Tema 10. a Poesía Actual

7/25/2019 Tema 10. a Poesa Actual

1/8

TEMA 10. A POESA A FINS DO SCULO XX E COMEZOS DO XXI

1

TEMA 10. A POESA A FINS DO SCULO XX E COMEZOS DO XXI. TEMAS, AUTORES DOS OITENTA

E DOS NOVENTA. POETAS E TENDENCIAS ACTUAIS MIS RELEVANTES.

Os cambios que afectan sociedade galega a partir de mediados dos 70(morte de

Franco, promulgacin da Constitucin, do Estatuto de Autonoma e da Lei de Normalizacin

Lingstica ) tamn se deixaron sentir na nosa literatura, especialmente no panoramapotico galego.

A pluralidade e heteroxeneidade de estilose propostas marcan este perodo no que

coinciden distintas xeracins: autores que participaron na recuperacin da poesa de

posguerra, xunto a novos poetas, formados en ambientes culturais moi comprometidos

ideoloxicamente.

A consolidacin da poesa social est representada por un grupo de autores

denominados os Novismos. Trtase de poetas que participaron activamente na

implantacin do nacionalismo de esquerdase nos que se percibe a influenza da poesa de C.

E. Ferreiro e Manuel Mara; na sa producin abordan temas como a loita pola lingua e o

desexo de liberdade individual e colectiva. Encadrarase nesta tendencia os poemarios iniciais

de Daro Xohn Cabana (Verbas ao un irmao, 1973); este autor posteriormente cultivou unha

lia de poesa mis culturalistahabitual na dcada dos 80- , anda que a sa maior achega

literatura galega cmpre procurala no mbito da traducin e, sobre todo, no da narrativa.

Na dcada dos 70 teen lugar unha serie de fitos editoriaisque, xunto mudanza da

situacin socio-poltica, alentarn o cultivo de formas lricas cunha maior preocupacin pola

forma. Estmonos a referir reedicin da Obra completa de Manoel Antonio1 e tamn

publicacin de Herba aqu e acolde lvaro Cunqueiro2. Pero foi sobre todo a aparicin de

Con plvora e magnolias (1976) de X. L. Mndez Ferrn, un escritor moi comprometido no

eido poltico, a que deu o empurrn definitivo para o abandono da poesa social; en Conplvora e magnoliascombnanse composicins de carcter combativoa plvora-co lirismo

intimista (a lembranza do pasado, o paso do tempo, o amor, a morte ), a magnolia. Este

segundo tipo de textos convertronse nunha referencia para os creadores que xorden ao

longo da dcada seguinte e que consolidan a renovacin potica, a Xeracin dos 80.

A Xeracin dos 80 constite un grupo de poetas que presentan unha serie de

caractersticas comns: nacena partir da segunda metade dos 40ou ao longo dos 50. Viven

momentos reivindicativos na sa etapa de formacin. Reciben influenzas da literatura

1 A obra de Manoel Antonio era descoecida para a maiora dos galegos ata que en 1972, o doutor

Domingo Garca-Sabell -o seu mdico- publicou a poesa completa do poeta rianxeiro, do que el eratestamenteiro. Desta colectnea foi a obra De catro a catroa que produciu maior impacto nos novoscreadores, chegndose a converter nun dos modelos creativos da poesa dos 80.2 En 1950 Cunqueiro publicou Dona de corpo delgado, pero durante a posguerra a sa actividade

creativa focalizouna no cultivo da prosa (teatro, xornalismo, narrativa). Moi esporadicamente seguiucompoendo poesas que foi publicando en diferentes xornais e revistas e que en 1980 reuniu no libroHerba aqu e acol; ateigadas de referencias culturais, nestas composicins encontramos temas como oo paso do tempo, a intuicin da morte, a omnipresencia da melancola ou a revisin dos mitos, moitosxa abordados nas sas novelas .Con este poemario, Cunqueiro deixou de ser un poeta deostado como aconteca na etapa da poesasocial- para converterse nun referente dos creadores mis novos, tanto polos seus poemas formalistas eculturalistas dos anos 80, coma pola sa producin vangardista da preguerra (cubismo, surrealismo e

tamn neotrobadorismo).


2/8


2

americana e europea (especialmente a portuguesa), pero tamn da tradicin potica (o

vangardismo de Manoel Antonio e a producin potica de lvaro Cunqueiro). Por ltimo,

asumen a necesidade de renovar a lrica galega, afastndoa da poesa social.

A maiora deles danse a coecer participando en revistas de expresin potica

(Nords, Dorna ), ou en premios literarios(Esquo, Premio Cidade de Ourense ) tamn

colaboran en volumes colectivos(De amor e desamor, 1984; Escolma de poesa galega 1976-

1984, publicada en 1985).

Inicialmente, agrpanse no seo de determinados colectivos que, ben realizando

recitais, ben publicando en revistas, contribuirn a animar o panorama da poesa galega.

Entre estes colectivos, salientar Cravo fondo(Ramiro Fonte), a revista Loia(Manolo Rivas) e,

por ltimo, Rompente (Antn Reixa), un grupo moi vinculado ao esprito vangardista e

contracultural3.

A pesar da heteroxeneidadeque domina na poesa dos 80, podemos encontrar unha

serie de trazos comns:

Apertura temtica. Multiplicidade de temas, dende os clsicospaso do tempo, o amor(abordado dende unha perspectiva intimista, pero tamn existencial) ata o erotismo

explcito, a integracin da cultura urbana e marxinal (drogas ), sen abandonar a

preocupacin social.

Culturalismo. Empregorecorrente de referencias literarias, filosficas, artsticas.

Esteticismo. Preponderancia da beleza sobre aspectos morais ou de calquera outra

ndole.

Experimentalismo. Procura de novas formas poticas e encontro da poesa con

outras manifestacins artsticas (a msica, a fotografa, poesa visual, caligramas,

collages .)

Estes trazos configuraran das tendencias bsicas4:

A formalista. Foi a lia predominante nesta etapa; caracterizada pola profunda

elaboracin formal, a intertextualidade con outras obras literarias, a temtica culta

crean textos hermticos, o que provocou diferenza da poesa social- certo

distanciamento entre a creacin potica e a sociedade. Dos autores que a

cultivaran poderiamos destacar a Manuel Forcadelacoa obra Ferida acstica do

ro(1981).

As que recrean actividades cotis abordadas, sa vez, dende unha dobre

perspectiva:

o

A poesa da experiencia. A travs dunha linguaxemoi directaafonda encuestins persoais, pero tamn sociais. Representara esta tendencia a

obra de M. Rivas Balada das praias do oeste (1981); nela encontramos

unha identificacin coa terra e a paisaxe.

3 Este colectivo realizou as propostas mis ousadas e rompedoras, o que xustifica o interese que

espertou no seu momento. Danse a coecer a partir de 1975 cunha serie de recitais; en 1978 publican oseu primeiro libro, Silabario da turbina, ao que segue un boletn, Fra as vosas sucias mans de ManoelAntonio, unha especie de manifesto potico no que arremeten contra a manipulacin da figura destepoeta. Ttulos comoAs ladillas do travesti(A. Reixa), Facer os pulgarcitos tres (A. Avendao) e Galletas

Kokoscha non (M. Romn) ilustran doadamente a polmica que sempre acompaou a este proxecto.4Algns estudosos vinculan a escola formalista a un grupo de poetas de Vigo; mentres que a segundalia, con mis importancia do substancial, asentarase na cidade da Corua.


3/8


3

o O experimentalismo. Procura o encontro con outras manifestacins

artsticase tamn a presenza da cultura e contracultura5urbana.Sera o

caso de Lois Pereiro en Poemas, 1981/1991,publicado en 1992.

Por ltimo salientar unha nova tendencia que continuar con forza na dcada dos 90,

a potica feminina-feminista; nela encontramos unha relectura dos mitos, a visin feminina

do erotismo e da sexualidade ... Estara representada esta lia por Pilar Pallars co seu

poemario Entre lusco e fusco(1980).

A partir da dcada dos 90comezan a incorporarse novos autoresnos que percibimos

como motivossalientables de cambio, ademais da sa idade, unha serie de caractersticas que

os afastan da xeracin anteriortanto temtica como formalmente.

Dende o punto de vista do contido, observamos un renacer da temtica social,

orientada cara a novos compromisos: ecoloxismo, pacifismo, feminismo, causas solidarias.

Dende o punto de vista da forma, prefiren o emprego dunha expresin mis directa,

procurando unha maior comunicacin co lector. Resultado desta actitude :

-

O rexeitamento do culturalismopropio da dcada dos 80.- O recurso ao ton coloquial.

-

A introducin dunha maior carga narrativanos poemas.

- O aproveitamento potico do cotin.

Tamn os afasta da Xeracin dos 80 a procura de novos formatospara a difusin da

poesa: celebran recitais en mbitos menos convencionais (pubs, festas, concertos .);

incorporan cdigos diferentes ao escrito, especialmente o musical (Os Resentidos, Os

Diplomticos de Monte Alto) e comunican a sa producin a travs das novas tecnoloxas

(creacin de blogs, difusin a travs de internet .) Con todo, tamn encontramos nestes

novos poetas, elementos que nos remiten anterior xeracin: agrupacin en colectivos

poticos (Dolmen, Rosenlatz) ou a participacin en premios e certames poticos comofrmula de darse a coecer.

As lias poticasen que podemos encadralos tamn son salvando as caractersticas

formais e temticas que os individualizan- continuacin da poesa dos 80: a potica feminista-

feminina, con forte presenza nesta etapa (Yolanda Castao, Chus Pato, Marta Dacosta, Lupe

Gmez, Olga Novo, Mara do Cebreiro ..); a potica do cotin, (Fran Alonso); a potica

experimental (representada por dous poetas da xeracin anterior: Antn Reixa e Gonzalo

Navaza, con Palndromos);a apotica do coecemento (Miro Villar),que pola sa elaboracin

formal a que mis se aproxima poesa culturalista da dcada anterior.

A poesa do s. XXIafinzase en novos soportes tecnolxicospara a creacin: os blogs,

os xneros mixtos entre a poesa e o vdeo (os videopoemas de Lara Bacelo-Sara Jess), as

editoriais na rede(Estaleiroeditora), a concepcin da poesacomo espectculo(O Leo, Luca

Aldao e Mara Lado con Onde estea un cubataque se quite un soneto) ou a poesa visual.

5Contracultura: termo acuado polo historiador norteamericanoTheodore Roszak en O nacemento da

contracultura (1968)para referirse mocidade rebelde dos 60.

A palabra pode entenderse en dous sentidos: por unha parte, constite unha ofensiva contra a cultura

predominante; por outra, unha "cultura contra" que permanece (ao menos nun primeiro momento)

marxe do mercado.
http://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Theodore_Roszak&action=edit&redlink=1http://es.wikipedia.org/wiki/1968http://es.wikipedia.org/wiki/1968http://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Theodore_Roszak&action=edit&redlink=1


4/8


4

GUIN TEMA 10. A POESA A FINS DO SCULO XX E COMEZOS DO XXI.

A mediados dos 70 prodcense cambios na sociedade que afectan especialmente ao

panorama potico.

Neste perodo coinciden diferentes xeracins, o que trae consigo unha

heteroxeneidade de estilos e propostas.

A poesa social consoldase nos denominados Novsimos:

o Son poetas que participan na implantacin do nacionalismo de esquerdas.

o Influenciados pola obra de C. E. Ferreiro e Manuel Mara.

o Temas que cultivan: loita pola lingua e o desexo de liberdade individual e

colectiva.

o Representante: poesa inicial de Daro Xohn Cabana (Verbas ao un irmao,

1973).

Na dcada dos 70 teen lugar unha serie de fitos editoriais que alentarn o abandono

da poesa social:o Reedicin da Obra completa de Manoel Antonio e publicacin de Herba aqu e

acol de lvaro Cunqueiro. Ambos poetas converteranse en referentes da

nova poesa.

o Empurrn definitivo: aparicin de Con plvora e magnolias (1976) de X. L.

Mndez Ferrn.

Nel combnase a poesa social e combativa co lirismo intimista; este

ltimo tipo de textos ser a lia mis cultivada na dcada dos 80.

A Xeracin dos 80. Grupo de poetas que teen en comn:

o

Nacen na segunda metade dos 40 ou ao longo dos 50.

o Militancia na poltica nacionalista durante a sa mocidade.

o Reciben influenzas da literatura americana e europea, mais tamn da obra de

Manoel Antonio e de lvaro Cunqueiro.

o Asumen a necesidade de renovar a lrica galega, afastndoa da poesa social.

Experimentan, ademais, semellantes periplos poticos:

o Participan en revistas de expresin potica (Dorna) e en premios literarios

(Esquo).

o Colaboran en volumes colectivos (De amor e desamor, 1984; Escolma de

poesa galega 1976-1984, publicada en 1985).o Agrpanse en determinados colectivos (Cravo fondo, a revista Loia e o

iconoclasta Rompente) os cales contribuirn a animar o panorama da poesa

galega.

A pesar da heteroxeneidade imperante, encontramos trazos en comn na sa

producin:

o Apertura temtica. Cultivo de multiplicidade de temas: o paso do tempo, o

amor, o erotismo, a integracin da cultura urbana e marxinal, a preocupacin

social.

o Culturalismo. Emprego recorrente de referencias literarias, filosficas,

artsticas.o Esteticismo. Preponderancia da beleza sobre calquera outra cuestin.


5/8


5

o Experimentalismo. Procura de novas formas poticas e encontro da poesa con

outras manifestacins artsticas.

Das tendencias bsicas:

o Formalista, lia predominante.

Caracterzase pola profunda elaboracin formal, intertextualidade,

temtica culta o que d lugar a textos hermticos.

Salientar a Manuel Forcadela coa obra Ferida acstica do ro(1981).

o Recreacin de actividades cotis, abordadas cunha dobre perspectiva:

Poesa da experiencia.

Emprega unha linguaxe directa.

Afonda en cuestins persoais e tamn sociais.

Salientar a M. Rivas Balada das praias do oeste (1981).

O experimentalismo.

Encontro con outras manifestacins artsticas.

Presenza da cultura e contracultura urbana. Salientar a Lois Pereiro enPoemas, 1981/1991,(1992).

o Terceira lia: a poesa feminina-feminista, que ter moita vixencia na dcada

dos 90.

Relectura mitos.

Visin feminina do erotismo e da sexualidade.

Salientar a Pilar Pallars co seu poemario Entre lusco e fusco(1980).

Dcada dos 90. Comezan a incorporarse novos autores cunha creacin potica

afastada da xeracin anterior.

o

Contido: renacer da temtica social, orientada cara a novos compromisos:

ecoloxismo, pacifismo..

o Forma: emprego dunha expresin mis directa, o que trae como consecuencia:

Rexeitamento do culturalismo.

Recurso ao ton coloquial.

Introducin dunha maior carga narrativa.

Aproveitamento potico do cotin.

Procuran novos formatos para a difusin da sa poesa:

o Celebran recitais en mbitos pouco convencionais (pubs, festas, concertos .).

o

Incorporan cdigos diferentes ao escrito, especialmente o musical (OsResentidos, Os Diplomticos de Monte Alto).

o Comunican a sa producin a travs das novas tecnoloxas (creacin de blogs,

difusin a travs de internet .)

Elementos que remiten xeracin anterior:

o Agrupacin en colectivos poticos (Rosenlatz).

o Participacin en premios e certames poticos como frmula de darse a

coecer

Lias poticas destas autores son, en certo modo continuacin da dcada anterior:

o Potica feminista-feminina, con forte presenza nesta etapa: Yolanda Castao,

Chus Pato, Marta Dacosta, Lupe Gmez, Olga Novo, Mara do Cebreiro ...

o Potica do cotin, Fran Alonso.


6/8


6

o Potica experimental, representada por Antn Reixa e Gonzalo Navaza, con

Palndromos.

o Potica do coecemento, Miro Villar.

Pola sa elaboracin formal a que mis se aproxima poesa

culturalista da dcada anterior.

A poesa do s. XXI afinzase en novos soportes tecnolxicos:

o Blogs.

o Xneros mixtos entre a poesa e o vdeo (Lara Bacelo)

o Editoriais en rede.

o Concepcin da poesa como espectculo.

o Poesa visual.

POESA VISUAL: CHEMA MADOZ

ACTIVIDADES:

1. Identifica as seguintes poesas dentro das lias poticas pertencentes Xeracin

dos 80 ou dos 90. Indica o porqu da ta eleccin.

TEXTO 1

Ese algun que acompaa a Cambria a cortar o pelo son eu

mentres peitean a mia nai enredo, gstame o arrecendo qumico das permanentes, os tubos

para moldear e tamn, as lacas, o espello negro que serve como anuncio As das irms-,

como un reiseor e unha andoria (non cantan)

[s un instante

non poder dicir nunca nada sobre os ceos, nada sobre a chuvia, nunca sobre un rostro

ceo ptreo-veloz

entrar desde as montaas]

elixo un corte igual ao dunha nena-modelo-fotogrfica e creo firmemente que me converterei

ou serei transformada nela [...]

Chus Pato (indito)


7/8


7

TEXTO 2

Oh, Shakespeare, como tu son un vasalo

da Fouce Pesarosa que atenua

as ourelas, que trunca o noso canto.

Desde o fundo da febre emerxe un halo

que se integra nos palos da lua,

apaga-se na entraa como un manto

aloroso a alfazema, derramada

cousa en recordo. O tempo transfigura [...]

Romn Raa (Extramuros da noite, 1985)

TEXTO 3

O tren fura paisaxes coma un piollo

nos cabelos escurosde Escocia escurecida

mentres veen as mans

do abrente alleo

abrindo as portas daquel da de setembro

cruzando o Mar do Norde cara s illas

chegando a un Edinburg en sombra estraa

baixndome do tren coa mente aberta

Onde se deita a noite en Edinburgh?

esquerda do castelo de carbn diamante

cun sol negro?

Catro teenagers punks

xaspeaban mil cores metalizadas

co meu ollo animal cravado neles

No future Anarchy & destroy me

because I love them since theyre like you

dura pedra escocesa que me garda

da hipnose contaxiosa das Highlands

empapando a alma en fro

cervexa calvinista whisky ateo

Cruel mxica dura

espectro dos meus soos agresivos

volverei por ser teu

na ta pel e na escuma do desexo.

Lois Pereiro, (Poemas, 1981/1991)


8/8


8

TEXTO 4.

SI VIS PACEM6

As mlites murallas, os prticos castrenses,

Vestbulos e arcadas, alpendres, barracns,

Que deron acollida, serviron de refuxio,

Na gloria e na ignominia do xito e a perda,

A aquel que a infantera serviu con dignidade,

Murcharon cando a guerra deixou de acalorar

Os nimos e as nimas, os corpos e as materias

E as armas silenciaron o mpeto do lume,

O estrondo e o balbordo de heroica combustin.

As que nada fica daqueles territorios

Gardados contra a noite, erguidos para o da,

Que vellos capitns nun tempo proclamaron

Mis vlidos que a vida, con prezo superiorA todos os que, a centos, podamos morar

Na entraa dos seus cuartos e recintos.[]

Manuel Forcadela, (Refutacin da musa, 2001)

.

TEXTO 5

Novoneyra en Nova York

I

O poeta paga dez dlares, nunha

gasolineira de Harlem por un

Cacaolat

Harlem dos negros fumes que ollan de Lonxe!

Eiqu sntese ben o pouco que vale un peso.

II III

B.B. King ofrece un recital Novoneyra, reflexionando

desde o piso 122 do Empire perde o taxi por non estar

State Building atento.

No bicarelo do bico do brelo Este taxi que pasa

canta un home negro meu ou colleumo ela?

no mesmio

bicarelo do bico do brelo.

COLECTIVO RONSELT (Unicornio de cenorias que cabalgas os sbados, 1994)

2. Na pxina 294 do libro podes ler un poema de M. Rivas no que homenaxea ao

escritor nacionalista irlands Yeats (Red Rose, proud Rose, sad Rose of all my days!

Rosa Vermella, Rosa orgullosa, triste Rosa de todos os meus das!). En que lia

potica a incluiras? Como pode influr esta referencia a Yeats na interpretacin do

poema?

3. En que lia potica incluiras os textos de Miro Villar e de Gonzalo Navaza que se atopan

na pxina 300 do libro?

6Antiga mxima latina, Si vis pacem para bellum. A sa traducin sera: Se queres a paz, prepara aguerra.

Documents

Tema 10. a Poesía Actual