1077
DICIONÁRIO ESCOLAR LATINO-PORTUGUÊS

Dicionario Latino Ernesto Farias Completo

Embed Size (px)

Citation preview

  • DICIONRIO ESCOLAR

    LATINO-PORTUGUS

  • DICIONRIO ESCOLAR LATINO - PORTUGUS

    Organizado por ERNESTO FARIA Catedrtico de Lngua e Literatura Latinas da Faculdade Nacional de Filosofia da Universidade do Brasil Com a colaborao de MARIA AMLIA PONTES VIEIRA

    Assistente da Cadeira na Faculdade Nacional de Filosofia SIEGLINDE MONTEIRO AUTRAN

    Assistente da Cadeira na Faculdade Nacional de Filosofia RUTH JUNQUEIRA DE FARIA Professora de Latim do Ensino Secundrio E dos professores ESTELLA GLATT PAULO MAIA DE CARVALHO MARIA AUGUSTA BEVILACQUA HILDA JUNQUEIRA

    3? edio 1962

    MINISTRIO DA EDUCAO E CULTURA DEPARTAMENTO NACIONAL DE EDUCAO CAMPANHA NACIONAL DE MATERIAL DE ENSINO

  • Esta edio do DICIONRIO ESCOLAR LATTNO-PORTUGUS foi publicada pela CAMPANHA NACIONAL DE MATERIAL DE ENSINO, sendo Presidente da Repblica o Doutor Joo Belchior Marques Goulart, Primei-ro-Ministro o Doutor Tancredo de Almeida Neves, Ministro da Educao e Cultura o Doutor Antonio de Oliveira Britto, Responsvel pela Diretoria Geral do Departamento Nacional de Educao a Professora Dulcie Kanitz Vicente Vianna e Diretora Executiva da Campanha Nacional de Material de Ensino a Professora Heloisa Arajo.

  • Esta a terceira edio do Dicionrio Escolar Latino-Por-tugus, lanada pela Campanha Nacional de Material de Ensino, do Departamento Nacional de Educao. O rpido esgotar das primeiras edies falam sobejamente da sua excelente acolhida entre mestres e alunos.

    Visa o Dicionrio Escolar Latino-Portugus a atender aos estudantes dos cursos de grau mdio. Registra, pois, essencialmente os vocbulos de uso corrente no perodo clssico da lngua, no deixando, contudo,' de mencionar palavras usadas por autoi~es de valor literrio, anteriores e posteriores quela poca. Ao apresentar as diversas acepes de um vocbulo, faz citao precisa de autores e das obras em que ocorre o seu emprego, peculiaridade que o valoriza e o recomenda para a melhor compreenso e aprendizagem do lxico latino.

    A elaborao do Dicionrio Escolar Latino-Portugus foi confiada ao professor Ernesto Faria, Catedrtico de Lngua e Literatura Latinas da Faculdade Nacional de Filosofia da Universidade do Brasil. Latinista e autor consagrado nos meios educacionais do Pas, representa o seu nome uma garantia do valor da obra, que agora se apresenta revista e ampliada.

    Com a publicao da terceira edio do Dicionrio Escolar Latino-Portugus, prossegue o Ministrio da Educao e Cultura, atravs da Campanha Nacional de Material de Ensino, o seu plano de assistncia ao estudante brasileiro, proporcionando-lhe uma obra de alto padro por preo acessvel.

    Rio de Janeiro, janeiro de 1962. HELOSA ARAJO

    Diretora Executiva da C.N.M.E.

  • PRINCIPAIS ABREVIATURAS USUAIS

    ABL. = ablativo ABS. = absoluto, ou em absoluto ABS.t = absolutamente AUS. = acusativo ADJ. = adjetivo ADV. = advrbio CF. = confere, compare COMP. = comparativo CONJ. = conjuno DAT. -= dativo DEM. = demonstrativo DEP. = depoente DIM. = diminutivo DISTRIB. = distributivo F. = feminino FREQ. = frequentativo FUT. = futuro GEN. = genitivo IMPF. = imperfeito IMPESS. = impessoal INDECL. = indeclinvel INF. = infinitivo INTERJ. = interjeio INTERR. = interrogao, interrogativo INTR. = intransitivo LOC.= locativo

    M. = masculino N. = neutro NOM. = nominativo NUM. = numeral ORD. ordinal PART. = particpio PERF. = perfeito PASS. = passado ou passivo PES. = pessoa PL. = plural PREP. = preposio PRS. = presente PR. = prprio PRON. = pronome PREV. = prevrbio REFLEX. = reflexivo SG. = singular SENT. = sentido SINC. = sincopado SUBS. = substantivo SUBJ. = subjuntivo SUPERL. = superlativo TR. = transitivo V. = verbo V. = veja VOC. = vocativo.

  • OV. HER. = Heridas IB. = bis MED. = Medicamina Faciei MET. = Metamorfoses P. = Pnticas REM. = Remedia Amoris TRIST. Tristes

    PRS. = Prsio PETR. = Petrnio PLAUT. = Plauto

    AMPH. = Anfitrio AS. = Asinaria AUL. = Aulularia BAC. = Bacchides CAPT. = Cativos CAS. = Casina CIST. = Cistellaria CURC. -= Curculio EP. = Epidicus MEN. = Menaechmi MERC. = Mereator MIL. = Miles Gloriosus MOST. = Mostellaria PERS. = Persa POEN. = Poenulus PS. = Pseudolus RUD. = Rudens ST. = Stichus TRIN. Trinummus TRUC. Truculentus VID. = Vidularia

    PLN. = Plnio (o Velho) H. NAT. Histria Natural

    PLN. = Plnio (o jovem) PAN. = Panegrico de Trajano EP. = Epistulae

    PROP. = Proprcio Q. CURC. = Quinto Crcio SAL. = Salstio

    C. CAT. = Conjurao de Catilina B. JUG. = Bellum Jugurthinum HIST. = Fragmentos de Histria

    SN. = Sneca APOC. = Apocolocyntosis BEN. = De Beneficiis CLEM. = De Clementia PROV. De Providentia CONST. = De Constantia

    SEN. MARC. = Ad Mareiam VIT. = De Vita Beata OT. = De Otio TRANQ. = De Tranquillitate animi BREV. = De Brevitate Vitae POLYB. = Ad Polybium HELV. = Ad Helviam EP. = Epistulae NAT. = Naturales Quaestiones AG. = Agamemnon HERC. F. = Hrcules furens HERC. OE. = Hrcules Oetaeus MED. = Medea PHAED. = Fedra OED. = Edipo TH. = Tiestes TRO. = Troadas

    S. IT. = Silio Itlico SUET. = Suetnio TC. = Tcito

    AN. = Anais AGR. Agrcola GERM. = Germnia HIST. = Histrias D. = Dilogo dos Oradores

    TER. = Terneio AD. = Adelphoe AND. = Andria EUN. = Eunuchus * HEAUT. = Heautontimorumenos HEC. = Hecyra PHORM. = Phormio

    T. LIV. = Tito Lvio TIB. Tibulo V. FLAC. = Valrio Flaco V. MAX. = Valrio Mximo VARR. = Varro

    L. ou L. LAT. = De Lngua Latina MEN. = Menippearum fragmenta R. = Res rusticae

    VEL. = Veleio Patrculo VERG. Verglio

    BUC. = Buclicas EN. = Eneida G. = Gergicas CATAL. = Catalepton COP. = Copa CUL. = Culex.

  • A a subs. f. (ou n.) indecl. 1) 1* letra do alfabeto latino (Cc. Div. 1,23). 2) Abreviaes diversas: a) A. = Aulus, Aulo (prenome romano); b) A.U.C.= anno urbis conditae do ano da fundao da cidade; c) a.u.c. = ab urbe condita desde a fundao da cidade (expresses frequentes nos historia-dores); d) a.d. = ante diem (nas datas, particularmente frequente nas cartas); aceppi tuas litteras a. d. quintum Terminalia (Cc. At. 6, 1, 1) recebi tua carta no quinto dia antes das Terminalia; e) a = absolvo (nos boletins dos juzes) absolvo, donde Ccero denomin-la a letra da salvao (Cc. Mil. 15).

    , ou h interj. Veja ah. a, ab, abs prep. abl. e prev. I Sent. prprio:

    1) Ponto de partida (da vizinhana de um lugar, e no do interior do mesmo), podendo ou no ter ideia de movimento: a signo Vertumni in Circum Maximum venit (Cc. Verr. 1, 154) veio da esttua de Vertuno ao Circo Mximo. 2) Afastamento, separao: de, longe de: ab oppido castra movit (Cs. B. Civ. 3, 80, 7) levantou acampamento (afastando-se) da cidade. 3) Ainda em sentido local: do lado de: a decumana porta (Cs. B. Gal. 6, 37, 1) do lado da porta decumana. II Desses empregos concretos passou a ser usada em outras acepes deles derivadas, indicando: 4) Procedncia de, da parte de: legati ab Aeduis et a Treveris veniebant (Cs. B. Gal. 1, 37, 1) vinham embaixadores da parte dos duos e dos trviros. 5) Descendncia: de, descendente de: a Deucalione ortus (Cc. Tusc. 1,21) descendente de Deucalio. III Em sent. figurado: 6) Do lado de, do partido de, em favor de: ab reo dicere (Cc. Clu. 93) falar em favor do ru. 7) A respeito de, quanto a, acerca de: tempus mutus a litteris (Cc. At. 8, 14, 1) poca silenciosa quanto a cartas. Com verbos passivos, indica o complemento de causa eficiente: a magistratu

    Aeduorum accusaretur (Cs. B. Gal. 1, 19, 1) seria acusado por um magistrado dos duos. IV Sent. temporal: 8) Desde, depois de: a tuo di-gressu (Cc. At. 1, 5,4) depois da tua partida. Obs.: Como prevrbio, ab-indica afastamento, ausncia, e da privao: abduco levar para longe, afas-tar; amns privado da razo, louco. Ab empregada geralmente antes de vogal e de d, I, n, r, s e da semivogal i (j); abs antes de t (raro); a antes das demais consoantes. Entretanto no uso corrente encontram-se excees que mostram que essas regras no so de carter absoluto. Em composio ab se emprega antes de vogal, de h e das consoantes d, 1, n, r, s; abs antes de c, t; antes de p, abs reduz-se a as; a a forma reduzida antes das bilabiais b, m.

    ubaculus, -I, subs. m. Abculo (pequeno cubo de vidro colorido para ornamentar pavimentos) (Pln. H. Nat. 36,199).

    abcus, -, subs. m. 1) Qualquer espcie de mesa, ou tabuleiro: baco. 2) Tbua de clculo (Prs. 1, 131). 3) Mesa ou tabuleiro de jogo (Suet. Ner. 22). 4) Ba, arca (Cc. Tusc. 5, 61).

    abalinti, -nis, subs. f. Abalienao (transferncia legal), cesso por venda (Cc. Top. 28).

    ablintus, -a, -um, part. pass. de aba-lino. abalin, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Fazer passar a outrem, alienar, vender: ea quae accepisset a maioribus vendidisse atque abalienasse (Cc. Verr. 4, 134) ter vendido e alienado o que tinha recebido dos antepassados. 2) Desviar, privar (Cc. Fam. 1, 8, 5). II Sent. figurado: 3) Afastar, indispor (Cc. De Or. 2, 182).

    Abantus, -a, -um, adj. De Abante, aban-teu, abantia (Ov. Met. 15, 164) ).

    Abantids, -ae, subs. m. Abantada, des-cendente de Abante, filho de Abante, i. , Acrsio (Ov. Met. 4, 607).

  • ABAKIS ABO

    Abri.s, -is, ou -idis, subs. pr. m. Nome de diversas personagens: 1) bare, nome de um rtulo (Verg. En. 9, 344). 2) Nome de um companheiro de Fineu (Ov. Met. 5, 86). Obs.: Ac. Abarin (Ov. Met. 5, 86).

    Abas, -ntis, subs. pr. m. Abante, nome de diversas personagens (Verg. En. 3,286.),

    abvus, -, subs. m. 1) Trisav (Cc. Br. 213). 2) Antepassado (geralmente no plural) (Cie. Har. 38).

    Abazea, -rum, n. pl. v. Sabazia. Abbassium, -i, subs. pr. n. Abssio, cidade da

    Frigia (T. Liv. 38, 15, 15). 1. Abdra, -ae, subs. pr. f. Abdera, cidade da

    Trcia (Cie. At. 4, 17, 3). 2. Abdra, -rum, subs. pr. n. pl. O mesmo que

    o precedente (T. Liv. 45,29,6). Abdritae, -rmti, subs. loc. m. pl. Abde-ritas,

    habitantes de Abdera (T. Liv. 38, 41, 9). Abdrtnus, -a, -um, adj. De Abdera, relativo a

    Abdera, abderitano (Marc. 10,25,4). Abdrits, -ae, subs. loc. m. Abderita, natural de

    Abdera (Cc. Br. 30). abdicti, -nis, subs. f. 1) Ao de deixar de

    lado, renunciar a uma coisa (T. Liv. 6,16,8). 2) Deserdao (Sn. Contr. 1,8,6).

    abdictus, -a, -um, part. pass. de abdico. 1. abdico, -s, -re, -v, -atum, v. tr. I Sent.

    primitivo: Negar, recusar-se a reconhecer. Da: 1) Renegar (T. Liv. 40, 11, 2). II V. refl. 2) Renunciar a, demitir-se de, abdicar: magistratu se abdicavit (Cc. Cat. 3,15) demitiu-se da magistratura. III V. intr. 3) Demitir-se: abdicaverunt cnsules (Cc. N. Deo. 2, 11) demitiram-se os cnsules. Obs.: No sentido n' 2, usado por Sa-lstio, e na prosa imperial, sem ser reflexivo: abdicato magistratu (Sal. Cat. 47, 3) tendo abdicado a magistratura.

    2. abdico, -is, -re, -dixi, -dictum, v. tr. (termo da lngua religiosa). Recusar (no dar mais sinais favorveis) (Cc. Div. 1, 31).

    abdictus, -a, -um, part. pass. de abdico, -is. abdidi, perf. de abdo. abdtus, -a, -um. I Part. pass. de abdo II

    Adj.: 1) Retirado, afastado (Cc. Tusc. 5, 38). Da, em sent. figurado: 2) Escondido, secreto (Cc. Or. 30). 3) Subs. n. sg. (formando expresses adverbiais) ex abdito (Cc. Or. 79) de pro-

    venincia secreta. 4) No pl.: as profundezas, as entranhas: terrai abdita (Lucr. 6, 809) as profundezas da terra.

    abdixi, perf. de abdico. abd, -is, -re, -didi, -ditum, v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Retirar, afastar: carros... in artiores selvas abdiderunt. (Cs. B. Gal. 7, 18, 3) retiraram as carroas para os mais densos bosques. II Sent. figurado: 2) Encobrir, esconder, ocultar (Cc. Div. 2, 51). 3) Cravar, afundar, com dat. (uso potico) lateri abdidit ensem (Verg. En. 2, 553) cravou a espada no flanco. Obs. Com abl., ou com in mais acusativo tambm de emprego potico (Ov. Met. 8, 25).

    abdmen, -inis, subs. n. I Sent. prprio: 1) Ventre, abdmen (falando dos animais e principalmente do porco) (Pln. H. Nat. 11, 37, 84). II Sent. figurado: 2) Gula, sensualidade: insaturabile abdmen (Cc. Sest. 110) ventre insacivel .

    abdco, -is, -re, -dxi, -ductum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Afastar, fazer sair (Cs. B. Civ. 1, 15, 3). 2) Levar fora, arrastar (Cc. Verr. 5, 125). II Sent. figurado: 3) Separar de, afastar, desviar (Cc. Tusc. 1, 83). 4) Levar, destruir: omnia sternet abducetque secum vetustas (Sen. Marc. 26, 6) a velhice abater e levar tudo consigo. Obs. Imperat. abduce frequente na lngua arcaica (Plaut. Cure. 693); (Ter. Ad. 482).

    abductus, -a, -um, part. pass. de abdco. abdmen =abdomen. abdxi, perf. de abdco. abgi, perf. de abigo. AblIa, -ae, subs. pr. f. Abela, cidade da

    Campnia (Verg. En. 7, 740). Abellnum, -I, subs. pr. n. Abelino, cidade da

    Itlia, na Campnia (Pln. H. Nat. 3, 63). abna, -ae, v. habena. Abentinus, -i, v. Aventinus. abo, -is, -ire, -ii, -itum, v. intr. I Sent.

    prprio: 1) Ir-se, ir-se embora (e da: partir) (Cc. Cat. 2,1). II Sent. figurado: 2) Ir-se, desaparecer: abiit ille annus (Cc. Sest. 71) foi-se aquele ano. 3) Deixar, livrar-se de (abl. com prep. ab) (Cc. Div. 2,22). 4) Mudar de natureza, transformar-se (ac. com a prep. in) (Ov. Met. 1, 236). 5) Na ln-

  • ABEQUT 13 ABJDICATUS

    gua familiar: abin in malam crucem? (Plaut. Most. 850) por que no vais para o inferno?. Obs.: Constri-se com abl. com as preposies ab, de, ex, com aus. com in, bem como com infinitivo.

    abequt, -s, -re, -vi, v. intr. Partir a cavalo (T. Lv. 24, 31, 10).

    abram, pret. imperf. de absiun. abro, fut. imperf. de absiun. aberrt, -nis. subs. f. I Sent. pr

    prio: 1) Meio de se afastar. II Sent. figurado: 2) Distrao, diverso (Cc. At. 12, 38, 3). abrr, -s, -re, -vi, -atum, v. intr. I

    _ Sent. prprio: 1) Errar longe, des viar-se do caminho, extraviar-se (Plaut. Men. 31). II Sent. figurado: 2) Afas tar-se (sent. moral) (Cc. Lig. 19). 3) Desviar o esprito, a ateno (Cc. Of. 1, 100).

    abes, ind. pres. ou imperat. de absum. absse, inf. pres. de absum. abentis, gen. sg. do part. pres. abiens (v. abeo). abfre, ou abfutrum esse, inf. de absum. abfrem, imperf. subj. de absum. abfat, o mesmo que absit. abfui, perf. de absiun. abfutrus, -a, -um, part. fut. de absum. abhinc, adv. I Sent. local: 1) Longe daqui

    (Lucr. 3, 954). II Sent. temporal: 2) A partir desse momento, a contar de agora (Cc. Div. 2, 118). Obs.: Constri-se com aus. e abl.

    abhrrens, -ntis. I Part. pres. de abhorro. II Adj.: Importuno, inoportuno (T. Lv. 30, 44, 6). 2) Que no se pode conciliar com, incompatvel: huic profectioni abhrrens mos (T. Lv. 2, 14, 1) costume que no se pode conciliar com esta partida. Obs.: Constri-se com dat.

    abhorro, -s, -re, -i, v. intr. I Sent. prprio: 1) Afastar-se com horror: non debent... iudices a musarum honore et a poetarum salute abhorrere (Cc. Arch. 27) no devem os juizes afastar-se com horror da glria das musas nem da sal vaguarda dos poetas. 2) Afastar-se, distanciar-se (Cc. Arch. 1). II Sent. figurado (por enfraquecimento de senti-do). 3) Ser estranho a, ser oposto, estar em contradio com (Cc. Arch. 3). Obs. Constri-se com ab e abl. ou s com abl (Tac, Q. Crc), ou como in-transitivo puro (Cc. Clu. 41).

    abi, imperat. de abeo.

    abbitur, fut. pass. impess. de abeo. abici, v. abjicio. abidum (Ter. Heaut. 249) vai-te, pois. abignus, -a, -um, adj. De abeto (Prop.

    3, 1, 25). abiens, -euntis, part. pres. de abeo. abis -tis, subs. f. I Sent. prprio: 1)

    Abeto (rvore) (Cs. B. Gal. 5, 12, 5). II Da, todo objeto fabricado com abeto: 2) Navio, nave (Verg. En. 8, 91). 3) Lana (Verg. En. 11, 667).

    abg, -is, -re, -egi, -ctum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Afastar violentamente, afastar aos empurres, enxotar (Cc. De Or. 2, 247). Roubar o gado, tocando-o (Cc. Verr. 1, 28). II Sent. figurado: 3) Fazer desaparecer, desaparecer, dissipar (Verg. En. 8, 407).

    1. ab, perf. de abeo. i. Abii -rum, subs. loc. m. pl. Os bios, povo da

    Ctia que passava por muito civilizado (Q. Crc. 7, 6, 11).

    abiti, -nis, subs. f. Partida: Quidve hinc abitio? (Plaut. Rud. 503) por que a partida daqui?.

    abitus, -s, subs. m. 1) Partida, afastamento (Cc. Verr. 3, 125). 2) Passagem, sada (Verg. En. 9, 380).

    abiv, perf. de abeo. abjci, perf. de abjicio. anbjct (ou abiect), adv. De modo abjeto,

    vilmente, e, por enfraquecimento de sentido: com desnimo, sem esperana (Cc. Phil. 3, 28).

    abjct (ou abicto), -nis, subs. f. I Sent. prprio: 1) Ao de rejeitar, de deixar cair. II Da, em sentido moral: 2) Abatimento, desnimo (Cc. Pis. 88).

    abjctiis, -a, -um (ou abictus). I Part. pass. de abjicio. II Adj.: 1) Baixo, abjeto (Cc. Mil. 47). 2) Abatido, desanimado, sem coragem (Cc. Lae. 59). Na lingua da retrica: 3) Banal, sem relevo.

    abjicio (abico), -is, -re, -jci, -jctum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Lanar longe, atirar longe de si (T. Lv. 2, 46, 3). II Da, em sent. fsico ou moral: 2) Jogar abaixo, rebaixar, rejeitar, abandonar (Cc. Of. 1, 72). 3) Atirar-se, jogar-se ao cho, atirar-se aos ps de, deixar-se aba-ter (reflexivamente) (Cc. De Or. 1, 28). III Sent. figurado: 4) Renunciar a, desfazer-se de (Cc. Cat. 2, 14). Obs. A melhor grafia deste verbo abicio, abi- cis, abicre, etc.

    abjudictus (abiudictus), -a, -um, part. pass. de abjudco.

  • ABJDIC 14 ABORIOR

    abjudc (ou abiudco), -s, -re, -avi, -atum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Privar algum de uma coisa por sentena judicial, abjudicar (Cie. Agr. 2, 43). II Da: 2) Rejeitar, renunciar a, recusar (Cc. Caec. 99).

    abjung (ou abingo), -is, -re, -junxi, -jnctum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Tirar do jugo, desatrelar: maerentem abiungens iuvencum (Verg. G. 3, 518), desatrelando o novilho consternado. II Sent. figurado: 2) Separar, apartar (Cs. B. Gal. 7, 56, 2).

    abjnxi, pret. perf. de abjungo. abjrtus, -a, -um, part. pass. de abjuro. abjuro (ou abiro), -s, -re, -vi, -atum, v. tr. I

    Sent. prprio: 1) Negar por juramento, abjurar (Plaut. Rud. 14). II Da: 2) Negar, recusar (Cc. At. 1, 8, 3).

    abltivus, -, subs. m. Ablativo (acompanhado ou no de casus) (Quint. 1, 4, 26).

    abltus, -a, -um, part. pass. de aufro. ablgti, -nis, subs. f. 1) Ao de afastar para

    algum lugar (T. Lv. 6, 39, 7). 2) Banimento, desterro, exlio (Pln. H. Nat. 7, 149).

    ablgtus, -a, -um, part. pass. de ablgo. ablg, -s, -re, -avi, -atum, v. tr. Afastar,

    mandar para longe, exilar (Cc. At. 2, 18, 3). abligurr, -Is, -ire, -ivi, (ou -u), v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Fazer desaparecer lambendo (Am. Nat. 7, 3). II Sent. figurado: 2) Dissipar, devorar (Ter. Eun. 235).

    ablc, -s, -re, v. tr. Alugar (Suet. Vit. 7). ablud, -is, -re, v. tr. I Sent. prprio: 1) No

    estar de acordo no jogo com. II Sent. figurado: 2) Afastar-se de, ser diferente (Hor. St. 2, 3, 320).

    ablu, perf. de ablo. ablo, -is, -re, -, -tum, v. tr. Tirar lavando,

    lavar [o sangue ou o suor] (Verg. En. 2, 719/720).

    ablt, -nis, subs. f. Abluo, ao de lavar (Pln. H. Nat. 17, 74).

    abltus, -a, -um, part. pass. de ablo. abnt, -s, -re, v. tr. Salvar-se a nado (Estc.

    Ach. 1, 382). abnegtus, -a, -um, part. pass. de abnego. abng, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. 1) Recusar,

    negar, denegar (Verg. En. 7, 424/425). 2) Com infinitivo: recusar-se a, renunciar a (Verg. En. 2, 637).

    abnps, -tis, subs. m. Trineto (Suet. Tib. 3).

    abnptis, -is, subs. f. Trineta (Suet. Ner. 35). Abnba, -ae, subs. pr. f. bnoba, montanha da

    Germnia (Tc. Germ. 1). abncto, -s, -re, v. intr. Passar a noite fora de

    casa (Sn. Vit. 26, 6). abnrmis, -e, adj. Que no est de acordo com a

    regra fixa (Hor. St. 2, 2, 3). abnu, -is, -re, -ui, -utum ou -uitum, v. tr. I

    Sent. prprio: 1) Recusar por um sinal de cabea; fazer sinal que no (A. Gl. 10, 4, 4). II Sent. figurado: 2) Recusar, negar (Cc. Leg. 1, 40). Obs. Part. fut. abnuiturus (Sal. Hist. 1, 50).

    abnt, -s, -re, -vi, -atum, v. freq. Recusar muitas vezes (com movimento de cabea), recusar (Cc. De Or. 3, 164).

    Abolni, -rum, subs. loc. m. Abolanos, povo do Lcio (Pln. H. Nat. 3, 69).

    abol, -s, -re, -vi (-ui), -Hum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Destruir, aniqui lar, abolir, suprimir (Verg. En. 4, 497). II Sent. figurado: 2) Fazer perder a lembrana de, olvidar (T. Lv. 10, 4, 4). Obs. Verbo raro (atestado apenas a par tir de Verg. e T. Lv.), cujas formas mais frequentes so o inf. prs. e o part. pass.

    abolsc, -is, -re, -vi, v. intr. incoat. I Sent. prprio: 1) Extinguir-se. II Da: 2) Decair pouco a pouco, perder-se, apagar-se (Verg. En. 7, 231).

    abolvi, perf. de abolo e de abolsc. aboliti, -nis, subs. f. I Sent. prprio: 1)

    Anulao, supresso (Tc. An. 13, 50). II Sent. figurado: 2) Anistia (Suet. Tib. 4).

    abolltus, a, -um, part. pass. de abolo. abolia, -ae, subs. f. Abola, manto de l grosseira

    usado, principalmente, por soldados e camponeses (Marc. 8, 48, 1).

    aboli, perf. de abolo. abminndus, -a, -um, adj. Abominvel,

    abominando (T. Lv. 8, 24, 11). abmintus, -a, -um, part. pass. de abo-minor. abminor, -ris, -r, -tus sum, v. dep. tr. I

    Sent. prprio: 1) Repelir como mau agouro (T. Lv. 39, 22, 5). n Na lngua comum: 2) Afastar-se com horror, detestar, abominar (Ov. Met. 9, 677).

    Aborigins, -um, subs. loc. m. pl. I Sent. prprio: 1) Aborigins ou os primeiros habitantes do Lcio e da Itlia (Cc. Rep. 2, 5). II Da: 2) Os aborigins, pri meiros habitantes de um pas.

    aborior, -iris, -ir, -rtus sum, v. dep. intr. Morrer, desaparecer, extinguir-se (Lucr. 3, 155).

  • ABORISCOR 15 ABSCONDITUS

    aborscor, ris, -I, v. dep. intr. Morrer, de-saparecer (Lucr. 5, 733).

    abort, -nis,subs. f. Aborto (Cc. Clu.34). abortivus, -a, -um, adj. Nascido antes do tempo

    (Hor. St. 1, 3, 46). 1. abrtus, -a, -um, part. pass. de aboror. 2 abrtus, -fls, subs. m. I Sent. prprio: 1)

    Aborto (Cc. At. 14, 20, 2). 2) Obra (literria) imperfeita (Pln. Praef. 28). abrd, -is, -re, -rs, -rsum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Tirar raspando ou cortando, raspar (Cc. Com. 20). II Sent. figurado: 2) Roubar, extorquir, arrebatar a (Cc. Caec. 19).

    abrsi, perf. de abrdo. abrsus, -a, -um, part. pass. de abrdo. abrptus, -a, -um, part. pass. de abripio. Abrincatni, -rum, ou Abrincatui -rum, subs.

    loc. m. pl. Abrinctuos, povo da Glia que deu o nome cidade de Avranches (Pln. H. Nat. 4, 107).

    abripi, -is, -re, -ripu, -rptum, v. tr. Arrebatar, arrancar, levar fora: abripe-re a tribunali (Cc. Verr. 5, 17) arrancar do tribunal. Obs.: Constri-se, na prosa clssica, com as preposies ab, de, ex; e com o dativo na prosa imperial.

    abripi, perf. de abripio. abrogti, -nis, subs. f. Ab-rogao, supresso

    de uma lei por intermdio de outra (Cc. At. 3, 23, 2).

    abrogtus, -a, -um, part. pass. de abrgo. abrg, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. I Sent.

    tcnico: 1) Pedir a ab-rogao s, ab-rogar, suprimir por lei ou decreto (Cc. Br. 222). II Da, na lngua comum: 2) Tirar, suprimir: abroges fidem iuris iurandi (Cc. Rose. Com. 44) tires 0 crdito do juramento.

    abrmp, -is, -re, -rupi, -ruptum, v. tr. 1 Sent. prprio: 1) Separar quebran do, separar violentamente (T. Lv. 3, 19, 9). II Da: 2) Rasgar (sentido fsico e moral), romper bruscamente (Verg. En. 3, 199). in Sent. figurado: 3) Cortar, interromper bruscamente (Verg. En. 4, 388).

    abrpi, perf. de abrumpo. Abrupls, -is, subs. pr. m. Abrpolis, rei da

    Trcia (T. Lv. 42, 41, 11). abrpt, adv. Bruscamente, abruptamente

    (Quint. 3, 8, 6). abrupti, -nis, subs. f. I Sent. prprio: 1)

    Rutura (Cc. Div. 2, 84). II Sent. figurado: 2) Divrcio (Cc. At. 11, 3, 1).

    abruptum, -i, subs. n. Precipcio, abismo (Verg. En. 12, 687).

    abrptus, -a, -um, I Part. pass. de abrumpo. II Adj. Sent. prprio: 1) Abrupto, escarpado, inacessvel (Tc. An. 2, 23). Da, em sent. figurado: 2) Perigoso, temerrio (S. It. 7, 219). 3) Intratvel (tratando-se do carter) (Tc. An. 4, 20).

    abs, veja a, ab. abscd, -is, -re, -cssi, -cssum, v. intr. I

    Sent. prprio: 1) Ir para longe, ir-se embora, distanciar-se, afastar-se: abscede (Plaut. Aul. 55) vai te embora. II Sent. figurado: 2) Ir-se, desaparecer (Ov. F. 3, 307). 3) Abando-nar (T. Lv. 37, 25, 2).

    abscssi. perf. de abscdo. abscssi, -nis, subs. f. Ao de se afastar,

    afastamento (Cc. Tim. 44). abscssfirus, -a, -um, part. fut. de abscdo. 1. abscssus, -a, -um, part. pass. de abscdo. 2. abscssus, -s, subs. m. I Sent. prprio: 1)

    Ao de se afastar, afastamento, partida (Verg. En. 10, 444). II Sent. figurado: 2) Ausncia (Tc. An. 4, 57). 3) Retirada (Tc. An. 12, 33).

    1. abscidi, perf. de abscido. 2. abscidi, perf. de abscindo. abscid, -is, -re, -cidi, -cisum, v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Separar, ou destacar cortando, cortar: abscidere caput (Cc. Phil. 11, 5) cortar a cabea. II Sent. figurado: 2) Cortar: abscissus in duas partes exercitus (Cs. B. Civ. 3, 72, 2) o exrcito foi cortado em duas partes. 3) Tirar, arrebatar (T. Lv. 35,45,6).

    abscindo, -is, -re, -cidi, -cssum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Separar rasgando, rasgar, arrancar (Cc. Verr. 5, 3). II Sent. figurado: 2) Suprimir (Hor. Epo. 16, 35).

    abscs, adv. Concisamente, de modo conciso (V. Max. 3, 7,6).

    abscissus, -a, -um, part. pass. de abscindo. abscisus, -a, -um. I Part. pass. de abscido. II

    Adj.: 1) Abrupto, severo, rigoroso (T. Lv. 32,5,12). III Sent. figurado: 2) Intratvel, spero, inacessvel (Sn. Ciem. 1,2,2).

    abscndi, ou abscondidi, perf. de abscndo. abscondit, adv. 1) Obscuramente, abs-

    trusamente (Cc. Inv. 2, 269). 2) Pro-fundamente (Cc. Fin. 3, 2).

    absconditus, -a, -um, I Part. pass. de abscndo. II Adj.: 1) Escondido, invisvel, oculto (Cc. Phil. 2, 108). Sent. figurado: 2) Ignorado, secreto, misterioso (Cc. Cat. 3,3).

  • ABSCOND 16 ABSTINENTIA

    abscnd, -is, -re, condidi (-condi), -cnditum (cnsuni), v. tr. I Sent. prprio: 1) Esconder, ocultar (Cc. Nat. 2,66). II Sent. figurado: 2) Perder de vista (emprego potico) (Verg. En. 3,291). 3) Dissimular (Cc. Amer. 121). 4) Deitar-se, desaparecer (tratando-se de astros e na v. pass.) (Verg. G. 1, 221). Obs.: O perf. absconddi o clssico; a forma abscondi comea com Sneca, o retor.

    absns, -ntis. I Part. prs. de absum. n Adj.: ausente (Cc. Verr. 5, 109). Obs.: Abl. sing. absenti (Plaut. Mil. 1341); (Plaut. Men. 492). Gen. pl. absen-tum (Plaut. Stich. 5).

    absentia, -ae, subs. f. Ausncia, afastamento (Cc. Pis. 37).

    absentium, v. absinthium. absentivus, -a, -um, adj. Ausente (Petr. 33,2). absili, -Is, -ire, -silui (-silivi), v. intr. Saltar para

    longe de, afastar-se saltando (Lucr. 6,1217). absini, prs. do subj. de absum. absimlis, -e, adj. Dissemelhante, diferente (Cs.

    B. Gal. 3, 14, 5). absinthium, -, subs. n. Absinto (Lucr. 1,935). absisiiti, perf. de absisto. absist, -is, -re, -stiti, v. intr. I Sent. prprio:

    1) Afastar-se de, retirar-se (Cs. B. Gal. 5,17,2). II Da: 2) Cessar de, deixar de, renunciar a (Verg. En. 6, 399). 3) Parar, no continuar (Verg. En. 1,192). Obs.: Constri-se com abl. e com inf. No significado 3) como intransitivo absoluto.

    absolut, adv. De modo acabado, perfeitamente (Cc. Or. 227).

    absolti, -nis, subs. f. I Sent. prprio: 1) Ao de desembaraar-se, liber-tar-se. II Da: 2) Quitao, soluo (Cc. Cat. 3, 9). III Sent. figurado: 3) Acabamento, perfeio (Cc. Fin. 5, 38). 4) Na lngua retrica: exatido (Cc. Inv. 32).

    absolutrius, -a, -um, adj. Que absolve, absolutrio (Sn. Contr. 6,5).

    absolfitus, -a, -um, I Part. pass. de absolvo. II Adj.: acabado, perfeito (Cc. Of. 3,14).

    absolvi, perf. de absolvo. absolvo, -is, -re, -solvi, -soltum, v. tr. I

    Sent. prprio: 1) Separar, desligar: te absolvam brevi (Plaut. Ep. 466) eu te desembaraarei imediatamente,II Da: 2) Absolver, perdoar (Cc. Clu.

    116). 3) Acabar, terminar (Cc. Fin. 2, 105). 4) Acabar, dizer tudo (Sal. C. Cat. 38,3).

    absnus, -a, -um, adj. I Sent. prprio 1) Dissonante, sem harmonia, desafinado (Cc. De Or. 3,41). II Sent. figurado: 2) Discordante (T. Lv. 1,15,6). Obs.: Constri-se com dat., ou abl. com a prep. ab.

    absorb, -s, -re, -bui, v. tr. I Sent. prprio: 1) Engolir, devorar (Cc. Phil. 2,67). II Sent. figurado: 2) Absorver, engolir (Cc. Sest. 13).

    absorbi, perf. de absorbo. absque, prep. abl. Na ausncia de, sem, exceto

    (Plaut. Men. 1022). Obs.: Na poca arcaica e principalmente em Plau-to e Terncio, aparece com sentido condicional, vindo acompanhado de abl. e do imperf. do subj. de sum, esset ou foret: absque te esset, hodie non viverem (Plaut. Men. 1022) se no fosses tu, hoje no estaria vivo.

    abstmius, -a, -um. adj. I Sent. prprio 1) Que se abstm de bebidas, abs-tmio (Hor. Ep. 1,12,7). II Sent. moral: 2) Sbrio (Hor. Ep. 1,12,6).

    abstntus, -a, -um, part. pass. de abs-tino. absterg, -s, -re, -trsi, -trsum, v. tr. I

    Sent. prprio: 1) Enxugar, limpar (Cc. Phil. 14,34). II Sent. figurado: 2) Dissipar, fazer desaparecer (Cc. Tusc. 3, 43). Obs.: Abstersti (Ca-tul. 99, 8) o perf. sincopado.

    absterr, -s, -re, -terrui, -territum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Afastar pelo terror. II Da: 2) Afastar, desviar (Cc. Verr. 2,142). 3) Tirar, recusar (com ac. e dat.) (Lucr. 4, 1234). Obs.: Constri-se com aus. e abl. acompanhado ou no da prep. de, e com dat.

    absterritus, -a, -um, part. pass. de abs-terro. abstrsi, perf. de absterg. abstinens, -ntis. I Part. prs. de abs-tino. II

    Adj. 1) Que se abstm, abstinente (Col. R. Rust. 11, 1, 13). 2) Moderado, reservado (Cc. Q. Fr. 1,1,11). 3) Desinteressado (Cc. Of. 2, 76). Obs.: Constri-se com abl. Em poesia aparece com genitivo (Hor. O, 4, 9, 37).

    abstinnter, adv. Desinteressadamente (Cc. Sest. 37).

    abstinentia, -ae, subs. f. I Sent. prprio: 1) Respeito pelo que dos outros, ao de abster-se de alguma coisa (Cc. At. 5, 15, 2). II Sent. figurado: 2)

  • ABSTIN 17 ABUKIUS

    Desinteresse (Cc. Of. 2, 77). 3) Abstinncia, jejum (Tc. An. 4,35).

    abstin, -s, -re, -tin, -tentam, v. tr. I __ Sent. prprio: 1) Ter distncia, manter afastado (T. Lv. 7,27,8). II Da: 2) Abster-se de tocar, abster-se (Cc. Verr. 1,93). 3) Intransitivmente: abster-se, conter-se (Cs. B. Gal. 1, 22, 3). Obs.: Intransitivamente usado com abl. precedido da prep. ab ou sem ela, e em poesia com o genitivo.

    abstin, perf. de abstin. abstt, perf. de absisto. abst, -s, -re, v. intr. Manter-se afastado, estar

    longe (Hor. A. Pot. 360). abstrh, -is, -re, -trxi, -tratam, v. tr.

    I __ Sent. prprio: 1) Levar puxando, arrancar, retirar: ab matris amplexu (Cc. Font. 46) arrancar dos braos da me. II Sent. figurado: 2) Desviar, distrair, separar (Cc. C. M. 15). Obs.: Constri-se com aus., ou abl. com as reposies: ab, de ou ex. Obs.: Inf. perf. sincopado abstraxe (Lucr. 3,650).

    abstrxi, perf. de abstrh. abstrd, -is, -re, -trsi, -trsum, v. tr. I Sent.

    prprio 1) Impelir para longe, empurrar. II Da: 2) Ocultar, esconder (sent. prprio e figurado): semina flammae abstrusa in venis si-licis (Verg. En. 6, 6) Germes das chamas escondidos nos veios do slex.

    abstrsi, perf. de abstrd. abstrsus, -a, -um. I Part. pass. de abstrd. II

    Adj.: 1) Oculto, secreto, escondido (Cc. Dom. 25). 2) Impenetrvel (Cc. Ac. 2,30). 3) Dissimulado, fechado (tratando-se do carter)'. (Tc. An. 1,24).

    abstls, 2" pes. sing. do subj. prs. de abstlo (are.) = aufro.

    abstli, perf. de aufro. absum, -s, -esse, fi (abfi), v. intr. I Sent.

    prprio: 1) Estar afastado, distante de, distar (sentido local ou temporal): non longe a Tolosatium fi-ibus absunt (Cs. B. Gal. 1, 10, 1) no esto muito longe da fronteira dos to-losates. (Senectus) haud procul absit a morte (Cc. C. M. 77) ...a velhice no esteja muito longe da morte. II Da: 2) Estar ausente (Cc. Fam. 4, 3, 1). 3) Faltar (Cc. Br. 203). 4) Diferir, ser diferente (Cc. Of. 1,50).

    absm, -is, -re, -smpsi, -smptum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Consumir, esgotar (T. Lv. 23,12,4). II Da: 2) Destruir, aniquilar (T. Lv. 24,47,

    16). 3) Morrer, perecer (T. Lv. 5,7,3). III Sent. figurado: 4) Consumir, devorar, esgotar, dissipar (Cc. Quinct. 34).

    absmps, perf. de absmo. absmptas, -a, -um, part. pass. de absmo. absrd, adv. I Sent. prprio: 1) De modo

    discordante, desafinadamente: si absurde canat (Cc. Tusc. 2, 12) se cantar desafinadamente. II Sent. figurado: 2) Estupidamente,' absurdamente (Cc. Rep. 2,28).

    absrdus, -a, -um, adj. I Sent. prprio: 1) Que tem um som desagradvel ao ouvido, desafinado, dissonante (Cc. De Or. 3, 41). II Sent. figurado: 2) Chocante, desagradvel, discordante (Cc. De Or. 2,85). Donde: 3) Absurdo (Cc. Phil. 8, 4).

    absynthlum, v. absinthium. Absyrtas, -I, subs. pr. m. 1) Absirto, irmo de

    Medeia (Cc. Nat. 3, 48). 2) Rio da Bria (Luc. 3,190).

    Abudius, subs. pr. Nome de famlia (Tc. An. 6, 30): Abdio.

    abndans, -dntis. I Part. prs. de abundo. II Adj.: 1) Sent. prprio: Cheio de gua, transbordante (Lucr. 1, 282). III Sent. figurado: 2) Cheio, rico, abundante (Cc. Quint. 40). Obs.: Constri-se com abl. e gen.

    abundnter, adv. Abundantemente, copiosamente (Cc. De Or. 3,53). Comp.: abundntius mais abundantemente (Cc. Top. 41). Superl.: abundantissim muito abundantemente (Pln. H. Nat. 5,57).

    abundantia, -ae, subs. f. 1) Abundncia, plenitude (Cc. Ac. 1,18). 2) Riqueza, opulncia (Cc. Cat. 2,10).

    abnd, adv. Com abundncia, em abundncia, abundantemente. (Cc. Fam. 10, 23,6).

    abnd, -s, -re, -vi, -atum, v. intr. I) Sent. prprio: 1) Transbordar, cor rer copiosamente: amnis abndans exit (Verg G. 1, 115) um rio transbor dante sai do leito. II Sent. figurado: 2) Abundar, ter em abundncia, ser rico (Cc. C. M. 56). III Termo de retrica: 3) Ser excessivo, redundante: oratio omnibus ornamentis abundavit (Cc. Balb. 17) o discurso foi excessivo em todas as pompas de estilo.

    Aburius, -i, subs. pr. m. Abrio, nome de homem (T. Lv. 39,4,3).

  • ABSIO 18 ACCD

    absi, -nis, subs. f. Catacrese (termo de retrica): (Cc. Or. 94).

    absiv, adv. Por catacrese, metaforicamente (Quint. 8,6,35).

    absqu (=usque ab), prep. De, desde (Verg. En. 7,289).

    1. abusus, -a, -um, part. pass. de abtor. 2. absus, -us, subs. m. Utilizao de uma coisa

    at seu esgotamento, consumao completa (Cc. Top. 17).

    abtndus, -a, -um, gerundivo de abtor: de que se pode abusar (Suet. Gal. 14).

    abtor, -ris, -tl, -usus sum. v. dep. tr. e intr. I Sent. prprio: consumir no uso e dai: 1) Usar at consumao, consumir, gastar, dissipar (Plaut. Pers. 262). 2) Usar completamente, esgotar (Cie. Verr. 3,61). 3) Usar (desviando do uso normal) (Cc. Nat. 2,151). Donde: 4) Abusar (Cs. B. Civ. 3,90,2).

    Abydnus, -a, -um, adj. Abideno, de Abi-dos, cidade da sia Menor (Ov. Her. 18,100).

    ac, conj. v. atque. Academia, (Academia), -ae, subs. f. Academia,

    ginsio onde doutrinava Plato (Cc. Or. 12). 2) Ginsio de Ccero em sua casa de campo de Tsculo (Cc. Tusc. 2,9). 3) Em sentido metafrico: a filosofia de Plato (Cc. Br. 149).

    Acadmica, -rum, subs. pr. m. pli. Acadmicas, ttulo de uma obra de Ccero (Cc. At. 13,19,5).

    Acadmici, -rum, subs. m. pl. Acadmicos, filsofos da Academia (Cc. Fin. 2,34).

    Acadmcus, -a, -um, adj. Acadmico, relativo Academia (Cc. At. 13,19,3).

    Acadmus, -I, subs. pr. m. Academo, heri ateniense (Hor. Ep. 2,2,45).

    Acalndrus, -i, subs. pr. m. Acalandro, rio da Lucnia, na Itlia (Pln. H. Nat. 3,97).

    acalnthis, -idis, subs. f. Pintassilgo (Verg. G. 3, 338).

    Acamntis, -Idis, subs, pr. f. Acamntide ou Acamntis, nome primitivo da ilha de Chipre (Pln. H. Nat. 5, 129).

    Acms, -ntis, subs. pr. m. Acamante, nome de diversas personagens gregas (Verg. En. 2,262).

    Acanthis, -idis, subs. pr. f. Acntide, nome de mulher (Prop. 4,5,63).

    Acanthius, -a, -um, adj. De Acanto, cidade da Macednia (Pln. H. Nat. 31,85).

    Acnth, subs. pr. f. Acanto, me do Sol (Cc. Nat. 3, 54).

    1. acnthus, -I, subs. m. e f. 1) Masculino: acanto, cuja folha muito usada como ornato arquitetnico (Verg. G. 4, 123). 2) Feminino: nome de uma rvore espinhosa do Egito e sempre verde (Verg. G. 2,119).

    2. Acnthus, -I, subs. pr. m. Acanto, 1) Nome de uma cidade da Macednia (Plin. H. Nat. 4,38). 2) Nome de cidade da sia Menor, tambm chamada Dulpolis (Pln. H. Nat. 5,104).

    Acrnn, -anis, subs. pr. m. Acarnane, nome do heri epnimo da Acarnnia (Ov. Met. 9, 914). Obs.: aus. sing.: Acar-nana (T. Lv. 36, 11, 6); aus. pl.: Acar-nanas (T. Lv. 26,24,6).

    Acarnns, -ium, subs. loc. m. pl. Os Acar-nanes, habitantes da Acarnnia (T. Lv. 26,24,6).

    Acarnnia, -ae, subs. pr. f. Acarnnia, regio da Grcia setentrional (Pln. H. Nat. 4,5).

    Acarnnicus, -a, -um, adj. Da Acarnnia, acarnnico (T. Lv. 26, 25, 16).

    Acarnnus, -a, -um, adj. Da Acarnnia, referente Acarnnia, acarnano (C. Nep. Tem. 1,2).

    Acstus, -I, subs. pr. m. Acasto, nome de um filho de Plias (Ov. Met. 8,306). 2) Nome de um escravo de Ccero (Cie. At. 6,9,1).

    Acbrus, -I, subs. pr. m. cbaro, nome de rei rabe (Tc. An. 12,12).

    Achataria, v. Ecbatana. Acca, -ae, subs. pr. f. 1) Acca Larentia: Aca

    Larncia, divindade da mitologia romana (A. Gl. 7, 7). 2) Segundo a lenda, a esposa do pastor Fustulo, a qual amamentou Rmulo e Remo (Es-tc. S. 2,1,100). 3) Companheira de Camila (Verg. En. 11,820).

    accnt, (adcnt), -s, -re, v. intr. Cantar junto de (Estc. S. 4, 4, 54).

    accd, -is, -re, -cssi, -cssum, v. intr. I Sent. prprio: 1) Caminhar para, aproximar-se, ir ou vir para (sentido fsico e moral): hostium equitatus ad castra accedit (Cs. B. Gal. 5, 50, 4) a cavalaria inimiga se aproxima de nosso acampamento. Da, com ideia de hostilidade: 2) Marchar contra, atacar (Cc. Cat. 3. 8). 3) Juntar-se, acrescentar (Cc. Lae. 66). 4) Colocar-se ao lado, aderir, aceder (Cc. Verr. 3,69). II Empregos especiais: 5; Penetrar, misturar-se (com aus. de movimento) (Cc. R. Amer. 92). 6) Acrescer (na expresso:

  • ACCELR 19 ACCII

    accedere quod acre : o fato que) (Cic. At. 1,19, D. Obs.: No perodo clssico usado sempre intransitivamente. Salstio e depois os escritores imperiais 0 empregam transitivamente (Sal. B. Jug. 62,1).

    accelr (adcelro), -s, -re, -vi, -atum, v. intr. e tr. I Intr.: 1) Apressar-se si accelerare volent (Cic. Cat. 2, 6) se quiserem apressar-se. II Tr.: 2) Apressar, acelerar: Merque accelerat (Cs. B. Civ. 2,39,6) e apressa a marcha. accnd, perf. de accndo. accnd, -is, -re, -di, -cnsum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Pr fogo em,

    acender (Cc. Pis. 5). Da: 2) Iluminar (Cc. Rep. 6, 17). II Sent. figurado: 3) Inflamar, excitar, animar (T. Lv. 2, 42,1). accens (adcenso), -s, -re (-censul), -cnsum, v. tr. Acrescentar, juntar ao nmero de, associar (Ov. Met. 15, 546). 1. accnsus, -a, -um, part. pass. de accn

    do e de accens. 2. accnsus, -i, subs. m. 1) Acenso, orde-

    nana (oficial subalterno que acompanhava os magistrados mais categorizados) (Cc. Verr. 3,157). 2) Soldado de reserva, destinado a preencher as vagas nas legies (T. Lv. 8,10,2). accntus, -us, subs. m. Acento, acentuao,

    entonao (Quint. 1,5,22). accp, perf. de accipio.

    accepttus, -a, -um. 1) Part. pass. de ac-cpto. 2) Adj.: aceito (Sn. Ben. 2, 7, 3). accepti, -nis, subs, f. Ao de receber, aceitao, recebimento

    (Cc. Top. 37). accpt, -s, -re, -vi, -atum, (freq.) v. tr.

    1 Sent. prprio: 1) Receber frequente mente, ter o hbito de receber (Plaut. Ps. 627). II Da, por enfraquecimento de sentido: 2) Aceitar, acolher, suportar (Q. Crc. 4,6,8).

    accptor, -ris, subs. m. Aquele que recebe (com a ideia acessria de acolher, receber de boa vontade), o que aprova, recebedor, acolhedor (Plaut. Trin. 204).

    accptrix, -icis, subs. f. Aquela que recebe, recebedora (Plaut. Truc. 571).

    accptum, -I, subs. n. O que se recebeu, receita, crdito (Cc. Verr. 2, 186).

    accptus, -a, -um, I Part. pass. de accipio. 1) Consignado no haver, i., creditado (Cc. Verr. 1, 92). II Adj.: 2) Bem aceito, estimado, benquisto (Cs. B. Gal. 1, 3, 5). 3) Bem recebido, agradvel (tratando-se de coisas) (Cc. Phil. 13, 50).

    accers-, v. arcess-. accssi, perf. de accdo. accessi, -nis, subs. f. I Sent. prprio: 1)

    Ao de se aproximar, aproximao. Da: 2) Acrscimo, aumento (Cc. Lae. 11). II Da: 3) O que se junta a mais, suplemento, adjuno, anexo, acessrio: Syphax accessi Punici belli fuerat (T. Lv. 45, 7, 2) Siface (rei da Numdia) fora um acessrio (desempenhara um papel acessrio) na guerra pnica. 4) Complemento, noo suplementar (linguagem filosfica) (Cc. Fin. 2, 35). 5) Acesso de febre ou de uma doena (linguagem mdica) (Sn. Ep. 72, 6).

    1. accssus, -a, -um, part. pass. de, accdo, 2. accssus, -us, subs. m. I Sent. prprio: 1)

    Chegada, aproximao (Cc. Mil. 52). II Da: 2) Acesso (junto a algum ou a um lugar), possibilidade de aproximao (Cc. Q. Fr. 1, 1, 25).

    Accheruns, v. Acheruns. Accia, veja Accius. Accinus, -a, -um, adj. Do poeta cio (Cc.

    Tusc. 3, 62). accidens, -tis. I Part. prs. de accido. II

    Adj.: Qualidade acidental, acidente (oposto substncia), no essencial, acessrio (Sn. Const. 9, 1). Obs.: Geralmente s empregado no pl.; o sing. da decadncia.

    accid, perf. de accido. 1. accd, -is, -re, -cidi, v. intr. I Sent.

    prprio: 1) Cair (para ou "em direo a) (Cs. B. Gal. 3, 14, 4). II Da: 2) Chegar, acontecer (Cc. De Or. 3, 28). 3) Acontecer (sentido favorvel ou no): quid praeclarius mihi accidere potuit? (Cic. Sen. 24) que de mais magnfico me pde acontecer?; quod acciderit, feramus (Cc. Sest. 143) su-portemos o que acontecer.

    2. accido, -is, -re, -cidi, -csum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Comear a cortar (Verg. En. 2, 627). 2) Cortar de perto, cortar rente, derrubar cortando (T. Liv. 26, 41, 22). Da, por enfraquecimento de sentido: 3) Abater, destruir (Cs. B. Gal. 6, 27, 4). II Sent. figurado de emprego potico: 4) Consumir, comer (Verg. En. 7, 125).

    Accinses, -ium, subs. loc. m. pl. Os adenses, povo do antigo Lcio (Plin. H. Nat. 3, 69).

    acci, -s, -re, -ivi, -itum, v. tr. Mandar vir (Plaut. MU. 935).

    aceu, perf. de acco.

  • ACCINCTUS 20 ACCOMMODATI

    accinctus, -a, -um. I Part. pass. de accingo. II Adj.: 1) Bem ajustado. Da: 2) Pronto, disposto (Plin. Pan. 20, 3).

    accinger = accingi. inf. prs. passivo. accing (adcingo), -is, -re, -cinxi, -cin-ctum,

    v. tr. I Sent. prprio: 1) Cingir, ligar por meio de um cinto (Estc. Theb. 1, 428). II Da: 2) Armar, equipar: ipse Vitellius paludatus accinc-tusque (Tc. Hist. 2, 89) e o prprio Vitlio vestido com seu trajo militar e armado; accincta flagello (Verg. En. 6, 570) armada de um chicote. 3) Preparar-se (reflexivamente): ad con-sulatum accingi (T. Lv. 4, 2, 7) preparar-se para o consulado.

    accinx, perf. de accingo. acci, -Is, -Ire, -Ivi, (-ii), -itum, v. tr. Cha mar,

    mandar vir (Cc. De Or. 3, 141). Obs.: Imperf. accibant (Lucr. 5, 996).

    accipi (adcipio), -is, -re, -cpi, -cptum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Tomar para si, receber, aceitar: ab defessis accipere scalas (T. Lv. 26, 45, 6) tomar as escadas das mos dos atigados. II Da: 2) Receber (pelos sentidos), ouvir, ouvir dizer, escutar (Cc. Phil. 8, 28). Donde, em sentido intelectual: 3) Compreender, interpretar, entender (Cc. Dej. 26). 4) Aprender (Cc. Arch. 18). 5) Em sent. moral: sofrer, experimentar, suportar (Cc. Tusc. 5, 56). Obs.: Fut. perf. accepso (Pac. Tr. 325).

    accipter, -tris, subs. m. I Sent. prprio: 1) Ave de rapina (de modo geral) e especialmente: falco, aor (Cc. Nat. 3, 47). II Sent. figurado: 2) Ladro (Plaut. Pers. 409). Obs. Feminino em (Lucr. 4, 1009).

    1. accitus, -a, -um. I Part. pass. de accio. II Adj.: Importado, de origem estrangeira (Tc. An. 14, 20).

    2. accitus, abl. -u, subs. m. Chamamento, convocao, ordem de vir (Cc. Verr. 3, 68). Obs. Geralmente s usado o abl. sg.

    Accius, -, subs. pr. m. cio, nome de famlia: 1) L.. Accius, Lcio cio, um dos grandes poetas trgicos romanos (Cc. Fin. 4, 68). 2) T. Accius Pisaurensis (Cc Br. 275) Tito cio Pisaurense.

    acclmti (adclmti), -nis, subs. f. 1) Sentido favorvel: aplauso, aclamao (T. Lv. 31, 15, 2). 2) Sentido desfavorvel: clamor, grito de desagrado, vaia (Cc. At. 1, 16, 4). 3) Exclamao (termo de retrica) (Quint. 8, 5, 11).

    acclmtus, -a, -um, part. pass. de ac-clmo. acclm (adclm), -s, -re, -vi, -atum, v.

    intr. I Sent. prprio: gritar, soltar gritos. 1) Da, em sentido desfavorvel (uso clssico): soltar gritos de protesto, vaiar, apupar: acclamatur (Cc. Pis. 65) solta-se um grito hostil. 2) Sent. favorvel: soltar gritos de aprovao, aprovar por aclamao, aclamar (acepo frequente nos escritores imperiais) populus et miles... Neroni Othoni ac-clamavit (Tc. Hist. 1, 78, 3) o povo e a militana aclamaram Nero Oto. II Transitivamente: 3) Proclamar (T. Lv. 34, 50, 9).

    acclr (adclr), -s, -re, vi, -atum, v. tr. Tornar claro ou evidente (T. Lv. 1, 18, 9).

    acclintus, -a, -um, part. pass. de acclino. acclinis (adclinis), -e, adj. I Sent. prprio: 1)

    Que se inclina para, inclinado, encostado a (Verg. En. 10, 835). 2) Inclinado (em declive) (Ov. F. 5, 154). II Sent. figurado: 3) Propenso a, inclinado para (Hor. St. 2, 2, 6).

    acclin (adclin), -s, -re, -vi, -atum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Inclinar (para ou contra ), encostar-se (Ov. Met. 5, 72). II Sent. figurado: 2) Inclinar, propender, pender (sentido moral) (T. Lv. 4, 48, 9).

    acclivis (adclivis) -e, adj. 1) Em aclive, em rampas ascendentes (Cs. B. Gal. 7, 19, 1). 2) ngreme (Cc. Q. Fr. 3, 1, 4).

    acclivits, -latis, subs. f. Direo ascendente, subida, escarpa, encosta (Cs. B. Gal. 2, 18, 2).

    Acc, -nis, subs. pr. m. Ao, nome de personagem gauls (Cs. B. Gal. 6, 4,1).

    accognsc (adcognsc), -is, -re, -vi. tum, v. tr. Reconhecer (Sn. Ep. 118, 12); (Petr. 69, 2).

    accla, -ae, subs. m. O que habita ou mora perto, vizinho (Cc. Verr. 4, 111).

    accl (adcl), -is, -re, -colui, -cltum, v. intr. Habitar junto de, nas margens ou nas proximidades de (Cc. Rep. 6, 19).

    accoli, perf. de acclo. accommodt (adcommodt), adv. De modo

    apropriado, convenientemente (Cc. Fin. 5, 24).

    accommodti (adcommodti), -nis, subs. f. 1) Adaptao, conformidade, apropriao (Cc. Inv. 1, 9). 2) Condescendncia, esprito de acomodao (Cc. Verr. 3, 189).

  • ACCOMMODATUS 21 ACCUSATIO

    accommodtus (adconunodtus), -a, -um. __ Part. pass. de accommdo. II

    Adj.: Apto, prprio para, conforme, apropriado para (Cc. Of. 1, 42). accomd (adcommd), adv. De modo apropriado,

    apropriadamente, conve- nientemente: accornmodissme (Quint. 9, 3, 82)

    muito apropriadamente. accommdo (adcommd), -s, -are, -v, -atum, v. tr. I

    Sent. prprio: 1) Adaptar, ajustar: sibi coronam ad caput ac- I commodare (Cc. De Or. 2, 250)

    ajustar uma coroa cabea. II Sent. figurado: 2) Apropriar, adaptar, destinar (Cc. De Or. 22, 159).

    Obs.: Cons-tri-se com dat. com ad ou in e aus. e I raramente como intransitivo.

    accommdus (adcommdus), -a, -um, adj. Prprio, conveniente para (Verg. En. 11, 522). Obs. Constri-se com dat.

    accreddi, perf. de accrdo. accrd (adcrd), -is, -re, -didi, -ditum,

    v. intr. Estar disposto a acreditar, acre- ditar em, dar crdito a (Cc. At. 6, 2). Obs.: Constri-se geralmente com o dat. Subj. prs. are. acereduas (Plaut. As. 854). accrsc (adcrsc), -is, -re, -crvi, -crtum, v. intr. I Sent. prprio: 1) I Crescer, aumentar de volume, desenvolver-se: flumen acerevit (Cc. Inv. 2, 97) o rio cresceu. Da: 2) Ser acrescentado ou anexado a, acrescentar-se, acrescer (Hor. A. Pot. 252). II Sent. figurado: 3) Crescer, desenvolver-se (Ter. And. 539). accrti (adcrti), -nis, subs. f. Aumento, acrscimo (Cc. Tusc. 1, 68). accrtus, -a, -um, part. pass. de accrsc. accrv, perf. de accrsc. accubit, -nis, subs. f. I Sent. prprio: 1) Ao de estar deitado (Cc. Of. 1, 128). II Da (como os romanos comiam deitados): 2) Ao de tomar lugar mesa, participao num banquete (Cc. C. M. 45). accubitus, -s, subs. m. O mesmo que accubito (Estc. Teb. 1, 712). accb (adcb), -s, -re, -cubu, -cubi-tum, v. intr. I Sent. prprio: 1) Dei tar-se, estar deitado. Da (como os ro manos comiam deitados): 2) Estar dei tado mesa, tomar lugar mesa (Cc Tusc. 4, 3). II Sent. figurado: 3) Es tar deitado, repousar (Hor. O. 4, 12, 18) 4) Prolongar, estender (Verg. G. 3, 333) accubl,

    perf. de accbo e de accmbo aceud, -is, -re, -ud, -usum, v. tr. A jun tar (a uma quantia) (Plaut. Merc. 432)

    accmb, -is, -re, -cubu, -cubtum, v. intr. I Sent. prprio: 1) Deitar-se junto de, deitar-se (Plaut. Most. 326) Da (como os romanos comiam deita dos): 2) Estar deitado no leito me sa, tomar lugar mesa (Cc. Mur. 74)

    accumult, adv. Com abundncia, largamente (Cc. Flac. 89).

    accumultor, -ris, subs. m. Acumulador (Tc. An. 3, 30).

    accuml (adcuml), -s, -re, -vi, -atum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Acumular, amontoar (Cc. Agr. 2, 59). Da. 2) Cumular, aumentar (Verg. En. 6, 884).

    accurt, adv. Com cuidado, com diligncia, com solicitude (Cc. Br. 86). Comp.: aceuratius (Cc. Part. 14). Superl.: ac-curatissime (Cc. Div. 1, 22).

    accurti, -nis, subs. f. Ao de cuidar, zelar, prestar ateno (Cc. Br. 238).

    accrtus, -a, -um. I Part. pass. de aceuro. II Adj.: Feito com cuidado, acurado, completo (Cc. Br. 283). Nota: Nunca se refere a pessoas.

    aceur, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. Cuidar de, ocupar-se com cuidado (de alguma coisa ou de algum) (Cc. Inv. 1, 58). Obs.: Constri-se com aus. (Cc. Inv. 1, 58), ou acompanhado ou no de ut, ou de ne (Plaut. Mil. 165); (Ter. Hec. 738).

    accrro, perf. de aceurro. accrr, -is, -re, -crri (-cucrri), -cur-siim,

    v. intr. I Sent. prprio: 1) Acorrer, vir a correr (para junto de), correr em direo a (Cc. Verr. 5, 106). II - Sent. figurado: 2) Ocorrer, surgir repentinamente (Cc. Div. 2, 138). Obs.: Constri-se tambm com a prep. ad (Cs. B. Gal. 1, 22, 2), e com a prep. in (Cc. At. 15, 3, 1) com dois dats. (Sal. B. Jug. 101, 10), e com aus. em Tcito (An. 15, 53). O perf. aceucurri raro.

    1. aceursus, -a, -um, part. pass. de accrr. 2. aceursus, -fis, subs. m. Ao de acorrer (para

    junto de algum ou em direo a algum) (Tc. His. 2, 43).

    accsbilis, -e, adj. Digno de ser acusado, censurvel, repreensvel (Cc. Tusc. 4, 75).

    accsti, -nis, subs. f. 1) Acusao, in-criminao (principalmente em sentido jurdico) (Cc. Mur. 46). 2) Discurso do acusador (Cic Br. 277, 3). Em particular os discursos de Ccero contra Ver-

  • ACCUSTIVUS 22 ACERVTUS

    res (Cc. Or. 103). Obs.: a) Com gen. subjetivo: Catonis accusatio (Cc. Mur. 7) acusao de Cato, i., feita por Cato; b) com gen. objetivo: M. Aquili accusatio (Cc. Br. 222) acusao de M. Aquilio, i., contra M. Aqulio.

    accstvus, -a, -um, adj. (casus) Acusa-tivo (o caso) (Quint. 7, 9, 10).

    accstor, -ris, subs. m. 1) Acusador (Cc. Br. 131). 2) Acusador de ofcio (Cic. Brut. 131). 3) O delator (Tc. An. 2, 28).

    accustr, adv. maneira de uma acusao, com paixo, como acusador (Cc. Verr. 3, 164; 4, 2).

    accstrius, -a, -um, adj. De quem acusa, de acusador (Cc. Clu. 11).

    accustrix, -leis, subs. f. Acusadora (Pln. Ep. 10, 59).

    accfistus, -a, -um, part. pass. de accso. aceusit, -s, -re, -vi, -atum, v. freq. tr.

    Incriminar (Plaut. Most. 712). accs, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Acusar: me tibi excuso in eo ipso in quo te aceuso (Cc. Q. Fr. 2, 21) excuso-me naquilo mesmo em que te acuso. Da, na lngua jurdica: 2) Acusar em justia, intentar uma acusao (Cc. Clu. 108). II Expres-ses diversas: 3) Accusare ambitus (Cc. Clu. 114) intentar uma acusao de cabala eleitoral. 4) Accusare pe-cuniae captae (T. Lv. 38, 51, 2) intentar uma acusao de venalidade. 5) De pecuniis repetundis (Cc. Clu. 114) acusar de concusso. 6) Accusare ali-quem capitis (Cc. Fin. 2, 27) intentar a algum uma acusao capital. Obs.: Constri-se com gen. de crime (n* 3 e 4), abl. com prep. de (n9 5), com orao infinitiva (Tc. An. 14, 18), etc.

    1.acer, -ris, subs. f. n. Bordo (rvore), madeira de bordo (Ov. Met. 10, 95).

    2. acer, -cris, -cre, adj. I Sent. prprio: 1) Agudo, pontiagudo: acres stimuli (Verg. En. 9, 718) aguilhes pontiagudos. Donde, em sentido fsico: 2) Penetrante (referente ao frio) (Hor. O. 1, 4, 1). II Sent. moral: 3) Vivo, agudo (falando da inteligncia e dos sentidos) (Cc. Fin. 2, 52). 4) Impetuoso, violento, enrgico (falando do carter) (Cc. Br. 86). Obs.: O neutro acre usado substantivadamente significa: violncia, rispidez (Hor. Ep. 1, 10, 14).

    acerbe, adv. Sent. prprio: 1) Asperamente, duramente, cruelmente, acerbamente (Cc. Verr. 5, 19). Donde: 2)

    Impacientemente (Cc. Clu. 59). Obs.: Comp.: acerbius (Cc. Lae. 57); superl.: acerbissime (Cc. Plane. 86).

    acerbits, -ttis, subs. f. Sent. prprio: 1) Aspereza, agudeza, acidez das frutas verdes (Cc. Plane. 92). II Sent. figurado: 2) Acerbidade, rigor, severidade, rispidez (sent. moral) (Cc. C. M. 65). 3) Calamidade, desgraa (Cc. Cat. 4, 1).

    accrb, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. Tornar acre, tornar amargo (sentido prprio e figurado) acerbare gaudia (Estc. Theb. 12, 75) tornar amarga a alegria; acerbare crimen (Verg. En. 11,407) agravar uma acusao. Obs.: Verbo de emprego muito raro.

    acrbus, -a, -um, adj. I Sent. prprio: 1) Acerbo, azedo, spero ao paladar, ao ouvido, ao olfato: acerba uva (Fedr. 4, 3, 4) uva azeda; vox acerba (Quint. 11, 3, 169) voz estridente; acerbus odor (V. Flac. 4, 493) cheiro forte. II Da: 2) Prematuro, inacabado, imperfeito (Cc. Prov. 34). Sent. moral: 3) Cruel, mordaz, penoso, hostil (Cc. Br. 266). Obs.: O pl. acerba significa: coisas penosas, violentas (Verg. En. 12, 500).

    acrnus, -a, -um, adj. De bordo (Verg. En. 9,86). acrra, -ae, subs. f. I Sent. prprio: 1) Acerra

    (caixa de guardar incenso) (Verg. En. 5,744). n Da: 2) Altar sobre o qual se queimava incenso, perante um morto (Cc. Leg. 2,60).

    Acrrae, -rum, subs. pr. f. Acerras. 1) Cidade da Itlia, na mbria (Pln. H. Nat. 3, 114). 2) Cidade da Itlia, na Campnia (Verg. G. 2, 225).

    Acerrni, -rum, subs. loc. m. Acerranos, habitantes de Acerras (T. Lv. 23,17, 5).

    accerrim, adv. superl. de acriter. Acerrnius, -i, subs. pr. m. Acerrnio, nome

    prprio (Cc. Tui. 16,17). acersecms, -ae, subs. m. Que no tem o cabelo

    cortado, escravo favorito (Juv. 8, 128). acervlis, -e, adj. Que procede por acumulao

    [com referncia ao sorites] (Cc. Div. 2,11). acervtim, adv. 1) Em monto, conjuntamente,

    acumuladamente (Lucr. 6,1263). 2). Em resumo, sumariamente (Cc. Clu. 30).

    acervt, -nis, subs. f. Acumulao (Sn. Nat. 2,2,3).

    acervtus, -a, -um, part. pass. de acervo.

  • ACRV -23 ACHRN

    acrv, -s, re, -vi, -atum, v. tr. No pntido prprio e figurado: acumular, amontoar, acervar (T. Lv. 5, 48, 3); (Sn. Ben. 2, 29, 5).

    acrvus, -i, subs. m. I Sent. prprio: 1) Acervo, monto, grande quantidade (Cc. Tusc. 5, 45). II Da: 2) Sorites (raciocnio composto de uma srie de proposies, encadeadas umas s outras); (Hor. Ep. 2, 1, 47).

    acsc -is, -re, acui, v. intr. Tornar-se azedo (Hor. Ep. 1,2,54).

    Acesns, -is, subs. pr. m. Acesines, rio da ndia (Q. Cure. 9,4,8).

    Acsta, -ae, subs. pr. f. Segesta, cidade da Sicilia (Verg. En. 5, 718).

    Acestaeus, -a, -um, adj. De Segesta, aces teu (Pln. H. Nat. 3, 91).

    Acestnsis, -e, adj. De Segesta (Cc. Verr. 3, 83).

    Acsts, -ae, sub. pr. m. Acestes, rei da Siclia (Verg. En. 1, 550).

    actblum, -I, subs. n. I Sent. prprio: 1) Vinagreira, acetbulo (Quint. 8, 6, 35). Da: 2) Prato ou vasilha, especialmente prato de baixela (Ulp. Dig. 34, 2, 19). 3) Copo de prestidigitador (Sn. Ep. 45,8). Clice das flores (Pln. H. Nat. 26, 58).

    actria, -rum, subs. n. pl. Legumes tem-perados com vinagre, salada (Pln. H. Nat. 19, 58).

    actum, -i, subs. n. I Sent. prprio: 1) Vinagre. II Sent. figurado: 2) Esprito, graa, sagacidade, agudeza de esprito (Hor. St. 1,7,32).

    Ache, -rum, subs. loc. m. 1) Aqueus, povo que vivia ao N. do Peleponeso (T. Lv. 27,30,6). 2) Gregos (expresso homrica) (Juv. 3,61). 3) Habitantes da Grcia, reduzida provncia romana (Cc. Caec. 64). 4) Habitantes de uma colnia grega, no Ponto Euxino (Ov. P. 4,10,27).

    Achias, veja Achaias. Achaemns, -is, subs. pr. m. Aqumenes,

    primeiro rei da Prsia, av de Ciro (Hor. O. 2, 12, 21).

    Achaemenidae, -rum, subs. loc. m. Aque-mnidas, povo da Prsia (Pln. H. Nat. 6, 98).

    Achaemends, -is, subs. pr. m. Aquem-nidas, companheiro de Ulisses (Verg. En. 3, 614).

    Achaemenius, -a, -um, adj. Da Aquemnia, aquemnio, prsico (Hor. O. 3, 1, 44).

    L Acheus, -a, -um, adj. Aqueu.

    2. Acheus, -I, subs. pr. m. 1) Aqueu, heri epnimo dos aqueus (Srv. En. 1, 242). 2) Rei da Sria (Ov. Ib. 299).

    Achia, -ae, subs. pr. f. 1) Acaia, regio ao N. do Peloponeso, junto ao golfo de Corinto (Pln. H. Nat. 4, 12). 2) Grcia (em poesia) (Ov. Met. 13, 325). 3) Depois da destruio de Corinto, designa. va a Grcia reduzida provncia romana (Cc. Fam. 15, 15, 2).

    Achlas, -adis, subs. loc. f. Mulher da Acaia ou da Grcia (Ov. Her. 3, 71).

    Achicus, -a, -um, adj. 1) Acaico (Cc. At. 11, 14, 1). 2) Grego (Verg. En. 5, 623). 3) Da Grcia (provncia romana) (Cc. Fam. 4, 4, 2). 4) Acaico (sobrenome de Mummius) (V. Patrc. 1, 13, 2).

    Achais, -idis, subs. pr. f. 1) Acaia, Grcia (Ov. Met. 5, 577). 2) Acaica, grega (Ov. Met. 15, 293).

    Achius, -a, -um, v. Achicus (Verg. Catai. 5,1). Achrnae, -rum, subs. pr. f. Acamas, povoado

    da Atia (Estc. Teb. 12, 623). Acham nus, -a, -um, adj. De Acamas (C. Nep.

    Them. 1, 2). Acharn, -Ss, subs. pr. f. Acarne, cidade da

    Magnsia (Pln. H. Nat. 4, 32). Acharneus, -i, subs. loc. m. Habitantes de

    Acamas, acarnano (Sn. Phaedr. 21). Achrrae, -rum, subs. pr. f. Acarras, cidade da

    Tesslia (T. Liv. 32, 13, 13). Achates, -ae, subs. pr. m. Acates ou gata. 1)

    Rio da Siclia, no qual se encontraram primeiro as pedras chamadas gata (Pln. H. Nat. 3, 90). 2) Acates, companheiro de . Eneias (Verg. En. 1, 174).

    Achelas, -adis ou Achelis, -idis, subs. pr. f. 1) Filha de Aquelo. 2) No pl.: as Sirenes, filhas de Aquelo e Melp-mene (Ov. Met. 5, 552).

    Achelius, -a, -um, adj. Da Etlia, de Aquelo (Verg. G. 1, 9).

    Achelus, -i, subs. pr. m. Aquelo: 1) Rio da Acarnnia e da Etlia, o mais importante da Grcia, hoje Asproptamo (Pln. H. Nat. 4, 5). 2) Deus deste rio (Ov. Met. 9, 96). 3) gua do rio, e, por extenso: gua (Ov. F. 5, 343); (Macr. Sat. 5, 18, 3).

    Achrn, -ntis, subs. pr. m. Aqueronte, 1) Rio do Bruttium, na Calbria (T. Liv. 8, 24, 11). 2) Rio misterioso dos infernos (Cc. Nat. 3, 43). 3) Os infernos (Hor. O. 1, 3, 36). 4) Deus deste rio (Verg. En. 7, 91).

  • ACHERNTIA 24 ACIS

    Achernta, -ae, subs. pr. f. Aqueroncia, hoje Acerenza, cidade da Aplia (Hor. O. 3, 4, 14).

    Achros, subs. pr. m. = Acheron 1: (T. Lv. 8, 24, 11).

    Acheruns, -untis, subs. pr. m. Aqueronte, rio dos infernos (Plaut. Capt. 689).

    Acherunticus, -a, -um, adj. Do Aqueronte (Plaut. Bac. 198).

    Acheruntini, -rum, subs. loc. m. Aqueron-tinos, povo das margens do Aqueronte (Pln. H. Nat. 3, 73).

    Acherusis, -idos, subs. pr. f. Aquersis, caverna da Bitnia (V. Flac. 5, 73).

    Acheriisus, -a, -um. adj. Relativo ao Aqueronte. 1) Dos infernos, infernal (Lucr. 1, 120). 2) Relativo ao rio dos infernos (Pln. H. Nat. 3, 61).

    achta, -ae, subs. m. Cigarra (Pln. H. Nat. 11, 92).

    Achilla, v. Acilla. Achills. -ae, subs. pr. m. Aquilas, assassino de

    Pompeu (Cs. B. Civ. 3, 104, 2)'. Achillon, -i, subs. pr. n. Cidade da Tra-de,

    onde se acha o tmulo de Aquiles (Plin. H. Nat. 5, 125).

    Achills, -is (ou -i, ou -ei) (ac. -em ou -ea), subs. pr. m. 1) Aquiles, heri grego, celebrado no poema pico de Homero, a Ilada; era filho do rei Peleu e de Ttis (Cic. Tusc. 1, 105). 2) Sent. figurado: um Aquiles (Verg. En. 6, 89).

    Achillus, -a, -um, adj. De Aquiles (Pln. H. Nat. 4, 93).

    Achillids, -ae, subs. m. Descendente de Aquiles (Ov. Her. 8, 3).

    Achina, -ae, v. Acina. Achivi, -rum, subs. loc. m. Os aquivos, i. , os

    gregos (Verg. En. 6, 837). Achivus, -a, -um, adj. Aquivo, grego (Ov. P. 1,

    4, 33). Achlla, v. Acilla. Achreus, -i, subs. pr. m. Acoreu, nome de um

    sacerdote egpcio (Luc. 8, 475) Achradina, -ae, subs. pr. f. Acradina, bairro da

    cidade de Siracusa, na Siclia (Cc. Verr. 4, 119).

    Acidalius, -a, -um, adj. Acidlio, de Acid-lia, fonte da Becia, onde se banhavam Vnus e as Graas. Acidlia era o epteto de Vnus (Verg. En. 1, 720). Da, o sentido: relativo a Vnus, de Vnus (Marc. 9, 13, 3).

    acide, adv. Amargamente, com azedume, de modo desagradvel. Obs.: Comp.: acidius (Petr. 92, 5).

    Acidinus, -i, subs. pr. m. Acidino, sobrenome romano (Cc. De Or. 2, 260).

    acidus, -a, -um. adj. I Sent. prprio: 1) Azedo, cido (Verg. G. 3, 380). II Sent. figurado: 2) Desagradvel, agudo, penetrante (Hor. Ep. 2, 2, 64).

    acis, -i, subs. f. I Sent. prprio: 1) Ponta, gume de uma lmina (Cc. Verr. 5, 113). Da, por metonmia: 2) Espada. II Sent. figurado: 3) Penetrao, faculdade de penetrao do olhar (Cc. Fin. 4, 65). Donde: 4) Olhar (Cc. Tusc. 4, 38). E, por metonmia: 5) Pupila (Cc. Nat. 2, 142) e tambm: 6) Olho (Verg. En. 4, 643). 7) Penetrao da inteligncia, brilho da inteligncia (Cc. De Or. 1, 151). E: 8) Brilho, refulgncia (Verg. G. 1, 395). III Na lngua militar: 9) Linha de batalha, exrcito formado em linha de batalha (Cs. B. Gal. 1, 51, 1). Da: 10) Batalha (Cc. Lig. 9). Notem-se as expresses: prima acies (T. Lv. 8,8) a primeira linha de combate ou linha de frente; secunda acies (Cs. B. Civ. 1, 41) a segunda linha de combate etc; in aciem procedere (T. Lv. 9, 27) marchar em batalha; media acies (Cs. B. Gal. 3, 24) no meio da linha de batalha. Obs.: O gen. acie aparece em (Cs. B. Gal. 2, 23, 1) e em (Sal. Hist. 1, 41).

    Aeilinus, -a, -um, adj. De Aclio, o historiador (T. Lv. 25, 39, 12).

    1. Acilius, -a, -um, adj. De Aclio (Cc. Verr. 1, 26).

    2. Acilius, -i, subs. pr. m. Aclio, o nome de famlia, notadamente o historiador C. Aclio Glbrio (Cc. Of. 3, 115).

    Acilla (ou Acylla, Acholla, Achilla, Achulla), -ae, subs. pr. f. Acila, cidade da frica Romana, ao sul de Thapso (T. Lv. 33, 48, 1).

    1. atina, v. acinus. 2. Acina, -ae, subs. pr. f. Acina, cidade da

    Etipia (Pln. H. Nat. 6, 184). acincs, -is, subs. m. Cimitarra, alfange (Hor.

    O. 1, 27, 5). acinus, -I, subs. m. (ou acinum, -I, n.,

    principalmente no pl.). Bago de uvas, baga de fruto ou cacho (rom, sabugueiro, etc.) (Cc. C. M. 52). Obs.: Em Catulo aparece a forma feminina: acina, -ae (27, 4).

    acipnser, -ris, subs. m. (ou acupn-ser e aquipnser). Peixe martimo raro e muito apreciado (Cc. Fin. 2, 91).

    Aciris, -is, subs. pr. m. Rio da Lucnia (Pln. H. Nat. 3, 97).

    Acis, -dis, subs. pr. m. cis. 1) Rio da Siclia (Ov. F. 4, 468). 2) Pastor amado

  • AC1SC0 25

    por Galatia (Ov. Met. 13, 750). 3) Subs. f-: uma das Cidades (Pln. H. Nat 4, 66). Obs.: Voc. Aci (Ov. Fast. 4, 468). Ac. Acin (Ov. Met. 13, 861).

    acisc, veja acsco. aclys (aclis), -ydis, (-Idis), subs. f. cli-de, dardo pequeno (Verg. En. 7, 730).

    Acme, subs. pr. f. Acme, nome de mulher (Catul. 45). Obs.: Aus. Acmen (Catul. 45, D.

    Acmn, -nis, subs. m. cmon. 1) Nome de um companheiro de Eneias (Verg. En 10, 127). 2) Companheiro de Dio-medes (Ov. Met. 14, 494).

    Acmnnsis, e adj Acmonense, de Acm-nia, cidade da Frigia (Cic. Flac. 34).

    Acmonids, -is (ou -ae), subs. pr. m. Ac mnides, um dos Ciclopes. (Ov. F. 4, 288).

    Acoets, -is, subs. pr. m. Acetes, 1) Personagem mitolgica (Ov. Met. 3, 577; 582). 2) Companheiro de Eneias (Verg. En. 11, 30).

    aconitum, -i, (ou aconiton, -i), subs. n. 1) Acnito (Verg. G. 2, 152). 2) Veneno violento, bebida envenenada (Ov. Met. 1, 147). Obs.: Geralmente usado no pl.: aconita. No sg. aparece o ac. aconiton em Ovidio (Met. 1, 147).

    Acontus, -i, subs. pr. m. Aconteu, nome prprio (Verg. En. 11, 612); (Ov. Met. 5, 201).

    Acontius, -, subs. pr. m. Acncio (Ov. Her. 19 e 20). acsmos, beleza descuidada (Lucr. 4,

    1160). acquisc (adquisc), -is, -escre, -quivi,

    -quitum, v. intr. I Sent. prprio: 1) Dar-se ao repouso, repousar, des-cansar (Cic. Leg. 15). 2) Encontrar repouso em, encontrar alegria ou consolao em (Cic. Fin. 1, 53). II Sent. figurado (tratando-se de coisas): 3) Descansar, acalmar-se, estar em repouso, em segurana (T. Lv. 4, 60, 2). 4) Tomar o ltimo repouso, morrer (C. Nep. Han. 13, 1). Obs.: Perfeito acquie-runt (Cic. Mil.

    102). acquiro (adquiro), -is, -re, -quisivi, -qui-situm, v. tr. I Sent. prprio: 1) Ajuntar a, aumentar: quod iam ad vitae fruc-tum possit acquiri (Cic. Cat. 3, 28) o que possa agora ajuntar-se ao benefcio da vida. 2) Adquirir, obter (vantagens) (Verg. En. 4, 175). II Sent. figurado: 3) Juntar dinheiro, enriquecer (Tc. An. 16,17). Obs.: Formas sincopadas: acqui-

    ACRITER

    sisti (Cc. Fam. 6, 11, 2); acquisierint (Cic. De Or. 3, 131); acquisisse (Sn. Contr. 1, pr. 14).

    acquisitus, -a, -um, part. pass. de acquiro. acquisivi, perf. de acquiro. Acradina, veja Achradina. Acrae, -rum, subs. pr. f. Acras, cidade da

    Siclia (T. Lv. 24, 36, 1). Acraephia, -ae, subs. pr. f. Acrfia, cidade da

    Becia (Pln. H. Nat. 4, 26). Acreus, -a, -um, adj. Acreu, epteto dado s

    divindades adoradas em lugares altos (T. Lv. 38, 2, 1).

    Acragantinus, -a, -um, adj. Acragantino, de Agrigento (Lucr. 1, 716).

    Acrgs, -ntis, subs. pr. m. Agrigento, cidade da Sicilia (Verg. En. 3, 703).

    acrtophros, -i (ou acratophron, -i, n.) subs. m. Acratforo vasilha para vinho (Cc. Fin. 3, 15).

    acre (aus. n. de acer, empregado adver-bialmente = acriter). Com ardor (Sal. Hist. 4, 76).

    acrdla, -ae, subs. f. Nome de ave des-conhecida, talvez a coruja ou o mocho (Cc. Div. 1, 14).

    Acrnses, -ium, subs. loc. m. pl. Habitantes de Acras, cidade da Siclia (Pln. H. Nat. 3, 91).

    Acriae, -rum, subs. pr. f. crias, cidade martima da Lacnia (T. Lv. 35, 27, 2).

    criclus, -a, -um, adj. Ligeiramente picante, um tanto mordaz (Cc. Tusc. 3, 38).

    Acrllae, -rum, subs. pr. f. Acrilas, cidade da Siclia (T. Lv. 24, 35, 3).

    acrimna, -ae, subs. f. I Sent. prprio: 1) Acidez. II Sent. figurado: 2) Dureza, acrimnia, austeridade (de carter), aspereza, energia (Cc. Verr. pr. 52). 3) Eficcia (de argumento) (Cc. Inv. 2, 143).

    cror, comparativo de acer. cris, v. acer. Acrisin, -s, subs. pr. f. Acrisione (D-nae),

    filha de Acrsio (Verg. Catai. 9, 33). Acrisinus, -a, -um, adj. De Acrsio, de Argos

    (Verg. En. 7, 410). Acrisinids, -ae, subs. m. Descendente de

    Acrsio (Ov. Met. 5, 69). Acrisius, -i, subs. m. Acrsio, rei de Argos (Hor.

    O. 3, 16, 1). Acrits. -ae, subs. pr. m. critas, promontrio da

    Messnia (Pln. H. Nat. 4, 15). crter, adv. 1) Acremente, de modo penetrante

    (Cc. Pis. 68). 2) Energicamente (Cc. Lae. 44). 3) Encarniada-

  • ACROMA 26 ACTUSE

    mente: acriter pungnatum est (Cs. B. Gal. 1, 26, 1) combateu-se encarniadamente.

    acroma, -tis, subs. n. Msico, artista (Cc. Sest. 116). Obs.: Emprstimo grego. Propriamente: o que se ouve com prazer, audio, concerto, sinfonia (Petr. 53).

    acrosis, -is, subs. f. Auditrio erudito, audio (Cc. At. 15, 17, 2).

    acroceraunhis, -a, -um, adj. Acrocerunio, dos montes Acrocerunios (metaforicamente: perigoso) (Ov. Rem. 739).

    Acrocorinthus, -i, subs. pr. f. Acrocorin-to, cidadela de Corinto (T. Lv. 33, 31, 11).

    Acrn, -nis, subs. pr. m. 1) cron, nome do rei dos Cennios (Prop. 4, 10, 7). 2) Nome de guerreiro morto por Mezncio (Verg. En. 10, 719).

    Acronma (Acrun-) Saxa. Acrnoma, lugar desconhecido, perto de Roma (Cic. At. 13, 40, 2).

    acrostichis, -idis, subs. f. Acrstico (Cc. Div. 2, 111 em grego).

    arrola, -ae, subs. pr. m. crota, rei dos Albanos (Ov. Met. 14, 616).

    1. acta, -ae, subs. f. 1) Costa, margem, praia (Verg. En. 5, 613). 2) Prazeres de praia (Cc. Verr. 5, 94).

    2. acta, -rum, subs. n. pl. 1) Coisas fei tas. 2) Aes, feitos (Ov. Met. 9, 134). 3) Atos oficiais (leis, ordens, resolues de magistrados ou atos relativos ao Se nado) (Cc. Phil. 2, 83). 4) Registros de atos oficiais (Suet. Dom. 20).

    Actaen, -nis, subs. pr. m. Acteo, filho de Aristeu, transformado em veado e devorado pelos prprios ces, por ter surpreendido Diana banhando-se com as ninfas. (Ov. Met. 3, 138).

    Actaeus, -a, -um, adj. 1) Da tica, tico, ateniense (Verg. Buc. 2, 24). 2) Actaei, -rum, subs. m. Os atenienses (C. Nep. Thras. 2, 1).

    actrius, veja actuarius. Act, -s, subs. pr. f. 1) Antigo nome da tica

    (Pln. H. Nat. 4, 23). 2) Acte, favorita de Nero (Tc. An. 13, 12).

    Acticus, -a, -um, adj. 1) De cio (Ov. F. 1, 711). 2) De Apolo (que tinha um templo no promontrio de cio) (Ov, Met. 13, 715).

    Actas, -adis, subs. loc. f. 1) Da tica (Verg. G. 4, 463). 2) De cio (Estc. S. 3, 2, 120).

    acti, -nis, subs. f. 1) Maneira de agir, ao, atividade (Cc. Ac. 2, 62). 2) Ao

    do orador (gestos, recitao, atitudes) (Cc. De Or. 1, 18). 3) Ao de um magistrado no exerccio de suas funes pblicas (Cc. Or. 148). 4) Na lngua judiciria: ao, processo (Cc. MU. 36).

    actittus, -a, -um, part. pass. de actito. actit, -s, -re, -vi, -atum, v. freq. tr. I Sent.

    prprio: 1) Fazer muitas vezes (emprego raro e tardio). II Da: 2) Advogar muitas vezes (Cc. Br. 246). 3) Representar frequentemente (Cc. Rep. 4, 13).

    Actum, -I, subs. pr. m. cio, nome de cidade e de promontrio da Acarnnia, clebre pela batalha de cio, que deu a vitria a Otvio (Cc. Fam. 16, 6, 2).

    Actius, -a, -um, adj. De cio (Verg. En. 3, 280). activus, -a -um, adj. Ativo, em ao (oposio a

    passivo) (Sn. Ep. 95, 10): (Quint. 2, 18, 5). Obs.: Termo tcnico da lngua filosfica e gramatical.

    1. actor, -ris, subs. m. 1) Aquele que empurra em sua frente alguma coisa, o que faz mover, avanar (Ov. Her. 1, 95). 2) O que faz alguma coisa, o executor, o homem de ao (Cc. Sest. 61). 3) O que representa, o ator (T. Lv. 7, 2, 8). 4) Orador (Cc. De Or. 3, 213). 5) Advogado, o que move uma ao (Cc. Verr. pr. 2 acusando) (Cc. Sest. 75 defendendo). 6) Agente, ad ministrador, superintendente (na poca imperial) (Tc. An. 2, 30).

    2. Actor, -ris, subs. pr. m. Actor, av de Ptroclo.

    Actorlds, -ae subs. m. Descendente de Actor (Ov. Met. 13, 273). Actorus Nas,

    subs. pr. m. Atrio Na- so, historiador (Suet. Ces. 9). actuaria, -ae,

    subs. f. (subentendendo-se navis). Navio ligeiro. (Cc. At. 5, 9, 1).

    acturila, -ae, subs. f. Barco pequeno (Cc. At. 10, 11, 4).

    1. actuarius, -a, -um, adj. Ligeiro, fcil de se mover (Cs. B. Gal. 5, 1, 3).

    2. actuarius, -i, subs. m. 1) Aturio, intendente militar, fornecedor (Eutr. 9, 9). 2) Aturio, secretrio (Sn. Ep. 33, 9). 3) Guarda-livros, contador (Petr. 53).

    acturn, -i, subs. n. O que se realizou, ato, ao (Cc. Fin. 3, 58). Obs.: Geralmente usado no pl. V. acta, -rum.

    actus, adv. Com veemncia (Cc. De Or. 3, 102).

  • ACTUOSUS 27 AD

    actusus, -a, -um, adj. Cheio de atividade, operoso, diligente (Cc. Nat. 1, 110).

    1. actas, -a, -um, part. pass. de ago. 2 actus, -us, subs. m. 1) Fato de estar em

    movimento, movimento: actus faci-lis rotae (Petr. 135) movimento rpido da roda; (Verg. En. 12, 687). 2) Impulso empurro (Cc. Rep. 2, 67). 3) Ao (do orador ou do ator), gesto, representao (T. Lv. 7, 2, 11). 4) Ato (de uma pea teatral) (Cc. C. M. 5). 5) Realizao de uma coisa, execuo (Quint. 10 6, D- 6) Cargo pblico, administra o (Traj. apud. Pln. Ep. 10, 28).

    acttum, adv. Imediatamente, rapidamente (Quint. 4, 3, 13). acua, acurius, v. aqua, aquarius. 1. aci, perf. de acuo. 2. aci, perf. de acsco. acla (aquolo), -ae, subs. f. Fio d'gua,

    regato (Cc. De Or. 1, 28). aculetus, -a, -um, adj. I Sent. prprio: 1) Provido de aguilho ou espeto, que tem ferro (Plin. H. Nat. 20, 247). 11 Sent. figurado: 2) Penetrante, su- til (Cc. Ac. 2, 75).

    Aclo, -nis, subs. pr. m. Aculeo. 1) Cognome da gens Fria e Visellia (T. Lv. 38, 55, 5). 2) Clebre advogado, que se casou com a tia materna de Ccero (Cc. De Or. 1, 191).

    aculus, -I, subs. m. I Sent. prprio: 1) Aguilho, ferro, ponta: aculeus apis (Cic. Tusc. 2, 52) o ferro da abelha. II Sent. figurado: 2) Aguilho (Cc. Flac. 41). Da: 3) No pl. com sentido metafrico: aculei orationis (Cc. Sull. 47) aguilhes da palavra (i. , palavras capazes de maltratar). 4) Sutile-zas (Cc. Fin. 4, 7).

    acmen, -nis, subs. n. I Sent. prprio: 1) Ponta, aguilho: auspicia ex acumi- nibus (Cc. Nat. 2, 9) auspcios tirados das pontas das lanas. II Sent. fi gurado: 2) Agudeza de esprito, suti- leza, finura: acumen verbi aut senten- tiae (Cc. De Or. 2, 244) sutileza de expresso ou de pensamento.

    acu, -is, -re, aci, -ctum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Tornar agudo, aguar: acuere serram (Cc. Tusc. 5,116) aguar uma serra. II Sent. figurado: 2) Aguar (Cc. De Or. 3,121). 3) Esti mular, animar, excitar (Cc. De Or. 1, 115). 4) Termo de gramtica: dar acentuao aguda, pronunciar de modo agudo (Quint. 1,5,22).

    aus, -s, subs. f. Agulha (de coser, bordar ou de cirurgio) (Cc. Mil. 65); acu pingere (Ov. Met. 6,23) bordar.

    Acsils, -ae, subs. pr. m. Acsilas, historiador (Cc. De Or. 2,53).

    act, adv. I Sent. prprio: 1) De modo penetrante. II Sent. figurado: 2) Stilmente, engenhosamente (Cc. Lae. 6). Notem-se as expresses: acute cernere (Lucr. 4, 810) ver distintamente; acute sonare (Cc. Rep. 6,18) ter um som agudo. Obs.: Comp.: acutius e superl.: acutissime (Cc. Inv. 2,51).

    Acutilius, -i, subs. pr. m. Acutlio, nome prprio (Cc. At. 1,5,4).

    actlus, -a, -um adj. Ligeiramente agudo, sutil (Cc. Nat. 3,18).

    actus, -a, -um. I Part. pass. de acuo. II Adj. Sent. prprio: 1) Agudo, pontiagudo (Hor. O. 3,27,61). Da: 2) Agudo, alto (tratando-se do som) (Cc. De Or. 1, 251). 3) Penetrante (tratando-se de frio) (Hor. O. 1,9,3). 4) Picante (tratando-se do sabor) (Plin. Ep. 7,3,5). III Sent. figurado: 5) Penetrante, agudo (Cc. Plane. 66). 6) Agudo, fino, perspicaz, sutil (tratando-se da inteligncia): homo acutus (Cc. Verr. 2, 128) homem perspicaz. 7) Fino, sutil, leve (tratando-se do estilo) (Cc. De Or. 3,66). 8) Termo de gramtica: agudo: syllaba acuta (Quint. 1,5,23) slaba aguda. IV Subs.: 9) Sons agudos: acuta (Cic. Rep. 6,18). 10) Riscos, perigos: acuta belli (Hor. O. 4, 4, 76) os riscos da guerra. V Adverbialmente: 11) Claramente, dis tintamente (Hor. St. 1, 3, 26).

    Acyla, v. Acilla. Acys, v. Acis. ad, prep. com aus. e prev. I Como preposio

    indica: a) Aproximao, direo para (geralmente com ideia de movimento), aplicando-se ao espao e ao tempo: 1) A, para, at: cum ego ad Heracleam accederem (Cic. Verr. 5, 129) como eu me aproximasse de He-raclia. 2) Com nomes de cidades e pequenas ilhas, indica a direo ou a chegada nas vizinhanas das mesmas: ad Genavam pervenit (Cs. B. Gal. 1, 7, 1) chegou s vizinhanas de Genebra. Sent. temporal: 3) At, em, durante, por, dentro de: ad hanc diem (Cc. Cat. 3, 17) at hoje; ad vespe-ram (Cc. Cat. 2, 6) pela tarde; ad annum (Cc. At. 5, 2, 1) dentro de um ano. 4) Indica a proximidade em seus

  • ADACTIO 28 ADAUG

    vrios aspectos: perto de, junto de, em casa de, diante de, na frente de, do lado de (sem ideia de movimento): pons qui erat ad Genavam (Cs. B. Gal. 1, 7, 2) ponte que havia perto de Genebra; fuit ad me (Cic. At. 10, 4, 8) esteve junto de mim (ou em minha casa); ad populum agere (Cic. Phil. 12, 17) falar perante o povo; ad laevam, ad dextram (Cic. Tim. 48) esquerda, direita. Desses sentidos gerais e bsicos de em direo a ou na vizinhana de, decorrem numerosas acepes derivadas: 5) Em vista, para: ad omnes casus (Cs. B. Gal. 4,31,2) em vista de todas as eventualidades. 6) Relativamente a, com relao a, quanto a, (Cic. Verr. 5,22). 7) Segundo, conforme: ad naturam (Cic. Fin. 1, 30) segundo a natureza. 8) Em comparao com (Cic. Tusc. 1, 40). 9) Cerca de, pouco mais ou menos (com numerais) (Cs. B. Gal. 1, 4, 2). 10) Contra (na lngua militar) (Cs. B. Gal. 5, 9, 1). II Como prevrbio ad indica a aproximao, a direo para, e, desses sentidos, passa a indicar o comeo de uma ao, o que o faz entrar frequentemente na formao de verbos incoa-tivos: eo, adeo, amo, adamo, venio, advento, adolesco. Exprime, tambm, ideia de adio: do, addo, modum, admodum, augeo, adaugeo. Obs.: Em composio, o -d- final do prevrbio geralmente se assimila consoante seguinte, como em aceurro de adeurro, affero de adfero, aggero de adgero, appelto de adpello, etc. Mas, antes dos grupos consonnti-cos gn, se, sp, geralmente sofre sncope o d de ad: agnitus de adgnitus, ascribo ou adscribo, aspicio ou adspicio.

    adactio, -nis, subs. f. Ao de obrigar, obrigao, constrangimento (T. Lv. 22, 38,5).

    adctus, -a, -um, part. pass. de adigo. adaequtus, -a, -um, part. pass. de adae-quo. adequ, adv. De um modo igual, de tal maneira

    (Plaut. Cas. 857). adequ, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Aplainar, alisar, nivelar com (Cs. B. Gal. 3, 12, 3). II Da: 2) Tornar alguma coisa igual outra, igualar (Cic. Arch. 24). 3) Alcanar, atingir (igualando) (Cs. B. Gal. 1, 48, 7). 4) Comparar a (Tc. An. 2, 73) Obs.: Constri-se na prosa de Ccero mais frequentemente com abl. acompa-

    nhado da prep. rum, e ainda com aus. ou dat. Como intr. absoluto: (Cc. Q. 2, 4, 6),

    addalligo, -s, -re, -v, -atum, v. tr. Ligar a (Pln. H. Nat. 17,211). Obs.: Constri-se com a prep. ad e com o dat. (Pln. H. Nat. 27,89).

    adamntus, -a, -um, adj. De ferro, duro como o ferro, como o ao, de diamante, duro como o diamante (Ov. Met. 7,104).

    adamantinus, -a, -um, adj. I Sent. prprio: 1) Adamantino, de diamante, duro como o diamante (Pln. H. Nat. 37, 11, 73). II Sent. figurado: 2) Inflexvel, indomvel (Hor. O. 1, 6, 7); (Prop. 3, 9, 9).

    adms (adamans), -ntis, subs. m. I Sent. prprio: 1) Ferro ou outro metal muito duro, diamante (Verg. En. 6, 552). II Sent. figurado: 2) Inflexvel, inexorvel (Ov. Met. 9, 614).

    Adamstus, -, subs. m. Adamasto, um habitante de taca (Verg. En. 3, 614).

    adamtus, -a, -um, part. pass. de admo. adambl, -s, -re, -vi, -atum, v. intr. Passear,

    ou andar junto de um lado para outro (Plaut. Bac. 768).

    adm, -s, -re, -v, -atum, v. tr. incoat. I Sent. prprio: 1) Comear a amar, apaixonar-se (Cc. Amer. 121). 2) Amar profundamente, amar muito (raro) (Sn. Ep. 71, 5). Obs.: No atestado antes de Ccero.

    Adna, -rum, subs. pr. n. Adanos, cidade da Cilicia (Pln. H. Nat. 5,92).

    adaperi, -Ts, -erire, -peri, -prtum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Abrir completamente, abrir (T. Lv. 25, 30, 10). Da: 2) Descobrir (Sn. Ep. 64). II Sent. figurado: 3) Deixar ver, tornar visvel (Pln. H. Nat. 2,47,48,129).

    adapertilis, -e, adj. Que se se pode abrir, que deixa ver por uma abertura (Ov. Trist. 3, 11, 45).

    adaprtus, -a, -um, part. pass. de adaperi. adaperi, perf. de adaperi. adapttus, -a, -um, part. pass. de adapto. adpt, -s, -re, -vi, -atum, v. tr. Adaptar,

    ajustar (Suet. Oth. 12). 1. adauetus, -a, -um, part. pass. de adau-go. 2. adauetus, -us, subs. m. Aumento, crescimento

    (Lucr. 2, 1122). adaug, -s, -re, -auxi, -auetum, v. tr. I

    Sent. prprio: 1) Aumentar, ampliar (Cc. Ac. 1,21). II Na lngua religiosa: 2) Oferecer em sacrifcio, consagrar (Plaut. Stich. 386).

  • ADAUGSC 29 ADGI

    adaugsc, -is, -re, v. tr. incoat. Comear a crescer ou aumentar, crescer (potico) (Cic. Div. 1,13).

    adaugmen, -inis, subs. n. Crescimento, aumento (Lucr. 6,614).

    adbb, is, -re, -bibi, -bibitum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Absorver bebendo. II __ Sent. figurado: 2) Escutar com ateno, ouvir (Hor. Ep. 1, 2, 67).

    addcet, -re, v. impess. Convir (Plaut. Bacch. 128); (Plaut. Amph. 1004).

    addens, -s, -re, v. tr. Tornar denso ou espesso, condensar (Verg. En. 10, 432).

    addns, -s, -re, v. tr. Tornar espesso, condenar-se (Pln, H. Nat. 20, 230). Obs.: S usado na passiva.

    addic, -is, -re, -dxi, -dictuni, v. tr. I Sent. prprio: 1) Dar o assentimento a, estar de acordo com, aprovar (T. Lv. 1, 36, 3). Dai, na lngua jurdica: 2) Adjudicar alguma coisa ou pessoa a algum, declarar por sentena: cum in-dicatum non faceret, addictus Hermippo et ab hoc ductus est (Cc. Flac. 48) como no executasse o julgamento, foi adjudicado a Hermipo e por le levado. ) Pr venda, vender, adjudicar (em leilo (Cc. Mil. 56). 4) Consagrar, de-dicar, entregar (Cc. Plane. 93). Obs.: Addico uma das palavras sagradas pronunciadas pelo pretor ao regular ma instncia: do, dico, addico: nomeio o juiz, declaro o direito, confirmo a vontade. Imperat. are: addice (Plaut. Poen. 498); perf.: addixti (Marc. 10,31,1).

    addict, -nis, subs. f. Adjudio (do pretor) (Cc. Verr. pr. 12).

    L addictus, -a, -um, part. pass. de addico. 2. addictus, -i, subs. m. Escravo por dvida (T.

    Lv. 6, 36, 12); (Sn. Ben. 3, 8, 2). adddi, perf. de addo. addisc, -is, -re, addidici, v. tr. Acrescentar ao

    que se sabe, aprender alm do que se sabe (Cc. Of. 1, 23). Obs.: Com inf.: aprender a fazer alguma coisa (Ov. _Met. 3,592). additmntum, -i, subs. n. Adio, aumento, aditamento (Cc. Sest. 68).

    addtns, -a, -um. part. pass. de addo. addix, perf. de addico. add, -is, -re, -didi, -ditum, v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Colocar junto de, pr juntamente: cui me custodem addiderat (Plaut. Capt. 708) tinha-me colocado junto do qual como guarda. II Da: 2) Ajuntar, acrescentar, aumentar: pau-

    ca addit (Cs. B. Civ. 1,8,4) acrescentou poucas palavras. 3) Tornar-se mais corajoso, dar coragem (na expresso addere nimos) (Cc. At. 7, 2, 5).

    addoc, -s, -re, v. tr. Aumentar a instruo, ensinar (Hor. Ep. 1, 5, 18).

    Adda e Adua, -ae, subs. pr. m. dua, afluente do rio P (Pln. H. Nat. 2, 224).

    addubittus, -a, -um, part. pass. de addu-bto. addubit, -s, -re, -vi, -atum, v. intr. In-

    clinar-se dvida, estar em dvida, duvidar de (Cc. Nat. 2,118).

    addc = adduc, imperativo de addco. addco, -is, -re, -dxi, -dctum, v. tr. I

    Sent. prprio: 1) Puxar para si, fazer vir a si, levar consigo (Cs. B. Gal. 3, 14, 6); (Cc. Div. 1, 123). Da, por enfraquecimento de sentido: 2) Conduzir, levar: adducere exercitum (Cc. At. 7, 9, 2) conduzir o exrcito. 3) Na lngua jurdica: fazer comparecer em juzo, chamar em juzo (Cc. Verr. 1, 115). 4) Contrair, enrugar, emagrecer (Ov. Met. 3, 397); II Sent. figurado: 5) Levar a (determinado lugar, estado ou modo de pensar) (Cc. Br. 322). III Na voz passiva: 6) Ser levado (emprego excepcional) adducor litora (Ov. Met. 3,598) sou levado praia. 7) Ser convencido (persuadido) adducti iudices smit po-tuisse reuni condemnari (Cc. Clu. 104) os juzes foram convencidos de que o ru poderia ser condenado. Obs.: Imperat. ar.: adduce (Plaut. Stich. 151); (Ter. Phorm. 309); perf.: adduxti (Ter. Heaut. 819); inf. pass.: adducier (Plaut. Bac. 112).

    addct, adv. (desusado): adductius comp.): mais vigorosamente, mais duramente (Tc. Hist. 3, 7).

    addctus, -a, -um. I Part. pass. de addco. II Adj.: No sentido fsico: 1) Contrado, enrugado (Ov. Her. 2, 131). No sentido moral: 2) Grave, srio, severo (Tc. An. 12, 7).

    addxi, perf. de addco. addi, perf. de addo. add, -is, -re, -ddi, -sum, v. tr. I Sent.

    prprio: 1) Pr-se a comer, roer, devorar_ (Verg. G. 4, 242). II Sent. figurado:' 2) Devorar, gastar perdulria-mente (tratando-se de dinheiro) (Cc. Quinct. 48). 3) Consumir, devorar (o fogo) (Verg. En. 9, 537). 4) Destruir, inundar (a gua) (Hor. O. 3, 29, 36).

    adgi, perf. de adigo.

  • ADLPHI 30 ADHRBAL

    Adlphi, ou Adelphoe, -rum. subs. pr. m. Adelfos, comdia de Terncio (Ter. Ad. 10).

    admi, perf. de admo. admpsit, subj. perf. de admo = ade-merit (Pln.

    Ep. 363). adempti, -nis, subs. f. Ao de tirar, supresso

    (Cic. Dom. 78). admptus, -a, -um, part. pass. de admo. 1. ad, adv. I Sent. prprio: 1) At a, at

    esse ponto (sent. local) (Cat. Agr. 40, 3). 2) tambm usado em sent. temporal, vindo frequentemente reforado por usque e seguido de dum, donec, quoad: at que, at ao momento: usque adeo hominem in periculo fuisse quoad scitum sit Sestium vivere (Cic. Sest. 82) ter o homem corrido perigo at o momento em que se tenha sabido que Sestio estava vivo. II Da, passou a ser empregado nas gradaes (em correlao ou no com ut): 3) A tal ponto, to, de tal forma... que: adeone me delirare censes, ut ista esse cre-dam? (Cc. Tusc. 1, 10) julgas que eu esteja a tal ponto longe da razo, que acredite, serem reais estas coisas? 4) Com maior razo (ou, quando precedido de atque): muito mais, ou melhor (empregos reforativos) (Tc. Hist. 4, 80); (Cc. Cat. 1, 5). 5) Alis, principalmente (para pr em realce uma palavra que o precede imediatamente) (Cc. Verr. 3, 120); tuque adeo Caesar (Verg. G. 1, 24) e tu, principalmente, Csar.

    2. ad, -Is, -ire, -u, tum, v. intr. e tr. I Sent. prprio: a) Intr.: 1) Ir em direo a (para), aproximar-se, ir ter com (Cc. Verr. 4, 26). Da, em lngua militar: 2) Avanar: Caesar... adit (Cs. B. Gal. 6, 6, 1) Csar... avana. II Sent. figurado: 3) Empreender, encarre-gar-se de (Cc. Pomp. 70). b) Tr.: I Sent. prprio: 4) Dirigir-se a, aproximar-se (Cs. B. Gal. 4, 20, 2). 5) Ir encontrar (ver), visitar (Cc. Dom. 30). II Donde, em sent. figurado: 6) Recorrer a, invocar, consultar (T. Lv. 23, 11, 5). 7) Expor-se a, afrontar (Cc. Amer. 110). Na lngua jurdica: 8) Aceitar, tomar: hereditatem non adire (Cc. Phil. 2, 42) no aceitar a sucesso. Obs.: Constri-se como intransitivo absoluto e com ad e in, e ainda como transitivo.

    adeps, -dpis, subs. m. e f. 1) Gordura, terra gorda (Cc. Cat. 3, 16) 2) Gon-

    gorismo, rebuscamento de estilo (termo de retrica) (Quint. 2, 10, 6).

    adepti, -nis, subs. f. Aquisio (Cc. Fin. 2, 41).

    adptus, -a, -um, part. pass. de adipiscor: 1) Tendo conseguido, tendo adquirido, tendo conquistado. 2) Passivo: tendo si do conseguido (Sal. C. Cat. 7, 3).

    adequit, -s, -re, -vi, -atum, v. intr. Ir a cavalo em direo a, contra, ir a cavalo ao lado de (Cs. B. Gal. 1, 46, 1).

    adram, imperf. de adsum. adr, fut. de adsum. adrr, -s, -re, v. intr. Errar, ou vaguear em

    torno de, ou junto de (Estc. S. 2, 2, 120). ades, 2. pes. do indic. prs. e do imperat. de

    adsum. adsdum (de ades e dum), vem pois (Ter. And.

    29). adesse, inf. prs. de adsum. adest. 1) 3' pes. sg. Indic. prs. de adsum.

    2) 3 pessoa sg. Indic. prs. de addo, em lugar de adedit (Luc. 6, 267).

    adsuri, -is, -ire, -Ivi, v. intr. incoat. Comear a sentir fome (Plaut. Trin. 169).

    adsus, -a, -um, part. pass. de addo. adendus, -a, -um, Gerundivo de ado: onde se

    pode ou se deve penetrar. adf- = aff-. adg- = agg-. adherens, -ntis, part. prs. de adhaero. adhaer, -s, -re, -haesi, -haesum, v. intr.' I

    Sent. prprio: 1) Estar aderente a, aderir, estar ligado a, ficar fixo em (Cc. Nat. 2, 137). 2) Manter-se ligado (Lucr. 3, 557). II Sent. figurado: 3) Estar sempre ligado a, manter-se preso (T. Lv. 41, 20, 2).

    adhaersc, -is, -re, -haesi, -haesum, v. intr. I Sent. prprio: 1) Tornar-se aderente, aderir a, prender-se a (Cs. B. Gal. 5, 48, 8). II Sent. figurado: 2) Prender-se a, ligar-se a (Cc. Ac. 2, 8).

    adhesi, perf. de adhaero e de adhaersc. adhaesi, -nis, subs. f. Aderncia (Cc. Fin. 1,

    19). 1. adhesus, -a, -um, part. pass. de adhaero e de

    adhaersc. 2. adhesus, -s, subs. m. Aderncia (Lucr. 3,

    98). adhl, -s, -re, v. tr. Atingir com o hlito (Pln.

    H. Nat. 22, 95). Adhrbal, -lis, subs. pr. m. Aderbal, filho de

    Micipsa (Sal. B. Jug. 5, 7).

  • ADHIB 31 ADIVI

    adhib, -s, -re, -bu, -bitum, v. tr. I Sent. prprio: 1) Aplicar a (sent. fsico e moral)

    (Cc. Sest. 135). Da: 2) Empregar, recorrer, fazer uso (Cc. (Verr. 2, 122); adhibere vim

    alicui (Cc. Verr. 4, 116) fazer uso de violncia ntra algum. II Sent. figurado: 3) Apresentar, oferecer, mostrar (Cc. Fin. 24). 4)

    Convidar, fazer aproximar Cc. Verr. 5, 70). Reflexivamente: 5) Proceder, portar-se (Cc. Q. Fr. 1, 1, 22). Obs.: Constri-se com

    aus. acompanhado ou no de in ou ad, com dat. e com abl. com in. adhibtus, -a, -um, part. prs.

    de adhibo. adhibi, perf. de adhibo. adhinn, -is. -ire, -ivi, -itum, v. intr. I Sent.

    prprio: 1) Relinchar ou nitrir para ou ao lado de (Ov. Am. 1, 280). II Sent. figurado: 2)

    Relinchar (pejo-tivamente aplicado ao homem), gri-tar de alegria, exultar de prazer: ad illius

    bane orationem adbunnivit (Cc. is. 69) relinchou de alegria ao ouvir