5

Click here to load reader

Grégoire Chamayou - Drones e Camicases, Jogo de Espelhos

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Drones

Citation preview

  • 16/03/2015 GrgoireChamayou:Dronesecamicases,jogodeespelhosLeMondeDiplomatiqueBrasil

    data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20width%3D%22527%22%20border%3D%220%22%20cellspacing%3D%220%22%20cellpadding%3D%220%22 1/5

    Dronesecamicases,jogodeespelhosOpresidentedosEUApodemandarmatarumcidadodeseupas?EssaaquestopostapelaeliminaoporumdronedeAnwaralAwlaki,dirigentenorteamericanodaAlQaedanoImen.OusodessesaviessempilotonodespertarejeiomacianoOcidente,enquantoatentadossuicidassotidoscomoocmulodabarbrie

    porGrgoireChamayou

    (DroneMQ1PredatordoExrcitodsEstadosUnidosrealizavooemlocalnorevelado)

    Paramim,orobnossarespostaaoatentadosuicida.

    BartEverett1

    OfilsofoWalterBenjaminrefletiusobreosdrones,osaviescomandadosporrdiojimaginadosporpensadoresmilitaresnadcadade1930.Esseexemploserviulheparailustraradiferenaentreoqueelechamadesegundatcnicadeguerra,caractersticadasindstriasmodernas,eprimeiratcnica,queremontaartedaprhistria.Paraele,oquedistingueasduasnoainferioridadeouoarcasmodeumaemrelaooutra,esimadiferenadetendnciaentreelas.Aprimeiraenvolviaohomemomximopossvel,enquantoasegunda,omenospossvel.Afaanhadaprimeira,ousasedizer,osacrifciohumanoadasegundaseanunciarianoaviosempilotodirigidoadistnciaporondashertz.2

    Deumlado,astcnicasdosacrifciodooutro,asdojogo.Deumlado,oengajamentointegraldooutro,odescomprometimentototal.Deumlado,asingularidadedeumatovivodooutro,areprodutibilidadeindefinidadeumgestomecnico:Deumavezportodasesseeraolemadaprimeiratcnica(sejaoerroirreparvelouosacrifciodavidaeternamenteexemplar).Umaveznonadaolemadasegunda(cujoobjetoretomarsuasexperinciasvariandoascontinuamente).3Deumlado,ocamicaseouoautordoatentadosuicida,quesedestrideumavezportodasemumanicaexplosodooutro,odrone,quelanaseusmsseisrepetidamente,comosenotivessemlastro.

    Enquantoocamicasesecaracterizapelafusocompletadeseucorpoesuaarma,odroneasseguraaseparaoradicalentreessesdoisdispositivos.Camicase:meucorpoumaarma.Avionotripulado:minhaarmanotemcorpo.Oprimeirocasoimplicaamortedoagente,osegundoaexcluideformaabsoluta.Oscamicasessoossereshumanosdamortecerta.Ospilotosdosdronessoossereshumanosdamorteimpossvel.Nessesentido,unseoutrosrepresentamdoispolosopostosnoespectrodaexposiomorte.Entreosdois,estooscombatentesclssicos,oshomensdoriscodemorte.

  • 16/03/2015 GrgoireChamayou:Dronesecamicases,jogodeespelhosLeMondeDiplomatiqueBrasil

    data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20width%3D%22527%22%20border%3D%220%22%20cellspacing%3D%220%22%20cellpadding%3D%220%22 2/5

    Falamosdesuicidebombing,deatentadosuicida,masqualseroantnimodisso?Noexisteumaexpressoespecficaparadesignaraquelesquepodemmatarporumaexplososemjamaisexporaprpriavida.Nomaisnecessriomorrerparamatar:impossvelsermortoduranteoatodematar.

    Sacrifcioouautopreservao?

    ContrariamenteaoesquemaevolucionistaqueBenjaminmencionapara,narealidade,subvertlo,camicaseedrone,armadosacrifcioearmadaautopreservao,nosesucedemdeformalinearmentecronolgica,umcomohistriaeoutrocomoprhistria.Elesemergemdeformacontrriaeemconjunto,comoduastticasopostasquehistoricamenterespondemumaoutra.

    Emmeadosdadcadade1930,VladimirZworykin,engenheirodaempresaderadiocomunicaoRadioCorporationofAmerica(RCA),leuumartigosobreoExrcitojaponsqueodeixouextremamenteinquieto.Osjaponeses,diziaotexto,tinhamformadoesquadresdepilotosparaaviessuicidas.MuitoantesdatrgicasurpresadePearlHarbor,Zworykinhaviacompreendidoaamplitudedaameaa:Aeficciadessemtodo,semdvida,aindaprecisaserdemonstrada,massefoipossvelrealizarumtreinamentopsicolgicodastropascomoesse,essaarmaserevelarumadasmaisperigosas.Comonoexisteapossibilidadedeintroduzirmtodoscomoesseemnossopas,teremosdenossuperartecnicamentepararesolveroproblema.4Nessapoca,jexistiamnosEstadosUnidosprottiposdeaviesradiocontroladosquepodiamservirdetorpedosareos.Masoproblemaeraqueessasmquinastelecomandadaseramcegas:Perdemaeficciaapartirdomomentoemqueacabaocontatovisualentreoavioeabasequeasdirige.Osjaponeses,pelovisto,jencontraramasoluoparaesseproblema.Essasoluoeramoscamicases:ospilotostinhamolhose,comoestavamdispostosamorrer,podiamguiaroavioatatingiroalvo.

    MasZworykintambmera,naRCA,umdospioneirosdateleviso.Ealiestava,semdvida,asoluo:Umaformapossveldeobterpraticamenteosmesmosresultadosqueopilotosuicidaconsisteemequiparotorpedoareocontroladoporrdiocomumolhoeletrnico.5Ooperadorpoderia,ento,enxergaroalvoatofimeguiarvisualmenteaarmaatopontodeimpacto.

    Nacabinedoavio,nadamaisdoquearetinaeltricadopiloto,cujocorpoestariarelegadoaoutrolugar,foradoalcancedasdefesasantiareasdoinimigo.Comoacoplamentodatelevisoedoaviotelecomandado,Zworykindescobriuafrmulaqueposteriormentesetransformarianasmartbombenoavionotripuladoarmado,odrone.

    OtextodeZworykinnotvelporqueeleconcebeapartirdeumadasprimeirasformulaestericassobreotemaoancestraldodronecomoumanticamicase.notvelnoapenasdopontodevistadalgica,desuadefinio,mastambmeprincipalmentedeseuplanottico:aarmaquerespondeaomesmotempocomoantdotoegmeo.Droneecamicaseconstituemduasopesprticasopostaspararesolverummesmoproblema:guiarabombaatoalvo.Aquiloqueosjaponesespretendiamrealizarpelasuperioridadedeseusacrifciomoralosnorteamericanosfariampelasupremaciadesuatecnologiamaterial.Oqueosprimeirosesperavamatingirportreinamentopsicolgicoossegundosqueriamalcanarporprocedimentospuramentetcnicos.Agneseconceitualdodroneresideemumaeconomiaticotcnicadavidaedamorte,naqualopodertecnolgicosubstituiumaformadesacrifcioinexigvel.Deumlado,estocombatentesvalorosos,prontosparasesacrificarempelacausadooutro,apenasmquinasfantasmas.

    Hoje,retomamosesseantagonismodocamicaseedotelecomandado.Atentadossuicidascontraatentadosfantasmas.Essapolaridade,emprimeirolugar,econmica:opeosquepossuemcapitaletecnologiaaosquecontamapenascomocorpoparaparticipardo

  • 16/03/2015 GrgoireChamayou:Dronesecamicases,jogodeespelhosLeMondeDiplomatiqueBrasil

    data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20width%3D%22527%22%20border%3D%220%22%20cellspacing%3D%220%22%20cellpadding%3D%220%22 3/5

    combate.Aessesdoisregimesmateriaisetticoscorrespondemtambmdoisregimesticos:aticadosacrifcioheroicodeumladoeaticadeautopreservaovitaldooutro.

    Droneecamicaserespondemcomodoismotivosopostosdesensibilidademoral.Doisthosqueestofrenteafrentenoespelho,cadaumaantteseeopesadelodooutro.Oqueestemjogonessadiferena,pelomenosaqueaparecenasuperfcie,certaconcepodarelaocomamorteaprpriaeadeoutrem,darelaocomapreservaodesi,operigoeacoragem,ecomavulnerabilidadeeadestrutividade.Duaseconomiaspolticaseefetivasdaligaocomamorteaquesedeaquelequeseexpe.Mastambmduasconcepesopostasdeterror,duasvisesdohorror.

    RichardCohen,editorialistadoWashingtonPost,expressousuavisosobreotema:Nocasodoscombatentestalibs,elesnosomentedesprezamavida,comoadesperdiamgratuitamenteematentadossuicidas.difcilimaginarumcamicasenorteamericano.6Eleinsiste:Umcamicasenorteamericano,issonoexiste.Noexaltamososautoresdeatentadossuicidas,noexibimoscrianasdiantedascmerasdeTVquesegabampelamortedeumparente.Parans,incomoda,ficamosarrepiados.Francamente,repugnante.Eacrescenta,complacente:Mastalvezapreciemosavidaemexcesso.7

    Oincmodo,arrepiante,repugnanteadisposiodemorrerporsuacausaeglorificarsecomesseato.Ovelhoecarotemadosacrifcioguerreirocaiudeseupedestaldiretamentenasredesdoinimigoesetransformounopiordosatos,nocmulodohorrormoral.Osacrifcioincompreensveleignbil,interpretadoimediatamentecomodesprezopelavida,semconsiderarquepodeser,antes,odesprezopelamorteopeseaumaticadeamorvida,cujaexpressomaisbemacabadaoavionotripulado.

    Vaidadeltima,nsconcebemosavidacomoumapreciosidadedequesvezescuidamosdeformaexcessiva.Umamortodesatinadoqueseriaatperdovelsetantaautocomplacncianosuspeitassedoamorprprio.Pois,contrariamenteaoqueoautordefende,tratasedenossavida,enodavidaemgeralquensapreciamos.Seocamicasenorteamericanoinconcebvel,impossveldeserpensado,porqueseriaumoximoro.Avida,nessecaso,nosaberianegarseasimesma:elanegaapenasadosoutros.

    Quemocovarde?

    Questionadoporumjornalistaquequeriasaberseeraverdadequeospalestinosnosepreocupamcomavidahumana,inclusiveadosprximos,EyadalSarraj,diretordoprogramadesadementaldeGaza,respondeu:Comovocspodemcrernaprpriahumanidadesevocsnoacreditamnahumanidadedoinimigo?.8

    Horrorporhorror,emqueaspectoseriamenosterrvelmatarsemexporaprpriavidaesemcompartilhardasortedesuasvtimas?Emqueaspectoumaarmaquepodematarsemrepresentarnenhumperigoaoatacantemenosrepugnantequeooposto?JacquelineRose,perplexadiantedocomentriodequelanarbombasdoarconsideradopelosdirigentesocidentaisnosomentemenosrepugnante,mastambmsuperiormoralmente,sequestiona:Noclaraarazopelaqualmorrercomsuavtimadevaserconsideradoumpecadomaiordoquepouparasimesmoaofazlo.9UmantroplogovindodeMartenotariaque,noOrienteMdio,osataquesdosdronesnorteamericanossopercebidosdamesmaformaqueRichardCohenpercebeosataquessuicidas.OsataquescomaviesnotripuladossoconsideradoscovardesporqueopilotododronematapessoasemumterritrioenquantoestemumabrigoclimatizadoemNevada,semqualquerriscodeseratacadopeloinimigo,10acrescentaHughGusterson.

    TalalAsadsugerequeohorrorsuscitadopelosatentadossuicidasnassociedadesocidentaisrepousanofatodeoautordoatentado,comseugesto,impediraprioriqualquer

  • 16/03/2015 GrgoireChamayou:Dronesecamicases,jogodeespelhosLeMondeDiplomatiqueBrasil

    data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20width%3D%22527%22%20border%3D%220%22%20cellspacing%3D%220%22%20cellpadding%3D%220%22 4/5

    mecanismodejustiaderetribuio:aomorrercomsuavtima,aoamalgamaremapenasumatocrimeecastigo,tornaapunioimpossvele,assim,desativaodispositivofundamentaldeumajustiapensadadopontodevistapenal.Ohomembombanopoderjamaispagarpeloquefez.Ohorrorquesuscitaamorteadministradapormquinassempilotossedeve,semdvida,aalgosimilar,deacordocomGusterson:Ooperadordodronetambmumaimagemespelhodoatentadosuicidaporqueestfora,aindaqueemdireooposta,denossaimagemparadigmticadecombate.

    BOX:

    "AGUERRASERAPAZ"

    Estetextofoipublicadoem1973porjovensintelectuaisnorteamericanosengajadosnomovimentocontraaGuerradoVietnefechaolivroThoriedudrone[Teoriadodrone].

    Damesmaformaqueaguerraareasucedeuguerraterrestre,umanovaformadeguerravaisubstituiraareaeachamaremosdeguerraadistncia.[...]Aguerraadistnciaestbaseadanoconceitofundamentaldesistemadepilotagemadistncia.[...]Oveculo,situadolongedesuabase,recebeinformaoporsensoresabordo.[...]

    Ascaractersticasdaguerraadistnciatambmpodemservirparareduziraosilncioascrticasdosqueseopemsguerras.Nenhumsoldadonorteamericanosermortoemcombateoutransformadoemprisioneirodeguerra.Essesbrinquedosnopossuemmeouesposaparaprotestarcontraamorte.Aguerraadistnciaumtimonegcio.Aquelesquecriticamtambmasdespesasblicaseainflaonoteromaisargumentosparaprotestar.Graascapacidademortferaprecisa,aguerraadistncianoafetaromeioambiente.Osecologistasqueprotestamcontraadestruiodomeioambientetampoucoteromotivosparaprotestar.Eassimpordiante.

    OnicopontoquerestarpassveldeprotestoseroassassinatoeasubmissodessaspessoasqueoExrcitonorteamericanochamadecomunistas,asiticosousimplesmenteoinimigo.Mas,semdvida,paraoExrcitodosEstadosUnidos,omundointeiroumpotencialinimigo.[...]Qualquerdiferenaentreguerraepazsetransformaremfumaa.Aguerraserapaz.

    GrgoireChamayou

    Filsofo,pesquisadordoCentroNacionaldePesquisaCientfica(CNRS,nasiglaemfrancs).EsteartigofoiextradodolivroThoriedudrone[Teoriadodrone],quenodia24deabrilserrelanadonaFranapelaeditoraLaFabrique.

    Ilustrao:Reuters/U.SAirForce/LtColLesliePratt/Haundout

    1CitadoporPeterW.Singer,Wiredforwar:theroboticsrevolutionandconflictinthe21stcentury[Conectadoparaaguerra:arevoluorobticaeconflitonosculoXXI],Penguin,NovaYork,2009.

    2WalterBenjamin,Luvredartlpoquedesareproductionmcanise[Aobradeartenapocadesuareprodutibilidadetcnica],Gallimard,Paris,1991.

    3Ibidem.

    4VladimirK.Zworykin,Flyingtorpedowithanelectriceye[Torpedovoadorcomolhoeletrnico],1934.In:ArthurF.vanDyck,RobertS.Burnap,EdwardT.DickeyeGeorgeM.K.Baker(orgs.),Television,v.IV,RCA,Princeton,1947.

    5Ibidem.

  • 16/03/2015 GrgoireChamayou:Dronesecamicases,jogodeespelhosLeMondeDiplomatiqueBrasil

    data:text/htmlcharset=utf8,%3Ctable%20width%3D%22527%22%20border%3D%220%22%20cellspacing%3D%220%22%20cellpadding%3D%220%22 5/5

    6RichardCohen,ObamaneedsmorethanpersonalitytowininAfghanistan[ObamaprecisamaisdoquepersonalidadeparavencernoAfeganisto],TheWashingtonPost,6out.2009.

    7RichardCohen,IstheAfghanistansurgeworththelivesthatwillbelost?[OlevantedoAfeganistovaleasvidasqueseroperdidas?],TheWashingtonPost,8dez.2009.

    8Suicidebombers:dignity,despairandtheneedforhope[Homensbomba:dignidade,desesperoeanecessidadedeesperana],entrevistacomEyadalSarraj,JournalofPalestineStudies,v.31,n.4,2002.CitadoporJacquelineRose,Deadlyembrace[Abraomortal],TheLondonReviewofBooks,v.26,n.21,4nov.2004.

    9JacquelineRose,op.cit.

    10HughGusterson,Anamericansuicidebomber?[Homembombanorteamericano?],BulletinoftheAtomicScientists,20jan.2010.Disponvelem:.

    02deAbrilde2013