Elaboração Do Projeto de Execução e Estudo de Impacte Ambiental Do Circuito Hidráulico Roxo-Sado e Respetivo Bloco de Rega - RNT2649

Embed Size (px)

Citation preview

  • Elaborao do Projeto de Execuo e Estudo de Impacte Ambiental do Circuito Hidrulico Roxo-Sado e Respetivo Bloco de Rega NOTA TCNICA N 1 - ESTUDO COMPARATIVO DE ALTERNATIVAS Turstico 3. Infra-estruturas Gerais

    Estudo de Impacte Ambiental

    Volume 1 Resumo No Tcnico Maio 2013

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

    APRESENTAO

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

    PROJETO DE EXECUO

    E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E

    RESPETIVO BLOCO DE REGA

    ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL SISTEMA ROXO-SADO

    VOLUME 1 RESUMO NO TCNICO

    APRESENTAO

    No mbito da prestao de servios para a elaborao do Projeto de Execuo e Estudo de Impacte

    Ambiental do Circuito Hidrulico Roxo-Sado e Respetivo Bloco de Rega, o consrcio formado pelas

    empresas CENOR Projetos de Engenharia, Lda. e CINGRAL Consultora de Ingeniera apresenta,

    EDIA, Empresa de Desenvolvimento e Infraestruturas do Alqueva, S.A., o Volume 1 (Resumo No

    Tcnico) do Estudo de Impacte Ambiental do Sistema Roxo-Sado.

    Lisboa, maio de 2013

    O Coordenador

    ___________________________

    Joo Afonso (Engenheiro Civil, Especialista AHRH)

    (Insc. na O.E. sob o n 27936)

    A Equipa Tcnica

    ___________________________

    Sofia Antunes (Engenheira do Ambiente)

    (Insc. na O.E. sob o n 44297)

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

    NDICES

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

    NDICE GERAL

    Volume 1 Resumo No Tcnico

    Volume 2 Relatrio

    Volume 3 Anexos

    Volume 4 Peas Desenhadas

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

    NDICE DO VOLUME 1

    Pg.

    TEXTO

    1 - INTRODUO ................................................................................................................................ 1

    2 - OBJETIVOS E JUSTIFICAO DO PROJETO ............................................................................. 1

    3 - DESCRIO DO PROJETO .......................................................................................................... 6

    4 - CARATERIZAO DO AMBIENTE AFECTADO PELO PROJETO ............................................ 10

    4.1 - CLIMA E MICROCLIMA ......................................................................................................... 10

    4.2 - GEOLOGIA E GEOMORFOLOGIA ........................................................................................... 10

    4.3 - SOLOS ............................................................................................................................... 11

    4.4 - USOS DO SOLO .................................................................................................................. 12

    4.5 - RECURSOS HDRICOS ......................................................................................................... 12

    4.6 - QUALIDADE DO AR.............................................................................................................. 14

    4.7 - AMBIENTE SONORO ............................................................................................................ 15

    4.8 - RESDUOS .......................................................................................................................... 15

    4.9 - ECOLOGIA .......................................................................................................................... 15

    4.10 - PAISAGEM ......................................................................................................................... 17

    4.11 - SOCIOECONOMIA ............................................................................................................... 19

    4.12 - AGROSSISTEMAS ............................................................................................................... 19

    4.13 - ORDENAMENTO DO TERRITRIO E CONDICIONANTES AO USO DO SOLO ................................ 20

    4.14 - PATRIMNIO HISTRICO-CULTURAL .................................................................................... 21

    5 - EVOLUO PREVISVEL DO AMBIENTE AFETADO NA AUSNCIA DO PROJETO .............. 22

    6 - IDENTIFICAO E AVALIAO DOS IMPACTES AMBIENTAIS .............................................. 23

    6.1 - CLIMA E MICROCLIMA ......................................................................................................... 23

    6.2 - GEOLOGIA E GEOMORFOLOGIA ........................................................................................... 23

    6.3 - SOLOS ............................................................................................................................... 26

    6.4 - USOS DO SOLO .................................................................................................................. 26

    6.5 - RECURSOS HDRICOS ......................................................................................................... 27

    6.6 - QUALIDADE DO AR.............................................................................................................. 34

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

    6.7 - AMBIENTE SONORO ............................................................................................................ 34

    6.8 - RESDUOS .......................................................................................................................... 35

    6.9 - ECOLOGIA .......................................................................................................................... 36

    6.10 - PAISAGEM ......................................................................................................................... 37

    6.11 - SOCIOECONOMIA ............................................................................................................... 38

    6.12 - AGROSSISTEMAS ............................................................................................................... 39

    6.13 - ORDENAMENTO DO TERRITRIO E CONDICIONANTES AO USO DO SOLO ................................ 39

    6.14 - PATRIMNIO HISTRICO-CULTURAL .................................................................................... 40

    7 - IMPACTES CUMULATIVOS ......................................................................................................... 42

    8 - MEDIDAS DE MITIGAO .......................................................................................................... 43

    9 - IMPACTES RESIDUAIS ............................................................................................................... 44

    10 - PROGRAMAS DE MONITORIZAO ......................................................................................... 45

    11 - LACUNAS TCNICAS E/OU DE CONHECIMENTO ................................................................... 45

    12 - CONCLUSES ............................................................................................................................. 45

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

    TEXTO

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4295_0202.348.017_33A

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 1 4295_0202.348.017_33A

    1 - INTRODUO

    Este Resumo No Tcnico (RNT) um volume independente, que integra o Estudo de Impacte

    Ambiental (EIA) do Projeto de Execuo do Circuito Hidrulico Roxo-Sado e Respetivo Bloco de

    Rega, promovido pela EDIA - Empresa de Desenvolvimento e Infra-estruturas do Alqueva, S.A, e que

    pretende resumir as principais informaes constantes no EIA para o pblico em geral.

    Tendo em conta que o RNT constitui um documento de grande divulgao, caso se pretenda obter

    informaes mais aprofundadas sobre os efeitos que a concretizao do projeto implicar no

    ambiente, dever ser consultado o EIA, o qual estar disponvel para consulta nas Cmaras

    Municipais de Santiago do Cacm e de Aljustrel e na Agncia Portuguesa do Ambiente (APA),

    situada em Lisboa.

    2 - OBJETIVOS E JUSTIFICAO DO PROJETO

    Com reduzidos ndices de pluviosidade, o Alentejo apresenta carncia de gua, a qual tem

    constitudo um dos principais entraves ao seu desenvolvimento, condicionando o abastecimento de

    gua para consumo humano e a modernizao da agricultura (atividade que na regio assume um

    peso superior ao resto do Pas).

    O Empreendimento de Fins Mltiplos do Alqueva (EFMA), classificado de interesse nacional pelo

    Decreto-Lei n. 33/95, de 11 de fevereiro, o maior investimento alguma vez realizado no Alentejo.

    Este projeto, centrado na barragem de Alqueva (construda no rio Guadiana) e com uma rea de

    influncia direta de cerca de 10.000 km2, distribuda por 20 concelhos dos distritos de Beja, vora,

    Setbal e Portalegre, abre perspetivas nicas ao relanamento do desenvolvimento econmico e

    social do Alentejo, criando condies para um aumento do Produto Interno Bruto (PIB) regional

    atravs:

    Da criao de novos investimentos e no desenvolvimento de novas atividades econmicas;

    Da integrao e complementaridade de projetos e de atividades;

    Da criao e qualificao do emprego;

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 2 4295_0202.348.017_33A

    Da marca Alqueva como referncia de qualidade de produtos e servios;

    Do espao Alqueva como referncia de inovao e de tecnologia.

    O EFMA igualmente um projeto sustentvel de base regional:

    Apoiando o tecido social, empresarial e institucional da regio;

    Mantendo e valorizando o carcter, cultura e identidade regional;

    Promovendo Alqueva como paradigma da qualidade ambiental;

    Gerando critrios de competitividade e de rentabilidade dos investimentos.

    Desta forma, o EFMA afigura-se como um instrumento estruturante e mobilizador de um diversificado

    conjunto de atividades, sustentado num processo de Desenvolvimento Integrado, com base no qual

    sero criadas condies para uma inverso do estado atual da Regio.

    Na sua configurao atual o EFMA visa o seguinte conjunto de objetivos:

    O fornecimento dos volumes de gua necessrios concretizao dos projetos de regadio

    previstos no Plano de Rega do Alentejo;

    A produo de energia;

    O abastecimento de gua para consumo humano e industrial na sua rea de influncia.

    A componente de regadio do EFMA operacionalizada atravs do Sistema Global de Rega de

    Alqueva (SGRA), que beneficia uma rea com cerca de110.000 ha, sendo constitudo por um

    conjunto de 68 barragens, reservatrios e audes, 380 km de rede primria, 1.577 km de extenso de

    condutas na rede secundria, 52 estaes elevatrias, 5 centrais mini-hdricas e 1 central

    fotovoltaica. O SGRA divide-se em trs subsistemas, de acordo com as diferentes origens de gua,

    nomeadamente:

    Subsistema de Alqueva - com origem de gua na albufeira de Alqueva, desenvolve-se a

    Oeste de Beja e Alentejo Central e abrange uma rea total regada de 60.000 ha;

    Subsistema do Ardila - situa-se na margem esquerda do Guadiana, tem como origem de

    gua a albufeira de Pedrgo e desenvolve-se entre as povoaes de Moura, Brinches, Pias

    e Serpa, abrangendo uma rea total regada de 30.000 ha.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 3 4295_0202.348.017_33A

    Subsistema de Pedrgo - com origem de gua na albufeira de Pedrgo, na margem direita

    do Guadiana, desenvolve-se a Este de Beja, abrangendo uma rea total regada de e

    20.000 ha.

    O projeto em anlise insere-se no Subsistema de Alqueva, o qual se inicia na Estao Elevatria dos

    lamos, situada na margem direita da albufeira de Alqueva, desenvolvendo-se na margem direita do

    rio Guadiana.

    A albufeira do Roxo alimenta o Canal Condutor Geral do Roxo que a origem de gua para o

    Sistema Roxo-Sado, em apreo neste EIA.

    Esta albufeira a origem de gua para rega do Aproveitamento Hidroagrcola do Roxo, sendo

    tambm utilizada para abastecimento industrial e para abastecimento de gua para consumo humano

    (efetuados a partir de tomadas de gua independentes da tomada de gua para rega).

    O Aproveitamento Hidroagrcola do Roxo permitiu a reconverso de milhares de hectares de sequeiro

    em regadio numa faixa de terreno entre Montes Velhos e o rio Sado, tendo sido concebido para ser

    construdo em duas fases. Na primeira fase seriam regados 4.960 ha com gua da albufeira da

    Barragem do Roxo. Na segunda fase a rea beneficiada seria alargada, prevendo-se ainda a ligao

    ao Permetro de Rega de Campilhas e Alto Sado, bem como ao Sistema Adutor de Morgavl

    (abastecimento ao Complexo Industrial de Sines), aproveitando as disponibilidades do rio Guadiana,

    ao qual ficaria ligado atravs do sistema hidrulico do EFMA.

    A rea atualmente beneficiada de 5.041 ha e engloba manchas dos concelhos de Santiago do

    Cacm (331 ha), de Ferreira do Alentejo (645 ha) e de Aljustrel (4.065 ha). O permetro desenvolve-

    se de forma relativamente compacta em ambas as margens da ribeira do Roxo, desde a barragem

    at prximo do Aproveitamento Hidroagrcola do Alto Sado, sendo beneficiados 4.203 ha na margem

    direita e 838 ha na margem esquerda.

    Recentemente foi realizada a reconverso do Bloco de Montes Velhos (numa rea de 1.800 ha,

    passando de rega gravtica a rega em presso, alimentada pela Estao Elevatria do Bloco 1 do

    Roxo. Esta estao, que foi dimensionada para o caudal de 2,80 m3/s, alimentar tambm a rede de

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 4 4295_0202.348.017_33A

    rega em presso do Bloco de Aljustrel, localizado na margem esquerda da ribeira do Roxo ocupando

    uma rea de 1.318 ha. Esta obra, da responsabilidade da EDIA, est atualmente em curso. Aps a

    sua concluso, a rea total do permetro de rega ascender a 6.359 ha.

    O Sistema Roxo-Sado, que ser alimentado a partir da albufeira do Roxo atravs do Canal Condutor

    Geral do Roxo, tem os seguintes objetivos primordiais:

    Beneficiao com rega de cerca de 4.033 ha de terrenos agrcolas no concelho de Aljustrel;

    Alterao progressiva do modelo de especializao da agricultura no concelho de Aljustrel;

    Aumento da produtividade agrcola, potenciando este sector de atividade e, por

    consequncia, os sectores econmicos a montante e jusante do mesmo.

    Atravs do circuito hidrulico que o integra, o Sistema Roxo-Sado transportar o caudal necessrio

    para:

    A irrigao do novo Bloco de Rega de Rio de Moinhos, que ser construdo no mbito do

    presente projeto;

    A irrigao de uma rea existente pertencente Herdade da Daroeira;

    O reforo da irrigao ao Permetro de Campilhas e Alto Sado, existente (gerido pela

    Associao de Regantes e Beneficirios de Campilhas e Alto Sado - ARBCAS);

    A irrigao do Bloco 3 do Permetro do Roxo (gerido pela ABRoxo) aps a sua reabilitao (a

    executar);

    O reforo do abastecimento de gua ao Complexo Industrial de Sines atravs do Sistema

    Adutor de Morgavl (a construir);

    A irrigao de uma futura rea junto a Ermidas (ainda em fase de avaliao de projeto, a

    qual, caso seja implementada, ser efetuada a partir do Adutor de Morgavl que derivar do

    Circuito Hidrulico do Roxo-Sado).

    Adicionando rea do permetro atual do Aproveitamento Hidroagrcola do Roxo (5.041 ha), a rea

    do Bloco de Aljustrel (obra da rede de rega em curso), mais as reas dos novos blocos de rega a

    executar e ainda a rea beneficiada pelo reforo a permetros existentes, verifica-se que a execuo

    das obras de ampliao previstas no mbito do Sistema Roxo-Sado traduzir-se- no aumento para

    15.6 ha da rea total do permetro de rega alimentado a partir da albufeira do Roxo (Quadro 2.1).

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 5 4295_0202.348.017_33A

    Este aumento, alm dos evidentes benefcios para a atividade agrcola a nvel local, contribui, a uma

    escala mais global, para a boa prossecuo dos objetivos do EFMA no que concerne concretizao

    dos projetos de regadio previstos no Plano de Rega do Alentejo, reforando o papel preponderante

    deste projeto estruturante.

    Quadro 2.1 - Balano de reas beneficiadas pelo permetro de rega atual e aps ampliaes em curso e

    em estudo

    Permetro do Roxo

    (rea atual, obras previstas e rea final)

    rea beneficiada

    (ha)

    Permetro do Roxo (rea total atual) 5.041

    Bloco de Aljustrel (ampliao em curso pelo EFMA) 1.318

    Novos Blocos de Rega:

    Bloco de Rio de Moinhos (includo no presente projeto) 4.033

    Ermidas (ampliao estudada a nvel de estudo prvio) (a)

    756

    Bloco 3 (rea total aps reabilitao estudada a nvel de estudo prvio) (a)

    2.165

    Bloco 3 (rea atual a deduzir da rea total aps reabilitao estudada) (a)

    -838

    Reforo a blocos/permetros j existentes:

    Bloco de Daroeira (reforo a bloco existente includo no presente projeto) 446

    Permetro de Campilhas (reforo a permetro existente includo no presente projeto) 2.700

    Permetro do Roxo (rea total aps execuo de ampliaes e reforos previstos) 15.621

    Nota: (a) - Apesar das intervenes assinaladas no se inclurem no mbito do presente projeto, a infraestrutura do Sistema

    Roxo-Sado foi dimensionada para permitir a beneficiao destes blocos de rega, razo pela qual so consideradas reas

    beneficiadas pelo presente projeto.

    Adicionalmente, considerando que o Circuito Hidrulico do Roxo-Sado permitir transportar at ao

    incio do Sistema Adutor de Morgavl o caudal necessrio para o reforo de abastecimento de gua

    ao Complexo Industrial de Sines, constata-se que o projeto contribui igualmente para a prossecuo

    do objetivo do EFMA de abastecimento de gua para consumo industrial.

    Pelo exposto, considera-se que o Sistema Roxo-Sado um projeto estruturante para o

    desenvolvimento econmico dos concelhos de Aljustrel e Santiago do Cacm, e, consequentemente,

    do Alentejo.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 6 4295_0202.348.017_33A

    3 - DESCRIO DO PROJETO

    O projeto desenvolve-se no territrio da freguesia de Alvalade, do municpio de Santiago do Cacm

    (distrito de Setbal) e, das freguesias de So Joo de Negrilhos, Messejana, Rio de Moinhos e

    Aljustrel, do municpio de Aljustrel (distrito de Beja).

    No Desenho 01 apresenta-se o Enquadramento Administrativo e Territorial do Projeto.

    O Sistema Roxo-Sado contempla a construo de um conjunto de infraestruturas hidrulicas, bem

    com a desativao de algumas infraestruturas existentes. Nos Desenhos 03 e 04 apresentados em

    anexo ao presente documento est representada a implantao das infraestruturas a construir e a

    desativar sobre a Carta Militar de Portugal (CMP) e sobre fotografia area, respetivamente.

    As infraestruturas a construir no mbito do Sistema Roxo-Sado incluem:

    Circuito hidrulico, em presso com funcionamento gravtico, de ligao entre o Canal

    Condutor Geral do Roxo e o Canal de Campilhas e Alto Sado, incluindo uma ramificao para

    a rede de rega do Bloco de Rio de Moinhos. O circuito hidrulico inclui o Reservatrio 1, o

    Adutor Roxo-Sado e respetivos ns de derivao e pontos entrega de gua, o Reservatrio 2,

    o Sistema Elevatrio (por sua vez composto pela Estao Elevatria e Conduta Bidirecional)

    e o Reservatrio 3.

    Bloco de Rega de Rio de Moinhos (zonas 1, 2 e 3) e respetivas redes de rega, drenagem e

    viria.

    Sistema de telegesto.

    O circuito hidrulico tem origem na derivao do Canal Condutor Geral (CCG) (N 1).

    A partir deste ponto desenvolve-se o canal de alimentao ao Reservatrio 1 (R1) que alimentar

    todo o sistema em estudo. O volume de regularizao do R1 permitir efetuar a compensao entre

    os consumos a jusante, a pedido, e os fornecimentos a montante, descarregados pela tomada de

    gua do Roxo para o Canal Condutor Geral. O controlo dos caudais a descarregar ser feito

    mediante automatismo de controlo, em funo do nvel de gua no reservatrio.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 7 4295_0202.348.017_33A

    Entre o R1 (N 2) e o Canal de Campilhas e Alto Sado (N 13) desenvolve-se o Adutor Roxo-Sado,

    com cerca de 16.033 m de extenso total. Esta conduta adutora foi dividida em dois troos pela

    introduo de um reservatrio intermdio, o Reservatrio 2 (R2), na zona de ramificao para o

    circuito hidrulico de alimentao Zona 1 do Bloco de Rega de Rio de Moinhos, entre os Ns 6 e

    6.1.

    O troo 1 do Adutor Roxo-Sado, com cerca de 7.883 m de extenso, desenvolve-se entre o R1 (N 2)

    e o R2 (N 6), efetuando o abastecimento gravtico e em presso os seguintes elementos,

    enumerados de montante para jusante:

    Parcelas de rega contguas ao Canal da Barrada Margem Direita, atravs das derivaes

    previstas nos Ns 3 e 3.1 (eventual futura alimentao em substituio da alimentao

    efetuada pelo Canal da Barrada Margem Direita);

    Sistema de Morgavl, atravs da derivao, no N 4, para o Adutor de Morgavl;

    Zona 1 do Bloco 3 do Permetro do Roxo, atravs da derivao, no N 5, para o ponto de

    entrega no N 5.1. Foi ainda previsto o restabelecimento da alimentao, no N 5.2, a uma

    conduta existente, de carcter provisrio, funcionando apenas at execuo da reabilitao

    prevista do Bloco 3.

    O troo 2 do Adutor Roxo-Sado, com cerca de 8.150 m de extenso, desenvolve-se entre o R2 (N

    6.1) e o ponto de entrega de gua ao Canal de Campilhas e Alto Sado (N 13), abastecendo

    graviticamente e em presso os seguintes elementos, enumerados de montante para jusante:

    Zona 2 do Bloco 3 do Permetro do Roxo, atravs da derivao, no N 9, para o ponto de

    entrega de gua no N 9.1. Neste N ser realizado o restabelecimento da alimentao ao

    Canal da Barrada Margem Esquerda. Este restabelecimento de alimentao ao canal ter um

    carcter provisrio, uma vez que, aps a execuo da reabilitao prevista do Bloco 3 ser

    adaptado para abastecer a rede de rega.

    Zonas 2 e 3 do Bloco de Rega de Rio de Moinhos, atravs dos pontos de entrega 10 (Zona

    2), 11 (Zona 3 norte) e 11.1 (Zona 3 sul);

    Albufeira de Daroeira (ponto de entrega no N 12);

    Bloco de Rega de Campilhas e Alto Sado (limite de empreitada).

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 8 4295_0202.348.017_33A

    O volume de regularizao do R2 permite que a aduo no Troo 1 do Adutor Roxo-Sado seja

    realizada 24h/24h.

    A Estao Elevatria de Rio de Moinhos (EE) efetua a transferncia de gua do R2 para a rede de

    rega da Zona 1 do Bloco de Rega de Rio de Moinhos e para o reservatrio de regularizao elevado,

    designado por R3. A conduta de transferncia de gua tem funcionamento bidirecional, podendo

    alimentar a rede de rega a partir da EE ou, em sentido inverso, a partir do R3. Essa conduta, com

    cerca de 3.965 m de extenso, designada por Conduta Bidirecional.

    O arranque dos grupos eletrobomba da EE ser realizado em funo da evoluo do nvel do plano

    de gua no R3 e dos volumes consumidos na rede de rega da Zona 1 de Rio de Moinhos. O

    autmato integrar um programa de gesto que tem por objetivo promover o arranque das bombas

    nos perodos onde as tarifas da energia eltrica sejam mais econmicas, tendo em vista a

    minimizao dos custos energticos.

    Nos pontos de entrega de gua do circuito hidrulico rede de rega de Rio de Moinhos que sirvam

    um elevado nmero de hidrantes (Ns 8.2 e 8.6), o projeto prev a construo de Estaes de

    Filtragem (EF) permitindo a instalao de hidrantes sem filtro a jusante das mesmas.

    A rede de rega de Rio de Moinhos projetada ter cerca de 31.834 m de extenso e 96 hidrantes,

    irrigando uma rea total de ha.

    As intervenes na rede de drenagem consistem na limpeza seletiva de 22.587 m de extenso de

    linhas de gua, reperfilamento da seco em 3.606 m de extenso de linhas de gua e abertura de

    novas valas de drenagem com 648 m de extenso.

    Quanto rede viria, as intervenes previstas consistem na:

    construo de cerca de 4.842 m de novos caminhos;

    beneficiao de caminhos existentes numa extenso de cerca de 4.670 m;

    reabilitao de cerca de 1.305 m de caminhos existentes;

    construo de 5 Passagens Hidrulicas (PH) e 14 Aquedutos (dos quais 5 servem como

    continuidade a valetas de caminhos existentes);

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 9 4295_0202.348.017_33A

    construo de uma Passagem a Vau.

    Conforme referido anteriormente, o projeto em anlise contempla a desativao de infraestruturas

    existentes, numa extenso de cerca de 4.330 m, que integram o circuito hidrulico em explorao

    pela ABRoxo (Associao de Beneficirios do Roxo), nomeadamente, o Sifo do Monte de So Joo

    e o troo do Canal da Barrada Margem Esquerda compreendido entre o Sifo e o N 9.1.

    A desativao do sifo envolver, obrigatoriamente, o tamponamento das suas extremidades para

    minimizar risco de queda no seu interior.

    O troo de conduta instalado vista na galeria tcnica na travessia sob a A2 ser demolido para

    instalao da nova conduta.

    O troo de Canal da Barrada Margem Esquerda ser adaptado para restabelecimento do

    abastecimento s redes de rega existentes, por intermdio dos Ns 5.1, 5.2 e 9.1.

    Em termos de estimativa dos custos das obras de construo do Sistema Roxo-Sado prev-se um

    investimento global de 36.631.751,94 .

    Estima-se ainda que o prazo total para execuo completa dos trabalhos, seja de 20 meses.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 10 4295_0202.348.017_33A

    4 - CARATERIZAO DO AMBIENTE AFECTADO PELO PROJETO

    4.1 - CLIMA E MICROCLIMA

    O clima na regio do projeto temperado (temperaturas a variar entre os 9,5C, em janeiro, e os

    24,0C, em agosto), com as estaes do ano bem definidas, apresentando invernos chuvosos (o

    semestre hmido representa cerca de 75% da precipitao anual) e veres secos (nos meses de

    julho e agosto a precipitao acumulada ronda os 4 a 6 mm) e quentes (valores mdios acima dos

    22C nos meses mais quentes), correspondendo classe Csa, de acordo com a classificao de

    Kppen.

    A humidade relativa normal para este tipo de clima (varia entre os 60%, nos meses mais secos, e

    os 90%, nos meses mais hmidos) e a insolao elevada, mantendo-se acima dos 60% anuais.

    Em termos de ventos, no se verifica uma variao anual significativa, apresentando velocidades

    mdias entre os 4-12 km/h.

    4.2 - GEOLOGIA E GEOMORFOLOGIA

    A rea do projeto encontra-se inserida na unidade do macio hercnico paleozoico. Sobrejacentes a

    este macio encontram-se as formaes sedimentares tercirias e quaternrias, que se identificam de

    seguida:

    Aluvies (Holocnico);

    Terraos fluviais (Plistocnio);

    Formao de Panias (Plio-Plistocnico);

    Formao de Alvalade (Plio-Plistocnico);

    Formao de Esbarrondadoiro (Miocnico);

    Formao de Vale do Guizo (Oligocnico e Miocnico Inferior).

    Em termos geomorfolgicos, a rea de estudo encontra-se inserida no setor meridional da Bacia do

    Sado, no seu limite sul com a do Baixo Tejo, e carateriza-se pela presena de terrenos sedimentares

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 11 4295_0202.348.017_33A

    do perodo Tercirio, com relevos suaves e pouco acentuados e uma altitude mdia pouco

    expressiva.

    A passagem da Bacia do Sado para a Peneplancie do Baixo Tejo estabelecida pela escarpa da

    falha da Messejana, que provoca um desnvel de cotas entre os depsitos da base paleognicos, a

    altitudes prximas dos 130 m, e os terrenos do Macio Hesprico que passam de forma brusca para

    altitudes de 200 m.

    A intensidade ssmica mxima na zona do projeto regista valores de Intensidade de VIII, segundo a

    Escala de Mercalli Modificada (1956), correspondendo a sismos ruinosos, verificando-se danos

    significativos nos edifcios de m construo.

    Na rea de implantao do projeto existe uma rea afeta explorao de recursos geolgicos, a

    concesso mineira Gavio N. 6 (explorao de enxofre, ferro, cobre, chumbo, zinco, prata e ouro),

    pertencente EDM - Empresa de Desenvolvimento Mineiro, S.A.. Nas visitas efetuadas ao local,

    verificou-se que a rea de concesso ainda no se encontra em explorao, sendo atualmente

    utilizada para uso agrcola e pastagens.

    ainda abrangida por uma rea com contrato de prospeo e pesquisa de cobre, chumbo, zinco,

    estanho, ouro e prata, pertencente MAEPA Empreendimentos Mineiros e Participantes, Lda..

    4.3 - SOLOS

    Na rea de estudo dominam os Solos Mediterrneos Vermelhos ou Amarelos, seguidos dos Solos

    Mediterrneos Pardos e dos Solos Calcrios Pardos e Vermelhos. Embora com menor

    representatividade verifica-se ainda a presena dos seguintes tipos de solos, por ordem decrescente,

    Barros, Aluviossolos, Solos Hidromrficos, Coluviossolos, Litossolos, e Solos Litlicos.

    A rea de estudo caracteriza-se por apresentar risco de eroso reduzido na maioria da rea. Na zona

    este do adutor do Roxo-Sado o risco de eroso superior.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 12 4295_0202.348.017_33A

    Relativamente ao risco de alcalizao e salinizao, verifica-se que na maioria da rea a regar os

    solos so alcalizados-salinos ou com risco de alcalinizao (classe 2), existindo tambm algumas

    zonas (em particular na zona 1 do bloco de rega de Rio de Moinhos, nas reas sudeste e sudoeste, e

    na zona 2 do bloco de rega) onde se verifica a presena de solos normais, pertencentes classe 4.

    Em termos de capacidade de uso do solo, cerca de 41 % da rea de estudo apresenta solos com

    capacidade de uso moderada, limitaes acentuadas e risco de eroso no mximo elevado, sendo

    suscetveis de utilizao agrcola pouco intensiva. No que concerne aptido dos solos ao regadio

    verifica-se que os solos apresentam na sua maioria aptido moderada a elevada.

    Por fim, no que respeita drenagem dos solos verifica-se que a maioria da rea de regadio de Rio de

    Moinhos apresenta condies de drenagem insuficientes. Embora com menor representatividade

    verifica-se ainda a existncia de zonas com condies de drenagem moderadas. Refira-se que, as

    manchas onde se verificam condies de drenagem muito fracas correspondem aos locais onde

    existe maior risco de inundaes em dias de precipitao elevada, tais como o troo final da LA 1.02,

    o Barranco de Milhouros, e a LA 3.02.

    4.4 - USOS DO SOLO

    A rea de estudo apresenta predominantemente ocupao agrcola (cerca de 81 % da ocupao

    atual do solo na rea de estudo), correspondendo maioritariamente a reas de pastagens/forragens,

    algumas das quais com azinheiras e/ou sobreiros, olival e girassol. A presena de reas edificadas

    pontual e refere-se maioritariamente aos denominados montes, com exceo do aglomerado de Rio

    de Moinhos que a povoao com maior importncia socioeconmica na zona em anlise.

    4.5 - RECURSOS HDRICOS

    A rea de estudo encontra-se nas bacias hidrogrficas da ribeira do Roxo e ribeira da Messejana,

    mais propriamente nas sub-bacias da ribeira de Pero Bonito (apenas o Reservatrio 1 e o Adutor

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 13 4295_0202.348.017_33A

    Roxo-Sado), do Barranco de Rio de Moinhos, do Barranco dos Outeires, do Barranco do Vale Soeiro

    e da ribeira dos Nabos.

    Dentro da rea de estudo existem diversas albufeiras/reservatrios, todas utilizadas para a rega das

    reas agrcolas, das quais se destaca a albufeira da Daroeira, situada na ribeira da Messejana. Na

    parte montante desta albufeira esto previstas reas de regadio, pertencentes Zona 1 do bloco de

    rega, assim como o atravessamento do troo 2 do Adutor Roxo-Sado, numa extenso total de 450 m.

    As reas sujeitas a cheias so pouco expressivas e restringem-se ao vale da ribeira do Roxo e s

    margens das ribeiras de Nabos e Messejana. Em nenhuma das situaes analisadas se preconiza

    um risco elevado para o uso agrcola da rea do projeto.

    O projeto implanta-se sobre dois sistemas aquferos: o sistema aqufero Bacia de Alvalade e o

    sistema aqufero Bacia do Tejo-Sado Indiferenciado da Bacia do Sado.

    Os principais usos identificados so o abastecimento de gua para consumo humano e a rega das

    reas agrcolas. As captaes pblicas, que servem para o consumo humano, esto bastante

    afastadas da rea de estudo e as captaes privadas subterrneas que se encontram dentro ou nas

    proximidades do projeto no so em nmero significativo.

    Os principais consumos de gua da regio so de origem superficial, representando 69% do total (a

    larga maioria proveniente da albufeira do Roxo).

    As principais fontes de poluio tpica so originadas pela descarga de efluentes domsticos urbanos

    e pela presena do complexo mineiro de Aljustrel. O meio hdrico presente na rea de estudo mais

    afetado por este tipo de poluio o Barranco de Rio de Moinhos. A atividade agrcola a principal

    fonte de poluio difusa, estando presente em quase toda a rea de estudo.

    Na ribeira do Roxo e albufeira do Roxo, a qualidade da gua tem maioritariamente variado, ao longo

    dos ltimos anos, entre o razovel e m, estando esta classificao associada contaminao com

    origem na descarga de guas residuais domsticas e pecurias (com por exemplo suiniculturas) que

    aceleram o processo de eutrofizao, principalmente da albufeira do Roxo. Embora esta situao no

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 14 4295_0202.348.017_33A

    seja incompatvel com o uso da gua para a rega de campos agrcolas, a sua utilizao para o

    consumo humano tem acarretado situaes de qualidade abaixo do desejvel, que so corrigidas

    com o tratamento adequado que efetuado na ETA do Roxo.

    Quanto s guas subterrneas, no se identificaram, ao longo dos ltimos anos, problemas

    relacionados com o aumento dos nitratos no aqufero. As principais preocupaes prendem-se com

    um elevado teor de cloretos e baixo oxignio dissolvido e condutividade. Estes parmetros

    representam problemas secundrios de contaminao dos aquferos, podendo ser ultrapassados com

    o devido tratamento da gua, no sendo impeditivos para os usos identificados.

    As zonas de infiltrao mxima (potencialmente sensveis poluio das guas subterrneas) e a

    ribeira do Roxo (zona de proteo de espcies aquticas de interesse econmico) so as duas reas

    mais sensveis / vulnerveis poluio e, por esse motivo, classificadas como reas protegidas.

    Refira-se que a captao superficial existente na albufeira do Roxo e respetiva rea de influncia no

    sero afetadas pelo projeto.

    4.6 - QUALIDADE DO AR

    A rea de estudo apresenta caractersticas predominantemente rurais, com uma importante matriz

    agrcola, com muito reduzida densidade populacional, verificando-se apenas habitaes isoladas.

    A qualidade do ar na rea envolvente influenciada por fontes fixas e mveis. No que se refere s

    fontes fixas foram identificadas um aterro sanitrio, designado como Ambilital, uma unidade de

    produo animal intensiva, designada como Sociedade Agrcola da Quinta da Freiria, S.A., uma

    unidade pertencente ao setor da indstria mineira, designada como Pirites Alentejanas, S.A. -

    Complexo Mineiro de Aljustrel. Relativamente s fontes mveis as principais emisses tm origem

    na circulao automvel, principalmente na autoestrada A2, na EM530 e na ER261.

    A avaliao da qualidade do ar efetuada indica que a qualidade do ar da regio onde se insere o

    projeto pode ser considerada na sua generalidade boa.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 15 4295_0202.348.017_33A

    4.7 - AMBIENTE SONORO

    Para o descritor ambiente sonoro foram efetuadas medies acsticas em 8 pontos de medio

    devidamente selecionados, junto aos recetores sensveis potencialmente mais expostos tendo-se

    verificado que o critrio de exposio cumprido em todos os pontos de medio, uma vez que os

    valores obtidos para o Lden (Indicador de rudo diurno-entardecer-noturno) so inferiores a 63 dB(A) e

    para o Ln (Indicador de rudo noturno) so inferiores a 53 dB(A).

    Em suma verifica-se que ambiente sonoro da rea de estudo apresenta-se muito pouco perturbado,

    tipicamente rurais, sem fontes de rudo importantes, para alm das principais vias rodovirias.

    4.8 - RESDUOS

    Na rea de estudo a empresa AMBILITAL Investimentos Ambientais no Alentejo, EIM a entidade

    gestora responsvel pelos resduos slidos urbanos (RSU) produzidos nos concelhos abrangidos

    pelo projeto.

    Refere-se que o destino maioritariamente dado aos RSU consiste na deposio em aterro (90 %),

    no se verificando na rea de influncia da Ambilital operaes de valorizao, quer energtica, quer

    orgnica.

    No caso dos resduos agrcolas produzidos na zona em anlise, cabe aos produtores a

    responsabilidade de gesto dos mesmos.

    4.9 - ECOLOGIA

    No que respeita flora e vegetao, as formaes com interesse presentes na rea de estudo

    restringem-se a uma mancha constituda pelos Habitats 92A0pt3 (salgueirais arbreos de borrazeira-

    negra (Salix atrocinerea) com Vitis vinifera subsp. sylvestris, que se desenvolvem em solos arenosos,

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 16 4295_0202.348.017_33A

    na margem de linhas de gua permanentes) e 91B0 (bosques edafo-higrfilos no ripcolas de freixo

    que se desenvolvem tipicamente nos terraos aluviais. A comunidade observada correspondente a

    este Habitat dominada por Fraxinus angustiflia, registando-se ainda a presena de Quercus x

    mixta (Q. suber x Q. rotundifolia), Rhamnus alaternus, Rubus ulmifolius, Scirpoides holoschoenus,

    Arum italicum), em bom estado de conservao, que ser diretamente afetada pela implantao do

    projeto em anlise.

    A comunidade faunstica presente na rea de estudo bastante diversificada, incluindo algumas

    espcies com estatuto de ameaa, de acordo com o Livro Vermelho dos Vertebrados de Portugal,

    particularmente de mamferos e aves. Ocorrem ainda diversas espcies legalmente protegidas, que

    esto inseridas nos anexos A-I, B-II e B-IV do D.L. 140/99 (conforme revisto pelo Decreto-Lei n.

    49/2005). No Quadro 4.1 apresentam-se as espcies protegidas de ocorrncia potencial na rea de

    estudo.

    Quadro 4.1 - Espcies protegidas de ocorrncia potencial na rea de estudo

    Nome Cientfico Nome Vulgar D.L 140/99 (revisto pelo D.L 49/2005)

    Mamferos

    Rhinolophus ferrumequinum Morcego-de-ferradura-grande B-II e B-IV

    Rhinolophus hipposideros Morcego-de-ferradura-pequeno B-II e B-IV

    Myotis myotis Morcego-rato-grande B-II e B-IV

    Myotis blythii Morcego-rato-pequeno B-II e B-IV

    Pipistrellus kuhli Morcego de Kuhl B-IV

    Pipistrellus pygmaeus Morcego-pigmeu B-IV

    Eptesicus serotinus Morcego-hortelo B-IV

    Plecotus austriacus Morcego-orelhudo-cinzento B-IV

    Miniopterus schereibersii Morcego-de-peluche B-II e B-IV

    Microtus cabrerae Rato de Cabrera B-II e B-IV

    Lutra lutra Lontra B-II e B-IV

    Aves

    Elanus caeruleus Peneireiro-cinzento A-I

    Milvus milvus Milhafre-real A-I

    Circaetus gallicus guia-cobreira A-I

    Hieraaetus pennatus guia-calada A-I

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 17 4295_0202.348.017_33A

    Nome Cientfico Nome Vulgar D.L 140/99 (revisto pelo D.L 49/2005)

    Tetrax tetrax Siso A-I

    Otis tarda Abetarda A-I

    Himantopus himantopus Perna-longa A-I

    Burhinus oedicnemus Alcaravo A-I

    Pluvialis apricaria Tarambola-dourada A-I

    Alcedo atthis Guarda-rios A-I

    Calandrella brachydactyla Calhandrinha A-I

    Lullula arborea Cotovia-pequena A-I

    Anthus campestris Petinha-dos-campos A-I

    Sylvia undata Felosa-do-mato A-I

    Rpteis e anfbios

    Mauremys leprosa Cgado-mediterrnico B-II e B-IV

    Coluber hippocrepis Cobra-de-ferradura B-IV

    Alytes cisternasii Sapo-parteiro-ibrico B-IV

    Pelobates cultripes Sapo-de-unha-negra B-IV

    Bufo calamita Sapo-corredor B-IV

    Hyla meridionalis Rela-meridional B-IV

    Nota: As espcies cuja presena foi confirmada esto assinaladas a negrito

    As espcies de aves mais sensveis esto sobretudo associadas s zonas agrcolas dominadas pela

    rotao cereal de sequeiro/pousio, enquanto as espcies de mamferos com estatuto de ameaa

    esto mais associadas a sistemas arborizados, nomeadamente, montado e galerias.

    4.10 - PAISAGEM

    De acordo com a publicao Contributos para a Identificao e Caracterizao da Paisagem em

    Portugal Continental, a rea de estudo do Sistema Roxo-Sado localiza-se no Grupo de Unidades de

    Paisagem do Baixo Alentejo (S), na Unidade de Paisagem das Terras Fortes do Baixo Alentejo (110),

    e dentro desta, na Subunidade de Paisagem 0a, caracterizada por uma forte componente de

    agricultura intensiva e de regadio, correspondente essencialmente ao permetro hidroagrcola do

    Roxo, onde frequente a presena de pivots.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 18 4295_0202.348.017_33A

    A Unidade de Paisagem das Terras Fortes do Baixo Alentejo (110) apresenta um conjunto de

    caratersticas dominantes que permitem diferenci-la dos territrios envolventes, e lhe conferem um

    carter nico:

    1. Em termos topogrficos destaca-se o predomnio da horizontalidade, estendendo-se por

    extensas plancies;

    2. Em termos de ocupao do solo destacam-se as culturas arvenses, por vezes associadas

    a um coberto arbreo muito disperso;

    3. As caratersticas topogrficas e de ocupao determinam no seu conjunto uma forte

    homogeneidade da paisagem e grandes amplitudes visuais.

    Tendo em conta esta classificao, mas descendo escala do projeto, possvel identificar novas

    fronteiras de subunidades de paisagem, determinadas pelas pequenas variaes do relevo e pelas

    maiores variaes a nvel de coberto vegetal, que correspondem a: reas urbanas; reas agrcolas;

    reas florestais e Linhas de gua e galeria ripcola.

    De um modo geral, as reas agrcolas apresentam qualidade visual elevada, j que constituem uma

    paisagem equilibrada, produtiva e sem sinais de abandono ou degradao. As reas urbanas, dado o

    seu carcter artificial, embora contrabalanado por uma boa integrao na paisagem envolvente,

    apresentam qualidade visual mdia; j as reas arborizadas, ecologicamente mais ricas e

    sustentveis, constituem uma paisagem de qualidade visual muito elevada. Contudo atribuiu-se esta

    classificao apenas s reas de montado, uma vez que as galerias ripcolas apresentam uma forte

    presena de infestantes, nomeadamente de cana-comum (Arundo donax), tendo-lhes sido atribuda

    apenas elevada qualidade visual.

    O facto de se tratar de um territrio extremamente plano e com grandes amplitudes visuais determina

    a sua baixa capacidade de absoro visual. A sensibilidade visual, que resulta do cruzamento dos

    valores da sua qualidade visual (que a influenciam de forma direta) com os valores da sua

    capacidade de absoro visual (que a influenciam de forma inversa), apresenta-se com classificao

    mdia no caso das reas urbanas e como elevada nas restantes subunidades de paisagem.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 19 4295_0202.348.017_33A

    4.11 - SOCIOECONOMIA

    A caracterizao local da rea de interveno permitiu evidenciar o seu carter predominantemente

    rural, com uma matriz de base agrcola, onde a paisagem fortemente marcada pela presena de

    vastas reas de pastagem com azinheiras, do cultivo de olival e, mais recentemente, de girassis; as

    reas humanizadas so pouco abundantes e dispersas no territrio, correspondentes a quintas,

    herdades ou montes

    Em termos socioeconmicos, verifica-se que todas as unidades geogrficas em estudo apresentaram

    decrscimos populacionais durante o ltimo perodo intercensitrio, bem como um forte

    envelhecimento da populao. A percentagem de indivduos sem qualquer tipo de instruo era ainda

    importante, sendo que da populao com instruo o ensino primrio assume a maior importncia.

    O Alentejo possui uma elevada taxa de desemprego que incide na faixa da populao situada entre

    os 15 e os 44 anos, com baixo nvel de instruo e que se encontram na situao de procura de novo

    emprego.

    4.12 - AGROSSISTEMAS

    Relativamente aos Agrossistemas, ressalta o facto do concelho de Santiago do Cacm possuir o

    maior nmero de exploraes e maior rea de SAU (Superfcie Agrcola Utilizada). J no que se

    refere ao nmero de exploraes e SAU por classes de SAU, tambm o municpio de Santiago do

    Cacm se distingue ao possuir os maiores quantitativos em todas as classes, inclusive nas duas

    ltimas, 20 a

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 20 4295_0202.348.017_33A

    autnomos, o que significa que utilizam principalmente mo-de-obra familiar. Por conta prpria a

    forma de explorao da SAU dominante (mais de 70 % das exploraes, e em mdia, 60 % da SAU).

    Em termos de composio da SAU, sobressai a rea ocupada pelas pastagens permanentes, com

    exceo do caso do concelho de Aljustrel, onde assumem maior importncia as terras arveis,

    nomeadamente as culturas temporrias e o pousio.

    Os produtores representam aproximadamente 40 % da populao agrcola total, sendo

    maioritariamente do sexo masculino (cerca de 80 % dos produtores em todas as unidades territoriais)

    e com um nvel de instruo equivalente ao ensino bsico. A maior parte dos produtores assume a

    atividade agrcola a tempo parcial.

    4.13 - ORDENAMENTO DO TERRITRIO E CONDICIONANTES AO USO DO SOLO

    Os principais instrumentos de ordenamento do territrio em vigor na rea de estudo so os PDM de

    Santiago do Cacm e de Aljustrel. No mbito das Cartas de Ordenamento destes PDM, a rea em

    estudo encontra-se includa essencialmente em trs classes de espaos: reas agrcolas

    (maioritariamente classificadas como Reserva Agrcola Nacional (RAN)), reas de proteo e

    valorizao ambiental (coincidentes grosso modo, com reas includas no regime da Reserva

    Ecolgica Nacional (REN)) e rea agro-silvo-pastoril.

    As principais servides e restries presentes visam:

    A proteo de solos e de espcies vegetais (Reserva Ecolgica Nacional; Reserva Agrcola

    Nacional; montado de sobro e de azinho, oliveiras, povoamentos florestais percorridos por

    incndios);

    A proteo dos recursos hdricos (albufeiras e domnio pblico hdrico);

    A proteo de infraestruturas (rodovias; infraestruturas de saneamento e abastecimento e

    vrtices geodsicos).

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 21 4295_0202.348.017_33A

    4.14 - PATRIMNIO HISTRICO-CULTURAL

    Os trabalhos arqueolgicos executados contriburam para o registo de 16 ocorrncias patrimoniais na

    rea de projeto. No agrupamento das 16 ocorrncias, existem 2 casas de apoio agrcola (n. 1 e

    n. 5), 1 ponte (n. 2), 1 moinho de vento (n. 3), 1 antigo monte alentejano (n. 7) e 11 eventuais

    stios arqueolgicos (n. 4, n. 6, n. 8, n. 9, n. 10, n. 11, n. 12, n. 13, n. 14, n. 15, n. 16 e

    n. 19). Importa ainda mencionar que na rea de enquadramento histrico foram inventariadas mais

    duas ocorrncias patrimoniais (n. 17 e n. 18).

    No Quadro 4.2 apresenta-se uma breve caracterizao dos stios arqueolgicos mencionados.

    Quadro 4.2 - Caracterizao dos stios arqueolgicos

    N. Designao Tipo de Stio CNS Cronologia

    1 Nabos Casa de apoio agrcola - Contemporneo

    2 Barranco de Rio de Moinhos Ponte - Contemporneo

    3 Rio de Moinhos Moinho de vento - Contemporneo

    4 Milhouros Habitat 10873 Romano

    5 Rio de Moinhos 2 Casa de apoio agrcola - Contemporneo

    6 Anta do Poo de Milhouros Anta 12308 Neo-calcoltico

    7 Montinho Conjunto rural - Contemporneo

    8 Herdade do Montinho Mina 5903 Romano

    9 Covanco das Mesas 1 Vestgios de superfcie - Romano (?)

    10 Monte do Serralho 1 Vestgios de superfcie - Moderno (?)

    11 Vale Verde 2 Vestgios de superfcie - Romano

    12 Vale Verde 1 Vestgios de superfcie - Moderno (?)

    13 Vila do lamo 1 Villa 10905 Romano

    14 Vila do lamo 2 Necrpole 10908 Romano

    15 Messejana Inscrio 20222 Romano

    16 Monte do lamo do Meio Mancha de Materiais - Romano

    17 Monte da Charnequinha de Cima Quinta - Contemporneo

    18 Monte da Mancoca Quinta - Contemporneo

    19 Chamusca 1 Vestgios de superfcie 8499 Romano (?)

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 22 4295_0202.348.017_33A

    5 - EVOLUO PREVISVEL DO AMBIENTE AFETADO NA AUSNCIA DO PROJETO

    A avaliao de impactes ambientais de um projeto baseia-se na comparao entre o estado do

    ambiente com e sem projeto. Para o efeito, importa pois, efetuar uma previso da forma como o

    ambiente potencialmente afetado pelo projeto ir evoluir face s suas caratersticas no que concerne

    os diversos fatores ambientais e as previsveis alteraes que ocorrero tendo em conta os projetos

    ou aes previstos para a rea em anlise.

    A anlise das propostas de ordenamento contantes nos IGT em vigor e em elaborao com

    incidncia na rea de estudo demostrou que se trata de uma zona de solo rural, com vocao para a

    atividade agrcola, em particular regadio, para a qual esto definidos projetos agrcolas que se

    inscrevem na estratgia regional de desenvolvimento econmico definida para o Alentejo no

    Empreendimento de Fins Mltiplos de Alqueva. Neste contexto, no previsvel que na ausncia do

    presente projeto venham a ser executados projetos de outras tipologias ou natureza. Considera-se

    que caso no seja concretizado um projeto de cariz agrcola, esta rea se mantenha praticamente

    inalterada relativamente ao que se verifica data de elaborao do presente relatrio.

    Esta foi a concluso retirada da anlise da evoluo previsvel do ambiente na ausncia do projeto

    para parte significativa dos fatores ambientais.

    No caso dos fatores que se perspetiva alteraes, estas so descritas no captulo 6 do EIA. Incluem-

    se neste grupo os seguintes fatores ambientais: Geologia e Geomorfologia, Solos, Usos do Solo,

    Recursos Hdricos, Socioeconomia, Agrossistemas e Ordenamento do Territrio e Condicionantes ao

    Uso do Solo.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 23 4295_0202.348.017_33A

    6 - IDENTIFICAO E AVALIAO DOS IMPACTES AMBIENTAIS

    6.1 - CLIMA E MICROCLIMA

    Durante a fase de construo do Sistema do Roxo-Sado no sero desenvolvidas atividades que

    possam afetar o clima a nvel local (microclima) ou regional, pelo que os potenciais impactes da fase

    de construo nesta componente ambiental so considerados nulos.

    Na fase de explorao do regadio nos blocos de rega de Rio de Moinhos ir conduzir a um aumento

    da disponibilidade da gua no solo que pode contribuir para um incremento de humidade relativa no

    ar, derivado do aumento da evaporao. Este fenmeno pode conduzir, nos perodos de rega mais

    intensa, a um aumento das neblinas e dos nevoeiros, principalmente durante o perodo inicial da

    manh.

    Tendo em conta a rea regada (3.338 ha) e as tcnicas de rega futuramente utilizadas, no se espera

    que os potenciais impactes relacionados com o aumento de gua no solo possam afetar a humidade

    relativa da rea de influncia do projeto ou da regio onde este se insere, sendo considerados os

    possveis impactes como irrelevantes ou mesmo nulos.

    6.2 - GEOLOGIA E GEOMORFOLOGIA

    Os principais impactes na geologia e geomorfologia durante a fase de construo tm origem nas

    aes de preparao de terreno e movimentao de terras, decorrentes da construo do circuito

    hidrulico, bloco de rega de Rio de Moinhos, rede de drenagem e rede viria (incluindo os acessos

    provisrios da empreitada).

    Estas aes resultam na extrao de material, causando a destruio do substrato geolgico, na

    necessidade de estabilizao de taludes de aterro e escavao, por forma a evitar deslizamentos, e

    na alterao da morfologia do terreno.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 24 4295_0202.348.017_33A

    Os volumes totais de escavao previstos so de 614.148 m3. Este valor inclui o volume de material

    proveniente de mancha de emprstimo, cerca de 3.920 m3, necessrios para a execuo do aterro

    dos reservatrios 2 e 3.

    Em termos quantitativos, este volume no muito significativo, visto que cerca de 346.351 m3 (57%)

    tem qualidade para ser reutilizado na execuo dos diversos aterros do projeto e apenas 263.897 m3

    (43%) ser enviado para vazadouro.

    Em termos qualitativos, a maioria do material extrado proveniente do Tercirio, designadamente

    das formaes de Panoias, de Esbarrondadoiro e de Valo do Guizo, no constituindo formaes com

    relevante interesse geolgico (as reas de explorao mineira sero analisadas posteriormente).

    O impacte resultante da extrao de material geolgico ser negativo, mas pouco significativo e

    minimizvel (reutilizao do material).

    Quanto aos processos de desmonte a utilizar nas escavaes, os estudos geolgicos referem que o

    recurso a meios mecnicos ligeiros ou pesados so suficientes para se atingirem as cotas

    necessrias execuo das fundaes. Deste modo, no se prev que ocorram vibraes no macio

    passveis e afetarem o mesmo. O impacte nas formaes ser negativo e pouco significativo.

    Quanto estabilizao dos taludes de escavao e aterro, as medidas do projeto so suficientes para

    evitar a ocorrncia de situaes crticas de instabilidade dos taludes durante a sua execuo ou

    mesmo aps a sua concluso, pelo que o risco de deslizamentos de terras muito baixo, podendo os

    mesmos ser repostos rapidamente. O impacte ser negativo, direto e pouco significativo.

    A morfologia do terreno tambm ser afetada pelo projeto. Contudo, as situaes mais crticas

    ocorrem nos taludes de aterro dos reservatrios 1, 2 e 3, onde se preveem alturas mximas de 6,5 m.

    O projeto apresenta medidas que minimizam o impacte visual desta alterao, como por exemplo o

    revestimento com terra vegetal e a adoo de geometrias suavizadas, pelo que o impacte negativo

    pouco significativo.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 25 4295_0202.348.017_33A

    O projeto, nomeadamente a ponta sudeste da Zona 1 do bloco de rega de Rio de Moinhos, abrange

    parcialmente a concesso mineira de Gavio n. 6 (explorao de enxofre, ferro, cobre, chumbo,

    zinco, prata e ouro), pertencente EDM - Empresa de Desenvolvimento Mineiro, S.A..

    No mbito deste EIA, a EDM, S.A. foi contactada para se pronunciar sobre este projeto, da qual, at

    data de elaborao deste relatrio, no apresentou qualquer condicionalismo ao projeto.

    Com a informao disponvel, desconhece-se qualquer condicionante construo do bloco de rega

    e respetivas redes de rega e de drenagem. A este facto acrescente-se ainda que a construo das

    infraestruturas para o funcionamento do bloco de rega (em particular a construo da rede de

    drenagem) envolve pequenas movimentaes de terra, mantendo-se inalterado o substrato geolgico

    e o recurso natural com interesse econmico.

    Deste modo, com a informao disponvel, o impacte sobre a concesso mineira classificado como

    inexistente.

    Grande parte do projeto abrange ainda uma rea com contrato de prospeo e pesquisa pertencente

    MAEPA Empreendimentos Mineiros e Participantes, Lda.. Atendendo vasta amplitude

    geogrfica desta rea com contrato de prospeo e pesquisa, no se consegue prever, com o rigor

    desejvel, a possvel ocorrncia de um impacte negativo sobre a explorao dos recursos existentes.

    No se prev que nenhuma ao de construo possa ser considerada crtica pela presena de

    falhas tectnicas na regio, assim como no se prev que o risco ssmico afete a prpria construo

    do projeto.

    Na fase de explorao do projeto, no se esperam impactes adicionais aos j referidos para a fase de

    construo.

    A maioria dos impactes na geologia, geomorfologia e geotecnia so mitigados pelo prprio projeto,

    sendo globalmente pouco significativos.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 26 4295_0202.348.017_33A

    6.3 - SOLOS

    Os principais impactes previstos para a fase de construo correspondem perda de solos, devido

    implantao das infraestruturas do projeto, ao acrscimo do risco de eroso e de contaminao dos

    solos, resultante das aes construtivas. No obstante, com a adoo de boas prticas nas

    operaes das frentes de obra e no estaleiro so expetveis impactes pouco significativos durante a

    fase de obra.

    Na fase de explorao, tendo em conta que na maioria da rea do Bloco de Rega de Rio de Moinhos

    os solos apresentam risco de alcalizao, os principais impactes podero decorrer do risco de

    alcalizao dos solos, devido intensificao da prtica do regadio. Relativamente ao risco de eroso

    do solo no se perspetivam problemas relevantes a este nvel.

    Assim, nas zonas onde os solos apresentam risco de alcalizao dever ser dada especial ateno

    qualidade da gua de rega, devendo privilegiar-se a prtica da rega gota-a-gota bem como a

    aplicao regular de gua de lavagem, no sentido de evitar a acumulao de sais no solo na zona de

    enraizamento. Nas zonas do Bloco de Rega onde os solos so normais a rega poder ser efetuada

    sem restries.

    Em termos globais considera-se que o projeto ter impactes pouco significativos.

    6.4 - USOS DO SOLO

    Os principais impactes negativos decorrentes do projeto ocorrero durante a fase de construo,

    devido construo das infraestruturas associadas ao projeto (Reservatrios, Estao Elevatria,

    Rede de Rega e Rede Viria). No obstante, estes impactes sero globalmente pouco significativos.

    Com efeito, ser durante a fase de obra que so expetveis os impactes mais relevantes em termos

    de Uso do Solo, em particular devido afetao de reas de olival e de montado.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 27 4295_0202.348.017_33A

    Na fase de explorao a converso dos sistemas culturais de sequeiro em regadio conduzir ao

    aumento da produtividade, da rentabilidade e do desenvolvimento no setor primrio da regio, o que

    se traduzir em impactes positivos significativos.

    6.5 - RECURSOS HDRICOS

    Na fase de construo a instalao do estaleiro no trar problemas relevantes para os recursos

    hdricos.

    No caso das guas superficiais, os principais impactes decorrero das aes de desmatao, limpeza

    dos terrenos e movimentao de terras iro ocorrer durante a construo do circuito hidrulico e das

    redes de rega, de drenagem e viria.

    As intervenes perto ou mesmo nas linhas de gua, em particular a limpeza seletiva das linhas de

    gua, os reperfilamentos de seco e os atravessamentos de linhas de gua (passagens hidrulicas,

    aquedutos e passagens a vau), so as situaes onde o risco de arrastamento de material para o

    leito das linhas de gua superior.

    No caso da limpeza seletiva das linhas de gua, esta ser realizada nos leitos e nos taludes,

    salientando-se o facto da limpeza do talude se resumir ao corte e nunca ao arranque da vegetao,

    de forma a evitar danificar o suporte radicular do talude.

    Nos locais onde expectvel que a seco das linhas de gua no comporte os caudais de projeto,

    que poderia levar inundao das reas adjacentes, sero realizados trabalhos de reperfilamento da

    seco da linha de gua, numa extenso total de 4.606 m.

    Para a construo da rede viria esto previstas ainda atravessamentos de linhas de gua atravs da

    construo de passagens hidrulicas (PH) e/ou aquedutos e as passagens a vau.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 28 4295_0202.348.017_33A

    A adoo de medidas especficas diminui significativamente os riscos de eroso e o arrastamento de

    material particulado para as linhas de gua afetadas, como garante do livre escoamento da gua

    durante o perodo de execuo dos trabalhos de construo.

    Assim, na fase de construo iro ocorrer inmeras intervenes ao longo das margens e troos das

    principais linhas de gua e seus afluentes, nomeadamente a limpeza seletiva das linhas de gua, os

    reperfilamentos de seco e os atravessamentos de linhas de gua. Essas intervenes iro criar

    alguns constrangimentos no escoamento natural das linhas de gua, dos quais podem resultar

    inundaes pontuais e de dimenses reduzidas nas reas adjacentes.

    Quanto aos efeitos que a construo do projeto pode gerar em albufeiras, reservatrios ou charcas

    situadas junto das reas intervencionadas, na sua maioria no iro sofrer afluncias relevantes de

    caudais slidos.

    A exceo ocorre na albufeira da Daroeira, onde se prev a travessia do Adutor Roxo-Sado. A

    travessia ser realizada por escavao, entre o PK 5+630 e o PK 6+024 e entre o PK 6+120 e

    PK 6+158 do troo 2 do Adutor Roxo-Sado, com um total de cerca de 450 m de extenso. Esta

    interveno ser realizada no final da poca estival, quando o nvel da albufeira se encontrar cota

    75 ou inferior, para que seja evitado o esvaziamento parcial da albufeira para a instalao da

    conduta. Com esta medida de projeto, garante-se que no iro ocorrer situaes crticas de afluncia

    de caudais slidos para o leito da albufeira, evitando-se o seu assoreamento.

    Os impactes de todas estas intervenes sero negativos e pouco significativos, sendo passveis de

    minimizao se forem adotadas medidas especficas para este tipo de afetaes.

    Todas as intervenes nas linhas de gua acima referidas preconizam tambm outro tipo de

    impactes, que sero mais visveis no final da fase de construo e que se prolongam e sero mais

    relevantes durante a fase de explorao, nomeadamente:

    Alteraes no regime de caudais;

    Alterao na rede fluvial;

    Afetaes hidromorfolgicas.

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 29 4295_0202.348.017_33A

    Quanto ao regime de caudais, os 3 reservatrios previstos sero abastecidos por gua proveniente

    da albufeira do Roxo, que por sua vez reforada pelo adutor Piso/Roxo com gua proveniente do

    Alqueva. Todas estas infraestruturas esto inseridas no Sistema Global de Rega do Alqueva (SGRA),

    integrado no EFMA.

    Deste modo, as linhas de gua presentes na rea de estudo no tero os seus caudais afetados pela

    construo do projeto, sendo os impactes inexistentes.

    Quanto a alteraes na rede fluvial, o projeto prev o reperfilamento da seco em determinados

    tramos das linhas de gua, perfazendo um total de 4.606 m de rede fluvial intervencionada.

    Em termos hidrolgicos e hidromorfolgicos essas intervenes visam uma melhoria das condies

    de escoamento, aumentando a capacidade de vazo nos troos intervencionados e diminuindo o

    risco de inundaes, nos pontos em que atualmente ocorrem constrangimentos ao escoamento

    superficial. A este facto acrescente-se que os restantes troos no intervencionados sero alvo de

    uma limpeza seletiva, tanto do leito como do talude das linhas de gua.

    Com estas intervenes garante-se no s uma melhoria no escoamento natural da gua, como

    tambm se reduz o risco de eroso das margens das linhas de gua. O impacte ser positivo e

    significativo.

    No que respeita s guas subterrneas, a movimentao de terras, associada circulao de

    veculos e mquinas, ser responsvel pela compactao dos solos, o que reduz, mesmo que

    temporariamente, o processo de infiltrao de gua e a consequente recarga dos aquferos.

    Face dimenso desses sistemas aquferos, os impactes previstos sero negativos, mas muito

    pouco significativos.

    Quanto aos efeitos das aes de construo no estado das massas de gua, as aes de construo

    so responsveis pelo arraste de material particulado para o meio recetor e podem ainda arrastar

    outros poluentes, tais como os metais pesados (cdmio, cobre e zinco), os leos e os

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 30 4295_0202.348.017_33A

    hidrocarbonetos, que so gerados pela circulao dos veculos e mquinas afetos obra e por

    derrames acidentais de produtos perigosos.

    A maioria das intervenes previstas no envolve a utilizao de materiais perigosos, restringindo-se

    o impacte possibilidade de derrames acidentais de combustveis e leos dos veculos e mquinas.

    Assim, a adoo de medidas especficas para a minimizao deste tipo de impactes reduz

    significativamente a probabilidade da sua ocorrncia e o seu efeito na qualidade da gua.

    Importa destacar a albufeira da Daroeira por ser a nica albufeira onde iro ocorrer intervenes no

    seu leito. Embora possa ocorrer alteraes na qualidade da gua e acelerao do processo de

    eutrofizao, trata-se de um situao muito pontual e passvel de minimizao (o projeto prev que a

    interveno seja realizada no final da poca estival, quando o nvel da albufeira se encontrar cota

    75 ou inferior), pelo que no se espera que ocorram alteraes significativas e prolongadas da

    qualidade da gua desta massa de gua e do seu estado trfico.

    Quanto s guas subterrneas, na rea do projeto encontram-se zonas de infiltrao mxima, que

    correspondem a reas com alta vulnerabilidade poluio. Contudo, face s caractersticas do

    projeto, no se espera que as aes de construo e a consequente produo de poluentes sejam

    suscetveis de provocar uma alterao da qualidade da gua dos dois sistemas aquferos presentes.

    Os impactes na qualidade da gua superficial e subterrnea sero negativos e pouco significativos,

    no se prevendo a afetao dos usos existentes e previstos.

    Para a fase de explorao, para alm dos efeitos positivos no escoamento natural das linhas de gua

    e diminuio dos riscos de eroso e inundao j referidos na fase de construo, os impactes nos

    recursos hdricos resultam do aumento das necessidades de gua para a rega e das escorrncias

    provenientes das novas reas agrcolas.

    O aumento das necessidades de gua para a rega das reas agrcolas ser satisfeito com a entrada

    em funcionamento de todo o sistema de transferncia de gua desde da albufeira do Alqueva at

    albufeira do Roxo. Desta forma, a EFMA previu todas as necessidades de gua para o bloco de rega

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 31 4295_0202.348.017_33A

    de Rio de Moinhos, na medida em que este bloco necessita de 23,6 hm3 (em ano seco) e a albufeira

    do Roxo est dimensionada para lhe disponibilizar 25,4 hm3 (que cerca de 21% do seu volume total).

    O impacte resultante do aumento das necessidades de gua por parte do projeto em estudo

    minimizado pelo prprio projeto global do EFMA, sendo por isso considerado nulo ou irrelevante.

    No que se refere alterao do regime de caudais nas linhas de gua (em resultado da existncia de

    caudais excedentes provenientes do sistema de rega), o projeto da rede de drenagem foi realizado

    com o objetivo principal de escoar convenientemente o excesso de precipitao ocorrida dentro do

    bloco de rega de Rio de Moinhos, sob a forma de escoamento superficial, e os caudais excedentes

    do sistema de rega. O aumento dos caudais esperado para as linhas de gua no ir ser suscetvel

    de causar constrangimentos ao seu escoamento natural. Espera-se mesmo que durante o perodo de

    explorao do projeto se verifique uma melhoria no escoamento natural da gua superficial, uma

    reduo do risco de inundaes nas reas mais prximas nas principais linhas de gua e uma

    diminuio do risco de eroso das margens e do leito das linhas de gua. O impacte global ser

    positivo e significativo.

    Durante a explorao do bloco de rega de Rio de Moinhos, o aumento da rea de regadio ir

    proporcionar o aumento da aplicao de nutrientes e produtos fitofarmacuticos nas culturas que so

    arrastados para o meio hdrico pelos caudais excedentes da rega e pelas guas pluviais.

    O aumento das cargas poluentes na gua superficial ser responsvel pela alterao da sua

    qualidade, que poder levar a uma acelerao do processo de eutrofizao, em resultado do

    aumento da disponibilidade de nutrientes (azoto e fsforo) no meio.

    De forma a avaliar mais corretamente os impactes do projeto na qualidade da gua do meio hdrico

    superficial, necessrio quantificar o aumento das cargas de nutrientes (azoto e fsforo) gerados

    pela poluio difusa de origem agrcola nas bacias de drenagem do bloco de rega de Rio de Moinhos.

    Para estimar a exportao de nutrientes de origem agrcola para as linhas de gua recorreu-se aos

    dados apresentados no Plano de Gesto das Bacias Hidrogrficas integradas na Regio Hidrogrfica

    6 (PGBH-RH6), no qual se recorreu ao modelo de bacia SWAT, que simula o ciclo da gua (caudais)

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 32 4295_0202.348.017_33A

    e dos nutrientes, com base em dados meteorolgicos, de solos, do uso dos solos e de prticas

    agrcolas, que equivale a dizer que simula o impacte das prticas agrcolas na qualidade da gua

    numa bacia.

    Os resultados dessa simulao indicam que ocorrer um aumento das cargas poluentes no meio

    hdrico superficial, que ter como consequncia o aumento da concentrao de azoto e fsforo. Esse

    aumento da concentrao de nutrientes ser mais elevado em duas linhas de gua: Barranco de Rio

    de Moinhos e na Ribeira dos Nabos.

    De acordo com a classificao de cursos de gua superficiais do INAG, os valores de concentrao

    do azoto apontam para uma classe B, que considerada como uma gua com boa qualidade. Para o

    fsforo (ortofosfatos), os valores apontam para uma classe D (ribeira da Messejana) ou E (Barranco

    de Rio de Moinhos, Barranco dos Outeires e ribeira dos Nabos), que considerada como uma gua

    com m ou muito m qualidade.

    A adoo de medidas de gesto agrcola sustentvel, tanto ambiental como economicamente

    (nomeadamente a utilizao regrada de nutrientes, produtos fitofarmacuticos e de gua para a

    rega), ir diminuir significativamente a afluncia de cargas poluentes para as linhas de gua. Acresce-

    se ainda que uma quantidade significativa da gua utilizada na rega ir infiltrar-se, podendo ser

    filtrada pelas plantas, diminuindo o arrastamento de poluentes para as linhas de gua.

    O impacte da explorao do projeto na qualidade das guas superficiais por isso negativo e pouco

    significativo.

    Refira-se ainda que o circuito de ligao Alqueva-Roxo ser dotado de um processo de tamizao,

    seguido de uma microtamizao que ficar localizado junto da tomada de gua da albufeira do

    Penedro (albufeira imediatamente a montante do Roxo e que ir aduzir a gua atravs do troo

    Penedro-Roxo). Desta forma, fica assegurado que a gua aduzida albufeira do Roxo no possa

    ser classificada como gua de mistura, eliminando eventuais fenmenos de miscenizao O

    impacte decorrente da utilizao de gua proveniente da bacia do Guadiana no Bloco de Rega, bem

    como o impacte decorrente de uma eventual rotura ou acidente que afete o Circuito Hidrulico

    (nomeadamente o Adutor Roxo-Sado e o Sistema Elevatrio) considerado muito pouco significativo

  • EDIA. PROJETO DE EXECUO E ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL DO CIRCUITO HIDRULICO ROXO-SADO E RESPETIVO BLOCO DE REGA.ESTUDO DE IMPACTE AMBIENTAL. SISTEMA ROXO-SADO. VOLUME 1 - RESUMO NO TCNICO ____________________________________________________________________________________________________________________

    NVIST, Consultores de Engenharia do Ambiente, S.A. 33 4295_0202.348.017_33A

    ou mesmo nulo, no afetando a qualidade da gua nas linhas de gua presentes na rea do projeto

    (ribeira do Roxo e seus afluentes e ribeira da Messejana) ou na albufeira da Daroeira.

    Quanto s guas subterrneas, a entrada em funcionamento de todo o sistema de rega de Rio de

    Moinhos ir proporcionar uma transferncia do uso de gua subterrnea para o uso de gua

    superficial preveniente da albufeira do Roxo. Outra consequncia do aumento da rea de regadio o

    aumento da gua que aplicada na rega dos campos agrcolas. Embora uma parte dos caudais

    excedentes da rega seja escoada pela drenagem superficial, existe uma percentagem assinalvel

    que se infiltra, contribuindo desta forma para a recarga dos aquferos.

    A conjugao destes dois fatores, diminuio do uso de gua subterrnea para a rega e aumento da

    recarga por infiltrao dos caudais excedentes da rega, tem como principal consequncia um

    aumento da disponibilidade de gua subterrnea a mdio / longo prazo.

    Em termos globais,