USINA25anosCidadedaReformaAgrria
Estetexto,escritoporJosThieseneMairiIasi,integraumasriedeartigosarespeitodas
principaisexperinciasdesenvolvidaspelaassessoriatcnicaUSINA CTAH,quecompleta25anosemjunhode2015.Publicaremosatadatadoisartigossemanaisquecontaro,a
partirdaperspectivadealgunsprojetosselecionados,ahistriadogrupo.
Nodia17deabrilde1996,aproximadamente3milfamliassemterraocuparamumenorme
latifndionointeriordoParan.Oepisdioficouconhecidomundialmenteatravsdaslentes
dofotgrafoSebastioSalgadoqueretratou,noensaioTerra,amassadetrabalhadores
atravessandoaporteiradapropriedadecomsuasfoicesebandeirasempunhadasparaoalto.
Comalutadessasfamlias,27dos100milhectaresdolatifndiosetransformaramem
assentamentodaReformaAgrria,tornandoseaptosaabrigar1,5milfamliasdeagricultoras
eagricultores.
AUSINAquejtinhavividonoCOPROMOaexperinciadeprojetarumconjuntoparamil
famliassemostravaaparentementecredenciadaparaodesafiodecontribuirnaelaborao
doprojetoarquitetnicoedeimplantaodas1,5milfamliassemterra.Mashaviauma
diferenacrucial:enquantonoCOPROMOasmilfamliasforamassentadasemumarea
urbanade54milm2(ou5,4hectares),nocasodoAssentamentoIrenoAlvesdosSantos,1,5
milfamliasseriamassentadasemumarearuralde27milhectaresnmerocincomil
vezesmaior.Emoutraspalavras:aoinvsdeprojetarumaimplantao,osarquitetos
daUSINAforamdesafiadosaprojetarumassentamentoruralequiinclusiveumacidade
inteiramentenova.
AssentamentoIrenoAlvesdosSantos.ImageUSINACTAH
http://www.archdaily.com.br/br/tag/usinahttp://www.archdaily.com.br/br/tag/usinahttp://www.archdaily.com.br/br/767128/usina-25-anos-copromohttp://www.archdaily.com.br/br/767619/usina-25-anos-cidade-da-reforma-agraria/55672964e58ececc6c000014http://www.usina-ctah.org.br/Asdimensesdonovoassentamentoentoomaiordopas,levaramoprprioMovimento
dosTrabalhadoresRuraisSemTerra(MST)arepensaramelhorformadeocuparaquele
espao:mesmopartindodeumcontextoemqueaproximadamente90%dasfamliasaserem
assentadastinhamorigemestritamenterural,serianecessriodarluzaalgumtipode
urbanidade.OdesafiolevouoMST,atentoacostumadoacontarcomaassistnciatcnica
deagrnomos,abuscarotrabalhodearquitetoseurbanistas.
Movimentoeassessoriatcnicapassaramentoasonharcomonovoespaourbanoaser
criado.Nobastariasimplesmenteestabelecerumtipoqualquerdeurbanidade.Abriasea
possibilidadedeseconstruirumacidadediferentee,maisdoqueisso,umacidade
contrapostacidadesegregadora,desigualeinjustaconstrudapelocapitalismo.Nas
palavrasdaslideranasdoMSTnapoca,buscavaseconstruirumassentamentocomviso
defuturoedevanguarda:aCidadedaReformaAgrria.
Nodecorrerdoprocesso,descobriusequeaquelasterrasjhaviamabrigado,nopassado,
umacidadeplanejada:dentrodareadoassentamentoaindaestavamdepasrunasque
sobraramdeumaantigavilabarrageira,quehaviaabrigadocercade13milhabitantes
construtoresdaHidreltricadeSaltoSantiagonadcadade1970,duranteoregimemilitar.A
antigacidadeerageogrficaeadministrativamentedivididadeacordocomaposiosocialde
seusmoradores:haviaobairrodosengenheiros,obairrodosoperrios,eassimpordiante.O
planejamentoanterior,portanto,tinhaobjetivosclaramentesegregadores.
Facsmiledacartilhadistribudaaosassentados.ImageUSINACTAH
http://www.archdaily.com.br/br/767619/usina-25-anos-cidade-da-reforma-agraria/5567295ae58ececc6c000013Essaprexistnciaqueatentoeradesconhecidapelosnovosocupantes,deuumnovo
arranjoatudooquesevinhadiscutindoatento.Esseprocessopodesercompreendido
commaisdetalhesatravsdaleituradealgunsdostextosproduzidospormembros
daUSINA(verindicaesdeleitura,aofinal).Ofatoque,comascomplexasdisputas
colocadasemjogo,ainfraestruturaurbanaprexistentefoireaproveitada,servindodesolo
paraaproduodeumaoutracidadenomaisinteiramentenova,masaindamovidapor
outrosobjetivoseoutrosprincpios.
Emmeadosdenovembrode1998,oassentamentoiniciavaoprocessodehabilitaopara
receberofinanciamentoreferenteconstruodasmoradias.Estesrecursoscorrespondiam,
napoca,aapenasR$2.500,00porfamlia.Mesmoconsiderandoqueavilaestavainserida
emumareadepreservaoambientalesemestarmuitoclaroparaasfamliasa
necessidadedeseterduascasas(umanacentralidadeeoutranolotedeproduo),foi
realizado,pordeterminaodoINCRA,oparcelamento,ademarcaoeadistribuiodos
primeiros500lotes.Dessemontante,foramconstrudas300casasnoslotesurbanos,tendo
asoutrasfamliasoptadopormanterseuslotesapenasjuntoproduorural.
Afimdeconstruirumprocessoparticipativobuscandoestabelecerumprogramaque
contemplassedesdeaculturaconstrutivalocalatocotidianodousodamoradiaeoda
produoagrcola,foiiniciadaumadiscussocomcadagrupodefamliasdoassentamento,
buscandodestituirasrefernciasformaise,naspalavrasdoarquitetoJooMarcosde
AlmeidaLopes,darvazoespacializaoda"'culturadomorar'praticadaporaquele
interlocutor,valorizandomaisosreferenciaisestabelecidospelotempoahistriadas
relaesdomoradorcomoespaoqueaquelesenunciadospeloespaoaformacomo
ordenadoraderelaesnotempo"(LOPES,2002).
AUSINAtambmauxiliouosassentadosnamontagemdeumacooperativadeserviosde
construocivilaCOOPROTERRA,comoobjetivodehabilitarecapacitarogrupo,no
Runasdaantigavilabarrageira.ImageUSINACTAH
http://www.archdaily.com.br/br/tag/usinahttp://www.archdaily.com.br/br/767619/usina-25-anos-cidade-da-reforma-agraria/556729b0e58ecebd7a000010http://www.archdaily.com.br/br/tag/usinasparareceberegerirosrecursosdestinadosconstruodasmoradias,comotambm
paraterumaalternativadeocupaoparaosintegrantesdasfamliasassentadas.
ComoprojetodaUSINA,foipossvelconstruircasasde48m2,comalvenariadetijolos
cermicos,todasasesquadriaseomnimonecessriodeinstalaesalgoqueparecia
impossveldadaaexiguidadederecursos.Almdisso,aindafoipossvelremunerar
minimamenteosassentadosqueintegravamacooperativa,cujopapelfoifundamental
emboraacapacitaodogruponotenhatidoomesmosucessodevidosdificuldadesem
cumprirocronograma,queexigiaumritmobastanteaceleradodeproduo.
COOPROTERRA.ImageUSINACTAH
http://www.archdaily.com.br/br/767619/usina-25-anos-cidade-da-reforma-agraria/556729bbe58ececc6c000016http://www.archdaily.com.br/br/tag/usina