनडक्त ठदनन जरुयी देखिएको छ ।

(२४) हवाइ ईन्धन (ATF) को भलू्म ववृि गदाय कणायरी अञ्चर रगामि देशका ववमबन्न दनगयभ ण्जल्राभा जाने हवाई मािामािको ननण्म्ि ठदने हवाइ ईन्धन (ATF) राई ववशषे सहनमरमिको व्मवस्था गनय जरुयी देखिएको छ ।

59

ऩरयच्छेद - १६

कामयमोजना

ित्कामरन (३ भठहना मबत्र) अल्ऩकामरन (१ वषय मबत्र)

भध्मकामरन (१-३ वषयसम्भ) दीघयकामरन (३ वषयबन्दा भाथी)

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

1. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको आमािभा बायिीम ऩऺफाट राग्ने गयेको बन्साय भहशनर रगामि भूल्म सभामोजन अवमव (Price Adjustment Factor) को ऩननयावरोकन गने य ननमायि भूल्म

(Export Price) भा िरयद गने (भू.अ. कय िथा अन्म शनल्क नराग्ने गयी) कामय शनरु गयी आगाभी सन ्२०१२ भा हनने सम्झौिाभा सभावेश गने । (१२.१, १२.५)

१ वषय वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम,

नेऩार आमर

ननगभ

अथय भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम

नराग्ने भध्मकामरन

2. Duty Drawback, भू.अ. कय वाऩिको फाॉकी यकभ अववरम्व फ्रपिाय मरने । ववरम्व बएको यकभको ब्माज मरने य एजेन्ट ननमनक्त गने प्रथा अन्त्म गने । (१२.२, १२.३)

िनरुन्ि शनरु गने नेऩार आमर

ननगभ वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

60

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

3. भूल्म ण्स्थरयकयण (PSF) कोष स्थाऩना गने । (९.२)

१ वषय अथय भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

4. उच्च-न्मून ननमभ (Max-Min Rule) को आधायभा स्वचामरि रुऩभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भूल्म सभामोजन गने ववधधरागू गने । (९.२)

१ वषय अथय भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

5. काटेमरङ य मसण्डडकेटको अन्त्म गनय टैंकय िन वानी सेवा टेडडय प्रकृमाफाट गने । (१२.८)

६ भठहना नेऩार आमर

ननगभ

गहृ भन्त्रारम,

श्रभ िथा मािामाि

व्मवस्था भन्त्रारम,

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

6. टैंकयहरु बायि िपय जाॉदा अनावश्मक प्रशासननक झञ्झट हटाउने । (१२.४)

३ भठहना नेऩार आमर

ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन IGC फैिकभा उिाउनन ऩने

7. प्राववधधक (िाऩक्रभ) िथा कामयगि नोक्सानीको वैऻाननक आधाय िम गयी घाटा रक्ष्म घटाउने । (१२.११)

३ भठहना नेऩार आमर

ननगभ

त्रत्रबनवन ववश्वववद्यारम इण्न्जननमरयङ अध्ममन सॊस्थान, नेऩार ववऻान िथा प्रववधध प्रनिष्ठान (NAST), वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

8. बायिभा िरे बनय जाने चारक प्रनि हनने दनव्मयवहाय योक्न े। (१२.६)

१ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम नेऩार आमर

ऩययाि भन्त्रारम नेऩार आमर ननगभ

ित्कामरन IGC फैिक

61

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

ननगभ 9. यक्सौरभा इन्धन बनय जाने सवायी

साधनहरुराई ऩाफ्रकिं गको सनववधाको व्मवस्था मभराउने । (१२.७)

१ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम नेऩार आमर ननगभ

ऩययाि भन्त्रारम नेऩार आमर ननगभ

ित्कामरन IGC फैिक

10. चनहावट ननमन्त्रण गनय नेऩार आमर ननगभभा चनहावट ननमन्त्रण सेरको गिन । (१२.१२)

३ भठहना नेऩार आमर

ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

11. चनहावट ननमन्त्रण य अननगभनको राधग ऐन िजनयभा एवॊ कामायन्वमन नबएसम्भ छन िै ननदेमशका जायी गयी राग ूगने । (१२.१२)

१ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, वाखणज्म ववबाग

गहृ भन्त्रारम नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

12. नेऩार मबत्र टैंकय आउॉदा प्रहयी प्रशासनफाट हनने झञ्झट य आधथयक चरिेर ननमन्त्रण गने । (१२.१३)

१ भठहना गहृ भन्त्रारम वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार आमर ननगभ

नराग्ने ित्कामरन

13. नेऩार आमर ननगभका डडऩोहरुराई स्वचामरि प्रणारी (Automation

System) भा रैजानका राधग रागि अननभान िमाय गने । (१२.१४)

६ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन एक डडऩोभा ित्कार रागू गयी अरु डडऩोहरुभा ऩनन क्रमभक रुऩभा रागू गने

14. रागि अननभान हेरय फठि कायोवाय हनने थानकोट य नेऩार आमर वाखणज्म िथा आऩूनिय नेऩार सयकाय, भध्मकामरन

62

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

अभरेिगॊज य थानकोट डडऩोभा डडऩोहरुराई स्वचामरि प्रणारी (Automation System) ित्कारै शनरु गयी क्रभश् अन्म डडऩोहरुभा जडान गने । (१२.१४)

अभरेिगॊज डडऩोभा १ वषय मबत्र य अन्म डडऩोभा ३ वषय

मबत्र

ननगभ भन्त्रारम नेऩार आमर

ननगभ

15. डडऩो, ऩेट्रोर ऩम्ऩ य ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा हार बैयहेको नाऩिौर उऩकयणभा बएको मसरराई िायेज गयी ऩनन् नाऩजाॉच गयी मसरफन्दी गने । (१२.१५)

३ भठहना नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागरे

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

16. ऩेट्रोर ऩम्ऩ य ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा यहेका ऩनयाना नाऩिौरका उऩकयणहरुराई ववस्थावऩि गयी आधनननक डडण्जटर उऩकयण जडान गने । (१२.१५)

१ वषय ऩम्ऩ य सम्फण्न्धि फोटमरङ प्ठरान्ट, नेऩार आमर ननगभ, साल्ट टे्रडडङ्ग कऩोयेशन

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

17. ऩेट्रोर ऩम्ऩ य फोटमरङ प्ठरान्टहरुभा नाऩिौर ननयीऺकद्वाया अननवामय ननयीऺण गने य सो ननयीऺणको क्रभभा ण्जल्रा ननयीऺण अधधकृि, स्थानीम ननकामको प्रनिननधध, उऩबोक्ता प्रनिननधध सभेिको हस्िाऺय यहेको चाटय आभ उऩबोक्तारे देख् ने गयी ऩम्ऩ य प्ठरान्टसॊगै याख् ने । (१२.१५)

१ भठहनाभा १ ऩटक

नाऩिौर ननयीऺक, ननयीऺण अधधकृि, उऩबोक्ता प्रनिननधध, ण्जल्रा प्रशासन कामायरम

नेऩार आमर ननगभ, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, स्थानीम प्रशासन

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

18. ऩेट्रोर ऩम्ऩ य ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा १ भठहना ण्जल्रा प्रशासन वाखणज्म िथा आऩूनिय नराग्ने ित्कामरन

63

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

ऩनयाना नाऩिौरका उऩकयण प्रमोगका कायण हनने उऩबोक्ता िगीका सम्फन्धभा उजूयी िथा गननासो सनन्ने हटराइनको व्मवस्था गने । (१२.१५)

कामायरम भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम, नेऩार आमर ननगभ

19. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको ऩरयभाण य गनणस्िय जाॉच्ने, अननगभन य ननमभन गने ननकामरे आफ्नो दानमत्व ऩूया गये नगयेको अननगभन गने । (१२.१५)

ननयन्िय स्थामी सॊमन्त्र3 वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम, नेऩार आमर ननगभ

नराग्ने ित्कामरन

20. ननगभको मसअनघ स्वीकृि दयवन्दी ऩननयावरोकनका राधग सॊगिन िथा व्मवस्थाऩन (Organization and

Management) सवे गने । (१२.१६)

४५ ठदनमबत्र वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

21. सॊगिन िथा व्मवस्थाऩन (Organization and Management) सवे बएऩनछ स्वीकृि दयवन्दीभा भात्र ऩदऩूनिय गने कामय गने । (१२.१६)

ननयन्िय नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

22. वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारमरे ननगभको कभयचायीको सेवा सनववधा ऩननयावरोकन गयी कामायन्वमनभा ल्माउने । (१२.१६)

३ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ नेऩार आमर ननगभ

ित्कामरन

23. काटेमरङ य मसण्डडकेठटङको अन्त्म गनय ऩूवायधाय ऩनगेका ण्जल्राहरुभा आवश्मकिा

१ वषय गहृ भन्त्रारम, यऺा भन्त्रारम,

अथय भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

3 स्थामी सॊमन्त्र बन्नारे वाखणज्म ववबाग, उद्योग ववबाग िथा नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागका प्राववधधक, नेऩार उद्योग वाखणज्म भहासॊघ, नेऩार आमर ननगभ िथा उऩबोक्ताको प्रनिननधधहरु यहेको एक ण्जम्भेवाय अननगभन सॊमन्त्रको रुऩभा फनझ्नन ऩछय ।

64

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

हेयी नेऩारी सेना, सशस्त्र प्रहयी, नेऩार प्रहयी य नेऩार आमर ननगभको ऩम्ऩ य टैंकयको व्मवस्था गने । (१२.१०)

नेऩार आमर ननगभ

24. साल्ट टे्रडडङ्ग रगामिका सावयजननक सॊस्थानहरुराई देशका ववमबन्न ऺेत्रहरुभा ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टहरु स्थाऩना गनय रगाउने । (१२.१०)

३ वषय साल्ट टे्रडडङ कऩोयेशन, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

अथय भन्त्रारम नेऩार सयकाय, साल्ट टे्रडडङ कऩोयेशन

भध्मकामरन

25. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय ओसायऩसाय य ववियणराई ननवायध य सहज िनल्माउन आवश्मक सेवा सञ्चारन ऐन २०१४ का प्रावधानहरु कडाइका साथ रागू गयी अत्मावश्मक ऺेत्रभा हड्िार, फन्द य अवयोध श्रजृना हनने अवस्थाराई ऩूणय प्रनिवन्ध रगाउने । (१२.१०)

३ भठहना गहृ भन्त्रारम वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार आमर ननगभ

नेऩार आमर ननगभ

ित्कामरन

26. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय सम्फन्धी छन िै कानूनको िजनयभा गने । (१२.५०)

६ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

व्मवस्थावऩका-सॊसद, भण्न्त्रऩरयषद् सधचवारम, कानून िथा न्माम भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

27. नेऩार आमर ननगभ मरमभटेडको प्रवन्धऩत्र

िथा ननमभावरीराई सभम साऩेऺ रुऩभा ऩरयवियन य ननगभको ऩूॉजीगि सॊयचना (Capital Structure) राई ववृि गने । (१२.५०)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

कम्ऩनी यण्जिायको कामायरम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

28. डडऩोहरुको सनयऺा य भभयि सॊबायका ६ भठहना नेऩार आमर वाखणज्म िथा आऩूनिय नेऩार आमर अल्ऩकामरन

65

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

राधग आवश्मक भाऩदडड िमाय गने । (१२.१८)

ननगभ भन्त्रारम ननगभ

29. भाऩदडड अननसाय सनयऺा य भभयिको राधग कामय मोजना फनाई रागू गने । (१२.१८)

१ वषय नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

30. भाऩदडड अननसाय सनयऺा घेया मबत्र वण्स्ि ववकास गनय नठदन आवश्मक व्मवस्था मभराउने । (१२.१८)

१ वषय स्थानीम ववकास भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

31. आगाभी वषयमबत्र डडऩो ववस्िाय, त्मसको राधग आवश्मक ऩने सडक य ऩाफ्रकय ङ सभेिको राधग ऩाॉच वष,े दश वषे य ऩच्चीस वषे कामय मोजना ननभायण गने । (१२.१९)

६ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

32. कण्म्िभा ४५ ठदन आऩूनिय गनय सफ्रकने गयी ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय (ऩेट्रोर, डडजर, भठििरे य हवाई इन्धन) को राधग बडडायण ऺभिा बएका डडऩो ननभायण गने । (१२.१९)

५ वषय नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

दीघयकामरन

33. थानकोट रगामिका स्थानभा डडऩोका राधग िरयद गयेको जग्गा चरनचल्िीको भूल्म बन्दा उच्च भूल्मभा िरयद गयेको सम्फन्धभा ित्कार छानववन गयी आवश्मक कायवाही गनय प्रकृमा अगाडड फिाउने । (१२.२०)

३ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

बूमभ सनधाय िथा व्मवस्था भन्त्रारम, अथय भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम

नेऩार सयकाय ित्कामरन

66

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

34. ननण्श्चि दयूी, ऩूवायधाय, सनयऺा प्रफन्ध य ववफ्रक्र ऩरयभाण सभेिको आधायभा ऩम्ऩहरुको नमाॉ भाऩदडड िमाय गने (१२.२१)

६ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

35. भाऩदडड ऩूया नगरय अननममभि िॊगरे इजाजि मरएका ऩम्ऩहरुराई भाऩदडड ऩूया गनय ननदेशन ठदने (१२.२१)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

36. भाऩदडड ऩूया नगने ऩम्ऩहरुको इजाजि िायेज गने (१२.२१)

१ वषय नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

37. डडरय कमभशन दयराई अठहरेको कमभशन दयभा नफढ्ने गयी फ्ल्माट येटभा िोक्ने व्मवस्था गने (१२.२२)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

38. नेऩार आमर ननगभको ऺेत्रीम कामायरम, डडऩो, सव-डडऩोहरुभा प्रभनिको सरुवा िथा ऩदस्थाऩना गदाय प्राववधधक ऻान, कामयऺ भिा य व्मवस्थाऩफ्रकम कन शरिाराई आधाय फनाई रागू गने । (१२.१७)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

39. नेऩार आमर ननगभको कामायरम, डडऩो य ववबाग प्रभनिहरुरे वावषयक कामय मोजना फनाई वावषयक काभका भनख्म रक्ष्महरु िोकी कामायन्वमन गने य मसराई ननजहरुको भूल्माङ्कनको

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

67

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

आधाय फनाउने । (१२.१७) 40. गनण, दोष िथा कामय सम्ऩादनको

आधायभा कभयचायीहरुराई ऩनयस्काय य दडडको व्मवस्था गने । (१२.१७)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

41. िनवानी गने टैंकयको नमाॉ बाडा दय त्रत्रबनवन ववश्वववद्यारम इण्न्जननमरयङ अध्ममन सॊस्थानफाट अध्ममन गयाई रागू गने । (१२.११, १२.२३)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, त्रत्रबनवन ववश्वववद्यारम इण्न्जननमरयङ अध्ममन सॊस्थान

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

42. िनवानी बाडाको बाय घटाउन फोरऩत्रद्वाया भात्र ऩेट्रोमरमभ िनवानीको व्मवस्था गननयको साथै टैंकयको आवश्मक सॊख्मा एफ्रकन गनय ट्रान्सऩोटय नेटवकय भोडर िमाय गयी सो भोडरको आधायभा भात्र ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको िन वानी गयाउने । (१२.२३)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, त्रत्रबनवन ववश्वववद्यारम इण्न्जननमरयङ अध्ममन सॊस्थान

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

43. टैंकयफाट िन वानी गदाय बायि िथा नेऩारभा राग्ने अनावश्मक शनल्क य गैयकानूनी दस्िूयी िथा चन्दा उिाउने कामय ऩूणय रुऩभा अन्त्म गनय ित्कार ऩहर गने । (१२.२३)

१ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

गहृ भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम, अथय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन IGC फैिकभा याख् ने

44. २० वषय बन्दा ऩनयाना टैंकयहरु हटाउने । (१२.२३)

१ वषय नेऩार आमर ननगभ

गहृ भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

45. फयौननफाट ऩेट्रोमरमभ िनवानी गने िनरुन्ि शनरु गने नेऩार आमर वाखणज्म िथा आऩूनिय नराग्ने ित्कामरन IGC फैिकभा

68

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

कामयराई ननरुत्साठहि गदै आवश्मक ऩने िरे यक्सौरफाट आऩूनिय गनय इण्डडमन आमर कऩोयेशन य बायि सयकायराई अननयोध गने । (१२.२३)

ननगभ भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम

याख् ने

46. यक्सौर - अभरेिगॊज ऩाइऩराइन त्रफछ्माउने काभ िनरुन्ि शनरु गने । (१२.२३)

िनरुन्ि शनरु गने वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

ऩययाि भन्त्रारम, अथय भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम, स्थानीम ववकास भन्त्रारम, बूमभ सनधाय िथा व्मवस्था भन्त्रारम

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन IGC फैिकभा याख् ने

47. बायिसॊग बएको येल्वे सेवा सम्झौिाराई ऩननयावरोकन गयी ववयगॊजण्स्थि सनख् िा फन्दयगाहसम्भ मरण्क्वड कागो ल्माउने व्मवस्था मभराउने । (१२.२३)

िनरुन्ि शनरु गने वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

ऩययाि भन्त्रारम, अथय भन्त्रारम, बौनिक मोजना िथा ननभायण भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन IGC फैिकभा याख् ने

48. ववयगॊजण्स्थि सनख् िा फन्दयगाह नण्जकै आमर ननगभको बडडायण डडऩो स्थाऩना गने काभ अगाडड फिाउने । (१२.२३)

१ वषय नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

49. िशे्रो भनरनकफाट हण्ल्दमा वन्दयगाह हनॉदै सनख्िा वन्दयगाहसम्भ अन्ियायविम प्रनिस्ऩधायत्भक भूल्मभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय आमाि गने सॊबाव्मिाको फायेभा अध्ममन गने । (१२.२३)

१ वषय वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

अथय भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

50. ववयगॊज सनख्िा वन्दयगाह देखि अभरेिगॊज हनॉदै हेटौंडासम्भ रयपाइनयी िोरी िरे प्रशोधन गने सॊबाव्मिा

३ वषय वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार आमर

याविम मोजना आमोग, अथय भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम

नेऩार सयकाय भध्मकामरन

69

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

अध्ममन गयी मस सम्फन्धी आवश्मक काभ अगाडड फिाउने । (१२.२३)

ननगभ

51. चीनको मसगात्सेफाट त्रत्रशनरीसम्भ ऩाइऩराईन ववस्िाय गने सम्फन्धभा अध्ममन गने य काभ अगाडड फिाउने । (१२.२३)

१ वषय वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

अथय भन्त्रारम, बौनिक मोजना िथा ननभायण भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम, नेऩार आमर ननगभ

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन IGC फैिकभा याख् ने

52. नेऩार आमर ननगभरे ग्मासको वऩ.डड.ओ. ठदने सैिाण्न्िक सहभनिका राधग भाऩदडड िमाय गयी रागू गने । (१२.२४)

६ भठहनाभा भाऩदडड ऩनया गयी १.५ वषयभा रागू

गने

नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

53. सो भाऩदडड ऩूया नगने फोटमरङ प्ठरान्टहरुराई वऩ.डड.ओ. ठदन फन्द गने य िायेजीको प्रकृमा अगाडड फिाउने । (१२.२४)

१ वषय नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

54. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट दिाय गनय नेऩार आमर ननगभरे वऩ.डड.ओ. को सैिाण्न्िक सहभनि ठदॉदा ऩूया गननय ऩने िोफ्रकएका भाऩदडडहरु ऩूया बए नबएको नेऩार आमर ननगभ य उद्योग ववबागरे सॊमनक्त रुऩभा स्थरगि अध्ममन गरय ठदएको प्रनिवेदनको आधायभा दिाय गने व्मवस्था गने । (१२.२४)

६ भठहना नेऩार आमर ननगभ, उद्योग ववबाग

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

55. ५०० भेठट्रक टन बन्दा कभ सॊचम ३ वषय नेऩार आमर वाखणज्म िथा आऩूनिय नराग्ने भध्मकामरन

70

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

ऺभिा बएका प्ठरान्टराई ऩूणय बडडायण ऺभिाभा कामभ गनय रगाउने य सो गनय नसक्ने उद्योगराई वऩ.डड.ओ. उऩरब्ध गयाउन फन्द गयी दिाय िायेजीको प्रकृमा अगाडड फिाउने । (१२.२४)

ननगभ भन्त्रारम

56. हयेक ग्मास प्ठरान्टभा Automatic

Filling Machine जडान गने व्मवस्था मभराउने । (१२.२४)

१ वषय नेऩार आमर ननगभ, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

57. प्रत्मेक ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा ग्मास बननय अनघ गननय ऩने प्राववधधक चके जाॉच (Hydrostatic Test, Dip Test, मसमरडडय मबत्र रेदो बए नबएको एवॊ मसमरडडय बल्ब ठिक बए नबएको, अण्ग्न ननमन्त्रण व्मवस्था चारन हारिभा यहे नयहेको य िारी मसमरडडयको िौर ठिक बए नबएको आठद) गने आवश्मक उऩकयण एवॊ प्रववधध जडान बए नबएको सम्फन्धभा अननगभन प्रनिवेदन मरने । (१२.२४)

३ भठहना नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, वाखणज्म ववबाग, नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

58. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्टभा ग्मास बननय अनघ गननय ऩने प्राववधधक चके जाॉच गने आवश्मक उऩकयण एवॊ प्रववधध जडान बए नबएको सम्फन्धभा अननगभन गयी

६ भठहना नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, वाखणज्म ववबाग, नेऩार

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

71

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

प्राप्त प्रनिवेदनका आधायभा आवश्मक उऩकयण एवॊ प्रववधध जडान गनय रगाउने । (१२.२४)

आमर ननगभ

59. ग्मास प्ठरान्टरे प्रमोग गयेका मसमरडडयहरु ऩनयाना िथा Test Fail बएको सम्फन्धभा अननगभन गयी त्मस्िा मसमरडडयहरु ववसजयन (Dispose) गनय रगाउने । (१२.२४)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, वाखणज्म ववबाग

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

60. ग्मास प्ठरान्टहरुको प्राववधधक ननयीऺण िथा अननगभन गनयका राधग नेऩार आमर ननगभ, वाखणज्म ववबाग, उद्योग ववबाग िथा नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागका प्राववधधक िथा उऩबोक्ता सॊस्थाको प्रनिननधधहरु यहेको एक ण्जम्भेवाय स्थामी सॊमन्त्र ननभायण गने । (१२.२४)

३ भठहना मबत्र वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

उद्योग भन्त्रारम, वाखणज्म ववबाग, उद्योग ववबाग िथा नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, नेऩार आमर ननगभ, िथा उऩबोक्ता सॊस्थाहरु

नराग्ने अल्ऩकामरन

61. नेऩारभा उत्ऩादन हनने एर.ऩी. ग्मासको मसमरडडय, येगनरेटय, ऩाइऩ य ग्मास चनल्होहरु अननवामय रुऩभा नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर कामायरमरे चके जाॉच गयी गनणस्िय प्रभाण धचन्ह (NS) ठदएऩनछ भात्र ववफ्रक्र ववियण गनय ऩाउने य नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबागफाट मसपारयश गरयएका याविम

६ भठहना वाखणज्म ववबाग, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

72

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

िथा अन्ियायविम भान्मिा प्राप्त ववमबन्न ऺभिाका मसमरडडय, येगनरेटय, ऩाइऩ य ग्मास चनल्होहरु भात्र आमाि एवॊ ववफ्रक्र ववियण गने व्मवस्था मभराउने । (१२.२४)

62. एर.ऩी. ग्मास ववफ्रक्र ववियण गदाय उऩबोक्ताहरुरे ग्मास जोिेय प्रनि के.जी. ग्मासको भूल्मका आधायभा मरन ऩाउने अननवामय व्मवस्था मभराउने य मस फाये उऩबोक्ताहरुराई सन-सूधचि गयाउने । (१२.२४)

६ भठहना वाखणज्म ववबाग, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, नेऩार आमर ननगभ, एर.वऩ. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

63. उऩबोक्ताहरुरे ग्मास जोिेय मरने व्मवस्था सनननण्श्चि गनय स्थामी सॊमन्त्ररे कण्म्िभा भठहनाभा १ ऩटक अननगभन िथा ननमन्त्रण गने व्मवस्था मभराउने । (१२.२४)

ननयन्िय स्थामी सॊमन्त्र वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

ित्कामरन

64. मसमरडडय उत्ऩादन बएको वषय य भठहना मसमरडडयभा अननवामय रुऩभा रेख् नन ऩने य म्माद सफ्रकएको वा २० वषय ऩनयानो मसमरडडय प्रमोग गनय नऩाउने व्मवस्था मभराउने । (१२.२४)

६ भठहना उद्योग ववबाग, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, वाखणज्म ववबाग, नेऩार आमर ननगभ, एर.वऩ. ग्मास

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

73

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

फोटमरङ प्ठरान्ट 65. पामय पाइठटङ, ऺेत्रपर, दनयी, डडऩ

टेस्ट, हाइड्रोस्ट्माठटक टेस्ट, मसमरडडय बल्ब आठदभा आवश्मक भाऩदडड ऩनया नगयेको ऩाइएभा भाऩदडड ऩनया गनय रगाउने य भाऩदडड ऩनया नगने फोटमरङ प्ठरान्टको दिाय िायेज गने । (१२.२५)

१ वषय उद्योग ववबाग, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, वाखणज्म ववबाग, नेऩार आमर ननगभ, एर.वऩ. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

66. ग्मासको ववफ्रक्र ववियणभा दनई बन्दा फिी िहको ववियण प्रणारीराई घटाई दनई िह कामभ गयी आधथयक बाय घटाउने । (१२.२६)

६ भठहना वाखणज्म ववबाग, नेऩार आमर ननगभ, एर.वऩ. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

67. ग्मास मसमरडडयको धयौटीभा एकरुऩिा कामभ गनय अधधकिभ मसभा िोक्ने य इच्छन क उऩबोक्ताराई धयौटी फ्रपिाय गने व्मवस्था मभराउने । (१२.२७)

६ भठहना वाखणज्म ववबाग, नेऩार आमर ननगभ, एर.वऩ. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

68. १४.२ के.जी. बन्दा घटी वा फिीका मसमरडडयको आवश्मक भाऩदडड फनाई सो बन्दा घटी वा फिीका मसमरडडयहरुराई ऩनन अननभनि ठदने व्मवस्था मभराउने । (१२.२८)

६ भठहना उद्योग ववबाग, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, वाखणज्म ववबाग, नेऩार

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम

नराग्ने अल्ऩकामरन

74

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

आमर ननगभ 69. औद्योधगक िथा व्मवसानमक प्रमोगभा

आउने ग्मास मसमरडडयहरुभा छन ट ठदई आएको भू.अ. कय फ्रपिाय मरने व्मवस्थाराई अन्त्म गने व्मवस्था मभराउने । (१२.२९)

आगाभी फजेटभा सभावेश गने

अथय भन्त्रारम वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार आमर ननगभ

नराग्ने अल्ऩकामरन

70. ववमबन्न ननमोगहरुरे सहनमरमिऩूणय इन्धन प्रमोग गयेको देखिएकोरे रागि भूल्मभा कय किा गयी ववफ्रक्र गने व्मवस्था मभराउने । (१२.४९)

१ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, ऩययाि भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

71. ऩेट्रोमरमभ डडऩो, प्ठरान्ट, ऩम्ऩ, बडडायण स्थरको ववभा य िशे्रोऩऺ ववभा गने । डडऩोको ड्राइब वे को अनावश्मक ववभा गने ऩरयऩाटी हटाउने । (१२.३०)

६ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, याविम ववभा समभनि

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

72. ग्मास फोटमरङ प्ठरान्ट य ऩम्ऩराई कोटा ववियण ननमभसॊगि य ऩायदशॉ िॊगरे गने । (१२.३१)

३ भठहना नेऩार आमर ननगभ

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नराग्ने ित्कामरन

73. ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण ऐन रागू नबएसम्भको राधग उऩबोक्ता ठहि सॊयऺण ऐन, २०५४, आवश्मक सेवा सञ्चारन ऐन, २०१४, प्रनिस्ऩधाय प्रवियन िथा फजाय सॊयऺण ऐन, २०६३, कारोफजाय िथा केठह साभाण्जक अऩयाध

६ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, कानून िथा न्माम भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम, उद्योग भन्त्रारम,

व्मवस्थावऩका-सॊसद, भण्न्त्रऩरयषद्को कामायरम, नेऩार आमर ननगभ

नेऩार सयकाय,

नेऩार आमर

ननगभ

अल्ऩकामरन

75

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

ऐन, २०३४, गनणस्िय ऐन, २०३८, स्ट्माडडडय िथा नाऩिौर ऐन, २०२८, औद्योधगक व्मवसाम ऐन, २०४९, वािावयण सॊयऺण ऐन, २०५३, आवश्मक सेवा सञ्चारन ऐन २०१४ सभेिभा बएका कानूनी प्रावधानहरुराई ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको ऺेत्रभा कडाईका साथ रागू गननय ऩने देखिन्छ । प्रस्िाववि नेऩार ऩेट्रोमरमभ प्राधधकयण ऐन ित्कार रागू गनय नसफ्रकने बएभा ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयसॊग सम्फण्न्धि ववषमराई सॊफोधन गने गयी उक्त ऐनहरुभा आवश्मक सॊशोधन गने । (१२.५०)

वािावयण भन्त्रारम

74. अननममभििा, मभसावट गयी भ्रिाचाय गने ननकाम, डडऩो, प्ठरान्ट य ऩम्ऩभा कामययि व्मडक्तहरु एवॊ ऐन / ननमभ / ववननमभावरीभा बएको प्रावधान अननरुऩ अननगभन य कायवाही नगने अधधकायीराई सम्फण्न्धि ऐन, ननमभ य ववननमभहरुभा आवश्मक सॊशोधन गयी कडा कायवाही गने । (१२.३२)

३ भठहना नेऩार सयकाय, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार आमर ननगभ

व्मवस्थावऩका-सॊसद, भण्न्त्रऩरयषद्, गहृ भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ

ित्कामरन

75. उक्त अननममभि कृमाकराऩफाट आभ उऩबोक्ता, नेऩार सयकाय य आमर

३ भठहना नेऩार सयकाय गहृ भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम,

नेऩार आमर ननगभ

ित्कामरन

76

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

ननगभराई बएको नोक्सानीभा सॊरग्न व्मडक्तहरुफाट असूरउऩय गने प्रणारी ववकास गने । (१२.३२)

उद्योग भन्त्रारम

76. ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयको भूल्म घटफि हनॉदा सूचना चनहावट गयी नेऩार आमर ननगभराई घाटा हनने गयी काभ गयेभा त्मसफाट आभ उऩबोक्ता य नेऩार आमर ननगभराई हनने नोक्सानीको ण्जम्भेवायी नेऩार आमर ननगभको प्रभनिराई गयाई त्मसफाट बएको नोक्सानी ननजफाट असूर उऩय गने । (१२.३२)

ित्कार वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

अण्ख्िमाय दनरुऩमोग अननसन्धान आमोग, याविम सिकय िा केन्ि

नराग्ने ित्कामरन

77. भ्रभऩूणय िथ्महरु प्रस्िनि गयी याज्मराई िाॉटी रयपानयीको नाभभा नक्करी उद्योग िोरी याज्म य उऩबोक्ताराई हानी नोक्सानी ऩनर् माएको हनॉदा मस्िा उद्योग िोल्न अननभनि ठदने य िोल्ने दनवैराई कायवाही गने । (१२.३३)

६ भठहना उद्योग भन्त्रारम, उद्योग ववबाग

अण्ख्िमाय दनरुऩमोग अननसन्धान आमोग, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, याविम सिकय िा केन्ि

नराग्ने अल्ऩकामरन

78. एकै ननकामफाट भात्र सञ्चारन हनने गयी सम्ऩूणय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु, ग्मास,

ग्मास मसमरडडय, येगनरेटय आठदको ननमभनका राधग ववष्पोटक ऩदाथय ऐनको व्मवस्था गननय ऩने । (१२.३५)

६ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ नेऩार आमर ननगभ

अल्ऩकामरन

79. नेऩार आमर ननगभरे बैयहवाभा ननभायण गये जस्िै भनरनकका प्रभनि

६ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ नेऩार आमर ननगभ

अल्ऩकामरन

77

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

ब्माऩारयक केन्िहरुभा ऩेट्रोर ऩम्ऩ स्थाऩना गने मोजना फनाउने । (१२.३७)

80. भेची देखि भहाकारीसम्भ ववस्िाय हनन रागेको भध्म ऩहाडी रोकभागयभा आविजावि गदाय सवायी साधनहरुराई आवश्मक ऩने य सो ऺेत्रभा ननभायण हनने आमोजनाहरुको राधग इन्धनको आऩूनिय गनय सक्न े गयी बडडायणको राधग यणनीनिक ववन्दनहरु (Strategic Points)

को मोजना फनाउने । (१२.३८)

६ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ नेऩार आमर ननगभ

अल्ऩकामरन

81. ननगभराई आवश्मक ऩने जनशडक्त रोकसेवा आमोग जस्ि ै स्विन्त्र ननकामफाट छनौट गने व्मवस्था मभराउने । (१२.४०)

82. उद्योग फाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम २०६५ सारभा त्रफबाण्जि बई दनईवटा भन्त्रारम बएऩनछ फाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम अन्ियगयि एउटा भात्र त्रफबाग य ऩाॉचवटा भात्र ण्जल्रास्ियका कामायरमहरु बएकोरे थऩ सॊयचना, स्रोि य साधनको व्मवस्था गने । (१२.४८)

६ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

भण्न्त्रऩरयषद्, प्रशासन ऩूनसिंयचना आमोग, साभान्म प्रशासन भन्त्रारम, अथय भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

83. ननगभको व्माऩारयक यणनैनिक कामयमोजना ३ भठहना मबत्र अद्यावधधक गयी त्मस आधायभा काभराई अगाडड

३ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर

नेऩार आमर ननगभ नेऩार आमर ननगभ

अल्ऩकामरन

78

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

फिाउने । ननगभ 84. सॊचारक समभनिको ऩननगयिन, कामयकायी

ननदेशकको ननमनक्ती, व्माऩारयक यणनैनिक कामयमोजना सठहिको ननगभभा नमाॉ जनशडक्तराई आकवषयि गनय सेवा भनक्त गने ३० वषे मोजना, O&M Survey अननसायको भानव सॊशाधन ववकास मोजना (Human

Resource Development Plan) रगामिका नेऩार आमर ननगभको सॊयचनागि सनधायका कामयक्रभहरु रागू गने (१२.३४)

६ भठहना वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम

नेऩार आमर ननगभ

नेऩार आमर ननगभ नेऩार आमर ननगभ

अल्ऩकामरन

85. कािभाडौं उऩत्मकाभा यहेको प्राकृनिक ग्मासको उत्िनन ्गने कामय शनरु गने । (१२.५१)

मस आ.व. मबत्र उद्योग भन्त्रारम, िानी िथा बूगबय ववबाग

अथय भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, बूमभ सनधाय िथा व्मवस्था भन्त्रारम, बौनिक मोजना िथा ननभायण भन्त्रारम, स्थानीम ववकास भन्त्रारम, वािावयण भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

86. प्राकृनिक ग्मास य ऩेट्रोमरमभ ऩदाथय उत्िनन ् गने काभ अगाडी फिाउने । (१२.५१)

मस आ.व. मबत्र उद्योग भन्त्रारम, िानी िथा बूगबय ववबाग

अथय भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, बूमभ

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

79

मस.नॊ. कामय वववयण कामायन्वमन गने

सभमावधध

ण्जम्भेवाय ननकाम सहमोधग ननकाम साधन स्रोि अवधध सभूह कैफ्रपमि

सनधाय िथा व्मवस्था भन्त्रारम, बौनिक मोजना िथा ननभायण भन्त्रारम, स्थानीम ववकास भन्त्रारम, वािावयण भन्त्रारम

87. सौमय उजाय िथा जैववक िरे य गोवय ग्मासको ववकास गनय ववशेष अमबमान चराउने । (१२.५१)

मस आ.व. मबत्र वािावयण भन्त्रारम, वैकण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्ि, उद्योग भन्त्रारम

अथय भन्त्रारम, गहृ भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, स्थानीम ववकास भन्त्रारम, ववऻान िथा प्रववधध भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

88. वैकण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्िको सन ्२००४ को प्रनिवेदनका आधायभा हावाफाट ववद्यनि उत्ऩादन गने सम्फन्धभा कामयक्रभ शनरु गने । (१२.५१)

मस आ.व. मबत्र वािावयण भन्त्रारम, ववऻान िथा प्रववधध भन्त्रारम, वैकण्ल्ऩक उजाय प्रवियन केन्ि

अथय भन्त्रारम, वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, स्थानीम ववकास भन्त्रारम

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

89. एकै ननकामफाट भात्र सञ्चारन हनने गयी सम्ऩूणय ऩेट्रोमरमभ ऩदाथयहरु, ग्मास मसमरडडय, येगनरेटय आठदको ननमभनका राधग ववष्पोटक ऩदाथय ऐनको सभसाभनमक भस्मौदा िमाय गयी रागू गननय ऩने । (१२.५०)

१ वषय गहृ भन्त्रारम, यऺा भन्त्रारम

वाखणज्म िथा आऩूनिय भन्त्रारम, नेऩार गनणस्िय िथा नाऩिौर ववबाग, नेऩार आमर ननगभ

नेऩार सयकाय अल्ऩकामरन

अनसुचूी - १

छरपर एवॊ अन्तर्क्रि माको रभभा सहबागग बएका सॊघ सॊस्था तथा व्मक्तिहरुको नाभावरी

सस.नॊ. नाभ, थय ऩद सॊस्था/ननकाम कैर्क्पमत

1. श्री ऩुरुषोत्तभ ओझा सगचव वाणिज्म तथा आऩूनति भन्रारम

2. श्री प्रताऩ कुभाय ऩाठक सगचव उद्योग भन्रारम 3. श्री चन्र कुभाय नघसभये ननसभत्त सगचव वाणिज्म तथा आऩूनति भन्रारम 4. श्री ददगम्वय झा कामिकायी ननदेशक नेऩार आमर ननगभ सर.

5. श्री वच्चु कुभाय काफ्रे नामव कामिकायी ननदेशक

नेऩार आमर ननगभ सर.

6. श्री सुसशर बट्टयाई ननसभत्त ननदेशक नेऩार आमर ननगभ सर.

7. श्री नागेन्र शाह चार्िर्ि एकाउण्रे्ण्र् नेऩार आमर ननगभ सर.

8. श्री सयोज प्रसाद ऩाण्र्े अध्मऺ नेऩार ऩेट्रोसरमभ क्तर्रसि याष्ट्रष्डम एशोसशएशन

9. श्री शयद कुभाय बण्र्ायी भहा-सगचव नेऩार ऩेट्रोसरमभ क्तर्रसि याष्ट्रष्डम एशोसशएशन

10. श्री सररेन्र प्रसाद प्रधान अध्मऺ वाग्भती ऩेट्रोसरमभ क्तर्रसि एशोसशएशन

11. श्री ससद्धकान्त भैनारी सदस्म नेऩार ऩेट्रोसरमभ याष्ट्रष्डम क्तर्रसि एशोसशएशन

12. श्री खगेश्वय वोहया अध्मऺ नेऩार ऩेट्रोसरमभ ढुवानी व्मवसामी भहासॊघ

13. श्री भनोज कुभाय दास वरयष्ठ उऩाध्मऺ नेऩार ऩेट्रोसरमभ ढुवानी व्मवसामी भहासॊघ

14. श्री ष्ट्रवश्व प्रसाद अमािर भहासगचव नेऩार ऩेट्रोसरमभ ढुवानी व्मवसामी भहासॊघ

15. श्री चोऩनायामि शे्रष्ठ भानाथि सदस्म नेऩार ऩेट्रोसरमभ ढुवानी व्मवसामी भहासॊघ

16. श्री नतथियाज चर्ौत भानाथि सदस्म नेऩार ऩेट्रोसरमभ ढुवानी व्मवसामी भहासॊघ

17. श्री सशव प्रसाद नघसभये भानाथि सदस्म नेऩार ऩेट्रोसरमभ ढुवानी व्मवसामी भहासॊघ

18. श्री सुयेश प्रजाऩनत भहासगचव ग्मास उद्योग सॊघ

19. श्री सावयभर अग्रवार अध्मऺ ग्मास उद्योग सॊघ

20. श्री ष्ट्रवजम हरय शभाि प्रनतननगध कोशी ग्मास

21. श्री भनोज कुभाय दास का.स.स. एर.ष्ट्रऩ. ग्मास उद्योग सॊघ

22. श्री शैरेश कुभाय झा सगचव ने.या.ष्ट्रव.पे.

23. श्री दहयण्म जोशी अध्मऺ ने.या.ष्ट्रव.पे.

24. श्री ननरकण्ठ रयजार सह-भहाभन्री ने.ष्ट्रव. सॊघ

25. श्री शम्बुनाथ झा "ननदोषी"

प्रविा तयाई-भधेश ष्ट्रवद्याथी फ्रन्र्

26. श्री सुयेश भण्र्र प्रनतननगध तयाई-भधेश ष्ट्रवद्याथी फ्रन्र्

27. श्री ओभ बट्ट भहासगचव भधेशी ष्ट्रवद्याथी पोयभ नेऩार (रो.)

सस.नॊ. नाभ, थय ऩद सॊस्था/ननकाम कैर्क्पमत

28. श्री अशोक मादव केन्रीम अध्मऺ भदेशी ष्ट्रवद्याथी पोयभ नेऩार

29. श्री आरोक सागय उऩत्मका अध्मऺ नेऩार ष्ट्रवद्याथी भञ्च

30. श्री यचना खड्का सगचव अनेयास्वष्ट्रवमू

31. श्री याभेश्वय मादव भहासगचव ष्ट्रवद्याथी भञ्च

32. श्री भहेन्र शाह भहासगचव अनेयास्वष्ट्रवमू (ऩाॉचौं)

33. श्री अजुिन काकी अध्मऺ अनेयास्वष्ट्रवमू (एकीकृत)

34. श्री सुभन राभा प्रनतननगध नेऩार मातामात भजदयू सॊघ

35. श्री जगन्नाथ गौतभ केन्द्न्रम अध्मऺ नेऩार रे्क्सी वकि सि मूननमन

36. श्री दीऩा देवकोर्ा प्रनतननगध कायोवाय दैननक

37. श्री ऩुष्ऩयाज आचामि प्रनतननगध कायोवाय दैननक

38. श्री शॊकय खनार प्रनतननगध इभेज रे्सरसबजन

39. श्री देवान याइ प्रनतननगध दहभार भेक्तर्मा

40. श्री सीतायाभ ष्ट्रवरासी प्रनतननगध गोयखाऩर दैननक

41. श्री सुदीऩ कुभाय ढुङ्गाना प्रनतननगध नमाॉ ऩत्ररका दैननक

42. श्री सशयोभणि ढुङ्गाना प्रनतननगध द दहभारमन र्ाईम्स

43. श्री रोकभणि याई प्रनतननगध कान्द्न्तऩुय दैननक

44. श्री ऩुरुषोत्तभ वयार प्रनतननगध आगथिक असबमान दैननक

45. श्री सन्तोष ऩोख्रेर प्रनतननगध आगथिक असबमान दैननक

46. श्री शॊकय शाह प्रनतननगध भधेश जनआवाज

47. श्री नायामि काफ्रे प्रनतननगध सगयभाथा रे्सरसबजन

48. श्री शयच्चन्र बण्र्ायी प्रनतननगध याष्ट्रष्डम सभाचाय ससभनत

49. श्री कुफेय चासरसे प्रनतननगध द दहभारमन र्ाइम्स

50. श्री ष्ट्रवऻान अगधकायी प्रनतननगध नागरयक दैननक

51. श्री ऻानेश्वय अमािर अध्मऺ ग्मास ष्ट्रवरेता भहासॊघ

52. श्री भहेश्वय कुभाय शे्रष्ठ उऩाध्मऺ ग्मास ष्ट्रवरेता भहासॊघ

53. श्री र्क्कशोय कुभाय के.सी. भहासगचव ग्मास ष्ट्रवरेता भहासॊघ

54. श्री चन्र फहादयु थाऩा सगचव तथा प्रविा ग्मास ष्ट्रवरेता भहासॊघ

55. श्री श्रवि ननयौरा केन्द्न्रम सदस्म ग्मास ष्ट्रवरेता भहासॊघ

56. श्री अजुिन प्रसाद देवकोर्ा केन्द्न्रम सदस्म ग्मास ष्ट्रवरेता भहासॊघ

57. श्री अनन्त बण्र्ायी केन्द्न्रम सदस्म ग्मास ष्ट्रवरेता भहासॊघ

58. श्री कृष्ि आचामि अध्मऺ नेऩार याष्ट्रष्डम उद्योग व्माऩाय सॊगठन

59. श्री भाधव ओभ शे्रष्ठ कामिकायी ननदेशक होर्र सॊघ नेऩार 60. श्री रता प्माकुयेर अध्मऺ नेऩार घयेरु तथा साना उद्योग भहासॊघ 61. श्री श्माभ प्रसाद गगयी भहासगचव नेऩार घयेरु तथा साना उद्योग भहासॊघ 62. श्री र्म्वय प्रसाद येग्भी केन्द्न्रम सदस्म नेऩार घयेरु तथा साना उद्योग भहासॊघ 63. श्री ददर सुन्दय शे्रष्ठ उऩाध्मऺ नेऩार याष्ट्रष्डम उद्योग व्माऩाय सॊगठन

सस.नॊ. नाभ, थय ऩद सॊस्था/ननकाम कैर्क्पमत

64. श्री भेघनाथ न्मौऩाने भहाननदेशक नेऩार उद्योग ऩरयसॊघ 65. श्री कुशकुभाय जोशी अध्मऺ नेऩार उद्योग वाणिज्म भहासॊघ 66. श्री अननर कुभाय गुरुङ्ग उऩ-सगचव श्रभ तथा मातामात व्मवस्था भन्रारम 67. श्री वासुदेव येग्भी शाखा अगधकृत मातामात व्मवस्था ष्ट्रवबाग 68. श्री ददनेश बण्र्ायी प्रनतननगध नेऩार मातामात व्मवसामी याष्ट्रष्डम भहासॊघ 69. श्री र्क्कयि कुभाय खड्का उऩाध्मऺ नेऩार मातामाम व्मवसामी याष्ट्रष्डम भहासघ

(वारकुभायी)

70. श्री याजेन्र कुभाय शे्रष्ठ भहासगचव नेऩार ट्रक ट्माङ्कय तथा ऩरयवहन व्मवसामी भहासॊघ

71. श्री न्द्जवयाज बट्टयाई सल्राहकाय नेऩार ट्रक ट्माङ्कय तथा ऩरयवहन व्मवसामी भहासॊघ

72. श्री याजेन्र ष्ट्रवरभ वाननमा कोषाध्मऺ नेऩार ट्रक ट्माङ्कय तथा ऩरयवहन व्मवसामी भहासॊघ

73. श्री चते प्रसाद गौतभ उऩाध्मऺ नेऩार सभर्य ट्माक्सी व्मवसामी सॊघ 74. श्री कृष्िहरय ऩुस्कय उऩसगचव श्रभ तथा मातामात व्मवस्था भन्रारम 75. श्री याभ प्रसाद गधतार वरयष्ठ उजाि अगधकृत वैकन्द्ल्ऩक उजाि प्रवद्धिन केन्र 76. र्ा. चन्द्ण्र्का प्रसाद बट्ट सस.क्तर्.के.ई. खानी तथा बूगबि ष्ट्रवबाग 77. श्री वेगेन्रयाज शभाि

ऩौड्मार सह-सगचव उद्योग भन्रारम

78. श्री श्माभ फहादयु के.सी. ऩेट्रोसरमभ अन्वेषि ऩरयमोजना 79. श्री जमयाज नघसभये ऩेट्रोसरमभ अन्वेषि ऩरयमोजना 80. श्री ददनेश कुभाय नाष्ट्रऩत सस.क्तर्.जी. प्राकृनतक ग्मास आमोजना, खानी तथा

बूगबि ष्ट्रवबाग

81. श्री अजुिन कुभाय काकी सह-सगचव ष्ट्रवऻान तथा प्रष्ट्रवगध भन्रारम 82. श्री जमन्र शे्रष्ठ ननदेशक नेऩार ष्ट्रवद्युत प्रागधकयि 83. श्री याजेश्वय नतवायी अध्मऺ उऩबोिा दहत सॊयऺि भॊच ऩसाि 84. श्री नागेन्र कुभाय कुभी कामािरम प्रभुख नेऩार आमर ननगभ, ऺेरीम कामािरम

ष्ट्रवयगॊज

85. श्री हरयहय ऩौर्रे बन्साय अगधकृत ष्ट्रवयगॊज बन्साय कामािरम 86. श्री सेवन्तक ऩोखयेर बन्साय अगधकृत ष्ट्रवयगॊज बन्साय कामािरम 87. श्री अशोक कुभाय फैद्य का.वा. अध्मऺ ष्ट्रवयगॊज उद्योग वाणिज्म सॊघ 88. श्री गुप्त फहादयु शे्रष्ठ प्रहयी उऩयीऺक न्द्जल्रा प्रहयी कामािरम ऩसाि 89. श्री कृष्ि कोइयारा स.प्र.ना.उ. सस.स.ुका. ऩसाि 90. श्री मुवयाज खड्का प्रनतननगध तयाई दर्.बी. / ऩरकाय भहासॊघ 91. श्री भनोज कुभाय दास प्रनतननगध ऩेट्रोसरमभ ढुवानी भहासॊघ 92. श्री सुयेन्र प्रसाद श्रीवास्तव सल्राहकाय ऩेट्रोसरमभ ढुवानी भहासॊघ

सस.नॊ. नाभ, थय ऩद सॊस्था/ननकाम कैर्क्पमत

93. श्री श्माभ यौननमाय सल्राहकाय ऩेट्रोसरमभ ढुवानी भहासॊघ 94. श्री ष्ट्रवनोद कुभाय भानन्धय उऩाध्मऺ नायामिी मातामात व्मवसमी सॊघ 95. श्री अननर कुभाय ससॊह प्रनतननगध ऩे. ढुवानी भहासॊघ 96. श्री याजेश्वय नतवायी अध्मऺ उऩबोिा दहत सॊयऺि भॊच 97. श्री अशोक नतवायी अध्मऺ नेऩार ऩरकाय भहासॊघ ऩसाि 98. श्री वैकुण्ठ श्रीवास्तव सदस्म ढुवानी व्मवसामी 99. श्री सॊजम कुभाय मादव सदस्म ढुवानी व्मवसामी 100. श्री कुरवन्त ससॊह सदस्म ढुवानी व्मवसामी 101. श्री यष्ट्रव दाहार रयऩोर्िय अन्नऩूिि ऩोष्ट 102. श्री सॊन्द्जव अगधकायी 103. श्री रावण्म कुभाय ढकार प्रभुख बॊसाय अगधकृत ष्ट्रवयगॊज बॊसाय कामािरम 104. श्री सेवन्तक ऩोखयेर बॊसाय अगधकृत ष्ट्रवयगॊज बॊसाय कामािरम 105. श्री अष्ट्रवदिन अन्सायी के. सदस्म ढुवानी व्मवसामी भहासॊघ 106. श्री आय.ष्ट्रव. यौननमाय ननदेशक दहभारमन र्सभिनर प्रा. सर. 107. श्री नायामि प्रसाद शभाि प्रभुख बन्साय अगधकृत सुख्खा फन्दयगाह बॊसाय कामािरम 108. श्री शयद ष्ट्रवरभ यािा कामिकायी ननदेशक नेऩार इन्र्यभोर्र मातामात ष्ट्रवकास

ससभनत

109. श्री याभ फाफु शाह त्रफष्ट्रत्तम प्रफन्धक दहभारमन र्सभिनर प्रा. सर. 110. श्री दीऩक चौयससमा 111. श्री रक्ष्भि मादव 112. श्री याभनाथ अगधकायी 113. श्री यभेश कोइयारा रेखाऩार नेऩार इन्र्यभोर्र मातामात ष्ट्रवकास

ससभनत

114. श्री सुभेत कुभाय फेहेफा प्रभुख कामिकायी अगधकृत

दहभारमन र्सभिनर प्रा. सर.

115. श्री सॊकेत बट्टयाई भहाप्रफन्धक भेट्रो ग्मास कम्ऩनी सरसभरे्र्

116. श्री ईश्वय रार शे्रष्ठ अध्मऺ भेट्रो ग्मास कम्ऩनी सरसभरे्र्

117. श्री ऩॊकज जोशी व्माऩाय प्रभुख साल्र् टे्रक्तर्ङ्ग कऩोयेशन सरसभरे्र्

118. श्री अरुि देव बट्टयाई मोजना प्रभुख भेट्रो ग्मास ई. सर.

119. श्री यनतश चन्र रार सुभन

भहाप्रफन्धक त्ररबुवन अन्तयािष्ट्रष्डम ष्ट्रवभानस्थर कामािरम

120. श्री रे्क याज ऩोख्रेर उऩननदेशक हवाइ उड्र्मन सयुऺा ष्ट्रवबाग

121. श्री देवेन्र के.सी. AOFD हवाइ उड्र्मन सयुऺा ष्ट्रवबाग

122. श्री मोग याज कॊ र्रे शभाि भहाप्रफन्धक सससिक एमय 123. श्री भनश्री शे्रष्ठ भहाप्रफन्धक एमय काष्ठभण्र्ऩ 124. श्री याभ चन्र बुसार प्रफन्धक भाउन्रे्न हेसरकप्र्सि प्रा.सर.

सस.नॊ. नाभ, थय ऩद सॊस्था/ननकाम कैर्क्पमत

125. श्री प्रज्वर थाऩा प्रफन्धक गुि एमयराइन्स 126. श्री यभेश फज्राचामि प्रफन्धक गुि एमयराइन्स 127. श्री ददसरऩ खड्का प्रफन्धक फुद्ध एमय 128. श्री याजु न्मौऩाने कामिकायी प्रफन्धक र्क्पस्रे्र एमय प्रा.सर. 129. श्री दीऩक फयार प्रफन्धक नेऩार आमर ननगभ सर., ससनाभॊगर 130. श्री ष्ट्रवनोद थाऩा अऩयेशन प्रफन्धक भाउन्रे्न हेसरकप्र्सि प्रा.सर. 131. श्री सुविि खयेर अऩयेशन प्रफन्धक फुद्ध एमय प्रा.सर. 132. श्री अननर भानन्धय कऩोयेर् प्रफन्धक श्री एमयराइन्स प्रा.सर. 133. श्री सुयेश भान ससॊह उऩननमन्रक त्ररबुवन अन्तयािष्ट्रष्डम ष्ट्रवभानस्थर नागरयक

उड्र्मन कामािरम

134. श्री उभेश ऩनेरु म्मानेजय मनत एमयराइन्स 135. श्री बुवनेश्वय याज बण्र्ायी क्तर्ऩो प्रभुख नेऩार आमर ननगभ, थानकोर् 136. श्री भाणिक यत् न तुराधय प्रभुख कामिकायी

अगधकृत नेऩार ग्मास, फाराज ु

137. श्री अननर कुभाय ठाकुय भहाननदेशक वाणिज्म ष्ट्रवबाग 138. र्ा. श्री सीतायाभ जोशी भहाननदेशक गुिस्तय तथा नाऩतौर ष्ट्रवबाग 139. श्री त्ररयत् न भानन्धय ननसभत्त भहाननदेशक नेऩार नागरयक उड्र्मन प्रागधकयि 140. श्री धु्रव दास आमोजना ननदेशक त्ररबुवन अन्तयािष्ट्रष्डम ष्ट्रवभानस्थर सुधाय

आमोजना

141. श्री वावुयाभ याई अध्मऺ नेऩार याष्ट्रष्डम कभिचायी सॊगठन नेऩार आमर ननगभ सर.

142. श्री सशव अगधकायी भहासगचव नेऩार याष्ट्रष्डम कभिचायी सॊगठन नेऩार आमर ननगभ सर.

143. श्री येखा कोइयारा सदस्म नेऩार याष्ट्रष्डम कभिचायी सॊगठन नेऩार आमर ननगभ सर.

144. श्री उऩेन्र सुवेदी सदस्म नेऩार याष्ट्रष्डम कभिचायी सॊगठन नेऩार आमर ननगभ सर.

145. श्री देवी प्रसाद न्मौऩाने अध्मऺ नेऩार आमर ननगभ कभिचायी सॊघ आगधकारयक टे्रर् मूननमन एवॊ आभन्द्न्रत सञ्चारक सदस्म नेऩार आमर ननगभ

146. श्री योदहनी याजवॊशी सदस्म नेऩार आमर ननगभ कभिचायी सॊघ 147. श्री ऩुरुषोत्तभ प्रसाद

न्मौऩाने सदस्म नेऩार आमर ननगभ कभिचायी सॊघ

148. श्री जमयाभ गौतभ कोषाध्मऺ नेऩार आमर ननगभ कभिचायी सॊघ 149. श्री मद ुकुभाय अमािर सदस्म नेऩार आमर ननगभ कभिचायी सॊघ

अनुसूची – २

लऱखित सुझाव प्रस्तुत गने सॊघ सॊस्थाहरुको वववरण 1. उद्योग मन्त्राऱय 2. उद्योग वाखणज्य महासॊघ 3. उद्योग ववभाग 4. उऩभोक्ता हहत सॊरऺण मॊच नेऩाऱ 5. एऱ.ऩी. गयाॉस उद्योग सॊघ 6. िानी तथा भूगभभ ववभाग 7. गयाॉस ववके्रता महासॊघ 8. नागररक न्त्याययक उऩभोक्ता मञ्च 9. नेऩाऱ आयऱ यनगम 10. नेऩाऱ आयऱ यनगम कमभचारी सॊघ 11. नेऩाऱ आयऱ यनगम कमभचारी सॊघ, बिराटनगर 12. नेऩाऱ आयऱ यनगम राविय कमभचारी सॊगठन 13. नेऩाऱ इन्त्टरमोडऱ यातायात ववकास सलमयत 14. नेऩाऱ कम्युयनस्ट ऩाटी (एकीकृत) 15. नेऩाऱ गुणस्तर तथा नाऩतौऱ ववभाग 16. नेऩाऱ ट्रक ट्याङ्कर तथा ऩववहन व्यवसायी महासॊघ 17. नेऩाऱ नागररक उड्डयन प्राधधकरण 18. नेऩाऱ यनजामती कमभचारी यूयनयन 19. नेऩाऱ यनजामती कमभचारी सॊगठन 20. नेऩाऱ ऩेट्रोलऱयम डडऱसभ राविय एशोलसयसन 21. नेऩाऱ ऩेट्रोलऱयम ढुवानी व्यवसायी महासॊघ 22. नेऩाऱ यातायात व्यवसायी राविय महासॊघ 23. नेऩाऱ राविय उद्योग व्याऩार सॊगठन 24. नेऩाऱ राविय सडक मजदरु युयनयन 25. ऩश्चिमाञ्चऱ ऩेट्रोलऱयम डडऱसभ एशोलसयशन 26. ऩूवाभञ्चऱ ऩेट्रोलऱयम ढुवानी व्यवसायी सॊघ 27. ऩेट्रोलऱयम डडऱसभ एशोलसयसन, ववराटनगर 28. िैकश्चपऩक ऊजाभ प्रव्भन केन्त्र 29. मधेस उऩभोक्ता मञ्च 30. राविय उऩभोक्ता मञ्च 31. राविय प्रजातन्त्र ऩाटी नेऩाऱ 32. वाखणज्य ववभाग 33. लसलिक एयर प्रा. लऱ.

High Level Panel on Petroleum Products Operations and management

Amrit NakarmiKathmandu, Nepal

24 April 2011

Automatic Petroleum Pricing

Mechanism

Necessary Conditions for Automatic

Petroleum Pricing Mechanism (APPM)

An Independent regulatory board or pricing committee

Constant monitoring of the international oil prices and

domestic cost components needed

Establishment of Price Stabilization Fund (PSF)

In Nepal’s case, a PSF of NR 10 billion ( almost 45 days’ sales) is

needed to be established

The domestic prices should be near to the parity with the

international prices

Monthly price adjustment automatically as per the APPM

2

Domestic Pricing Status

Domestic prices do not reflect international

market prices, because of

Discretionary pricing system

Not decreasing domestic prices, when

international market prices are low

Delayed price increases in the domestic

prices (when there is no way out), when

international market prices start to decline

Always causing political turmoil

3

Automatic Pricing Mechanism

This Pricing Mechanism was proposed by

the Task Force formed by GoN under

Dr. Yubraj Khatiwada to study

petroleum prices and its supply in

August 2004.

4

Petroleum Pricing Mechanisms

Full pass -through Pricing Mechanism

absorbs fully the volatility in the petroleum

markets ( max 65% changes in a year)

Used mostly in developed countries, where

consumers can absorb this kind of volatility

5

Petroleum Pricing Mechanisms

Partial pass -through Pricing Mechanism

Moving Average, which bases retail prices on a moving average

Trigger rule, by which prices are updated if spot or border import parity prices (BIPP) change by more than a predetermined amount

Max-min rule, which places ceiling and floor on the level of retail petroleum prices

6

Max -min Pricing Mechanism

For a developing and oil importing country like

ours, Max-min Rule is more suitable, as it passes

small changes in the international petroleum

market to the customers, whereas absorbs big

shocks in the prices.

Two cases can be observed - i) Imports from

India, ii) imports from overseas

7

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from India)

First module

3 months' Wtd. Moving average border

import parity cost (BIPC) = 0.5* BIPC for

immediate past month+ 0.3* BIPC for past

two month + 0.2* BIPC for the past three

month

5/6/20118

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from India)

Second module

Ex-depot landed cost w/o VAT is

calculated for each petroleum product -

MS, HSD, LPG & SKO.

5/6/20119

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from India)

Third module

A price band of ex-depot landed cost as reference

price (with markup or markdown) is calculated

with plus and minus 5% for each petroleum

product - MS, HSD, LPG & SKO.

5/6/201110

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from India)

Fourth module

Retail Selling Prices (RSP) for MS, HSD, LPG &

SKO are fixed at the beginning of every month so

that their ex-depot selling prices without VAT will be

within its price band for each product.

5/6/201111

Validation of the Price Band: MS

-

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

Red: Ceiling

Blue: Actual

Green: Floor

5/6/201112

Validation of the Price Band: Diesel

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

Red: CeilingBlue: ActualGreen: Floor

5/6/201113

Validation of the Price Band:LPG

-

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

Red: CeilingBlue: ActualGreen: Floor

5/6/201114

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from overseas)

First module

3 months' Wtd. Moving average Singapore

FOB Monthly Average posting (SMAP)=0.5*

SMAP for immediate past month+ 0.3* SMAP

for past two month + 0.2* SMAP for the past

three month

5/6/201115

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from overseas)

Second module

Ex-depot landed cost w/o VAT is calculated for

each petroleum product - MS, HSD &SKO.

5/6/201116

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from overseas)

Third module

A price band of ex-depot landed cost as reference

price (with markup or markdown) is calculated with

plus and minus 12% for each petroleum product -

MS, HSD, & SKO.

5/6/201117

Max -min Pricing Mechanism (Imports

from overseas)

Fourth module

Retail Selling Prices (RSP) for MS, HSD, & SKO

are fixed at the beginning of every month so that

their ex-depot selling prices without VAT will be

within its price band for each product.

5/6/201118

Conditions of utilization of automatic

pricing mechanism (Max -Min Rule)1. Price Band: The ex-depot selling price (without VAT) of

the product should be within the price band thus

developed

2. The landed ex-depot cost includes 12% return on net

assets of NOC.

3. Weightage is given because there is correlation with

prices of the previous months

5/6/201119

Conditions of utilization of automatic

pricing mechanism (Max -Min Rule)

The market prices of MS, HSD, SKO,

LPG are set as per automatic pricing

mechanism every month

20

Conditions of utilization of automatic

pricing mechanism (Max -Min Rule)

A Price Stabilization Fund (PSF) is to be created with the maximum value = 10% of NOC’s annual sales value

If the PSF is at the maximum value, then any amount generated above 12% return on net assets has to be passed on to consumers at prices even lower than the floor of the band

If the PSF =0, then ex-depot selling price should be set even above the price band.

Once the market is deregulated, regulatory body should fix the ceiling prices only so that competitive oil marketing companies can sell their products even below the ceiling prices

Once the market becomes more efficient, PSF should be dismantled.

21

Conditions of utilization of automatic

pricing mechanism (Max -Min Rule)

Constant monitoring of cost elements has to be done by the Price Review Committee (PRC) or the Regulatory Body (RB every month, and PRC or RB are authorized to take actions or make changes in the pricing mechanism and its terms

Domestic prices should be adjusted within the band, keeping in view of the border prices across the open border

NOC can keep 12% return on net assets as divisible profit on which employee bonus can be deducted

22

Conditions of utilization of automatic

pricing mechanism (Max -Min Rule)

Any profit above 12% return will be deposited

in the PSF on which employee bonus is not

applicable

PSF will be utilized under the jurisdiction of

Price Review Committee or the Regulatory

Body.

23

अनूसूची - ४Statement of Profit and Loss computation

MS HSD SKO ATF ATF (Intl. Flight) LPG

Rs./Ltr Rs./Ltr Rs./Ltr Rs./Ltr Rs./Ltr Rs./Cydr

Purchase price (1 April 2011) 62.18 70.82 71.32 63.55 63.55 1,167.52

Taxes

Customs 15.24 2.04 2.04 2.14 - 62.85

Other Taxes 4.50 2.50 - 0.24 - -

VAT 11.16 7.88 - 10.35 - 149.21

Interest on Loan 0.95 0.88 0.76 0.77 0.66 14.01

Transportation & Insurance

Transportation 1.81 1.81 1.81 1.81 1.81 105.81

Insurance 0.04 0.04 0.04 0.04 0.04 -

Administrative Expenses 0.50 0.50 0.50 0.50 0.50 7.10

Techincal Loss 0.86 0.54 0.47 0.57 0.49 1.39

Dealer

Commission 2.47 1.75 1.97 - - 56.00

Insurance, Losses, Transportation, Technical loss1.06 0.69 0.84 - - 49.89

Total Cost (A) 100.77 89.45 79.75 79.97 67.05 1,613.78

Less Adjustment:PAF (MS 6.73%, HSD

6.71%, SKO 8.88%, LPG

4.19%) (Based on 1.3.2011 4.18 4.75 6.33 - - 48.92

VAT effect of PAF 0.54 0.62 0.82 - - 6.36

Interest on loan 0.34 0.18 0.06 0.15 0.04 2.54

Transportation (21% reduction estimated)0.38 0.38 0.38 0.38 0.38 22.22

Administrative costs 0.16 0.16 0.16 0.16 0.16 2.27

Technical Loss (estimated 50% reduction in existing target)0.43 0.27 0.24 0.29 0.25 0.70

Dealer Commission and Other expenses

1.5% com. & 1% other exp.

for Oil; and 3% com. & 1%

others for LPG on sale

price without vat 1.38 0.92 1.29 - - 58.99

Total Adjustment (B) 7.42 7.29 9.29 0.97 0.82 141.99

Net Costs (A-B) 93.35 82.16 70.46 79.00 66.23 1,471.79

Sales price (1 April 2011) 97.00 68.50 68.50 90.00 77.40 1,325.00

Profit/(Loss) 3.65 (13.66) (1.96) 11.00 11.17 (146.79)

Monthly Sales (Ltr./Cylinder) 16,000,000 68,000,000 4,500,000 2,500,000 6,500,000 1,100,000

Total Profit/Loss 58,430,075 (928,976,614) (8,840,629) 27,501,775 72,609,616 (161,469,082)

Grand Total Profit/Loss (940,744,858)

Adjustment of short quantity sold to customers (5%)

Additional cost to

customer per

Liter/cylinder 5.11 3.61 3.61 - - 69.74

Total 81,684,211 245,157,895 16,223,684 - - 76,710,526

Grand Total 419,776,316

Grand Total Profit/Loss (after adj. of short qty.) (520,968,543)

Elements

Total effect of price adjustment (except short quantity effect)

Elements MS HSD SKO ATF ATF (Intl. Flight) LPG Monthly Annual

PAF 66,955,424 323,137,496 28,499,472 - - 53,810,997 472,403,389 5,668,840,666

VAT on PAF 8,704,205 42,007,874 3,704,931 - - 6,995,430 61,412,441 736,949,287

Interest on loan 5,425,129 12,524,313 266,708 364,025 231,466 2,792,802 21,604,443 259,253,321

Transportation 6,081,600 25,846,800 1,710,450 950,250 2,470,650 24,442,110 61,501,860 738,022,320

Administrative costs 2,560,000 10,880,000 720,000 400,000 1,040,000 2,497,000 18,097,000 217,164,000

Technical Loss 6,880,000 18,360,000 1,057,500 712,500 1,592,500 764,500 29,367,000 352,404,000

Dealer Commission and

other expenses 22,143,717 62,866,903 5,825,310 - - 64,886,080 155,722,009 1,868,664,106

Total 118,750,075 495,623,386 41,784,371 2,426,775 5,334,616 156,188,918 820,108,142 9,841,297,699

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

1

k]6«f]lnod cGj]if0f, pTkfbg, ;+rfng, cfk"lt{ tyf sf/f]jf/ ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]sf] ljw]os, @)^*

k|:tfjgfM k]6«f]lnod kbfy{sf] cGj]if0f, pTkfbg, k|zf]wg, ;+rfng, cfk"lt{, sf/f]jf/, k}7f/L, ;~ro, 9'jfgL tyf laqmL ljt/0fsf ;fy} d'n'ssf laleGg :yfgdf /x]sf k]6«f]lnod vfgLx? pTvgg\ ul/ k|zf]wg pTkfbg ug{' u/fpg'sf ;fy} cfjZos kl/df0fdf u'0f:t/o'Qm k]6«f]lnod kbfy{sf] lgoldt cfk"lt{, sf/f]jf/, k}7f/L, ;~ro, 9'jfgL tyf laqmL ljt/0fsf nfO{ ;'lglZrt ug]{ ;DaGwdf lghL If]q ;d]tsf] ;xeflutf u/fO{ Plss[t sfg"gL Joj:yf ul/ g]kfn k]6«f]lnod k|flws/0fsf] :yfkgf / Aoj:yf ug{ jf~5gLo ePsf]n], ;+lawfg ;ef Joj:yflksf ;+;bn] of] P]g agfPsf] 5 .

kl/R5]b – ! k|f/lDes

!= ;+lIfKt gfd / k|f/DeM

-!_ o; P]gsf] gfd æg]kfn k]6«f]lnod k|flws/0f P]g, @)^*Æ /x]sf] 5 . -@_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 . @= kl/efiffM ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf, –

-s_ æk]6\«f]lnod kbfy{Æ eGgfn] k]6«f]n, l8hn, dl§t]n, PleP;g 6ld{gn ˆo"n, -P=6L=Pkm_, lnSjLkmfO{8 k]6«f]lnod Uof; -Pn=lk=lh=_, lnSjLkmfO{8 g]r'/n Uof; -Pn=Pg=lh=_, sDk|]i8 g]r'/n Uof; -l;=Pg=lh=_ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbPsf] cGo k]6«f]lnod kbfy{ ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-v_ æsRrf t]nÆ eGgfn] Ogf/sf] d'xfg -j]n x]8_ df pTkflbt t/n cj:yfdf /x]sf] k]6«f]lnod / cf;kmfN6, cf]hf]s/fO6 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] k|fs[lts UofF;af6 k|fKt ePsf] l8l:6n]6 jf sG8]G;]6 elgg] t/n k]6«f]lnod ;d]tnfO{ hgfpF5 .

-u_ æk|flws/0fÆ eGgfn] bkmf # adf]lhd :yfkgf ePsf] g]kfn k]6«f]lnod k|flws/0f ;Demg' k5{ . -3_ æsfo{sfl/l0f ;ldltÆ eGgfn] bkmf ^ adf]lhd u7g ePsf] sfo{sfl/l0f ;ldlt ;Demg' k5{ . -ª_ æcWoIfÆ eGgfn] k|flws/0fsf] cWoIf ;Demg' k5{ . -r_ æ;b:oÆ eGgfn] k|flws/0fsf] ;b:o ;Demg' k5{ ;f] zAbn] cWoIf ;d]tnfO{ hgfpF5 . -5_ æk]6«f]lnod sfo{Æ eGgfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] cGj]if0f, z'4Ls/0f, ljsf; jf pTkfbg ;D´g'

k5{ . -h_ æk]6«f]lnod sf/f]jf/Æ eGgfn] g]kfnleq k]6«f]lnod kbfy{sf] k}7f/L ug]{, 9'jfgL ug]{,vl/b ug]{,

;~ro ug]{ tyf ljqmL ljt/0f ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ . t/ ;f] zAbn] l8n/ jf v'b|f laqm]tfn] ug]{ k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL ljt/0fnfO{ hgfpg] 5}g . -em_ æcg'dltkqÆ / æOhfhtkqÆ eGgfn] k]6«f]lnod sfo{ / k]6«f]lnod sf/f]jf/ ug{sf nflu bkmf -

@$_ adf]lhd lbOPsf] Ohfhtkq ;Demg' k5{ . -`_ æcg'dltkqjfnfÆ / æOhfhtkqjfnfÆ eGgfn] bkmf -@$_ adf]lhd Ohfht k|fKt k|lti7fg

jf sDkgL ;Demg' k5{ . -6_ æJolQmÆ eGgfn] k|rlnt sfg"g adf]lhd :yflkt ;+ul7t ;+:yfnfO{ ;d]t hgfpF5 . -7_ æk|lti7fgÆ eGgfn] k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ cg'dlt kq jfnf, Ohfht kq

jfnf / s'g} kmd{, sDkgL jf ;u+l7t ;+:yf ;Demg' k5{ / ;f] zJbn] To:tf] kmd{, sDkgL jf ;+:yfsf] k|ToIf jf ck|ToIf lgoGq0fdf /x]sf ;xfos jf ;f];+u cfj4 kmd{, sDkgL jf ;+:yf ;d]tnfO{ hgfp+5 .

-8_ æcg';Gwfg clws[tÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd k|flws/0fn] lgo'Qm ug]{ jf tf]Sg] cg';Gwfg clws[t ;Demg' kb5{ .

-9_ ælg/LIf0f clws[tÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd k|flws/0fn] lgo'Qm ug]{ jf tf]Sg] lg/LIf0f clws[t ;Demg' kb5{ .

-0f_ æpkk|flws/0fÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd k|flws/0fn] u7g u/]sf] pkk|flws/0f ;Demg' kb5{ .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

2

-t_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .

kl/R5]b – @

k]6«f]nod k|flws/0fsf] :yfkgf tyf sfd, st{Jo / clwsf/ #= k]6«flnod k|flws/0fsf] :yfkgfM

-!_ k]6«f]lnod sfo{ ;' Aojl:yt 9u+af6 ug{ u/fpg / k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/nfO{ lgoldt tyf Jojl:yt ug]{ p2]Zon] g]kfn k]6«f]lnod k|flws/0fsf] :yfkgf ul/Psf] 5 .

-@_ k|flws/0fsf] k|wfg sfof{no sf7df08f} pkTosfdf /xg]5 / k|flws/0fn] cfjZostf cg';f/ g]kfnsf] h'g;'s} :yfgdf cfkm\gf] zfvf tyf pkzfvf sfof{no vf]Ng ;Sg]5 .

$ k|flws/0f :jzfl;t ;+:yf x'g]M -!_ k|flws/0f cljlR5Gg cQ/flwsf/Ljfnf Ps :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]5 .

-@_ k|flws/0fsf] sfd sf/jfO{sf] lgldQ o;sf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 . -#_ k|flws/0fn] JolQm ;/x rn crn ;DklQ k|fKt ug{, pkof]u ug{, a]rljvg ug{ jf

cGo s'g} lsl;dn] Joj:yf ug{ ;Sg]5 . -$_ k|flws/0fn] k|rlnt sfg"g adf]lhd JolQm ;/x s/f/ ug{ ;Sg]5 .

-%_ k|flws/0fn] JolQm ;/x cfkm\gf] gfdaf6 gfln; ph'/ ug{ / k|flws/0f pk/ klg ;f]xL gfdaf6 gfln; ph'/ nfUg ;Sg]5 .

%= k|flws/0fsf] sfd, st{Jo / clwsf/M -!_ o; P]gdf cGoq n]lvPsf sfd, st{Jo / clwsf/sf] cltl/Qm k|flws/0fsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5M–

-s_ k]6«f]lnod kbfy{sf] cGj]if0f, pTkfbg, k|zf]wg,ug]{ u/fpg] / ;f] sfo{sf nflu o; P]g tyf k|rlnt sfg'g adf]lhd cg'dltkq lbg] / glas/0f ug]{ .

-v_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/sf] nflu lgoldt / Jojl:yt u/L cfjZos kl/df0fdf d'n'sdf lgoldt ?kdf u'0f:t/Lo k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{ ug]{ Joj:yf ldnfpg] / ;f]sf] nflu O{hfht kq lbg] / glas/0f ug]{ . -u_ k]6«f]lnod sfo{ / k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{ tyf ahf/ Joj:yfkgsf nflu cjnDag ug'{ kg]{

gLlt, of]hgf / sfo{qmd to ug]{, -3_ k]6«f]lnod kbfy{sf] u'0f:t/ lgwf{/0f u/L nfu" u/fpg], -ª_ g]kfnsf] zx/L tyf u|fdL0f If]qdf k|lt:kwf{Tds ahf/ Joj:yfkgsf] dfWodaf6 plrt d"Nodf

k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{ Joj:yfnfO{ lgoldt, e/kbf]{ / ;j{;'ne agfpg], -r_ k|lt:kwf{Tds 9+uaf6 k]6«f]lnod kbfy{sf] plrt d"No sfod x'g ;Sg] ;+oGqsf] ljsf; ug]{, -5_ k]6«f]lnod kbfy{sf] cGt/f{li6«o d"No ;"rL ;+sng tyf ljZn]if0f u/L k|To]s k]6«f]lnod kbfy{sf]

sfod ug'{ kg]{ clwstd d"Nosf] ;Ldf lgwf{/0f u/L ;fj{hlgs ug]{ , -h_ lgwf{l/t u'0f:t/ adf]lhd k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{ eP jf gePsf] lg/Gt/ cg'udg ug]{,

u/fpg], -em_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ubf{ k|of]u ug'{ kg]{ ;fwg jf pks/0fsf] lsl;d tyf dfkb08 -

gD;{_, :t/ / sfo{ljlw lgwf{/0f ug]{, -`_ k]6«f]lnod sfo{ / k]6«f]lnod kbfy{sf] ahf/ Joj:yfkgdf ;+nUg ;+ul7t ;+:yfx? jLr :j:y

k|lt:kwf{ x'g] Joj:yf ug{ ;dGjo ug]{, -6_ k]6«f]lnod kbfy{sf] ahf/ Joj:yfkgsf] If]qdf gofF k|ljlwsf] ljsf; tyf pkof]uaf/]

cg';Gwfg ug]{, u/fpg], -7_ k]6«f]lnod kbfy{sf pkef]Qmfsf] xslxtsf] ;+/If0f x'g] u/L ahf/ Joj:yfkgsf] ljsf; /

lj:tf/ ug]{, u/fpg] -8_ k]6«f]lnod kbfy{sf] ahf/ Joj:yfkg / v'b|f laqm]tfsf] bfloTjnfO{ ;'lglZrt ug]{, -9_ k|flws/0fsf] ;~rfng / Joj:yfkg ;DaGwL gLlt lgwf{/0f u/L sfof{Gjog ug]{, u/fpg], -0f_ k|flws/0fsf] jflif{s tyf cfjlws sfo{qmd / ah]6 :jLs[t ug]{ / ;f]sf] lgldQ cfjZos

/sdsf] Joj:yf ug]{, u/fpg],

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

3

-t_ k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{ tyf ahf/ Joj:yfkgsf] nflu :jb]zL, ljb]zL jf cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yf;+u ;Demf}tf ug]{,

-y_ d'n'sleq vkt x'g] k]6«f]lnod kbfy{sf] dfu / cfk"lt{ l:yltsf] cWofjlws ljZn]if0f tyf ;ldIff ug]{,

-b_ k|flws/0fsf] nflu cfjZos kg]{ sd{rf/Lsf] b/jGbL :jLs[t ug]{, -w_ k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{ tyf ahf/ Joj:yfkgsf] nflu cGo cfjZos sfo{x? ug]{, u/fpg], -g_ k]6«f]lnod kbfy{sf] 9'jfgLsf nflu kfOknfOg lj5\ofpg jf cGo dfWodaf6 ug{ :jLs[lt lbg], -k_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/;+u ;DalGwt ljifodf ;'/Iff dfkb08 nufot k|fljlws gD;{ /

dfkb08 tof/ ug]{, -km_ tf]lsP adf]lhd cGo sfd ug]{ .

kl/R5]b – #

k|flws/0fsf] u7g tyf cGo Joj:yf ^= k|flws/0fsf] u7g M

-!_ k|flws/0fdf k]6«f]lnod ;+u ;DalGwt k|fljlws / k|zf;lgs, ahf/ Joj:yfkg, n]vf tyf n]vfk/LIf0f jf sfg"gL If]qdf tf]lsP adf]lhd of]Uotf / cg'ej ePsf cWoIf ;lxt kfFr hgf ;b:ox? /xg]5g\ .

-@_ k|flws/0fsf cWoIf tyf ;b:ox?sf] lgo'lQmsf] nflu l;kmfl/z ug{ g]kfn ;/sf/n] ;Da4 If]qsf lj1x¿ ;d]t /x]sf] Ps ;ldlt u7g ug]{5 / ;f] ;ldltsf] l;kmfl/zdf g]kfn ;/sf/n] cWoIf tyf ;b:osf] lgo'lQm ug]{5 . -#_ k|flws/0fn] cfjZos b]v]df s'g} ljz]if1nfO{ k|flws/0fsf] a}7sdf ko{j]Ifssf] ?kdf efu lng cfdGq0f ug{ ;Sg]5 . -$_ k|flws/0fsf jl/i7 clws[t sd{rf/Lx? dWo]af6 cWoIfn] tf]s]sf] sd{rf/Ln] k|flws/0fsf] ;lrj eO{ sfd ug]{5 . -%_ pkbkmf -@_ adf]lhd lgo'Qm cWoIf / ;b:ox?sf] kbfjlw rf/ jif{sf] x'g]5 / lgh csf]{ Ps cjlwsf] nflu ;f] kbdf lgo'lQm x'g ;Sg]5 .

-^_ k|flws/0fsf -gjlgo'Qm_ cWoIf / ;b:ox?n] ;DalGwt dGqL ;dIf cg';"rL -!_ adf]lhdsf] ;ky u|x0f ug'{ kg]{5 .

&= k|flws/0fsf] a}7s / lg0f{oM -!_ k|flws/0fsf] a}7s cfjZostf cg';f/ a:g]5 .

-@_ k|flws/0fsf] a}7s cWoIfn] tf]s]sf] ldlt, ;do / :yfgdf a:g]5 . -#_ k|flws/0fsf s"n ;b:o ;+Vofsf] krf; k|ltzt eGbf a9L ;b:ox? pkl:yt

ePdf k|flws/0fsf] a}7ssf] nflu u0fk'/s ;+Vof k'u]sf] dflgg]5 . -$_ k|flws/0fsf] a}7ssf] cWoIftf cWoIfn] ug]{5 / lghsf] cg'kl:yltdf a}7sdf

pkl:yt ;b:ox?n] cfkm"x? dWo]af6 5fg]sf] ;b:on] a}7ssf] cWoIftf ug]{5 . -%_ k|flws/0fsf] a}7sdf ax'dtsf] /fo dfGo x'g]5 / dt a/fa/ ePdf a}7ssf]

cWoIftf ug]{ JolQmn] lg0f{fos dt lbg]5 . -^_ k|flws/0fsf] lg0f{o k|flws/0fsf] ;lrjn] k|dfl0ft ug]{5 . -&_ k|flws/0fsf] a}7s ;DaGwL cGo sfo{ljlw k|flws/0f cfkm}n] lgwf{/0f u/] adf]lhd

x'g]5 . *= cWoIf / ;b:ox?nfO{ kbaf6 x6fpg ;Sg]M

-!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg b]xfosf] cj:yfdf g]kfn ;/sfn] tf]lsPsf] k|lqmof ckgfO{ bkmf -^_ adf]lhd lgo'Qm cWoIf tyf k|flws/0fsf] dgf]lgt ;b:onfO{ h'g;'s} avt ;f] kbaf6 x6fpg ;Sg]5M– -s_ sfo{Ifdtfsf] cefj ePdf, -v_ v/fj cfr/0f ePdf, -u_ OdfGbf/Lk"j{s cfkm\gf] kbLo st{Jo k'/f gu/]df,

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

4

-3_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/;+u k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf ;+nUgtf ePdf jf ;f] sf/f]jf/ ug]{ ;+:yfdf lghL :jfy{ /x]df,

-ª_ k|flws/0f;+u 7]Ssfk§f jf rn crn ;DklQ ;DaGwL sf/f]jf/df lgh jf lghsf kl/jf/sf ;b:o ;+nUg ePdf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cWoIf jf ;b:onfO{ kbaf6 x6fpg' cl3 lghnfO{ cfkm\gf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbOg]5 .

(= cWoIf tyf ;b:osf] kb l/Qm x'g]M b]xfosf] cj:yfdf cWoIf tyf dgf]lgt ;b:osf] kb l/Qm ePsf] dflgg]5M–

-s_ k|flws/0f ;dIf lnlvt /flhgfdf lbPdf, -v_ kbfjlw ;dfKt ePdf, -u_ bkmf * adf]lhd kbaf6 x6fOPdf, -3_ s'g} kmf}hbf/L cleof]udf s;'/bf/ 7xl/Pdf,

-ª_ d[To' ePdf . !)= ;b:osf] tna, eQf tyf cGo ;'ljwfM k|flws/0fsf ;b:on] a}7sdf efu lnP jfkt kfpg] eQf tyf

cGo ;'ljwf tf]lsP adf]lhd x'g]5 . !!= sfo{sf/L k|d'vsf] lgo'lQmM

-!_ k|flws/0fsf] k|zf;sLo k|d'vsf] ?kdf sfd ug{sf] nflu k|flws/0fdf Ps hgf sfo{sf/L k|d'v /xg] 5 . -@_ sfo{sf/L k|d'vsf] kbdf lgo'Qm x'g b]xfo adf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] x'g' kg]{5M–

-s_ Joj:yfkg, jfl0fHozf:q, ;fj{hlgs k|zf;g, ljQ, cy{zf:q jf OlGhlgol/Ë ljifodWo] s'g} ljifodf sDtLdf :gftsf]Q/ pkflw xfl;n u/L Joj:yfkgsf If]qdf sDtLdf bz jif{sf] cg'ej k|fKt u/]sf],

-v_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/;+u ;DalGwt ;+:yfdf k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf ;+nUgtf gePsf] jf ;f] ;+:yfdf lghL :jfy{ g/x]sf],

-u_ g}lts ktg b]lvg] s'g} kmf}hbf/L cleof]udf ;hfo gkfPsf], -3_ k|flws/0f;+u 7]Ssk§f jf rn crn ;DklQ ;DaGwL sf/f]jf/df lgh jf lghsf

kl/jf/sf ;b:o ;+nUg gePsf] . -#_ sfo{sf/L k|d'v k|flws/0fn] o; P]g adf]lhd lgo'lQm ug]{ 5 . -$_ pkbkmf -$_ adf]lhd lgo'Qm cWoIfsf] kfl/>lds, ;'ljwf tyf ;]jfsf cGo zt{x? tf]lsP adf]lhd x'g]5g .

!@= sfo{sf/L k|d'vsf] sfd, st{Jo tyf clwsf/M -!_ sfo{sf/L k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5M– -s_ k|flws/0fsf] sfo{sf/L k|d'v eO{ sfd ug]{, -v_ k|flws/0fsf] lg0f{o tyf lgb]{zgsf] sfof{Gjog ug]{, u/fpg], -u_ o; P]g adf]lhd lgwf{l/t u'0f:t/ cg'?k k]6«f]lnod sfo{ / k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ eP

jf gePsf] cg'udg ug{ nufO{ u'0f:t/ gePsf] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug]{nfO{ sf/jfO{sf] nflu k|flws/0f ;dIf l;kmfl/; ug]{,

-3_ k|flws/0fsf] lgb]{zg adf]lhd lgwf{l/t u'0f:t/ cg'?k k]6«f]lnod sfo{ / k]6«f]lno kbfy{sf] sf/f]jf/ eP jf gePsf] kQf nufpg gd"gf ;+sng, ;+slnt gd"gf k/LIf0f tyf 5fgljg ug]{ u/fpg] tyf ;f]sf] nflu cfjZostf cg';f/ ljz]if1sf] ;xof]u lng],

-ª_ cg'udgsf] qmddf k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/df ;+nUg Ohfhtkqjfnf jf JolQmnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg] jf cfjZos sf/jflxsf nflu k|flws/0fdf l;kmfl/; ug]{,

-r_ k|flws/0fsf] cNksflng tyf bL3{sflng of]hgf, sfo{qmd / ah]6 tof/ u/L k|flws/0f ;dIf k]z ug]{,

-5_ k|flws/0fsf] tkm{af6 tof/ ug'{ kg]{ jflif{s k|ltj]bg tof/ ug{ nufO{ k|flws/0f ;dIf k]z ug]{, -h_ cfkm"n] ;Dkfbg u/]sf] sfdsf] ljj/0f k|To]s rf/ dlxgfdf k|flws/0f ;dIf k]z ug{ nufpg], -em_ tf]lsP adf]lhdsf cGo sfd ug]{, u/fpg] .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

5

!#= sd{rf/L ;DaGwL Joj:yfM -!_ k|flws/0fsf] sfo{ ;~rfngsf] nflu k|flws/0fdf cfjZos ;+Vofdf sd{rf/Lx? /xg] 5g .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf sd{rf/Lsf] lgo'lQm, kfl/>lds, ;'ljwf tyf ;]jfsf zt{x? tf]lsP adf]lhd x'g]5g .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd sd{rf/L lgo'lQm geP;Ddsf] nflu k|flws/0fnfO{ cfjZos kg]{ sd{rf/L g]kfn ;/sf/n] pknAw u/fpg]5 .

!$= u'0f:t/ lgwf{/0f / ;]jfsf] :t/ tf]Sg]] M -!_ k|flws/0fn] k]6«f]lnod sfo{, k]6«f]lnod kbfy{ / sf/f]jf/ ;DaGwL oGq, pks/0f tyf ;'ljwfx?sf] u'0f:t/ lgwf{/0f ug]{5 . -@_ k|flws/0fn] O{hfht kq k|fKt / cg'dltkq k|fKt sDkgLn] k]6«f]lnod sfo{ / sf/f]jf/ ubf{ sfod ug{' kg]{ Go"gtd :t/ tf]lslbg]5 .

!%= cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ k|flws/0fn] g]kfn ;/sf/sf] gLlt lgb]{zgnfO{ Wofgdf /fvL

O{hfht kq k|fKt / cg'dltkq k|fKt sDkgLnfO{ cfjZos cfb]z jf lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] cfb]z jf lgb]{zgsf] kfngf ug{' ;DalGwt sDkgLsf] st{Jo x'g]5 . -@_k|flws/0fn] O{hfht kq k|fKt / cg'dltkq k|fKt sDkgLn] u/]sf] sfd sf/afxLsf] ljj/0f tyf ;+rfng u/]sf k]6«flnod sfo{ / sf/]fjf/ ;DaGwL ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 / To:tf] ljj/0f pknAw u/fpg' ;DalGwt sDkgLsf] st{Jo x'g]5 .

!^= ljjfb ;dfwfg ug]{ clwsf/ M -!_ k|flws/0fnfO{ O{hfht kq k|fKt / cg'dltkq k|fKt sDkgLx? aLr jf cg'dltkq k|fKt sDkgL / u|fxs aLr ePsf] k]6«flnod ;DaGwL ljjfb ;dfwfg ug]{ clwsf/ x'g]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljjfb ;dfwfg ug]{ tl/sf / sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 . !&= lg/LIf0f tyf hfFra'´M -!_ k|flws/0fn] cfjZos b]v]df h'g;'s} avt O{hfht kq k|fKt /

cg'dltkq k|fKt sDkgLn] u/]sf] sfd sf/afxL jf pknAw u/fPsf] ;]jfsf] ;DaGwdf lg/LIf0f jf hfFra'´ ug{ ;Sg]5 . -@_ k|flws/0fn] pkbkmf -!_ adf]lhd lg/LIf0f jf hfFra'´ ug]{ k|of]hgsf] lgldQ k|flws/0fsf] s'g} JolQm jf lgsfonfO{ tf]Sg ;Sg]5 . -#_ lg/LIf0f jf hfFra'´sf] l;nl;nfdf k|flws/0f jf pkbkmf -@_ adf]lhd tf]lsPsf] lgsfo jf JolQmn] dfu]sf] hfgsf/L jf ljj/0f tyf sfuhft pknAw u/fpg' ;DalGwt O{hfht kq k|fKt / cg'dlkq k|fKt sDkgLsf] st{Jo x'g]5 .

-$_ o; bkmf adf]lhd lg/LIf0f jf hfFra'´ ubf{ ckgfpg] sfo{ljlw,To;sf] k|ltj]bg / k|ltj]bgsf] sfof{Gjog ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b – $ g]]kfn ;/sf/sf] ljz]ifflwsf/

!*= g]kfn ;/sf/ cfkm}n] k]6«flnod sfo{ / sf/f]jf/ ;++rfng ug{, u/fpg ;Sg] M o; P]gdf cGo h'g;'s}

s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/ cfkm}+n] k]6«flnod sfo{ / sf/f]jf/ ;+rfng ug{, u/fpg ;Sg]5 .

!(= g]]kfn ;/sf/sf] ljz]ifflwsf/ M -!_ ;+s6sfnLg cj:yf k/L jf /fli6«o ;'/Iffsf] sf/0fn] k]6«flnod sfo{ / sf/f]jf/df /f]s nufpg' kg]{ ePdf jf lgoGq0f ug{' kg]{ cfjZostf b]lvPdf g]kfn ;/sf/n] b]xfosf sfd ug{ ;Sg]5 M– -s_ O{hfht kq kf|Kt / cg'dltkq k|fKt sDkgLn] h8fg u/]sf], ;+rfng u/]sf] jf /]vb]v ul//x]sf] k]6«f]lnod ;DalGw sfo{ tyf sf/f]jf/ c:yfoL tj/df cfˆgf] sAhfdf lng],

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cj:yf ;dfKt ePkl5 g]kfn ;/sf/n] cfˆgf] sAhfdf lnPsf] k]6«flnod sfo{ / sf/]fjf/ ;DalGw O{hfht kq k|fKt / cg'dltkq k|fKt sDkgLx?nfO{ lkmtf{ lbg]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

6

-#_ o; bkmf adf]lhd g]kfn ;/sf/n] sAhfdf lnbfF ;DalGwt sDkgLnfO{ lgb]{zg lbO{ jf cfˆgf] k|ltlglw v6fO{ oyfjt sfod /x]sf] Aoj:yfkg nfO{ s'g} c;/ gkg]{ ul/ ul/g] sf/]fjf/ dfq cfˆgf] lgb]{zgdf ;+rfng u/fpg] 5 .

@)= lgb]{zg lbg] clwsf/ M g]kfn ;/sf/n] b]zsf] k]6«flnod gLlt cg's"n k]6«f]nod sfo{ / sf/]fjf/nfO{ ljljwLs/0f, lj:tf/ tyf lgoldt ug]{ ;DaGwdf k|flws/0fnfO{ ;do ;dodf cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb]{zg kfngf ug{' k|flws/0fsf] st{Jo x'g]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

7

kl/R5]b – % cg'dltkq / Ohfhtkq ;DaGwL Joj:yf

@!= cg'dltkq / Ohfhtkq glnO{ k]6«f]lnod sfo{ / sf/f]jf/ ug{ u/fpg gx'g]M -!_ s;}n] klg o; P]g

adf]lhd Ohfhtkq glnO{ k]6«f]lnod kbfy{sf] sfo{ / sf/f]jf/ ug{ u/fpg x'Fb}g . -@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg of] P]g k|f/De x'Fbfsf jvt k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ul//x]sf] ;+:yfn] of] P]g k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{;Dd To:tf] sf/f]jf/ ug{ ;Sg]5 .

@@= cg'dltkq / Ohfhtkqsf] nflu lgj]bg lbg' kg]{M k]6«f]lnod kbfy{sf] sfo{ / sf/f]jf/ ug{ rfxg] b]xfosf] of]Uotf ePsf] s'g} sDkgLn] Psxhf/ ?k}ofF lgj]bg b:t'/ ;lxt b]xfosf] ljj/0f ;+nUg u/L tf]lsPsf] 9fFrfdf k|flws/0f ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5M–

-s_ bkmf -@#_ adf]lhdsf] r'Qmf k"FhL ePsf], -v_ tf]lsP adf]lhdsf] k|fljlws tyf e}flts Ifdtf ePsf] .

@#= k"FhL sfod u/]sf] x'g' kg]{M -!_ cg'dltkq / Ohfhtkq lng rfxg] sDkgLn] b]xfosf] k]6«f]lnod kbfy{sf] sfo{ / s/f]jf/ ug{sf] nflu b]xfosf] r'Qmf k"FhL ePsf] x'g' kg]{5M–

-s_ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– kGw| cj{ ?k}ofF -v_ k]6«f]lnod kbfy{ dWo] k]6«f]n, l8h]n / dl§t]n cfoft, ;+ro, laqmL lat/0f ug{sf nflu ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– bz cj{ ?k}ofF -u_ Pn=lk=lh= cfoft, ;+ro, af]6lnË, laqmL lat/0f ug{sf nflu –––––––– Ps cj{ ?k}ofF -3_ cGo k]6«f]lnod kbfy{sf]nflu – k|flws/0fn] tf]lslbP adf]lhdsf] /sd .

-@_ Ps eGbf a9L k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug{ rfxg] sDkgLn] cfkm"n] sf/f]jf/ ug{ rfx]sf] k|To]s k]6«f]lnod kbfy{sf] nflu pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgwf{l/t r'Qmf k"FhL sfod ug'{ kg]{5 .

-#_ o; bkmfdf h'g ;'s} s'/f n]lvPsf] ePtklg k]6«f]lnod sfo{ ug{ u/fpgsf nflu lab]lz ldq /fi6« ;+u låklIfo ;Demf}tf ul/ o; bkmf adf]lhd k'FhL sfod gu/]tflg g]kfn ;/sf/n] k]6«f]lnod sfo{ ug{ u/fpg ;Sg]5 .

@$= cg'dltkq / Ohfhtkq lbg]M -!_ bkmf -@@_adf]lhd k/]sf] lgj]bg hfFra'em ubf{ cg'dlt kq / Ohfhtkq lbg pko'Qm b]lvPdf k|flws/0fn] lgj]bg k/]sf] gAa] lbgleq cg'dlt kqsf] nflu ?= bz nfv / O{hfhtkqsf] nflu ?= b'O{ nfv ?k}ofF b:t'/ lnO{ lgj]bsnfO{ Ohfhtkq lbg]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ohfhtkq lbFbf k|flws/0fn] o; P]gdf n]lvPb]lv jfx]s Ohfhtkqjfnfn] kfng ug'{ kg]{ yk zt{ tf]Sg ;Sg]5 . -#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg hfFra'em ubf{ cg'dlt kq / Ohfhtkq lbg pko'Qm gb]lvPdf k|flws/0fn] To;sf] sf/0f v'nfO{ ;f] pkbkmf adf]lhdsf] cjlwleq lgj]bsnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .

@%= cg'dltkq / Ohfhtkqsf] cjlw / gljs/0fM -!_ cg'dlt kqsf] axfn cjlw kfr aif{ / Ohfhtkqsf] jxfn cjlw b'O{ jif{sf] x'g]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'dltkq / Ohfhtkqsf] jxfn cjlw ;dfKt x'g'eGbf sDtLdf k}tL; lbg cufj} ;DalGwt cg'dlt kq jfnf / Ohfhtkqjfnfn] Ohfhtkq gljs/0fsf] nflu k|flws/0f ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 . -#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg hfFra'em ubf{ cg'dltkq / Ohfhtkq gljs/0f ug{ pko'Qm b]lvPdf k|flws/0fn] k|To]s cg'dlt kq jfkt ?= b'O{ nfv / O{hfhtkq jfkt krf; xhf/ ?k}ofF b:t'/ lnO{ cg'dltkq / Ohfhtkq gljs/0f ul/lbg]5 . -$_ pkbkmf -#_ adf]lhd hfFra'em ubf{ lgj]bssf] Ohfhtkq gjLs/0f ug{ g;lsg] ePdf k|flws/0fn] ;f]sf] sf/0f v'nfO{ lgj]bsnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 . -%_ k|flws/0fn] cg'dltkq / Ohfhtkq gljs/0f gug]{ lg0f{o u/]df ;DalGwt cg'dltkq jfnf / Ohfhtkqjfnfn] ;f] lg0f{o ePsf] ldltn] k}tL; lbg leq o; P]g adf]lhd k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

8

kl/R5]b – ^ k]6«f]lnod kbfy{sf] cGj]if0f, pTkfbg, k|zf]wg, ;+rfng ;DaGwL Joj:yf

@^= g]kfn ;/sf/sf] ;DklQ x'g] M g]kfnleq lghL jf ;/sf/L h'g;'s} hUufdf /x]sf] jf kfOPsf] ;Dk"0f{ k]6«f]lnod g]kfn ;/sf/sf] ;DklQ x'g]5 . @&= k]6«f]lnod sfo{ ug]{ clwsf/ M -!_ k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug]{ Psflwsf/ g]kfn ;/sf/nfO{ x'g]5 . -@_ g]kfn ;/sf/n] k]6«f]lnod sfo{sf] ;~rfng cfkm}n] ug{ jf s'g} cg'dltkqjfnfaf6 u/fpg ;Sg]5 . -#_ k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{t ;~rfng x'g] k]6«f]lnod sfo{df k"FhL nufgL u/L jf cGo s'g} k|sf/n] lx:;]bf/ aGg] clwsf/ g]kfn ;/sf/nfO{ x'g]5 . @*= k]6«f]lnod sfo{sf] ;~rfng M-!_ k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ubf{ of] P]g / o; P]gcGtu{t ag]sf] lgod tyf k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] cwLgdf /xL b]xfo adf]lhd u/L ;~rfng ug{' kg]{5 M– -s_ k]6«f]lnod pBf]udf ckgfOg] :j:y k|0ffnLsf] cg';/0f u/L nugzLn,bIf Pj+ ldtJooL t/Lsf ckgfpg] . -v_ wghgsf] ;'/Iffsf] plrt Wofg /fVg'sf] ;fy} oyf;Dej jg hËn / k|fs[lts ;Dkbf Pj+ jftfj/0fsf] k|b"if0f tyf Iflt gx'g] u/L ug]{ . -u_ bL3{sfnLg b[li6sf]0faf6 clwstd dfqfdf k]6«f]lnod pknAw x'g] u/L ;jf]{Qd ;+/If0f k|0ffnL ckgfpg] .

-@_ k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ubf{ ;+sng ul/Psf] Pj+ k|fKt ePsf] ;Dk"0f{ gd"gf cfFs8f / hfgsf/L tyf ljj/0fx? g]kfn ;/sf/sf] ;DklQ x'g]5 .

-#_ k]6«f]lnodsf] pTkfbg z'4Ls/0f, 9'jfgL jf ;~rosf] lgldQ lgdf{0f ul/Psf] ;Dk"0f{ agf]6x? / :yfoL ?kdf h8fg ul/Psf] ;Dk"0f{ j:t' tyf pks/0fx? g]kfn ;/sf/sf] ;DklQ x'g]5 . @(= cg'dlt, ;xdlt jf l;kmfl/z;DaGwL b/vf:t M -!_ k]6«f]lnod sfo{sf] ;Gbe{df s'g} JolQmnfO{

s'g} lgsfosf] cg'dlt, ;xdlt jf l;kmfl/;sf] cfjZostf k/]df To;sf]sf/0f / cfjZos ljj/0f v'nfO{ k|flws/0fdf b/vf:t lbg' kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] b/vf:tdf k|flws/0fn] cfjZos sf/jfO{ u/L lbg]5 . #)= k]6«f]lnod k/fdz{ ;ldlt M -!_ k]6«f]lnod sfo{ ;DaGwdf k|flws/0fnfO{ k/fdz{ lbgtf]lsP adf]lhd Ps k]6«f]lnod k/fdz{ ;ldlt u7g x'g]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldltsf] sfd, st{Jo, clwsf/ tyf sfo{ljlwtf]lsP adf]lhd x'g]5 . #!= k]6«f]lnod ;Demf}tf M -!_ bkmf $ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd g]kfn ;/sf/ cfkm}n] k]6«f]lnod sfo{

;~rfng gul/sg s'g} cg'dltkqjfnfaf6 k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng u/fpFbftf]lsP adf]lhd k]6«f]lnod ;D´f}tf ug{' kg]{5 .

-@_ k]6«f]lnod ;D´f}tf ubf{ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu tf]lsP adf]lhd k"FhL, k|fljlws lgk"0{ftf tyf k]zf;DaGwL bIftf xfl;n u/]sf of]Uo cg'dltkqjfnfx?;Fu dfq ug{' kg]{5 . -#_g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt lagf k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{t k|fKt clwsf/ tyf pQ/bfloTjx? cg'dltkqjfnfn] c? s;}nfO{ tf]Sg] jf x:tfGt/0f ug{ kfpg] 5}g . #@= ljz]if Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/n] /fli6«o ;'/Iff, ;fj{hlgs lxt, P]ltxfl;s dxTj jf ko{6g ljsf;sf] b[li6sf]0faf6 s'g} If]qnfO{ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu lgif]lwt If]q 3f]lift ug{ jf s'g} vf; If]qsf] ;DaGwdf ljz]if zt{x? tf]sL k]6«f]lnod sfo{ ug{ lbg ;Sg]5 . -@_ g]kfn ;/sf/n] k]6«f]lnod sfo{df s'g} afwf c8\rg gkg]{ u/L k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{tsf] If]qleq cfkm}n] ;a} k|sf/sf] ef}ule{s cGj]if0f ug{ jf s'g} JolQmnfO{ k]6«f]lnod afx]s cGo vlgh kbfy{sf] cGj]if0f jf pTkfbg ug{ lbg ;Sg]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

9

##= cfb]z hf/L ug]{]{]{ M g]kfn ;/sf/n] k]6«f]lnod sfo{af6 /fli6«o ;'/Iff jf ;fj{hlgs lxt ;+/If0f ug{ k]6«f]lnodsf] e08f/nfO{ x'g ;Sg] Iflt jf s;}sf] lhp jf ;DklQdf kg{ ;Sg] rf]6k6s jf gf]S;fgLsf] /f]syfd ug{ / of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf k]6«f]lnod ;D´f}tf cGtu{tsf zt{x? kfngf u/fpg cfjZos b]lvPsf cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .

#$= lg/LIf0f tyf hfFra'´M -!_ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod tyf k]6«f]lnod ;D´f}tf adf]lhd

sfd sf/jfO{ eP gePsf] lg/LIf0f tyf hfFra'´ug{ k|flws/0fn] s'g} JolQm clwsf/L jf lgsfonfO{ clws[t ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd clws[t JolQm clwsf/L jf lgsfonfO{ lg/LIf0f tyf hfFra'´sf] l;nl;nfdf k]6«f]lnod sfo{ eO/x]sf] jf x'g] h'g;'s} 7fpFdf k|j]z ug{ lbg' / lghn] dfu]sf] sfuhft / ljj/0f pknAw u/fpg' cg'dltkqjfnf nufot ;DalGwt ;a} JolQmsf] st{Jo x'g]5 .

#%= k]6«f]lnodsf] lgof{{t M k]6«f]lnod ;D´f}tfdf Joj:yf eP adf]lhd /fli6«o ;'/Iff jf cfGtl/s dfusf]

cfk"lt{ ug{sf] nflu g]kfn ;/sf/n] cfb]z hf/L u/L lgof{t ug{ gkfpg] u/L c:yfoL aGb]h nufPsf]df afx]s k]6«f]lnod ;D´f}tfsf] cwLgdf /xL cg'dltkqjfnfn]] k]6«f]lnod ljb]zdf lgof{t ug{ kfpg]5 .

#^= s/;DaGwL ;x'lnot M b]xfo adf]lhdsf] s/, b:t'/ / z'Ns afx]s k]6«f]lnod sfo cg'dltkqjfnf nfO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd nfUg] s'g} klg s/, b:t'/ dx;'n jf z'Ns nfUg] 5}g M–

-s_ laqmL u/]sf] jf vr{ u/]sf] k]6«f]lnodsf] d"Nodf tf]lsPadf]lhd sDtLdf !@=% k|ltztsf b/n] /f]oN6L, To:tf] /f]oN6L g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd sRrf t]n jf gubdf jf s]xL sRrf t]n / s]xL gubdf a'´fpg' kg]{5 .

-v_ tf]lsPadf]lhd jflif{s e"–jxfn . -u_ g]kfn ;/sf/n] s'g} ;]jf pknAw u/fP jfkt ;j{;fwf/0f tj/n] nfUg] /lhi6]«zg b:t'/ jf

cGo ;]jf z'Ns . -3_ k]6«f]lnod ;D´f}tf jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgoddf Joj:yf eP adf]lhdsf] cGo s/ jf

b:t'/ . #&= eG;f/;DaGwL ;x'lnot M -!_ k]6«f]lnod sfo{sf nflu cfjZos kg]{ egL k|flws/0fn] k|dfl0ft u/] adf]lhdsf] ;a} j:t' tyf pks/0f g]kfndf cfoft ug]{ clwsf/ cg'dltkqjfnf Pj+ lghsf] s6s]Gbf/ -;a sG6«fS6/_ nfO{ k|fKt x'g]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'dltkqjfnf / s6s]Gbf/n] cfoft u/]sf] j:t' tyf pks/0fdf ;a} lsl;dsf] cfoft dx;"n Pj+ s/x? 5"6 x'g]5 . -#_ cg'dltkqjfnf / s6s]Gbf/n] pkbkmf -!_ cGtu{t cfoft u/]sf] t/ k]6«f]lnod sfo{sf] nflu :yfoL ?kn] h8fg gu/]sf] ;a} j:t' tyf pks/0fx? s'g} lsl;dsf] dx;'n Pj+ s/x? glt/L k'gM lgof{t ug{ kfpg]5 . #*= ljb]zL d'b|f;DaGwL ;x'lnot M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg

cg'dltkqjfnfn] k]6«f]lnod sfo{ ;DkGg eO{ k]6«f]lnod pTkfbgaf6 k|fKt gfkmf /sd k|rlnt g]kfn sfg"g adf]lhd g]kfndf jf cGo s'g} ljb]zL d'n'sdf /fVg tyf To:tf] /sd g]kfnleq jf aflx/ jf Ps d'n'saf6 csf]{ d'n'sdf ;fg{ ;Sg]5 . t/ cg'dltkqjfnfn] To; k|sf/sf] k|To]s sf/f]af/sf] ;DaGwdf g]kfn /fi6« a}°n] tf]s] cg';f/sf] ljj/0f g]kfn /fi6« a}ÍnfO{ lbg' kg]{5 .

-@_ cg'dltkqjfnfn] k]6«f]lnod sfo{sf] nflu g]kfnleq NofPsf] /sd jf k]6«f]lnod sfo{af6 k|fKt u/]sf] gfkmf /sddWo] k]6«f]lnod ;D´f}tf cg';f/ lghn] kfpg ;Sg] /sd k|rlnt sfg"g adf]lhd ljb]zL d'b|fdf ;6xL u/L g]kfnaflx/ n}hfg ;Sg]5 .

#(= ljb]z]zLnfO{ sfddf nufpg ;lsg] M k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug{sf] nflu of]Uo Pj+ bIf g]kfnL gful/s gkfOg] ePdf k|flws/0fsf] k"j{ :jLs[lt lnO{ cGo k|rlnt sfg"gsf] clwgdf /lx ljb]zL gful/snfO{ sfddf nufpg ;lsg]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

10

$)= hUuf k|fKt ug]{ jf hUufdf k|j]z ug]{ clwsf/ M -!_ bkmf ( sf] pkbkmf -!_ adf]lhd k]6«f]lnod sfo{sf] nflu lgif]lwt u/]sf] If]qdf afx]s cGo If]qdf /x]sf] s'g} hUuf k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug{sf] nflu c:yfoL jf :yfoL tj/n] cfjZos kg]{ ePdf b]xfosf s'/fsf] clwgdf /xL pkof]u jf k|fKt ug{ ;lsg]5 M–

-s_ To:tf] hUuf g]kfn ;/sf/sf] eP cg'dltkqjfnfn] g]kfn ;/sf/nfO{ g]kfn ;/sf/n] tf]lslbP adf]lhd d'gfl;j dflkmssf] e"–axfn a'´fO{ pkof]u ug{ ;Sg]5 . -v_ To:tf] hUuf s'g} JolQmsf] eP g]kfn ;/sf/n] k|rlnt sfg"g adf]lhd c:yfoL jf :yfoL

tj/n] cg'dltkqjfnfsf] vr{df k|fKt u/L cg'dltkqjfnfnfO{ pkof]u ug{ lbg ;Sg]5 . -@_ k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ug{sf] nflu s'g} hUufdf s]xL ;dosf] nflu s'g} pks/0f, cf}hf/ jf oGq h8fg ug{ jf gfk gSzf jf ;f];DaGwL cGo s'g} sfd ug{ cfjZos ePdf pkbkmf -#_ sf] cwLgdf /xL To:tf] hUufdf k|j]z u/L To:tf] sfd ug{ ;lsg]5 . -#_ g]kfn ;/sf/ jf cg'dltkqjfnfn] k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng ubf{ s'g} hUufjfnfn] cfˆgf] hUuf pkef]u ug{ gkfPdf jf To:tf] hUufdf /x]sf] afnL, ?v, 3/, j:t' jf cGo ;DklQsf] gf]S;fgL ePdf k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] Ifltk"lt{ g]kfn ;/sf/n] cfkm}n] jf cg'dltkqjfnfaf6 c;"n u/L ;DalGwt hUufjfnfnfO{ lbg]5 . -$_ o; bkmfdf h];'s} n]lvPsf] ePtfklg k|flws/0fn] cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd hUuf pknAw

u/fOlbg pko'Qm b]v]df g]kfn ;/sf/df l;kmfl/; u/L ;f] adf]lhd ug{ u/fpg ;Sg]5 . $!= ;"rgf tyf k|ltj]bg lbg' kg]{ M cg'dltkqjfnfn] tf]lsP adf]lhdsf] ;"rgf tyf k|ltj]bg ljefudf lbg' kg]{5 . $@= P]g adf]lhd ug'{ kg]{ M s;}n] o; P]gadf]lhd k]6«f]lnod ;D´f}tf ug'{ kg]{df To:tf] ;D´f}tf gu/L

k]6«f]lnod sfo{ ;~rfng u/]df k|flws/0fn] To:tf] k]6«f]lnod sfo{ aGb u/L o; P]g adf]lhd sf/jfxL ug]{5 .

$#= k]6«f]lnod k|zf]]wg;DaGwL Joj:yf M -!_ k]6«f]lnod k|zf]wg ;DaGwL sfo{ ug{ rfxg]n] k|flws/0faf6 cg'dlt lng' kg]{5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg'dlt lng rfxg]n] k]z ug{' kg]{ ljj/0f cg'dltsf] 9fFrf / k]6«f]lnod k|zf]wg;DaGwL sfo{ ubf{ kfng ug{' kg]{ zt{x? tf]lsPadf]lhd x'g]5 . -#_ pkbkmf -!_ / -@_ df n]lvPb]lv afx]s cGo s'/fx? tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

11

kl/R5]b – &

k]6«f]lnod kbfy{sf] cfk"lt{, sf/f]jf/, k}7f/L, ;~ro, 9'jfgL tyf laqmL ljt/0f $$= Ohfhtkqjfnfn] k'/f ug'{kg]{ k"jf{wf/ tyf cGo s'/fx?M -!_ Ohfhtkqjfnfn] Ohfhtkq k|fKt u/]sf]

^ dlxgfleq sf/f]jf/ ;DaGwdf b]xfo adf]lhdsf k"jf{wf/ tyf cGo s'/f k"/f u/L ;f]sf] ljj/0f k|flws/0fnfO{ lbg' kg]{5M–

-s_ cfkm"n] sf/f]jf/ ug]{ k|To]s k]6«f]lnod kbfy{sf] nflu tf]lsPsf] dfkb08 tyf Ifdtf cg'?ksf sDtLdf Ps Ps j6f ;~ro e08f/,

-v_ k|flws/0fn] tf]s adf]lhdsf] Go"gtd kl/df0fsf] k]6«f]lnod kbfy{ df}Hbft /fVg ;Sg] e08f/0f Ifdtf,

-u_ ;~ro e08f/df tf]lsP adf]lhdsf ;'/Iff pks/0f tyf ;'/Iff ;DaGwL pko'Qm Joj:yf,

-3_ k]6«f]lnod kbfy{ laqmL ljt/0fsf] nflu k|flws/0fn] tf]s] adf]lhd Jofkfl/s ;~hfn -sdl;{on g]6js{_ sf] Joj:yf .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlw leq Ohfhtkqjfnfn] ;f] pkbkmf adf]lhdsf] k"jf{wf/ tyf cGo s'/f tof/ jf k'/f ug{ g;s]df ;f] sf] sf/0f v'nfO{ cjlw yksf] nflu k|flws/0f ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .

-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg hfFra'em ubf{ dgfl;j b]lvPdf k|flws/0fn] csf]{ tLg dlxgf;Ddsf] cjlw yk ul/lbg ;Sg]5 .

$%= sf/f]jf/ k|f/De ug{ :jLs[lt lng' kg]{M -!_ Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ;~rfng

k|f/De ug{ :jLs[ltsf nflu k|flws/0f ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd :jLs[ltsf] nflu lgj]bg k/]df lgj]bsn] bkmf !( adf]lhdsf] k"jf{wf/

tyf cGo s'/f k'/f u/] gu/]sf] ;DaGwdf k|flws/0fn] ;DalGwt 7fpFsf] :ynut lg/LIf0f ug]{5 . To;/L lg/LIf0f ubf{ lghn] ;Dk"0f{ k"jf{wf/ jf cGo s'/f k'/f u/]sf] b]lvPdf k|flws/0fn] OhfhtkqjfnfnfO{ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ k|f/De ug{ :jLs[lt lbg]5 .

$^= Ohfhtkqjfnfn] kfng ug'{ kg]{ zt{x?M -!_ Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ubf{

b]xfosf zt{x? kfng ug'{ kg]{5M– -s_ k|flws/0fn] tf]s]sf] u'0f:t/ cg'?ksf] k]6«f]lnod kbfy{ dfq sf/f]jf/ ug'{ kg]{, -v_ Ps 6}sn/Laf6 Ps} lsl;dsf] k]6«f]lnod kbfy{ dfq 9'jfgL ug'{ kg]{, -u_ cfkm"n] sf/f]jf/ ug]{ k]6«f]lnod kbfy{, To;sf] e08f/0f, 9'jfgL ;fwg tyf t];|f] kIf lj?4

tf]lsP adf]lhd jLdf ug'{ kg]{, -3_ k]6«f]lnod kbfy{sf] ;~ro e08f/0f tf]lsP adf]lhd zx/ / 3gfj:tLaf6 6f9fsf] b'/Ldf

x'g'[ kg]{, -ª_ k]6«f]lnod kbfy{sf] u'0f:t/ ljifodf pkef]QmfnfO{ ;'lglZrt u/fpg] ;DaGwdf cfjZos

Joj:yf laqmL s]Gb|df ug'{ kg]{, -r_ tf]lsP adf]lhdsf cGo s'/fx? kfng ug'{ kg]{ .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -3_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg of] P]g k|f/De x'g' cl3 :yfkgf eO;s]sf k]6«f]lnod kbfy{sf] ;~ro e08f/sf] xsdf ;f] v08 adf]lhdsf] Joj:yf nfu' x'g] 5}g .

$&= Ohfhtkqjfnfn] k'/f ug'{ kg]{ bfloTjM -!_ Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ubf{ s'g} lsl;dsf] b'3{6gf eO{ s;}nfO{ xfgL gf]S;fgL x'g uPdf ;DalGwt JolQmnfO{ Ifltk"lt{ lbg' kg]{5 .

-@_ Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/df ;+nUg sd{rf/L tyf sfdbf/sf] tf]lsP adf]lhd jLdf u/fpg' kg]{5 .

$*= Ohfhtkq lgnDag jf /2 ug{ ;Sg]M -!_ s'g} Ohfhtkqjfnfn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t s'g} sfd u/]df k|flws/0fn] To:tf] Ohfhtkqjfnfsf] Ohfhtkq lgnDag u/L lglZrt cjlw;Dd ;f] Joj:yf ;'wf/ ug{ ;DalGwt OhfhtkqjfnfnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

12

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ohfhtkq lgnDag ePsf]df To:tf] Ohfhtkqjfnfn] lgnDagsf] cjlwe/ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug{ kfpg] 5}g . -#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq Ohfhtkqjfnfn] cfjZos ;'wf/ u/]df k|flws/0fn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t To:tf] sfo{ u/] jfkt lghnfO{ o; P]g adf]lhd ;hfo u/L To:tf] Ohfhtkqsf] lgnDag km's'jf ug]{5 . -$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg b]xfosf] cj:yfdf Ohfhtkq :jtM /2 x'g]5M–

-s_ bkmf !* sf] pkbkmf -@_ ad]flhdsf] cjlw leq Ohfhtkqjfnfn] Ohfhtkq gljs/0f gu/fPdf,

-v_ bkmf !( adf]lhdsf] cjlw leq Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/sf] nflu k"jf{wf/ tyf cGo s'/f k'/f gu/]df .

-%_ b]xfosf] cj:yfdf k|flws/0fn] Ohfhtkq /2 ug]{5M– -s_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cjlwleq Ohfhtkqjfnfn] cfjZos ;'wf/ gu/]df jf

s'g} Ohfhtkqjfnfsf] Ohfhtkq tLg k6s;Dd lgnDag ePdf, -v_ o; P]g adf]lhd a'emfpg' kg]{ hl/jfgf ga'emfPdf .

-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd Ohfhtkq /2 ug'{ cl3 k|flws/0fn] ;DalGwt OhfhtkqjfnfnfO{ cfkm\gf] ;kmfO{ k]z ug]{ dgfl;j df}sf lbg' kg]{5 .

-&_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ohfhtkq lgnDag ePsf]df jf pkbkmf -%_ adf]lhd Ohfhtkq /2 ePsf]df lrq ga'em\g] Ohfhtkqjfnfn] Ohfhtkq lgnDag jf /2 ePsf] ldltn] k}tL; lbg leq g]kfn ;/sf/ ;dIf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 / To;/L k/]sf] k'g/fj]bgsf] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] u/]sf] lg0f{o clGtd x'g]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

13

kl/R5]b – *

k]6«f]lnod kbfy{sf] lgodg tyf lgoGq0f

$(= k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/nfO{ lgodg / lgoGq0f ug{ ;Sg]M -!_ k|flws/0fn] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/nfO{ lgodg / lgoGq0f ug{ ;Sg]5 . -@_ pkbkmf -!_ sf] ;j{dfGotfdf k|lts"n gx'g] u/L pkef]Qmfsf] xs lxt ;+/If0f ug{sf] nflu k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/nfO{ Jojl:yt, lgodg tyf lgoGq0f ug]{ l;nl;nfdf k|flws/0fn] b]xfo adf]lhd ug{ ;Sg]5M–

-s_ k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL ljt/0fdf ePsf] Psflwsf/, lgoGq0f jf cg'lrt Jofkfl/s lqmofsnfknfO{ cg'udg, /f]syfd / lgoGq0f ug]{ ;DaGwdf sfo{ of]hgf agfO{ sfof{Gjog ug{,

-v_ k]6«f]lnod kbfy{sf] laqm]tf jf ljt/sn] k|flws/0fn] lgwf{/0f u/]sf] d"No ;Ldf eGbf a9L lnPdf ;f] /f]Sg,

-u_ k]6«f]lnod kbfy{sf] s[lqd jf cg'ko'Qm tj/n] cefj ;[hgf ug]{ lsl;dsf cg'lrt Jofkfl/s s[ofsnfknfO{ lgoGq0f ug{,

-3_ s'g} vf; cjlwsf nflu s'g} 7fpFaf6 k]6«f]lnod kbfy{ 9'jfgL ug{ glbg], s'g} 7fpFdf k]6«f]lnod kbfy{ ;~ro ug{ glbg] jf s'g} vf; 7fpFdf dfq k]6«f]lnod kbfy{ ;~ro jf laqmL ljt/0f ug{ nufpg],

-ª_ Ohfhtkqjfnf, lghsf] l8n/ jf cGo JolQmnfO{ lghn] u/]sf sf/f]jf/sf] ljj/0fsf] tf]lsP adf]lhd clen]v /fVg nufpg, To:tf] clen]v lg/LIf0f u/L jf ;f]sf] k|ltlnlk lng,

-r_ k]6«f]lnod kbfy{ n'sfPdf jf s[lqd cefj v8f ug]{ p2]Zon] cfkm\gf] Jofkfl/s Ifdtf eGbf sd laqmL ljt/0f u/]sf]df To:tf] kbfy{ laqmL ljt/0f x'g] l8kf], 3/, ;~ro e08f/, uf]bfddf k|j]z ug{ jf 6}+sn/L ;d]tdf vfgtnf;L lng / To;/L vfgtnf;L ln+bf k]6«f]lnod kbfy{ n'sfPsf] b]lvPdf ;f] hkmt ug{ .

%)= k]6«f]lnod kbfy{ lgsf;L sfg"g adf]lhd dfq ug{' kg{]M Ohfhtkqjfnfn] g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt

ljgf k]6«f]lnod kbfy{ lgsf;L ug{ x'Fb}g . t/ g]kfnaf6 ljb]zL d'n'ssf] ghLssf] k]6«f]lnod l8kf];Dd ;jf/L ;fwg k'Ugsf] nflu

cfjZos kg]{ k]6«f]lnod kbfy{ To:tf] ;fj/L ;fwgdf /fVg ;lsg]5 .

%!= k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/df /f]s nufpg ;Sg]M -!_ ;j{;fwf/0f hgtfsf] ;'ljwf tyf ;fj{hlgs lxtsf] nflu s'g} ljz]if kl/l:yltdf s'g} 7fpFdf s'g} lsl;dsf] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/df /f]s nufpg cfjZos b]lvPdf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;f] ;"rgfdf tf]lsPsf] 7fpFdf ;f]xL ;"rgfdf tf]lsPsf] cjlwe/sf] nflu s'g} k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/df /f]s nufpg ;Sg]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /f]s nufOPsf]df ;DalGwt Ohfhtfkqjfnf jf JolQmn] ;f] ;"rgf adf]lhd ug'{ kg]{5 .

%@= k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/df lgoGq0f ug{ ;Sg]M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg

cfGtl/s pkb|j, afXo cfqmd0f jf cGo s'g} sf/0faf6 zflGt Joj:yfdf vnn kg]{ cj:yf k/L k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/df dgfl;j lgoGq0f sfod /fVg cfjZos b]v]df g]kfn ;/sf/n] s'g} vf; cjlwsf nflu jf s'g} vf; If]qdf k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ pk/ cfjZos lgoGq0f ug{ ;Sg]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

14

kl/R5]b – ( k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ;DaGwL Joj:yf

%#= k|lttkq vf]Ng' kg]{M -!_ k]6«f]lnod kbfy{sf] k}7f/L ug{ rfxg] Ohfhtkqjfnfn] To:tf] kbfy{ k}7f/L

ug{sf] nflu g]kfnsf] s'g} jfl0fHo a}+sdf k|lttkq vf]Ng' kg]{5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|lttkq vf]Nbf s'g lsl;dsf] k]6«f]lnod kbfy{ s] slt kl/df0fdf k}7f/L ug]{ xf] ;f] sf] ljj/0f, k|flws/0faf6 :jLs[t :k]lzlkms]zg tyf u'0f:t/ ;d]t k|lttkqdf v'nfpg' kg]{5 . -#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg Ohfhtkqjfnfn] lglZrt kl/df0fdf s'g] vf; lsl;dsf] k]6«f]lnod kbfy{ k|flws/0faf6 :jLs[lt lnO{ cGo Jofkfl/s cEof;af6 k}7f/L ug{ ;Sg]5 . -$_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ohfhtkqjfnfn] k|lttkq vf]n]sf] hfgsf/L k|flws/0fnfO{ lbg' kg]{5 .

%$= k]6«f]lnod kbfy{ k}7f/L ubf{ kfng ug'{ kg]{ zt{x?M Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{ k}7f/L ubf{

b]xfosf zt{x? kfng ug'{ kg]{5M– -s_ k|flws/0faf6 :jLs[t :k]lzlkms]zg / u'0f:t/sf] k]6«f]lnod kbfy{ dfq k}7f/L ug'{kg]{, -v_ k}7f/L u/]sf] k]6«f]lnod kbfy{ :jLs[t :k]lzlkms]zg / u'0f:t/ adf]lhd ePsf]

k|df0fkq lgsf;L ug]{ d'n'ssf] laqm]tfaf6 lnO{ 9'jfgL ePsf] ;jf/L ;fwgdf /fVg' kg]{,

-u_ k]6«f]lnod kbfy{sf] nf]8 ePsf] 7fpF b]lv cgnf]8 x'g] 7fpF ;Ddsf] /Ifj/0f x'g] jLdf u/fpg' kg]{,

-3_ tf]lsP adf]lhdsf] cGo zt{ kfngf ug]{ kg]{ . %%= 9'jfgL ;DaGwL Joj:yfM k]6«f]lnod kbfy{sf] 9'jfgLstf{ x'gsf] nflu rflxg] of]Uotf, 9'jfgLsf] ;fwfgsf]

Go"gtd ;+Vof, To;sf] agf}6 / dfkb08, 9'jfgL ubf{ ckgfpg' kg]{ ;'IffTds Joj:yf tyf 9'jfgLstf{n] kfng ug'{ kg]{ zt{x? k|flws/0fn] tf]s] adf]lhd x'g]5g .

%^= k]6«f]lnod kbfy{sf] ;~ro ug'{ kg]{M -!_ Ohfhtkqjfnfn] cfkm"n] k}7f/L u/]sf] k]6«f]lnod kbfy{ g]kfnsf]

ljleGg 7fpFdf e08f/0f -:6f]/]h l8kf]_ v8f u/L ;~ro ug'{ kg]{5 . -@_ k]6«f]lnod kbfy{ ;~ro ug]{ :yfg, 6\ofÍ -sG6]g/_ sf] agf}6 / To;sf] Ifdtf tyf ;~ro ug]{ tl/sf tf]lsP adf]lhd x'g]5 . -#_ k]6«f]lnod kbfy{ ;~rosf] nflu 6\ofÍ -sG6]g/_ df /fVg] -nf]8 ug]{_ / lemSg] -cgnf]8 ug]{_ ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 . -$_ k]6«f]lnod kbfy{ e08f/0fsf] nflu cfjZos Ifdtf k|flw/0fn] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .

%&= cfuhgL lj?4 ;ts{tf ckgfpg' kg]{M -!_ k]6«f]lnod kbfy{ 9'jfgL u/]sf] 6}+sn/L jf ;~ro u/L /fv]sf] e08f/0f -:6f]/]h_ tyf 6\ofÍsf] cf;kf;df w|'dkfg ug{ jf s'g} lsl;dsf] cfuf] afNg jf ;Nsfpg lgif]w u/L cfuhgL x'g glbg ;DalGwt JolQmn] ;ts{tf ckgfpg' kg]{5 . -@_ k]6«f]lnod kbfy{ ;~ro u/L /fv]sf] 7fpFdf cfsl:ds ta/n] cfunfuL x'g uPdf To;nfO{ tTsfn lgefpg] k|of]hgsf] nflu ;+o'Qm dfqfdf clUg lgoGq0f ug]{ pks/0fx?sf] Joj:yf ;DalGwt JolQmn] ug'{ kg]{5 .

%*= ;'/Iff Joj:yfM -!_ Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{ /x]sf] :yfgdf tf]lsPsf] ;+Vofdf ;'/IffsdL{ tyf ;'/Iff pks/0fsf] Joj:yf cfkm}n] ug'{ kg]{5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

15

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ljz]if cj:yf ;[hgf eO{ k]6«f]lnod kbfy{ /x]s]f :yfgdf ljz]if ;'/Iff ug'{ kg]{ ePdf s'g} lglZrt cjlwsf] nflu Ohfhtkqjfnfn] :yfgLo k|zf;g;+u yk ;'/Iff dfu ug{ ;Sg]5 / o;/L ;'/Iff dfu ePdf :yfgLo k|zf;gn] cfjZos ;'/Iffsf] Joj:yf ul/lbg' kg]{5 .

%(= lg/LIf0fsf] Joj:yfM Ohfhtkqjfnf tyf laqm]tfsf] k]6«f]lnod kbfy{ plrt tl/sfn] ;~ro eP gePsf] ;DaGwdf cfkm\gf sfdbf/ jf a/fa/ lg/LIf0f ug]{ Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .

^)= k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL ljt/0fM Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL ljt/0f cfkm}n] laqmL l8kf]

vf]nL jf l8n/ jf v'b|f laqm]tf dfkm{t ug{ ;Sg]5 . ^!= l8n/ jf v'b|f laqm]tfsf] lgo'lQmM -!_ Ohfhtkqjfnfn] s'g} JolQm, kmd{ jf sDkgLnfO{ k]6«f]lnod

kbfy{sf] l8n/ jf v'b|f laqm]tfsf] ?kdf lgo'Qm u/L ;f] dfkm{t k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL ljt/0f u/fpg ;Sg]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd laqm]tf x'gsf] nflu rflxg] of]Uotf tyf To:tf] laqm]tfn] kfng ug'{ kg]{ zt{x? Ohfhtjfnfn] tf]s] adf]lhd x'g]5 . -#_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ohfhtjfnfn] laqm]tf lgo'Qm u/]sf]df To;sf] ljj/0f ;lxtsf] hfgsf/L t'?Gt k|flws/0fnfO{ lbg' kg]{5 . -$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lbOPsf] ljj/0fdf s'g] lsl;dsf] kl/jt{g ePdf Ohfhtkqjfnfn] ;f]sf] hfgsf/L ;ft lbgleq k|flws/0fnfO{ lbg' kg]{5 . -%_ Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug]{ cGo Joj:yfx? tf]lsPadf]lhd x'g]5 .

^@= k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL :ynM k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL :ynsf] dfkb08 / tt\;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

^#= k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ;DaGwL cGo Joj:yfM k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b – !)

ug{ gx'g] sfo{x?, lg/LIf0f, hfFra'em, vfgtnf;L tyf cleof]hg ^$= s;'/ u/]sf] dflgg] M s;}n] o; P]g jdf]lhd n]lvPsf ug{ gx'g] sfdx? sf ;fy} b]xfosf] s'g} sfd

u/] u/fPdf ;d]t o; P]g adf]lhdsf] s;"/ u/]sf] dflgg]5M– -s_ k]6«f]lnod sfo{ / k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug{ jfwf lj/f]w u/]df jf x8\tfn u/]

u/fPdf, -v_ k]6«f]lnod kbfy{ /x]sf] 6}+sn/L, 6\ofÍ -sG6]g/_, ;~ro e08f/ tyf ;~ro l8kf] jf

kfOknfOn jf ef}lts ;+/rgfdf s'g} lsl;dsf] Iflt k'¥ofPdf, -ª_ g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt glnO{ k]6«f]lnod kbfy{ lgsf;L u/]df, -r_ k|flws/0fn] lgwf{/0f u/]sf] clwstd d"No ;LdfeGbf a9L d"No lnO{ k]6«f]lnod kbfy{

laqmL ljt/0f u/]df, -5_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t cGo s'g} sfd sf/jfxL u/]df

^%= k|flws/0fn] hfFra'em tyf lg/LIf0f ug{ ;Sg]M -!_ s'g} Ohfhtkqjfnfn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t s'g} sfd u/] jf gu/]sf] ;DaGwdf k|flws/0fn] cfjZos hfFra'em tyf lg/LIf0f ug{ u/fpg ;Sg]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

16

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfFra'em tyf lg/LIf0f ubf{ s'g} Ohfhtkqjfnfn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t s'g} sfd u/]sf] b]lvPdf k|flws/0fn] To:tf] OhfhtkqjfnfnfO{ o; P]g adf]lhd sf/jfO{ tyf ;hfo ug]{5 .

^^ cg';Gwfg clws[t lgo'Qm ug{ jf tf]Sg ;Sg]M -!_ o; P]g adf]lhd d'2fsf] txlssft, bfo/L /

cleof]hg ug{ k|flws/0fn] cg';Gwfg clws[t lgo'Qm ug{ jf g]kfn ;/sf/sf] s'g} clwsf/LnfO{ g]kfn ;/sf/sf] ;xdlt lnO{ cg';Gwfg clws[t tf]Sg ;Sg]5 .

-@_ o; bkmf adf]lhd lgo'Qm ePsf] jf tf]lsPsf] cg';Gwfg clws[tn] o; P]g adf]lhd d'2fsf] cleof]hg ug'{ cufl8 cg';Gwfg clws[tnfO{ vfgtnfl; ug]{, AolQmnfO{ lgoGq0fdf lng], sf/f]af/ ug{af6 /f]Sg] nufotsf] clwsf/ cg';Gwfg clws[tnfO{ x'g]5 . o; P]g adf]lhd cg';Gwfg clws[tnfO{ lg/LIf0f clws[tnfO{ ePsf ;Dk"0f{ clwsf/x? x'g]5g\ . lg/LIf0f clws[tn] k]z u/]sf] k|ltj]bgnfO{ cfwf/ ;d]t dfgL cg';Gwfg clws[tn] d'2f bfo/ ug{ ;Sg]5 .

-#_ cg';Gwfg clws[tn] o; P]g adf]lhd d'2f bfo/ ug'{ cufl8 ;DalGwt ;/sf/L jlsnsf] /fo lng' kg]{5 .

^&= lg/LIf0f clws[t lgo'Qm ug{ jf tf]Sg ;Sg]M -!_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/nfO{ k|efjsf/L agfO{ pkef]Qmfx?sf] xs lxt ;+/If0f ug]{ sfo{ ;d]tsf] nflu k|flws/0fn] tf]lsP adf]lhdsf] of]Uotf k'u]sf] JolQmnfO{ lg/LIf0f clws[t lgo'Qm ug{ jf g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ g]kfn ;/sf/sf] s'g} clws[t sd{rf/LnfO{ lg/LIf0f clws[tsf] ?kdf tf]Sg ;Sg]5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgo'Qm x'g] jf tf]lsg] lg/LIf0f clws[tsf] ;]jfsf zt{ tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

^*= lg/LIf0f, hfFra'em jf vfgtnf;L ug{ ;Sg]M -!_ s'g} 7fpFdf o; P]g ljkl/t k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ eO/x]5 eGg] ljZjf; x'g] dgfl;j dflkmssf] sf/0f ePdf jf ;f] ljifodf s'g} ph'/L k/]df lg/LIf0f clws[tn] To:tf] 7fpFdf lg/LIf0f, hfFra'em jf vfgtnf;L ug{ ;Sg]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lg/LIf0f clws[tn] lg/LIf0f, hfFra'em jf vfgtnf;L u/]sf]df tf]lsP adf]lhd k|ltj]bg tLg lbgleq k|flws/0f ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . -#_ lg/LIf0f clws[tn] lg/LIf0f, hfFra'em jf vfgtnf;L ubf{ ckgfpg' kg]{ sfo{ljlw tf]lsP adf]lhd x'g]5 . -$_ lg/LIf0f clws[tn] cGo sfd, st{Jo, clwsf/ / lg/LIf0f clws[tn] lbPsf] k|ltj]bgsf] sfof{Gjog ;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 . -%_ lg/LIf0f clws[tn] vfgtnf;Lsf] qmddf :yfgLo k|zf;g tyf k|x/L ;dIf ;xof]u dfu u/]df To:tf] ;xof]u t'?Gt pknAw u/fpg' ;DAflGwt lgsfosf] st{Jo x'g]5 .

^(= k]6«f]lnod kbfy{sf] gd"gf ;+sng tyf To;sf] k/LIf0fM -!_ Ohfhtkqjfnf, l8n/ jf v'b|f laqm]tfn] u'0f:t/lxg k]6«f]lnod kbfy{ ld;fj6 u/L jf cGo s'g} tl/sfn] u'0f:t/lxg k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ u/]sf] s'/f k|flws/0f cfkm}n] jf cGo s'g} JolQmsf] ;"rgfsf] cfwf/df, hfgsf/L k|fKt u/]df k|flws/0fn] t'?Gt lg/LIf0f clws[t v6fO{ To:tf] JolQmsf] 6}+sn/L, ;~ro e08f/, uf]bfd jf l8kf]df vfgtnf;L u/L ;f] 6}+sn/L, ;~ro e08f/, uf]bfd jf l8kf]af6 cfjZos dfqfdf To:tf] k]6«f]lnod kbfy{sf] tf]lsP adf]lhdsf] gd"gf ;+sng u/L To:tf] 6}+sn/L, ;~ro e08f/, uf]bfd jf l8kf]df lznaGbL nfxf5fk nufO{ To:tf] k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL ljt/0f /f]Sg' kg]{5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

17

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;+sng u/]sf] gd"gfnfO{ lg/LIfsn] tLg efu nufO{ tf]lsP adf]lhdsf] dfqfdf 5'§f 5'§} ef8f]df /fVg] u/L 5'6\ofO{ Ps efunfO{ cflwsfl/s k/LIf0fsf] nflu s'g} ef8f]df /fvL cfkm\gf] x:tfIf/ ;lxt lznaGbL nfxf5fk nufpg' kg]{5 . -#_ pkbkmf -!_ adf]lhd gd"gf ;+sng ubf{ lg/LIfsn] ;Dej eP ;Dd Ohfhtkqjfnf, l8n/ jf v'b|f laqm]tf jf lghsf] k|ltlglw tyf cGo JolQmnfO{ /f]xj/df /fVg' kg]{5 . -$_ pkbkmf -@_ adf]lhd 5'6\ofOPsf] gd"gf dWo] afFsL b'O{ efu 5'§} ef8f]df /fvL lg/LIf0f clws[tn] cfkm\gf] x:tfIf/ u/L lznaGbL nfxf5fk nufO{ ;~rosf] nflu Ps efu ;DalGwt Ohfhtkqjfnf, l8n/ jf v'b|f laqm]tf jf lghsf] k|ltlglw / jfFsL Ps efu k|flws/0fsf] lhDdf lbg' kg]{5 . -%_ pkbkmf -@_ adf]lhd lznaGbL nfxf5fk nufOPsf] ef8f]df /x]sf] k]6«f]lnod kbfy{sf] gd"gf k/LIf0fsf] nflu k|flws/0fn] k|of]uzfnfdf k7fpg' kg]{5 . :kli6s/0fM o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æk|of]uzfnfÆ eGgfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] u'0f:t/ k/LIf0f ug{ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] k|of]uzfnf jf lgsfo ;Demg' k5{ . -^_ pkbkmf -%_ adf]lhd gd"gf k|fKt ePdf k|of]uzfnfn] tf]lsP adf]lhd k/LIf0f tyf ljZn]if0f u/L To:tf] k]6«f]lnod kbfy{ lgwf{l/t u'0f:t/sf] eP jf gePsf] jf ld;fj6 eP jf gePsf] k|ltj]bg k|flws/0f ;dIf k]z ug]{5 . -&_ pkbkmf -^_ adf]lhd k|of]uzfnfn] u'0f:t/ k/LIf0f u/L k|ltj]bg lbFbf s] s:tf] sf/0f / cfwf/df k]6«f]lnod kbfy{ lgwf{l/t u'0f:t/ cg'?k eP jf gePsf] jf ld;fj6 ePsf] jf gePsf] xf] ;f] sf] sf/0f v'nfpg' kg]{5 . -*_ pkbkmf -^_ adf]lhdsf] k|ltj]bgsf] ljj/0f k|flws/0fn] ;DalGwt Ohfhtkqjfnf jf laqm]tfnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 . -(_ pkbkmf -*_ adf]lhdsf] ljj/0fdf lrQ ga'em\g] Ohfhtkqjfnf jf laqm]tfn] To;sf] ljj/0f k|fKt u/]sf] ;ft lbgleq pkbkmf -$_ adf]lhd cfkm";+u /x]s]f gd"gf tf]lsP adf]lhd k'gM k/LIf0f u/fpg k|flws/0f ;dIf cg'/f]w ug{ ;Sg]5 . -!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd ul/Psf] cg'/f]w dgfl;j b]lvPdf k|flws/0fn] cfkm";+u ePsf] gd"gf ;d]t /fvL k|of]uzfnf dfkm{t k'gM k/LIf0f u/fpg ;Sg]5 . -!!_ pkbkmf -!)_ adf]lhd gd"gf k/LIf0f u/fpFbf pkbkmf -^_ adf]lhd k|fKt k|ltj]bg eGbf km/s k|ltj]bg k|fKt ePdf k|flws/0fn] gd"gf k/LIf0fsf nflu tf]lsP adf]lhd ljz]if1 lgo'Qm u/L tf]lsP adf]lhd k'gM k/LIf0f u/fpg] 5 . -!@_ pkbkmf -!!_ adf]lhdsf] k/LIf0faf6 k|fKt k|ltj]bg clGtd x'g]5 .

&)= k]6«f]lnod kbfy{ hkmt x'g]M -!_ bkmf $@ adf]lhd gd"gf k/LIf0f ubf{ k]6«f]lnod kbfy{ u'0f:t/lxg jf ld;fj6 ePsf] 7xl/Pdf k|flws/0fn] To:tf] k]6«f]lnod kbfy{ hkmt u/L ;DalGwt JolQmnfO{ o; P]g adf]lhd sf/jfxL / ;hfo ug'{ kg]{5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hkmt ePsf] k]6«f]lnod kbfy{ tf]lsP adf]lhd gi6 ul/g]5 . &!= d'No ;'lr /fVg' kg]{ M k]6«f]lnod ljqm]tfn] ljlqm ljt/0f ug]{ k|To]s k]6«f]lnod kbfy{sf] yf]s / v'b|f

d'No :k:t ?kdf c+lst d'No ;'lr ljqmL :yndf ;j}n] b]Vg] :yfgdf /fVg' kg]{ 5 . &@= cg'lrt Jofkfl/s lqmofsnfk / Psflwsf/df h'g;'s} jvt hfFra'em / lgl/If0f ug{ ;Sg]M -!_ s;}n]

pkef]Qmfsf] xs lxt k|lts"n c;/ kfg]{ lsl;dn] cg'lrt Jofkfl/s lqmofsnfk ul/ /x]sf], Psflwsf/ sfod ul/ jf cGo s'g" tl/sf 4f/f k]6«f]lnod kbfy{sf] d'No tyf cfk"lt{ Joj:yfnfO{ k|efljt kfg]{ sfd ul/ /x]sf] jf sd;n k]6«f]lnod kbfy{sf] pTkfbg jf ljqmL ljt/0f ul/ /x]sf] jf of] P]g jf o; P]g cGtu{t jg]sf] lgod ljkl/t sfd sf/jfxL eO{ /x]sf] 5 eGg] lj:jf; x'g] dgfl;j sf/0f ePdf k|flws/0fn] cfjZos hfr a'em / lgl/If0f ug{ u/fpg ;lsg] 5 .

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfra'em / lgl/If0fjf6 bf]lif b]lvPsf pTkfbs, lbn/ , Ph]G6, ljqm]tf JolQm jf ;:yfnfO{ k|flws/0f jf ;DjlGwt lgsfon] o; P]g / k|rlnt sfg"g jdf]lhd cfjZos sfo{jfxL ug]{ 5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

18

&#= :j:5 k|lt:kwf{ lj?4sf sfd sf/jflxx? ug{ gx'g]M k]6«f]lnod kbfy{sf] pTkfbg jf ljt/0f ug]{ s'g} JolQm jf sDkgL jf k|lt:yfgn] k|lt:kwf{ l;ldt jf lgoGq0f ug]{ pb]Zon] To:t} lsl;dsf] k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg ug]{ jf ljqmL ljt/0f ug]{ sfo{ ug'{ x'b}g .

&$= k|e'Tj';fnL x}l;otsf] b'?kof]u ug{ gx'g]M k|e'Tj;fnL x}l;ot ePsf] s'g} k|lt:yfg , sDkgL jf JolQmn] cfkm'n] jf cfkm\gf ;Dj4 lgsfo dfkm{t s'g} a:t' jf k]6«f]lnod kbfy{sf] pTkfbg jf ljt/0f ubf{ k|lt:kwf{ lgoGq0f ug]{ pb]Zon] To:tf] x}l;otsf] b'?kof]u ug'{ u/fpg' x'b}g .

&%= k|lt:kwf{nfO{ lgoGq0f ug]{ pb]Zon] k|lti7fg ufleg jf ldNg gx'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljqmL ug]{ k|lti7fg sDkgL jf JolQmn] Psflwsf/ sfod ug]{ jf ahf/df lgoGqLt Jofkfl/s cEof; sfod ug]{ pb]Zon] ;dfg k|lqmltsf] k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ cGo k|lti7fg sDkgL jf JolQm ;+u ufleg, cfk;df ldNg PSn} jf cfkm\gf] ;xfos k|lti7fg ;+u ldnL To:tf] k|lti7fgsf] krf; k|ltzt jf ;f] eGbf jl9 z]o/ vl/b ug{ jf Joj;fo sJhf u/L u|x0f -6]s cf]e/_ ug{ kfOg] 5}g .

&^= af]nkqdf clgoldttf ug{ gx'g]M -!_ o; P]g jdf]lhdsf Ohfht kq / cg'dlt kq lnPsf s'g}klg lgsfon] ;fj{hlgs ?kdf cfJxfg u/]sf] jf]nkqdf To:tf] jf]n kq k]z ug]{ jf]n kq bftfn] k|rlnt sfg"g lakl/t jf]nkqdf clgoldttf ug'{ u/fpg' x'b}g . -@_ o; bkmfdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} k|lti7fg jf To:tf k|lt:7fgsf] ;xfos k|lti7fg ljr jf]nkq ;DjlGw Ps cfk;df ;dGjo u/L ul/Psf] sfo{df pkbkmf ! jdf]lhd sf] clgoldttf ePsf] dflgg] 5}g .

&&= Psnf}l6 sf/f]jf/ ug{ gx'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ k|lt:7fgn] Psnf}l6 sf/f]jf/

-PS;Sn'l;e l8ln8_ ug{ u/fpg x'+b}g .

&*= ahf/ l;ldt ug{ gx'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ k|lt:7fgn] aGwgo'Qm ljqmL – 6fO8 ;]ln8_ sf] sf/f]jf/ ug{ x'b}g .

&(= ed|k"0f{ lj1fkg ug{ gx'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ k|lt:7fgn] k|lt:kwf{ lgoGq0f jf l;ldt ug]{ pb]Zon] e|dk"0f{ lj1fkg ug{ u/fpg x'b}g .

*)= dfn a:t'sf] ljrng ug{ gx'g]M k|flws/0fn] s'g} c+rn lhNnf jf lglZrt :yfgdf ljqmL ljt/0fsf nflu tf]ls lbPsf] sf]6fsf] nflu pknJw ePsf] k]6«f]lnod kbfy{ cGoq nu]df jf ljqmL ljt/0f ug{ u/fpg x'+b}g .

*!= hDdf vf]l/ tyf lqmlqd cefj ug{ u/fpg gx'g]M ahf/df s'g} k]6«f]lnod kbfy{sf] lqmlqd cefj x'g] ul/ d'No j[l4 u/fO{ cg"lrt gfkmf lnO{ ahf/df ljqmL lgotn] To:tf] k]6«f]lnod kbfy{ ;+u|x ul/ ljqmL ljt/0f gul/ hDdfvf]l/ tyf lqmlqd cefj ug{ u/fpg x'+b}g .

*@= em'SofO{ ljqmL ljt/0f ug{ gx'g]M sd;n k]6«f]lnod kbfy{nfO{ c;n xf] elg , Ps k]6«f]lnod kbfy{nfO{ csf]{ xf] eGg] efg kf/L jf s'g} k]6«f]lnod kbfy{df :t/ 36g] u/L ld;fjt ul/ laqmL ljt/0f ug{ u/fpg x'+b}g .

*#= gfk / tf}n lgwf{/0f ug]{ M k|flws/0fn] k]6«f]lnod kbfy{sf] gfk / tf}nsf] ;DjGwdf cGt//fli6«o dfkb08 jdf]lhdsf] :6f088{ gfk / tf}nsf] OsfO{x? tf]Sg] 5 .

*$= gfk / tf}ndf kl/df0f / ;+1f cls+t x'g' kg]{ M k|flws/0fn] k]6«f]lnod kbfy{sf] gfk / tf}nsf] ;+1f / kl/df0f :ki6?kn] c+lst u/]sf] x'g' kg]{ 5 / tf]lsP jdf]lhd k|flws/0fjf6 ePsf] hf+rsf] :ki6 6f+rf -l;n_ nufPsf] x'g' kg]{5 .

*%= gfk / tf}n jf gfKg] tf}ng] oGq k|of]u ug{ cg'dlt kq lng' kg]{ M k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug]{ k|Tos k|lt:7fgn] gfk tf}n jf gfkg] tf}ng] oGq k|of]u ug{ tf]lsPsf] ;do leq tf]lsPsf] b:t't lt/L cfkm\gf] gfd btf{ u/fO{ k|flws/0fjf6 cg'dlt kq lng' kg]{ 5 .

*^= cg'dlt kq M k|flws/0fn] k]6«f]lnod kbfy{sf] gfk / tf}nsf] ;+1f / kl/df0f :ki6?kn] c+lst u/]sf] x'g' kg]{ 5 / tf]lsP jdf]lhd k|flws/0fjf6 ePsf] hf+rsf] :ki6 6f+rf -l;n_ nufPsf] x'g' kg]{5 .

*& jftfj/0fLo k/LIf0f jf jftfj/0fLo k|efj d"NofÍg ug'{ kg]{ M o; P]g adf]lhd Ohfht kqjfnf jf

cg'dlt kqjfnfn] tf]lsP adf]lhd jftfj/0fLo k/LIf0f tyf jftfj/0fLo k|efj d"NofÍg ug'{ u/fpg' kg]{5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

19

kl/R5]b – !!

;hfo ;DaGwL Joj:yf

**= ;hfo x'g] M -!_ b]xfosf] s;'/ ug]{nfO{ b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g] 5 . -s_ k]6«f]lnod sfo{ / k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug{ jfwf lj/f]w u/]df jf x8\tfn u/]

u/fPdf ltg b]lv kfFraif{ ;Dd s}b / Ps nfv ?k}ofF b]lv bz nfv ?k}ofF ;Dd hl/jfgf,

-v_ k]6«f]lnod kbfy{ /x]sf] 6}+sn/L, 6\ofÍ -sG6]g/_, ;~ro e08f/ tyf ;~ro l8kf] jf kfOknfOg jf ef}lts ;+/rgfdf s'g} lsl;dsf] Iflt k'¥ofPdf tLg b]lv kfFr aif{ ;Dd s}b / ljuf] adf]lhdsf] hl/jfgf,

-u_ g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt glnO{ k]6«f]lnod kbfy{ lgsf;L u/]df lgsf;L u/]sf] k]6«f]lnod kbfy{sf] ljuf] sfod u/L ;f] ljuf]sf] bf]Aa/ hl/jfgf / ljuf] sfod ug{ g;lsPsf]df lgsf;L ul/Psf] kl/0ffd x]/L Ps nfv ?k}ofF b]lv bz nfv ?k}ofF ;Dd hl/jfgf / Ps b]lv ltg aif{ ;Dd s}b,

-3_ k|flws/0fn] lgwf{/0f u/]sf] clwstd d"No ;LdfeGbf a9L d"No lnO{ k]6«f]lnod kbfy{ laqmL ljt/0f u/]df s;'/sf] dfqf x]/L b'O{ nfv b]lv kfFr ;Dd hl/jfgf,

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg cfuhgL, rf]/L, 8s}tL, tf]8kmf]8 jf ljWj+;fTds sfd sf/jfxL u/L IftL k'¥ofPsf]df pk/f]Qm adf]lhdsf] ;hfosf] cltl/Qm kfFr jif{ ;Dd s}b jf kfFr nfv ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

*(= k|flws/0fn] hfFra'em tyf lg/LIf0f ubf{ bf]ifL b]lvPdf ;hfo x'g] -!_ s'g} Ohfhtkqjfnf /

cg'dltdqjfnfn] dfu, cfk"lt{ jf d"Nodf k|efj kfg{sf nflu of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t s'g} sfd u/] jf gu/]sf] ;DaGwdf k|flws/0fn] cfjZos hfFra'em tyf lg/LIf0f ubf{ bf]ifL b]lvPdf pQm sf/jfxL ug]{ u/fpg]nfO{ tLg jif{;Dd s}b jf kfFr nfv;Dd h/Ljfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .

()= k]6«f]lnod kbfy{ hkmt eO{ ;hfo x'g]M gd"gf k/LIf0f ubf{ k]6«f]lnod kbfy{ u'0f:t/lxg jf ld;fj6 ePsf] 7xl/Pdf k|flws/0fn] To:tf] k]6«f]lnod kbfy{ hkmt u/L ;DalGwt JolQmnfO{ tLg b]lv kfFr jif{;Dd s}b / kfFr nfv ?k}Fofb]lv bz nfv ?k}of;Dd h/Ljfgf x'g ;Sg]5 .

(!= d'No ;'lr g/fv]df ;hfo x'g] M k]6«f]lnod ljqm]tfn] ljlqm ljt/0f ug]{ k|To]s k]6«f]lnod kbfy{sf] yf]s / v'b|f d'No :ki6 ?kdf c+lst d'No ;'lr ljqmL :yndf ;j}n] b]Vg] :yfgdf g/fv]df Ps b]lv tLg jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

(@= :j:5 k|lt:kwf{ lj?4sf sfd sf/jfxL u/]df ;hfo x'g] M k]6«f]lnod kbfy{sf] pTkfbg jf ljt/0f ug]{ s'g} JolQm jf sDkgL jf k|lti7fgn] k|lt:kwf{ l;ldt jf lgoGq0f ug]{ pb]Zon] To:t} lsl;dsf] k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg ug]{ jf ljqmL ljt/0f ug]{ sfo{ u/]df b'O{ b]lv rf/ jif{;Dd s}b / Ps nfv b]lv kfFr nfv;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

(#= k|e'TjzfnL x}l;otsf] b'?kof]u u/]df ;hfo x'g]M k|e'Tj;fnL x}l;ot ePsf] s'g} k|lti7fg , sDkgL jf JolQmn] cfkm'n] jf cfkm\gf ;Dj4 lgsfo dfkm{t s'g} a:t' jf k]6«f]lnod kbfy{sf] pTkfbg jf ljt/0f ubf{ k|lt:kwf{ lgoGq0f ug]{ pb]Zon] To:tf] x}l;otsf] b'?kof]u u/] u/fPdf To:tf] AoQmLnfO{ ^ dxLgf;Dd s}b / Ps nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

($= k|lt:kwf{nfO{ lgoGq0f ug]{ pb]Zon] k|lt:7fg ufe]df jf ldnfPdf ;hfo x'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljqmL ug]{ k|lti7fg sDkgL jf JolQmn] Psflwsf/ sfod ug]{ jf ahf/df lgoGqLt Jofkfl/s cEof; sfod ug]{ p2]Zon] ;dfg k|s[ltsf] k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ cGo k|lti7fg sDkgL jf JolQm ;+u ufleg , cfk;df ldNg PSn} jf cfkm\gf] ;xfos k|lt:7fg ;+u ldnL To:tf] k|lti7fgsf] krf; k|ltzt jf ;f] eGbf jl9 z]o/ vl/b ug{ jf Joj;fo sJhf u/L u|x0f -6]s cf]e/_ u/] u/fPdf To:tf] ug]{ u/fpg] AolQmnfO{ Ps jif{b]lv tLg jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

(%= af]nkqdf clgoldttf u/]df ;hfo x'g]M -!_ o; P]g jdf]lhdsf Ohfht kq / cg'dlt kq lnPsf s'g}klg lgsfon] ;fj{hlgs ?kdf cfJxfg u/]sf] jf]nkqdf To:tf] jf]n kq k]z ug]{ jf]n kq bftfn]

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

20

jf]nkqdf clgoldttf u/] u/fPdf To:tf] af]nkq ab/ u/L s;'/bf/ AolQmnfO{ Ps b]lv tLg jif{;Dd s}b / Ps nfvf ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

(^= Psnf}l6 sf/f]jf/ u/]df ;hfo x'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ k|lti7fgn] Psnf}l6 sf/f]jf/ -PS;Sn'l;e l8ln8_ u/] u/fPdf ;DalGwt AolQmnfO{ b'O{ b]lv rf/ jif{;Dd s}b / kfFr nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

(&= ahf/ l;ldt u/]df ;hfo x'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ k|lti7fgn] aGwgo'Qm ljqmL -6fO8 ;]ln8_ sf] sf/f]jf/ u/] u/fPdf Psb]lv tLg jif{;Dd s}b / Ps nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

(*= ed|k"0f{ lj1fkg u/]df ;hfo x'g]M s'g} k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg jf ljt/0f ug]{ k|lt:7fgn] k|lt:kwf{ lgoGq0f jf l;ldt ug]{ pb]Zon] e|dk"0f{ lj1fkg u/] u/fPdf b'O{ jif{;Dd s}b / b'O{ nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

((= dfn a:t'sf] ljrng u/] u/fPdf ;hfo x'g]M k|flws/0fn] s'g} c+rn lhNnf jf lglZrt :yfgdf ljqmL ljt/0fsf nflu tf]ls lbPsf] sf]6fsf] nflu pknJw ePsf] k]6«f]lnod kbfy{ cGoq nu]df jf ljqmL ljt/0f u/] u/fPdf To:tf] k]6«f]lnod kbfy{ hkmt u/L b'O{ jif{;Dd s}b / b'O{ nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g] 5 .

!))= hDdf vf]l/ tyf s[lqd cefj u/] u/fPdf ;hfo x'g]M ahf/df s'g} k]6«f]lnod kbfy{sf] s[lqd cefj x'g] ul/ d'No j[l4 u/fO{ cg"rLt gfkmf lnO{ ahf/df ljqmL ug]{ lgotn] To:tf] ;+u|x ul/ ljqmL ljt/0f ul/ hDdfvf]l/ tyf s[lqd cefj u/] u/fPdf b'O{ jif{;Dd s}b / b'O{ nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

!)!= em'SofO{ ljqmL ljt/0f ug{ gx'g]M sd;n k]6«f]lnod kbfy{nfO{ c;n xf] elg , Ps k]6«f]lnod kbfy{nfO{ csf]{ xf] eGg] efg kf/L jf s'g} k]6«f]lnod kbfy{df :t/ 36g] u/L ld;fjt ul/ laqmL ljt/0f ug{ u/fpg x'+b}g .

!)@= gfk / tf}n jf gfKg] tf}ng] oGq k|of]u ug{ cg'dlt glnO{ u/]df ;hfo x'g] M k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ug]{ k|Tos k|lt:7fgn] gfk tf}n jf gfkg] tf}ng] oGq k|of]u ug{ tf]lsPsf] ;do leq tf]lsPsf] b:t't lt/L cfkm\gf] gfd btf{ u/fO{ k|flws/0fjf6 cg'dlt kq glnO{ u/] u/fPdf b'O{ jif{;Dd s}b / b'O{ nfv ?k}of;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

!)#= 6fFrf -l;n_ gnufO{ gfk / tf}n ug{ gx'g] M -!_ k|flws/0fn] k]6«f]lnod kbfy{sf] gfk / tf}nsf] ;+1f /

kl/df0f :ki6?kn] c+lst u/]sf] x'g' kg]{ 5 / tf]lsP jdf]lhd k|flws/0fjf6 ePsf] hf+rsf] :ki6 6f+rf -l;n_ nufO{ dfq k]6«f]lnod kbfy{sf] gu/]df tLg jif{;Dd s}b / tLg nfv ?k}of;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

!)$= xfgL gf]S;fgLsf] /sd c;'n pk/ x'g] M s;}n] o; bkmf adf]lhdsf] s;'/ x'g] s'g} sfd sf/jfxL u/L

s;}nfO{ s'g} lsl;dsf] xfgL gf]S;fgL k'¥ofPdf k|flws/0fn] To:tf] xfgL gf]S;fgL ug]{ JolQmaf6 xfgL gf]S;fgLsf] /sd c;'n u/L ;DalGwt kIfnfO{ Ifltk"lt{ e/fO{ lbg]5 .

!)% nfk/jfxLdf ;hfo x'g] M cg'dltkq jfnf / Ohfhtkqjfnf;+u ;DalGwt sDkgLsf ;~rfns jf sd{rf/Lsf] nfk/jfxL jf k|ToIf ;+nUgtfaf6 s'g} s;'/ ePsf]df To:tf] s;'/ ug]{ ;~rfns jf sd{rf/LnfO{ o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 .

!)^ cGo sfd sf/jfxL u/]df ;hfo x'g] M of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t cGo s'g} sfd sf/jfxL u/]df Ps jif{b]lv tLg jif{;Dd s}b jf tLg nfv ?k}Fof;Dd h/Ljfgf x'g]5 .

!)& bf]Aa/ ;hfo x'g] M o; bkmf adf]lhd Psk6s ;hfo kfO;s]sf]n] k'gM ;f]xL s;'/ u/]df ;f] pkbkmf

adf]lhd x'g] ;hfosf] bf]Aa/ ;hfo x'g]5 . !)* h/Ljfgf k|flws/0fn] ug{ ;Sg] M -!_ o; bkmf adf]lhd h/Ljfgf x'g] egL tf]lsPsf Aoj:yfx?df

k|flws/0fn] z'? sf/jfxL u/L h/Ljfgf tf]sL c;'n pk/ u/L s}bsf xsdf cfk}mn] lg0f{o u/L c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 . o;/L k|flws/0fn] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'em\g]n] ;f] lg0f{o ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 . k'g/fj]bg cbfntsf] lg0f{o clGtd x'g]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg ubf{ k|flws/0fn] tf]s]sf] h/Ljfgfsf] krf; k|ltztn] x'g] gub} /sd w/f}6L /fvL k'g/fj]bg ug'{ kg]{5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

21

!)( d'2fsf] txlssft / bfo/L M o; bkmf adf]lhd h/Ljfgf tyf s}b b'a} ;hfosf nflu k|flws/0fn] hfFra'em txlssft u/L u/fO{ cg';Gwfg clws[t dfk{mt ;DalGwt lhNnf cbfntdf cleof]u kq bfo/ ug]{5 .

kl/R5]b – !@ sf]if / n]vfk/LIf0f

!!)= k|flws/0fsf] sf]ifM -!_ k|flws/0fsf] cfkm\gf] Pp6f 5'§} sf]if x'g]5 / ;f] sf]ifdf b]xfosf /sdx? /xg]5gM–

-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt /sd, -v_ ljb]zL ;/sf/, cGt/f{li6«o ;+3 jf ;+:yfaf6 C0f, cg'bfg jf ;xof]u jfkt k|fKt

/sd, -u_ Ohfhtkqjfnf ;+u ;]jf z'Ns jfkt k|fKt /sd, -3_ Ohfhtkq b:t'/ tyf gljs/0f b:t'/ jfkt k|fKt /sd, -ª_ cGo s'g} ;|f]taf6 k|fKt /sd .

-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd /sd k|fKt ug'{ cl3 k|flws/0fn] g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lng' kg]{5 . -#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|flws/0fnfO{ k|fKt x'g] ;Dk"0f{ /sd g]kfnsf] s'g} jfl0fHo a}+sdf vftf vf]nL hDd ul/g]5 . -$_ k|flws/0fsf] ;Dk"0f{ vr{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifaf6 Joxf]l/g]5 . -%_ k|flws/0fsf] sf]ifsf] ;~rfng tf]lsP adf]lhd x'g]5 .

!!!= z'Ns p7fpg ;Sg]M k|flws/0fn] cg'dltkq jfnf / Ohfhtkqjfnf;+u k]6«f]lnod kbfy{ pTkfbg, k|zf]wg, k}7f/L ubf{sf] jvtsf] kl/df0fdf tf]lsP adf]lhdsf] /sd z'Nssf] ?kdf c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .

!!@= n]vf / n]vfk/LIf0fM -!_ k|flws/0fsf] cfo Joosf] n]vf k|rlnt sfg"g adf]lhd /flvg]5 .

-@_ k|flws/0fn] tf]lsP adf]lhd cfGtl/s n]vfk/LIf0f tyf cfGtl/s lgoGq0f ug'{ u/fpg' kg]{5 . -#_ k|flws/0fsf] cfo Joosf] n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfsaf6 x'g]5 .

kl/R5]b – !# ljljw

!!$= d"No lgwf{/0f ug]{ M -!_ k|flws/0fn] k]6«f]lnod kbfy{sf] vl/b d"No, k}7f/L ubf{ nfu]sf] vr{, 9'jfgL tyf

;~ro vr{ Ohfhtkqjfnfn] k|fKt ug]{ dgfl;j k|ltkmn nufot tf]lsP adf]lhdsf cGo cfwf/df k]6«f]lnod kbfy{sf] clwstd yf]s tyf v'b|f laqmL d"No lgwf{/0f ug]{5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd d"No lgwf{/0f ubf{ 7fpF ljz]ifsf] cfwf/df ;dfg jf 5'§f 5'§} d"No lgwf{/0f ug{ ;lsg]5 . -#_ pkbkmf -!_ adf]lhd d"No lgwf{/0f ubf{ k]6«f]lnod kbfy{sf] ;j{;'netf / pkef]Qmfsf] lxt ;d]tnfO{ d"No lgwf{/0fsf] cfwf/ agfpg' kg]{5 . -$_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|flws/0fn] lgwf{/0f u/]sf] clwstd d"Nosf] clwgdf /xL Ohfhtkqjfnfn] k]6«f]lnod kbfy{sf] d"No lgwf{/0f ug]{5 . -%_ s;}n] kflg pkbkmf -!_ adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] clwstd laqmL d"No eGbf a9L d"No lnO{ k]6«f]lnod kbfy{sf] laqmL ljt/0f ug{ kfpg] 5}g .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

22

!!%= g]kfn ;/sf/n] pko'Qm Joj:yf ug{ ;Sg]M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg g]kfn ;/sf/n] cfly{s ?kdf ljkGg ju{sf nflu jf g]kfnsf] s'g} vf; ef}uf]lns If]qsf pkef]Qmfsf] xs lxtsf] nflu To:tf ju{sf JolQm jf pkef]Qmfn] k|of]u ug]{ s'g} vf; lsl;dsf] k]6«f]lnod kbfy{sf] d"No lje]b u/L tf]Sg' kg]{ cj:yf k/]df :yfgLo lgsfo dfkm{t lje]b d"Nodf k]6«f]lnod kbfy{ laqmL ug{ / To;/L laqmL ul/Psf] k]6«f]lnod kbfy{sf] d"No ;dfof]hgsf] nflu k|flws/0f dfkm{t pko'Qm Joj:yf ug{ ;Sg]5 .

!!^= jflif{s k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{M -!_ k|flws/0fn] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq b]xfosf s'/fx? ;d]t ;dfj]z u/L g]kfn ;/sf/ ;dIf jflif{s k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5M– -s_ k|flws/0fsf] cfDbfgL / vr{sf] ljj/0f, -v_ k|flws/0fn] jif{e/L cfkm"n] ;Dkfbg u/]sf] sfdsf] ljj/0f / ;f]sf] nflu nfu]sf] k|zf;sLo vr{,

-u_ cfufdL jif{sf] sfo{of]hgf / To;sf] nflu cfjZos kg]{ cg'dflgt ah]6 tyf ;f]sf] ;|f]t, -3_ tf]lsP adf]lhdsf cGo ljj/0f . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k|ltj]bg g]kfn ;/sf/n] cfjZostf cg';f/ k|To]s jif{ k|flws/0fnfO{ k|sfzg ug{ nufpg ;Sg]5 .

!!&= zky lng' kg]{M cWoIf tyf ;b:on] cfkm\gf] kbLo bfloTj ;DxfNg' cufj} cg';"rLdf pNn]v eP adf]lhdsf] 9fFrfdf zky lng' kg]{5 .

!!*= pkk|flws/0f u7g ug{ ;Sg]M -!_ k|flws/0fn] cfkm"n] ug'{ kg]{ sfd sf/jfxL ;'rf? ?kn] ug{sf] nflu cfjZostf cg';f/ pk k|flws/0f u7g ug{ ;Sg]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t pk k|flws/0fsf] sfd, st{Jo / clwsf/ tyf sfo{ljlw k|flws/0fn] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .

!!(= k|flws/0fsf] l;kmfl/; clgjfo{ x'g] M o; P]g cGtu{t ;+:yflkt x'g] k|lti7fg jf sDkgLsf] btf{, vf/]hL, laleGg k|fjwfgdf x]/km]/, ;+rfns x]/km]/ nufotsf laifodf sDkgL btf{ ubf{ jf pk/f]Qm n]lvP adf]lhd nufot sDkgLsf] Ohfht kq nufot k|bfg ubf{ jf k|fjwfgx? x]/k]m/ jf ;+zf]wg jf vf/]hL ug'{ kbf{ pBf]u laefu, sDkgL /lh:6«f/sf] sfof{no jf g]kfn ;/sf/sf ;DalGwt lgsfox?n] clgjfo{ ?kdf k|flws/0fsf] l;kmfl/; adf]lhd ug'{ u/fpg' kg]{5 .

!@)= k||flws/0fsf] sfd sf/afxL ab/ gx'g] M k|flws/0fsf] s'g} ;b:osf] :yfg l/Qm /x]sf] jf k|flws/0fsf] u7gdf s'g} q'l6 ePsf] sf/0fn] dfq k|flws/0faf6 eP u/]sf sfd sf/afxL ab/ x'g] 5}g . !@!= d'2f grnfOg] M k|flws/0fn] jf k|flws/0fsf] s'g} ;b:o jf sd{rf/Ln] jf k|flws/0fåf/f v6fOPsf] jf

clwsf/ k|Tofof]hg u/]sf] s'g} sd{rf/L jf sfof{non] o; P]g cGtu{t c;n lgotn] u/]sf] s'g} sfd sf/afxLsf] ;DaGwdf s'g} cbfntdf d'2f rnfOg] 5}g .

!@@= afwf c8\rg km'sfpg] clwsf/ M -!_ o; P]gsf] sfof{Gjog ug{ s'g} afwf c8\sfp k/]df g]kfn ;/sf/n] ;f] afwf c8\sfp km'sfpsf] nflu g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L o; P]gsf] Joj:yf;+u gafl´g] u/L cfjZos cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 . -@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ul/Psf] k|To]s cfb]z oyf;+ej hfF8f] ;+;b ;dIf /fVg' kg]{5 . !@#= clwsf/ k|Tofof]hgM -!_ k|flws/0fn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt

clwsf/x?dWo] cfjZostf cg';f/ s]xL clwsf/ cWoIf, ;b:o, bkmf %# adf]lhd ul7t pk k|flws/0f, k|flws/0fsf] s'g} clws[t sd{rf/L jf lg/LIf0f clws[tnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 . -@_ cWoIfn] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt ePsf] clwsf/dWo] cfjZostf cg';f/ s]xL clwsf/ k|flws/0fsf] s'g} clws[t sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .

!@$= k'g/fa]bgM -!_ k|flws/0fn] o; P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd u/]sf] lg0f{o tyf ;hfo pk/ k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg nfUg] 5 . !@% d'2f x]g]{ clwsf/L M k|flws/0f jfbL jf k|ltjfbL ePdf d'2fsf] z'? sf/jfxL / +lsgf/f ug]{ clwsf/

k'g/fj]bg cbfntnfO{ x'g]5 .

अनसुचूी – ५ प्रस्तावित मस्यौदा

23

!@^= ;/sf/ jfbL x'g]M o; P]g adf]lhd ;hfo x'g] d'2fsf] g]kfn ;/sf/ jfbL x'g]5 / To:tf] d'2f ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL ! df k/]sf] dflgg]5 .

!@&= k|rlnt sfg"g adf]lhd d'2f rnfpg jfwf gkg]{M o; P]g adf]lhd s;'/ 7xl/g] sfd sf/jfxL cGo sfg"g cGtu{t klg s;'/ 7xl/g] /x]5 eg] To:tf] sfg"g adf]lhd d'2f rnfpg o; P]gdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] jfwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .

!@*= lgb]{zg lbg ;Sg]M -!_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ;DaGwdf g]kfn ;/sf/n] k|flws/0fnfO{ cfjZos

lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ k|flws/0fsf] st{Jo x'g]5 . -@_ k]6«f]lnod kbfy{sf] sf/f]jf/ ;DaGwdf Ohfhtkqjfnf, l8n/ tyf v'b|f laqm]tfnfO{ k|flws/0fn] cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt Ohfhtkqjfnf, l8n/ tyf v'b|f laqm]tfsf] st{Jo x'g]5 .

!@(= g]kfn ;/sf/;+u ;Dks{M k|flws/0fn] g]kfn ;/sf/;+u ;Dks{ /fVbf afl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfno dfkm{t /fVg' kg]{5 .

!#)= lgod tyf ljlgod agfpg] clwsf/M -!_ o; P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ g]kfn ;/sf/n] cfjZos

lalgod, lgb]{lzsf agfO{ nfu' ug{ ;Sg]5 . -@_ k|flws/0fn] of] P]g tyf o; cGtu{t ag]sf] lgodsf] clwgdf /xL cfjZos ljlgod agfpg

;Sg]5 . !#! = vf/]lh / arfpM -!_ g]kfn k]6«f]lnod P]g @)$) vf/]h ul/Psf] 5 . -@_ o; P]gdf n]lvPsf s'/fx? o; P]g adf]lhd g} x'g]5g\ . o; P]gdf gn]lvPsf s'/fx? dfq

k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g]5g\ . -#_ of] P]g nfu' x'g cl3 g]kfn k6«f]lnod P]g @)$) adf]lhd eP u/]sf sfd sf/jfxLx? o;} P]g

adf]lhd eP u/]sf] dflgg] 5 .

cg';"rL -bkmf ^-5_ ;Fu ;DalGwt_

zky

d ============================================ O{Zj/nfO{ ;fIfL /fvL÷;To lgi7fk"j{s zky lnG5' ls k|flws/0fsf] cWoIf÷;b:osf] x}l;otn] dnfO{ ;'lDkPsf] lhDd]jf/L / st{Jo kfng ubf{ s;}sf] 8/, qf;, df]nflxhf, kIfkft, å]if jf nf]edf gk/L tyf OdfGbf/Lk"j{s ug]{5' / cfkm\gf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf hfgsf/L x'g cfPsf] uf]Ko s'/f k|rlnt sfg"gsf] kfngfsf] l;nl;nfdf jfx]s cfkm\gf] kbdf axfn /x]sf] jf g/x]sf] h'g;'s} cj:yfdf s;}nfO{ s'g} klg dfWodaf6 k|s6 ug]{ 5}g .