14

Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

  • Upload
    buithuy

  • View
    296

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu
Page 2: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Marie Stopes Timor-Leste (MSTL) servisu ona iha Timor-Leste desde tinan 2006, espesializadu hodi

fornese informasaun no atendimentu saúde seksual reprodutiva ne’ebé ho kualidade no komprihensivu.

MSTL servisu liu hosi parsería ho Ministéiru da Saúde, no ho suporta hosi Embaixada Australia.

MSTL iha klínika saúde familia nian ida iha Dili, no iha ekipa baze

hamutuk 11 ne’ebé servisu iha munisípiu Dili, Bobanaro, Baucau,

Viqueque, Lautem, Ermera, Ainaro, Oecusse, Aileu, Liquica no

Manufahi. MSTLmoos iha tenda móvel ne’ebé bele uza hodi fornese

atendimentu iha area remota no fatin sira ne’ebé susar atu to’o ba.

Ekipa Klinikál MSTL nian kompostu infermeira, parteira no doutor

ne’ebé iha esperensia no kompetente liu, ne’ebé fornese :

Akonsellamentu no atendimentu planeamentu familiar ne’ebé

komprihensivu

Atendimentu ba kuidadu isin-rua (ANC)

Atendimentu ba kuidadu depoizde partus (PNC)

Teste no akonsellamentu ba MHRS (inklui teste ba HIV no

Sifilis)

Akonsellamentu ba infertilidade

Sirkunzisaun

Informasaun no akonsellamentu ba saúde reprodutiva (inklui

informasaun kona- ba menstruasaun)

Foto: Parteira MSTL no Mds nian fornese edukasaun no atendimentu iha tenda movel laran

Page 3: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Almeida ho nia kaben Maria hadér iha tuku 4 madrugada hodi hahú la’o

durante oras tolu ba iha Sentru Saúde ne’ebé besik liu ba sira. Sira nain rua

hela iha Cailaco, iha fatin ne’e bé nesesidade bazika sira hanesan bee,

edukasaun no kuidadu saúde nian sei difisil nafatin ba ema barak atu asesu

ba.

Wainhira to’o ba iha CHC, sira hasoru malu ho ekipa treinadu hosi ekipa

MSTL outreach nian ne’ebé kompostu hosi parteira ida, Edukadór ida no

kondutór ida. Ekipa ne’e servisu ajuda malu ho profisional saúde hosi

Ministéiru da Saúde nian hodi oferese provizaun akonsellamentu no

atendimentu planeamentu familiar ne’ebé komprihensivu, ne’ebé uluk so iha

deit métodu tempu badak nian.

Almeida no Maria simu akonsellamentu planeamentu familiar nian hosi

parteira MSTL nian kona-ba métodu kontrasepsaun hotu-hotu ne’ebé

disponivel ba métodu natural no moos modernu nian, atu nune’e sira bele foti

desizaun informadu ida kona-ba métodu ne’ebé apár ba sira. Sira nain rua

hili métodu kontraseptivu implant, tamba sira hatene katak métodu ida ne’e

sei fó protesaun ba isin-rua ne’ebé la planeia to’o tinan lima, no la presija

halo viajen regular ba CHC.

Nu’udar agrikultór no aman ba oan nain neen, Almeida hetan korajen hosi nia

mane maluk sira iha nia komunidade hodi suporta nia kaben hodi uza

planeamentu familiar. Mitos balun kona-ba efeitu posivel balun ba

planeamentu familiar nian no ninia impaktu ba fertilidade tuir mai nian, no

moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti

laran taridu kona-ba sira nia kaben ne’ebé tuir hela planeamentu familiar.

“Hau iha ona oan nain neen no hau nia kaben nia partus ikus liu ne’e sai

komplikadu. Hau rekuñese katak ami nia oan sira sei ki’ik no ami hela do’ok

hosi fasilidade saúde, tamba ne’e , sekarik ami la uza métodu planeamentu

familiar atu fó espasu ba ami nia oan, dalaruma ami bele hetan difikuldade

iha futuru.”

Maske Almeida no Maria nunka hetan oprotunidade hodi ba eskola, Almeida

nia mehi mak nia oan sira hotu sei bele reata sira nia eskola; mehi ida ne’ebé

besik dadaun ona mak Almeida ho Maria bele planeia ona sira nia espasu no

medida familia nian.

Page 4: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Feto no kazal sira uza planeamentu familiar atu:

Iha isin-rua ne’ebé saudavel liu, Ajuda fó tempu no espasu ba hahoris nian, no Atinji sira nia medida familia ne’ebé sira hakarak.

Atu halo desizaun informadu sira kona-ba m’etodu ida ne’ebé feto ida

ka kazal ida hakarak atu uza, kliente MSTL nian hotu simu

akonsellamentu planeamentu familiar nian ida ne’ebé komprihensivu

no ho kualidade molok atu simu planeamentu familiar ida. Ida ne’e

inklui hatene kona-ba opsaun métodu hotu-hotu ne’ebé iha, ba

métodu natural no modernu, atu kliente sira bele foti desizaun

informadu ida kona-ba métodu ne’ebé sira hakarak atu uza.

Akonsellamentu ida ne’e importante, tamba métodu planeamentu

familiar iha ninia efetividade, benefísiu no desvantajen sira ne’ebé

diferente.Ema ida-idak presija informa no enkoraja ho di’ak hodi foti

desizaun ne’ebé di’ak liu ba sira.

Foto: Parteira MSTL ida fornese akonsellamentu ne’ebé komprihensivu ba familia ida; Kuadru planeamentu familiar MSTL nian ida

hatudu hela métodu diferente sira inklui métodu tempu naruk no badak nian no métodu natural nian (métodu beads fertilidade no

laktasin).

Admin
Highlight
Page 5: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

MSTL iha ekipa ida ho edukadór sira ne’ebé ho esperensia di’ak no

servisu ho komunidade no organizasaun hodi hasa’e kuñesimentu no

kompriensaun kona-ba saúde seksual no reprodutiva no asesu ba

atendimentu sira.

Edukadór MSTL fornese servisu edukasaun nian iha munisípiu hotu-

hotu ne’ebé MSTL servisu dadaun ba.

Sesaun edukasaun hato’o ba komunidade sira atu nune’e bele

responsivu tuir sira ida-idak nia otas no nesesidade komunidade nian.

MSTL bele fornese sesaun edukasaun ne’ebé komprihensivu no ho

kualidade ba tópiku hirak tuir mai ne’e:

Puberdade no adolsentes (inklui menstruasaun)

Fertilidade

Planeamentu familiar

MHRS(inklui HIV)

Atendimentu ANC no PNC

Saúde Seksual no Reprodutiva

Saúde seksual no reprodutiva ne’e la’os asuntu saúde ba feto nian

de’it. Ida ne’e importante atu involve moos mane sira iha edukasaun

saúde seksual no reprodutiva no asesu ba atendimentu nian, hodi

asegura katak familia no komundade senti saudavel2.

MSTL ativamente enkoraja kazal sira atu mai no asesu hamutuk ba

atendimentu, no iha estratéjia involvimentu mane nian hodi hasa’e

asesu hosi mane sira ba informasaun no atendimentu SSR nian.

Foto: MSTL fornese

edukasaun,

akonsellamentu no

atendimentu ba feto

no mane sira, enkora-

ja familia sira atu kua-

lia kona-ba saúde no

planeamentu familiar.

2 Wallace, H.J. et al, Reproductive Health Decision-Making in Municipio Viqueque, Baucau, Ermera and Dili, Marie Stopes Timor-Leste, 2016.

Page 6: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Timor-Leste iha númeru foin-sa’e ne’ebé barak iha mundu, ho ema

jovem/foin-sa’e (ho idade 10-24) ho nia pursentajen até 32.5% hosi

totál popualsaun ne’ebé iha.

Foin-Sa’e barak mak sei iha kompriensaun ne’ebé limitadu ba seksualidade no saúde reprodutiva nian, ne’ebé rezulta ba kualidade saúde ne’ebé laduun di’ak, inklui taxa fertilidade adolsensia nian ne’ebé aas, estimadu até 48 hosi feto 1000 ne’ebé hahoris oan ho idade 15-19). So iha nain ida hosi feto foin-saé nain 10 (9.6%) mak iha kuñesimentu ne’ebé loos kona-ba sira nia períodu fertil nian no kuñesimentu akuradu kona-ba maneira oinsá HIV bele/labele transmite nian sei menus liu. Hodi responde ba ida ne’e, MSTL iha ninia liña ba foin-sa’e nian

‘Liña Foin-Sa’e’ ne’ebé loke hosi Segunda to’o Sesta, hosi tuku 8.30

dadeer- tuku 07 kalan. Liña ne’e atende hosi operadór feto no mane

ne’ebé ho esperensia di’ak. Foin-sa’e sira bele asesu ho livre ba liña

ida ne’e ba informasaun kona- ba domin, relasaun ne’ebé saudavel

no informasaun saúde reprodutiva nian sira seluk. Liña ne’e kuaze

simu ona xamada hamutuk 65.000 desde tinan 2011, ho xamada

kuaze 50% mai hosi foin-sa’e sira.

Informasaun komún ne’ebé foin-sa’e sira husu ba liña ida ne’e inklui

informasaun kona-ba puberdade no menstruasaun, HIV no MHRS, no

relasaun sira. Liña ne’e gratuita ba kliente Timor Telecom : 800 1001

no kliente Telemor : 7676 7676 .

Foto: Liña Foin-Sa’e ne’e

funsiona ho suporta hosi

Timor-Telecom no

Telemor, atu MSTL bele fó

atendimentu ne’ebé gratui-

ta ba sira nia kliente hotu.

Foto: Liña Foin-Sa’e ne’e

iha ninia operadór feto no

mane ne’ebé profisional.

3Adolescent Fertility Rates, Available online at: http://data.worldbank.org/indicator/SP.ADO.TFRT

4UNESCO, A situation-response analysis of the education sector’s response to HIV, drugs and sexual health in Timor-Leste 2012

5National Statistics Directorate, Ministry of Finance, Timor-Leste, and ICF Macro, 2010, Demographic and Health Survey 2009-2010, Dili, Timor-Leste.

Page 7: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Ekipa baze MSTL nian servisu direitamente ho suporta hosi Servisu

Saúde Munisipiu (SSM) no staf MdS nian iha area sira ne’ebé for-

nesidór atendimentu hosi MdS ne’ebé kompetente sei menus hela.

Dalaruma halo viajen to’o ba area remota sira no fatin sira ne’ebé

susar atu to’o ba, ami bele fornese atendimentu ho gratuita, fokus ba

kliente, konfidensial no la’os ho julgamentu, edukasaun no atendimen-

tu ne’ebé fokus ba hili /eskolha ba komunidade kbi’it la’ek sira. Ami nia

atendimentu baze/outreach nian inklui akonsellamentu no

atendimentu planeamentu familiar ne’ebé komprihensivu, ho métodu

ne’ebé fornese depende ba ezizensia hosi kliente sira. Atendimentu

saúde seksual no reprodutiva nian sira seluk hato’o liu hosi

atendimentu konjuntu ne’ebé hato’o iha Sentru Saúde Komunitária

(CHC), Postu Saúde no Hospitál Referal sira.

Iha adisaun ba ekipa outreach, MSTL fornese atendimentu saúde

seksual reprodutiva ne’ebé ho kustu baratu liu ba inan-feton sira iha

Dili liu hosi ninia klínika saúde familia, Iha ne’e, feto sira bele asesu ba

atendimentu oi-oin duke liu hosi ekipa baze/outreach nian sira, inklui

diagnosa no tratamentu ba MHRS, teste ba HIV no sifilis,no

konsultasaun médiku jerál nian. Alende atendimentu hirak ne’e ho

kustu ne’ebé ituan ba kliente sira, hirak ne’e mak atendimentu ne’ebé

kuaze maioria kliente hotu bele asesu ba Saúde Seksual Reprodutiva

privadu nian iha Dili. Kada osan dollar ida ne’ebé hetan hosi

rendimentu klínika nian investe tomak ba atendimentu ekipa baze

nian, tamba ne’e MSTL nafatin sai nu’udar oraganizasaun ne’ebé

100% not-for-profit “la’os buka lukru”.

MSTL ativamente halo parsería ho organizasaun sira seluk hodi

asegura feto no mane hotu hetan asesu ba atendimentu saúde

seksual no reprodutiva ne’ebé ho kualidade aas, inklui ba sira ne’ebé

defisiente. MSTL moos iha ninia koordenadór ba ema ho defisiente

nian iha Support Office MSTL nian, no iha relasaun servisu ne’ebé

pozitivu ho organizasaun Nasional ba Ema ho Defisiente nian’ Rae

Hadomi Timor-Leste (RHTO) . Ami nia klínika moos hetan ona

observasaun hosi RHTO ba asesu hosi ema ho defisiente sira, no

inklui kadeira roda ne’ebé apár ba sira no fasilidade caza de banho

ne’ebé bele asesu moos.

Foto: Ekipa MSTL dalaruma halo viajem ba fatin dook ho situasaun ne’be difisil hodi to’o ba komunidade sira ne’ebe ami serve.

Page 8: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Saúde Seksual no Reprodutiva, liu-liu Planeamentu Familiar,

importante ba ema ida-idak, familia, komunidade no nasaun tomak.

Nu’udar espesialista ba planeamentu familiar, MSTL rekuñese ida

ne’e no iha relasaun servisu ne’ebé pozitivu no produtivu ho

organizasaun no komunidade barak. Ida ne’e inklui servisu hamutuk

ho Governu, Oraganizasaun non-govermentais sira, organizasaun

saúde nian sira,eskola no Universidade sira, Lider komunitáriu sira no

seitór korporadu sira.

Servisu liu hosi parsería ho Ministériu da Saúde, MSTL moos fornese

suporta ad-hoc ne’ebé regular ba MdS hodi suporta nesesidade

transporte nian, esterilizasaun ekipamentus nian iha CHC sira, apoiu

finanseiru no lojístiku nian ba enkontru no workshop MdS nian, apoiu

teknikál ba FUAT, apoiu ba kampaña imunizasaun nian (inklui uzu ba

tenda movel MSTL nian), apoiu teknikál ho halibur dadus/ database

munisípiu nian, fornese apoiu teknikál iha téknika prevensaun

infesaun nian sira.

Agora dadaun MSTL iha projeitu haberan kapasidade nian rua:

MSTL servisu liu hosi parsería ho Royal Australasian College of

Surgeons (RACS) hodi fornese periodu rotasaun fulan 2 ba

doutor junior sira nu’udar komponente tinan daruak nian ba Post

- graduate ba programa medicina familia (FMP) nian. Doutor

estajiadu sira sei gasta tempu fulan rua hodi servisu ho parteira

kompetente sira iha klínika MSTL nian iha Dili no ekipa baze Dili

nian hodi hetan esperensia ba akonsellamentu no atendimentu

komprihensivu ba planeamentu familiar nian no teste no

tratamentu ba MHRS nian.

MSTL hala’o projeitu pilotu ba treinamentu/coaching ba parteira

MdS nian iha munisípiu Ainaro. Parteira treinadu MSTL nian

treina/coach parteira Mds nian sira iha akonsellamentu

komprihensivu ba planeamentu familiar nian no moos ba monta

no hasa’I métodu Implant no IUD nian. Projeitu pilotu coaching

nian moos inklui xefi parteira sira hosi munisípiu refere, Ofisial

Saúde Públiku Distritais- Saúde Maternal Infantil ( DPHO-SMI)

nian, hodi hala’o vizita supervizaun suportivu ba planeamentu

familiar nian ne’ebé eftivu ba parteira Mds nian sira.

Foto: Doutor junior sira halo

servisu rotasaun fulan 2

hodi haree no apriende hosi

parteira kompetente sira

hosi MSTL nian kona-ba

provizaun akonsellamentu

no atendimentu planeamen-

tu familiar, teste ba MHRS

no tratamentu ba kuidadu

ANC nian.

Foto: Ekipa MSTL

hamutuk ho Amu

Bispu Diocese Dili,

Dom Virgilio Do

Carmo Da Silva,

SDB., iha fulan

Juñu 2016.

Page 9: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

MSTL halo tuir estandarte MSI global nian ba halubur dadus,

monitorizasaun no análisis. Ida ne’e inklui sistema dadus elektróniku

ida (CLIC) hodi maneja dadus atendimentu nian. Sistema ida ne’e

hetan audit kada fulan no kada tinan ba ninia kualidade, hodi asegura

katak dadus atendimentu MSTL nian maneja étikamente, efetivu no

korreitu.

Avaliasaun externu no audit sira moos hala’o regularmente hodi

asegura kualidade klinikál no efetividade programa nian.

MSTL fornese relatóriu regular direitamente ba MdS ho meius balun,

hodi uza template/formatu relatóriu dadus MdS nian (tuir pedidu hosi

MdS):

Ekipa outreach hotu-hotu servisu liu hosi parsería ho ekipa CHC

nian, no direitamente hatama rezultadu sira ba iha livru rejistu

kliente planeamentu familiar MdS nian. Ida ne’e hala’o iha

servisu fatin, Hospital, CHC no Postu Saúde sira ho parteira MdS

nian ida.

Rezultadu hosi klínika MSTL Dili nian hato’o kada fulan ba

(DPHO-SMI) hosi DHS Dili nian.

Rezultadu trimestral ba dadus MSTL nian hotu hato’o liu hosi

relatóriu no aprezentasaun ba iha Diretór DHS, Departamentu

MdS nian ba SMI (Diretora Departamentu Saúde Maternal no

Infantil, Dra, Triana Oliveira, no pontu fokál Planeamentu familiar

nian Sra. Aurea Celina da Cruz), jerente CHC nian hotu, no

DPHO –SMI.

Planu estratéjiku MSTL nian hato’o ba Diretór Nasional Saúde

Públiku nian iha Ministéiru da Saúde nia laran, Diretór Nasional

ba Parsería nian iha MdS no pontu fokál Planeamentu Familiar

nian.

Relatóriu Anuál sira (ba MdS Departamentu SMI no parseiru sira

seluk iha Timor-Leste).

MSTL moos tuir grupu Servisu ba BCC Ministériu da Saúde nian, hodi

asegura katak rekursu BCC nian ne’ebé imprime ona hetan ona

aprovasaun hosi grupu servisu refere molok atu uza.

MSTL nu’udar membru ida hosi grupu servisu ba advokasia Pastoral

Nasional nian, hodi suporta iha promosaun ba métodu billings no

métodu planeamentu familiar natural nian sira seluk.

Foto: Fornesidor

atendimentu MSTL nian

kontribui ba sistema MdS

nia no kolesaun dadus, no

relata regularmente

kona-ba rezultadu sira. .

Page 10: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

MSTL halibur komentáriu kliente nian ho regular hodi asegura katak

kliente sira satisfas ho atendimentu hirak ne’ebé sira simu, no atu

identifika maneira sira hodi hadia provizaun atendimentu. Téknika

peskiza kualitativu no kuantitativu nian uza hodi halibur dadus, inklui:

Livru komentáriu kliente nian

Liña bolu-fila fali nian hosi kliente anonymous ida

Kaixa komentáriu anonymous ida iha klínika Dili

Bi-ennial, National Client Exit Interviews (CEI)

Iha tinan 2014, maioria hosi kliente ne’ebé hetan intervista hosi ami

iha Intervista ba Satisafasaun Kliente (CEI)nian (98,50%; N= kliente

hamutuk nain 267) relata katak atendimentu ne’ebé sira simu hakonu

sira nia nesesidade ka liu hosi sira nia espetativa, ho 99,6% relata

katak sira sei fila fali mai hodi hetan atendimentu seluk iha futuru.

Komentáriu kualitativu sira ne’ebé ami simu inklui:

‘Hau sei kontinua mai fali iha loron seluk tamba hau hakarak deside

wainihra mak hau atu iha oan ( partisipante ho númeru 2730009)’

‘Hau sei rekomenda fasilidade ida ne’e bah au nia kolega sira tamba

planeamentu familiar hadia feto no labarik sira nia saúde (2530017)’

‘Infermeira sira iha esperensia no fornese informasaun ne’ebé di’ak-

hau sente satisfas ho atendimentu ne’ebé hau simu ohin loron

(2360035)’

‘Hau sei rekomenda MSTL ba hau nia kolega sira tamba ida ne’e im-

portante atu hatene kona-ba planeamentu familiar (2440001)’

Foto: MSTL valoriza

ninia kliente sira no foti

komentáriu ho regular

hodi asegura katak ami

hakonu hela sira nia

nesesidade hodi fornese

atendimentu ne’ebé

amigavel no ho kuali-

dade aas ba kliente sira.

Page 11: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

MSTL dedikadu hodi halo desizaun programatiku informadu ida, no

aumenta ba evidensia Nasional nian bazeia ba saúde seksual no re-

produtiva liu hosi peskiza ne’ebé ho tarjeitu, étika no fokus ba kliente.

Ho aprovasaun no apoiu hosi INS no Komite étika relevante sira,

MSTL lidera ona projeitu peskiza balun iha Timor-Leste, inklui:

Menzies School of Health Research, Marie Stopes International

Timor Leste, 2014, Persepsaun kona-ba Planeamentu Familiar

iha munisípiu Viqueque & Dili (Timor-Leste), Darwin, Australia.

Wallace, H.J. et al, Foti desizaun ba Saúde Reprodutiva nian

iha Munisípiu Viqueque, Baucau, Ermera no Dili, Marie Stopes

Timor-Leste, 2016.

MSTL moos regularmente kontribui no partisipa iha projeitu peskiza

seluk, inklui projeitu peskiza foin- dadauk ne’e kona-ba parteira kon-

tra violensia’ ne’ebé hala’o hosi UNTL no La Trobe University.

Ba informasaun detailu ka kopia hosi relatóriu peskiza nian, favór

kontaktu:

Eurico da Costa

Koordenadór Komunikasaun, Marie Stopes Timor-Leste

Númeru telefone: 7723 9665 email: [email protected]

MSTL garantia provizaun atendimentu ne’ebé ho kualidade aas liu

hosi estandarte ba garantia kualidade nian ne’ebé forte.

Staf klinikál hosi MSTL nian hotu iha akreditasaun Nasional nian

ne’ebé relevante hodi fornese atendimentu ne’ebé sira hato’o. Ekipa

Klinikál MSTL nian moos fornese treinamentu rigorozu sira ne’ebé la’o

dadaun ba ekipa foun no ekipa tuan hotu ne’ebé eziste hela, hodi

asegura katak staf klinikál hotu-hotu halo tuir kualidade estandarte

MSI global nian molok sira bele fornese atendimentu ba kliente sira.

Avaliasaun ba kualidade klinikál nian hala’o internalmente ho regular

no atendimentu klinikál nian sira avalia externalmente kada tinan hosi

Konseleiru Medikal MSI Rejional nian, ne’ebé atendimentu sira sukat

tuir estandarte internasional nian. MSTL kontinua hodi atinji skor

ne’ebé di’ak ba kualidade klinikál planeamentu familiar nian. Iha tinan

2015, MSTL moos introduz matadalan sira ne’ebé klaru liu kona-ba

jestaun insidente klinikál no investigasaun nian.

Foto: Peskiza asegura katak

ami bele halo desizaun ba-

zeia ba evidensia programa

nian ne’ebe hasa’e ami nia

impaktu ba feto Timor-

Leste.

Page 12: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Planeamentu familiar ne’e komponente esensial ida hodi redúz taxa

mortalidade maternal no hadia prátika sira ba kuidadu saúde inan

nian. Ida ne’e nu’udar asuntu prinsipál hodi atinji kuidadu saúde inan

nian. Hasa’e asesu ba informasaun planeamentu familiar ne’ebé

komprihensivu nu’udar parte importante ida hodi redúz taxa

Mortalidade Maternal nian ne’ebé sei aas ihaTimor-Leste.

Imajen: Planeamentu familiar ne’e nu’udar komponente importante ida hodi asegura kuidadu saúde inan no redúz mortalidade maternal nian.

Planeamentu familiar dokumenta ona benefísiu saúde nian ba inan

sira, bebé, familia no komunidade nian ho di’ak. Isin-rua ne’ebé mosu

sedu liu ka tarde liu iha feto ida nia moris, ka espasu ne’eb’e besik

malu liu, negativamente afeita saúde maternal no hasa’e risku ba

prematuridade no bebé ne’ebé moris mai ho todan ne’ebé menus

Iha médiu, medida familia nian ne’ebé prefere mak menus oan ida

hosi medida familia atuál nian, no 70% hosi feto kaben nain sira

hakarak adia ka limita sira nia isin-rua. Konsekuentemente, nain ida

hosi fetoTimor oan nain tolu iha nesesidade ne’ebé la hakonu ba

planeamentu familiar nian.

Abilidade hosi adía no fó espasu ba isin-rua nian moos importante ba

feto sira nia dezenvolvimentu sosio- ekonómiku nian. Feto sira nia

abilidade hodi hetan uza kontraseptivu sira efetivamente ,iha impaktu

pozitivu ida ba sira nia edukasaun no partisipasaun iha servisu, nun-

e’e moos rezultadu ba rendimentu tuir mai nian, estabilidade familia,

saúde mental no kontenti nian, no moos prosperiedade ba labarik

sira.

Planeamentu Familiar ne’e identifika ona nu’udar parte ida hosi inves-

timentu ba dezenvolvimentu humanu nian rua ne’ebé produtivu liu iha

adisaun ba liberdade komérsiu nian. Kada osan dolar 1 (ida) ne’ebé

gasta hodi asesu ba kontrasepsaun nian sei salva $ 120 (dollar atus

ida rua nulu) ba gastu social nian. Ida ne’e sei fornese benefísiu ba

komunidade tomak.

Misaun no Vizaun MSTL nian marka ami nia valóres ba asesu univer-

sal ba kuidade- saúde ne’ebé ho kualidade, igualidade jéneru no ka-

pasitasaun ba feto sira. Valores universalidade hirak ne’e, igualidade

jéneru, no kapasitasaun ba feto sira moos bele haree di’ak liután iha

Ajenda 2030 nian ba Dezenvolvimentu Sustentavel nomoos ba Meta

Dezenvolvimentu Sustentavel (MDS) nian tuir mai, sei fó dalan ba

Marie Stopes Timor-Leste hodi fornese kontribuisaun signifikante ida

ba progresu hosi meta hirak ne’e iha Timor- Leste.

6 Guttmacher Institute, Testimony of Guttmacher Institute, submitted to the Commit-tee on Preventive Services for Women, Insti-tute of Medicine, 2011, <http://www.guttmacher.org/pubs/CPSW-testimony.pdf>, accessed June 8, 2016. 7 Timor-Leste Demographic and Health Survey 2009-2010

Ku

ida

du

Ob

ste

trica

Ese

nsia

l

Pa

rtus S

eg

uru

Ku

ida

du

AN

C

Pla

ne

am

en

tu

Fa

milia

r

Kuidadu Maternidade Baziku

KUIDADU SAÚDE PRIMARIA

IGUALIDADE BA FETO

KUIDADU

SAÚDE INAN

Page 13: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Akonsellamentu Planeamentu Familiar nian ne’ebe komprihensivuha-

to’o ba klienete liul 6,000

Númeru atendimentu planeamentu familiar ne’ebe fornese ona:

Métodu: Númeru

Injetavel 3295

Insersaun ba Implant 2057

Hasa’i Implant 458

Insersaun ba IUD 399

Hasa’I IUD 106

Kolar 19

Kontraseptivu Pill 952

Atendimentu saúde seksual no reprodutiva ne’ebe fornese ona:

Atendimentu sira: Numer:u

Teste ba isin-rua 1293

Akonselamentu ba Infertilidade 182

Sirkunsizaun 22

Vasina Tetanus 84

Kuidadu Saúde Inan (ANC no PNC) 567

Atendimentu ba MHRS (inklui HIV no Sifilis)

Syphilis and HIV VCCT) 832

Atendimentu Saúde Jeral 424

Númeru hosi ema ne’ebe hetan liu hosi sesaun edukasaun:

Ema: Number:

Feto 21,980

Mane 7251

Total 29,231

Númeru total hosi xamada sira ba Liña Foin-Sa’e:

Xamada: Númeru:

Total 11,194

Page 14: Leste (MSTL) servisu ona iha Timor MSTL servisu liu hosi ... · Marie Stopes Timor-Leste ... moos fatores kultura no tradisaun nian halo mane balun iha Timor-Leste senti laran taridu

Ba informasaun detailu ka rekerimentu ruma, favór kontaktu:

Marie Stopes Timor-Leste Rua Belarmino Lobo P.O. Box 313 Bidau Licidere, Dili, Timor-Leste

Telefone: +670 332 2923 (Support Office) +670 332 2841 (Clinic)

Email: [email protected]

Fotógrafu: Susanna Rossi, Mariano da Silva, Helen Henderson