ELEGANTIORIS L/VTINITATIS THEORIäE

CICERONE & QUINTILIANO.

SPECIMEN ACADEMiCUiYf,

CUJUSPARTEM ALTERAM,

Sujfragiö Amptisf. Senat. JMlof, in Imper. ad AuramAthenceo ,

PUBLICE ExAMINANDÄM SISTUNT

AUCTOR

CAROLUS GEORG. EKMARK,Philof. Magifi. Coaredt, Schol, trw. Lovif.

ET

,-RESPONDENS

CAROLUS ELIAS ALORMVS,Wiburgenfis,

In Åudit. Med. die xxvn Nov, MDCCCXLH, A, M. &

ABOjE, TYPIS FrEXCKEILIAMs,

17tendum eft, prifcosinterdum hisce temporibus promifcueufos fuisfe. Sed tantum abeft ut rarisfimus eorum abu-fus hunc redturn tollat ufum, ut potius' ipfos non fem-per in loquendoj fatis diligentes fuisfe doceat (b). Hsetemporum proptia vis, hie proprius ufus. Sed eft ta-men alius eorum non tam redtus guam urbanus in epi-ftolis ufus, Solent nempe Latini, ob humanitatem amiciad quem fcribunt, rem mutationi obnoxiam pra?fentemlicet, non pnefenti, fed imperfeSto exprimere tempore;nam quod fcribenti prakens eft, id iegenti pranerkumesfe poteft. Sic femper Cicero: Rem te valde bene ges-fisfe rutnor erat; e.xfpeEtabantur Uttercc (c), pro noftro:rumor eft, exfpeélantur, Huc pertinet, quod, fi quidamico mittunt, fcribunt, non ut nos mitto , fcribo; fedviifi, fcripfi, dicere folent, ad tempus legends fe accom-modantes, cvi illud jam misfum aut fcriptum eft. v. c.Hac fcripfi — ante lucem (d). In temporum confecutionefaepe jufto plus labuntur tirones a vernacula in erroremquafi rapti ; quare iis probe tenendum eft: poft omnesparticulas conjundtivum vel per (h} vel ob contextumregentes, item pronomen Relativum, fi pnefens prsces-ferit, pnefens plerumque poni debere, v. c. Qiiid faciatnon babet (e); poft futurum item pnefens fequi v c. Nondicam plura ne - - id ipftirn videar imilari (_/). Imperfe-ttum poft IvipcrfeStum , v. c. — Utteras , per quas mecum

C agebas

by Vide Schell. prsec, St. P i. C, 2.

f) ad Div. L. I. Ep, 8 prope fin,dy ibid, Ep. a prope fin.t) Cic. ad Div. L. IX. Ep, 17 b,/) Ibid, L. 111. Ep. 8 p. 38 a.

18flgelas , ne — impedirem quominus — arhficareiit fg). Tm-perfe&um poft perfe&um, v. C- Litteras - uccepr, qurQme dot.ere.nt U>). Imperftr&um poft plusgtt.imperfeclum ,V. c. C#/8 a<^ me adttuui esjet ab iis qm rhccrerrt (/},Iltam vero temporum confecudonem, vel ob vim tem-porum propriarn femper refpiciendam, vel ob alias cau-fas nefcio quas, a pnfcis non lemper diligenter fervafamfuisfe, fibi facile perfuadebit qui audore'> diiigenter per-legat; qu3 de re apud ccl Schellerum fufuis (criptumlegimus k). Ad lediörverfi veterum Clasficorum acce-dens tiro, qtn, cur interdum pronomen rtiativum fmesbqus Ui videtur caufa idonea cum conjundivo conftru-dum reperiat, miretur; accipiat heic regulas hujus con-ftrudionis brevisfimas. Qnr, qua, qttod primum fubjediperfonam induens feepislkue conjundivum requirit poftreperiri , inveniri , in primis esfe, & fimilia verba pr£edi~cati vim fuftinentia, v. c. fi qui funt qni veltnt (/), Dein-de quando pro ut is, ego, tu, aut cum is , ego, tu, bre-vitatis caufa ponitur: v. c. Quamquam quid ego te invi-tem, a quo jam fciam esfe prarmisjos («»; 1 oftea, fi enun-tiatio, quae pronomen relativum in fronte gerit, cumconjundivo qui in eadem periodo prjEcesferit, arde co-haereat: v. c. Sin boc genere delef/aris, ut qurs tibi inmentem veniant , aliis adtribuas \.n), Denique, praecedente

accu-

g) Ibid. Ep» 7. b..hy Ibid, Fp. 6. b,%y Ibid. Ep, 7. a„Å) Prsecept. ft. P. I. C. %.t} Cic. ad Div. L„ I. Ep. I. a,

ro) In Catil, Or. 1. C. $. 24,.n) ad Dir» L, 111. Ep. g. p. 37,. K

19accuffitivo cum infinkivo; v. c. Sed Jcito - plures esfe,qui de tributis recufent , guam qui exigi velint (o). Nequetarnen disfimulandum eft, anomaliam harum regularuminterdum apud prifcos occurrere, qua de re videas apudSchellerum loco fupra citato. Omnia vitia qua contextuvel compiexu orationis, five compofitione grammaticaaccidunt, generali appellari foient nomine Soiwcismi-. quioernkur, cum in verbis pluribus, confequens vetbumfuperiori non accommodatur (/>). Ideoque non eft vi-tium in fblo verbo, ut barbarismus, quocirca camenmultum disputatum fuisfe apud Quintiiianum legimus (q).At cum illo non negamus, foloecismum aiiquando fieriin voce una, non tamen aliter guam fi fit aiiquid quodvim alterivs vocis obnneat, ad quod vox illa referatur:v. c. fi unum quis ad fe vocans dicat: venite / aut fi plu-res a(e dimktens ita loquatur; difcede / etiam in .geftu,quafi aliud voce, aliud nutu vel manu demonftratur :v. c, fi illud Tcrentianum: o calum, o terraf ita pronun-tietur, ut manus in priore dejiciatur, in altero fuftollatur.Per quor autem & quas fpecies accidat Solcecismus, an-que ut barbarismus, vel adjedtione, vel detradtione, veltransmutatione flat, qua de re inter eruditos non con-venit, noftrum non eft dijudicare; meminerimus tantumillum esfe imparem & inconvenientem partium orationiscompofituram, qua per omnes partes orationis deprehendipoteff, frequentisfime autem in verbo, quia plurima huicaccidunt. in verbis, nominibus, pronominibus & par-ticipiis, quominus ioloeckmi irrepant facile impedire pot-eft quisque pr^cepta fyntaxeos aliquantuium tenens; in

C 2 par-

o) Ibid, Ep. 7. b.p) Ad Herenn. L. IV. C. 12. 17.qy Ina. Or.L, I. C. J. 34 -SZ,

20particulis vero rede ufurpandis a vernacula deceptifrequentius labimur: v. c. an & aut figntficant ambsevernacule eflcr; male tarnen interroges hie aut ille? ne <knon, icfc; nullus tarnen lingUce peritus ne feeeris cum nonfeccris confundet [r), Neque praepofitionum poft verbaufus faciiiimus eft, v. c ut verbum concitiäre, ira eomma-vkare videtur dativo jungi debere, at pofterius fernpercum praepofuionibus inter vel cum jundum apud Cice-ronern invenimus (s). Inter foloecismus etiam meritöreferatur Peregvinitas in verbis jundis, quas latina voca-bula ex peregrinae Jinguae confuetudine conftruit: v. c.vaticinium impktum efl , pro: vaticinio eventus refbondk,eft hlebraismus; fimiiis os Deo, pro: ore, <k iaoneusfacere^ pro: ad faciendum, funt Grscisfimi; ita crsrripara-tum efl cum bac re, pro: ita res comparata eft, St jaccrefibi confcientiam^ pro: ducere fibi religioni, fimt Svericismi,innumeros ut redcearnus, in qaibus frequenter ha'rerefolent tirones noftrates , ideo quod latine icriben.es nonlatine fed fvecice medkantur, quos vero, ut terfae fåtini-tatis naevos , quoad ejus fieri poteft, cavere debemus,Ita tamen nos non deterreant Svsticismi, ut omnes iocu-tiones latmas vernaculis fimiles anxie fugiamus; namve rnaculae interdum funt isera bene latina; v. c* esfe inexlpeSlatione {t); terrere fe {id; veftis bene Jedet , cet (v),At de purkate gratnmatica vel nimium. Addamus ta-men adrnonkionem Ciceronis: ut latine loquamur, viden-dum eft, ut & verba efFeramus ca, qux nerao jure re-

pre-r) Qttrnt. I, c.sy ad Div. L. I. Ep. 7, b. item Or. pro» P. Quint. C. 4: rf,ty Cic. ad Div. L, X. Ep, 4, b.li) Quseft. Acad. L. IV. C. 4, 12,

ti) Quint, L. XI. C, 3, 14.0»

21prehendat: & ca fic & cafibus, & temporibus, & genere, & numero confervemus, ut ne quid perturbacum asdiicrepans, aut prapoftetum fic (x),

§■ IV.In ideis jufte foimandis, legitime ordinsndis, apts-

que inter fe c^nntdendis, omnem perfpicuitaicm logt-eam verfari Satis patet. At quoniam verba, qutbus uti-mur quo fenfa animi noftri ad alios quali tr^nsfdrreposfimus, idearum funr imagines, cernitur illa perfpicoi-tas in oratione, fi ideas ita exprimunt verba, ut itle,cum quo loquimur, vel ad quem icribimus, fi modolinguae qua uti.ir.uir & rei quain tradamus per itus fic.jcögitasa noftra bene intellieat, Sin minus, tetro obfcu-r-itatis velamine obciuckur oratio, qux vei ex rerum in-fcitia, vei nimia negligentia, vel mala eruditionis afteéka-tione (y) originem ducit; eftque inhumana atque irn-prudens; nåm non folum a fine orationi propofico totaquantå aberrat, verum etiam exfpedationem ledoruvnauditorumve mirum in modum fruftratur. Quis enimeft, qui librum quem imeiligere nolit, legere cupiat?Latine non folum, verum etiam plane feu perfpicue lo-quendum ac fcribendum esfe monet Cicero fes), & Quin-tilianus dicit: otiofum esle fermonem quem auditor luo

in-,

xy De Or. L. 111. C, ij. in ptinc.

y) Qutritiiianus ex Livio narrst: fuisfe pr?ecer>forem aliquem, quidifcipulos c-bicLsr-TC,qux diceier.t, juberet, Grseco vocabulo utenso-y-CTicrov b'r.!e illa fciiicet esK'ä;s laudatioj tanto melior; a©ego quidem iniellexi, Inft, Or. L. VIII, C, 2. 18.

a;) De Or. L. 111. C. 10, 33,

22Ingenio non intelligit 'a), Quare cum ccl. ScheKero,in perfpicuitate pnncipem vimuera orationis quin pona-mus, nulli dubitamus (fr). Quibus vero rebus asfequi pos-fimus, ut quae dicamus intelligantur, aperte docet Cice-ro: latine fcilicet dicendo, verbis ufuatis ac proptie de-monftranribus ca qua; figmficari ac dtclarari volemus,fn;e ambiguo verbo, aut fermone, non nimis longa con-tinuatione verborum, non valde produdis iis, qua: fimi-litudinis eaufa ex aiiis rebus transferuntur, non difcerptislententiis, non pr&pofteris temporibus, non confuGs per-fonis, non perturbato ordine {c). Cvi toto aniuio ad-fentiens Quinrilianus: nobis, inquit, prima Ctt virtus per-Xpicukas, propria verba, redus 01 do, non in longumdilataconciufio: nibil neque defk, neque fuperfluat id). Inquorum duumvirorum omnis eioquen ix patrum pra?»cepta de perfpicuitate orationis nuperime lavdata, dili-gentius fi inquifiveris, baud difficulter invenies, perfpi-cuitatem oriri : ex apto verborum deledu, apto ordine,apraque connexione. Quibus de rebus feorfim dicemus.Verborum deledum originem esfe eloquentiae, monetapud Ciceronen Csefar (*); at vocabula amea debemusrede intelligere, h, e. fcire quai notiones iis a priicis fub-jeétae fuerint, guam juftum eornm deledum inftituereposfimus. Ad guam cognkionem nobis comparandamin primis juvat proprietatem vocabulorum bene notam, nobis

fl) Inft, Or. L. VIII. C. 2: 19,

by Pnec, fiili, P. 11. C. 1.

c) de Or, L, 111, C, 13, 49.dy Inft. Or. L. VIII. C. a, 22,

c) Brut. C. 72, 2f3>

23nobis habere. Cujus, quoniam non fimplicker accipkur,fed midtas babet formas </;, baud inepta, ni fällor, eftdivifio: in propriam vocabulorum notionem , propriamvira & proprium ufiim. fropria notio dicitur, inter plu-res quae funt ej.usdem nominis, ca, unde ceterae duda?funt (g)i Itaque non originari* illa quae a primis lingua?incunabulis propria fuerit, qux jam forfnan vel periicvel obfolevk, ob mntationes, quas, quoad vivae funt,frequenter fubeunt lipguaej fed ca qus hodie velut fonsfit omnium derivatarum. Sed quaerkur: quomodo pro-pria eruenda fit vocis cujusdam notio? Etymologia fr»primis hac in re inveftiganda exoptatisfimo nobis eritauxilio: v- c, Fertex , originem a vettere ducens, pro-prie eft contorta in fe aqaa , vel quidquid aiiud fimili-ter vertitur; inde propter flexum capillorum, pars ftimmacapitis; & ex hoc, quod eft in viontibus eminentisfimum ifi),At non faciliimum eft ftudium Etymologiae; nam quiveftigiis ejus feliciter infiftere cupit, multarum variarum-que rerum cognitione inftrudus fit oportet , linguarumprxcipue, nam e peregrinis fepe vocabulum derivatumesfe poteft. Sic ex Hebraico y&: faccus ; ex Grarcis vecs »vs(pe?iy}\ novuSy nebula, & innumera alia-, vel ex alia qua-dam lingua (/'). Neque Hiftoriae & Geograpbiae antiquae,neque veterum rituum , neque Mythologiae jufta cogni-tione carere poteft qui Etyma quaerit; inde enim magnavocabulorum turba in ufum venit: v. c Divitia Crtrftjad cineres usquej pro roflris dicere j. Colophonem adderej

pro-

f) Quint. I 4 c. in princg) Quint. |, c. §. 7.h) 1. c. §. 7.$ Quint, L, i. C. 5, 57*

24froprio marté , Vel invita minerv/i ali:Åvid facere cet."r Übivero origo vocis cujusdam lätet, ideoque adkus ad Ety»mologiam pra?clufus eft, comparanda? funt omnes voca-buli tignificationes, unde havd raro fit, ut propria notioeliciatur. Si v. c, vulgatisfimas omnes ra legere fignifi-cationes, fcilicet: binc atque ittinc decerpendi /.' coUigendi,legendi, eligendi , infpiciendi , prctternavigandi, fubripiendi& feriendi comparaverimus, fine ullo negotio videbimusdecerpendi fi colligendi notionem propriam esfe & pri-mitivam: nam primum qui librum legit, is verba quafidecerpit fenfumque colligit; qui deinde eligit, ex multisoptima excerpit eaque colligit; tum, qui aliquid infpicit,partes ejus oculis quafi decerpit; öras pra?terea objedtisvariantes qui pra?ternavigat, easdem infpiciendo quafi ie-git; poftea fur qua? fubripk clam colligit; denique quialiquem ferit, membra corporis ejus manibus quafi de-cerpit. Eodem modo in multis aliis verbis propriamnotionem eruere licet ff).

Propriam vocum & locutionum vim obfervemusnecesfe eft, ne ca qux affinia fint confundamus (k): Adguam indagandam multum valet Etymologia & prrmariaenotionis fcientia. Qui v. c. notum fibi haber. asfiduitatem{S.rdgenf_Kt) afedere, diligentiam (Slcggrontl&Ct) vero ahgere derivari, numquam hasce confundet voces. Atheic Etymologia fo!a non fuffick; accedant adhuc opor-fet,& contextus cognitio, & frequens atque accurata pri-fcorum ledio, & bona lexica. His adjuti rebus propriam

voca-

S) Conferri de to!a hac re meretur Disf, Laur. P. Wihtin Lundafau, igoi publicata , De jontibus notiov.is propriir.

i) Vide McrhoF. de pur, diet. lat, C. 11, g, 5.

25vocabulorum fignificationem optime addifcimus." Sienovimus: aliud esfe vivere, aliud vita frui, aliud vitamtrabcrc; ira inflammari non idem esfe quod irafci cet.De vocabuiis fynonymis, quibus, quia idem fignificar»dicuntur, quin pro iubitu & promifcue uti posfit, raullusdubitat tiro, boc notandum eft: ca plerumque non nifiin generali notione convenire; at diverfis addita fubje-<ftis, diverfuatem aiiquam inferre, id quod ex Ciceronrsoratione pro Lege Manilia probatur, übi de Pompejoha?c leguntur: non - - fum pradicatttrus - - quantas ille res- " gesferit: ut ejus femper voluntatibus no?t moclo cives as-fenferint, focii obtemperarint , bofles obeJierint; fed etiamventi tempefi.ttesque obfeeundarint (/) Heic ad difFeren-tiam fynonymorum: asfentire, obtemperare , obedire & ob-fecundarc adtend-as. Hoc ipfum etiam e Quintiliano pa-tet, übi legkur: £f intelligo, fi^fentio, £f video, Jape idemvalent quod fcio ; Jed bis non folutn quomodo occurrerint,

fed etiam quomodo oporteat, utaviur. Non fcmpcr enim bcccinter fe idum faciunt: nee [icat de intelleclu animi recle di-xerim video: ita de vifu oculorum, intelligo (jn). Adhusobfervare licec: fynonymorum alia generatem exprimereadtionern, alia fimul ejus principium; haec vero in gene-raliore fignificatione pro illis interdum poni posfe, nontarnen femper promifcue adbiberi: v. c. laudare indicatadtionem generalern; at qui probat, laudat etiam, fiesipropterea quod probandum idem quod laude dignumcenfet; qui commendat, laudat quoque; fed idcirco, vtcommendando aliquid commodi procuret. Quod fi ex-terna tantum adtio cogitatur, posfunt probare, laudare &commendare tamquam fynonyma haberi, licet re ipfa dif-

D fer-

t) C. 16, 48.ni) Inft. Or. L. X. C. I. 13, 14,

26ferant. Qu#dam fynonymorum difterunt gradu: v. c.atuare & diligere, quod difcrimen ufus communis nonfemper obfervat >

K n).

Verum in vocibus adhibendis phrafibusque, ufui, titin omni re, ita in loquendo ac fcribendo optimo magi-ftro in primis obtemperandum eft (o). Proprietas igitur«/«_s", guam etiam pnpularitatem appelare licet, in eo cer-nitur, fi ca verba iocutionesque ufurpemus, quas com-munis confuetudo, non piebeia illa ac ruftica, fed ele-gans atque polita jam din probaverk. Quod ad vocabulaadtinet, propriam eorum vim, quoad eius fieri poteft,exprimere conabimur, iisque utemur qua? propria funt& pa?ne una nata cum rebus ipfis (/>) feu fua cujusquerei appellatione (q), v. c jaculari: pro: jaculum emitte-re; lapidare, pro: lapides mittere ; ntenia, pro: carminefunebri cet; fed quum propras uti verbis vetet imerdumhoneftas; nam & obfcena vkahimus & fbrdida & humi-lia (r), inopia interdum; confugiendum eft ad modumtransferendi verba, quem necesfttas genuit inopia coadta& anguftiis; poft autem deledtatio jucundkasque celebra-vit U). At translatio, in qua vel maximus eft orationisornatus, verba non fuis rebus accommodat; quare pro-prietas ufus non ad nomen, fed vim fignificandi inonillam propriam atque nadvam, de qua fupra diximus,

fed

n) Vide Moshem. notas ad Morhof. de pur. ditt. lat. C, XI. J. 9.o) Ut cecinit Horatius de Art. poet. v, JO, Iqq,,p) Cic. de Or. L. 111. C. 37, 149.q) Quint. L. VIII; C, 2, I.r) l. c. §. 2.a) Cic. 1. c. C. 38, Iff»

27fed eam,quam elegans ufus verbis tribuit) refertur; neeauditu, fed intellectu perpendenda efi: (t). Hoc locoalienum non videtur pauca monere de vocabulis quibus-dam, qua? ufus communis aut ampledkur, aut abjicit.Prster fupra didta: objcena, fordida, &"' bumtlia, vitandaquoque funt vocabula plebeja, licet propria; nam a po-litiorum loquendi confuetudine abborrent. Inter ceteravocabula, quorum maxima pars fugienda eft in civili &popuiari oratione, notemus primum peregrina, qua?, li-cet in vernacula, vt in omnibus vivis linguis vix evitariposfint, eleganti tarnen latina? orationi cave inferas, nifiaut civkate velut donata fint & ab optima? a?ta:is fcri-ptoribus approbata, ut: rbeda. petoritum, mappa cet; autinopia cogat & recencior faltem ukis permktat: v. c.Landgravius, MarefchaUus cet; alioquin enim, vel perfpi-cuitati officiunt, vel affectacionem quae femper displicetindicant. Eadem eft vocuro hybridarum ratio. Uti ita-que licet vocabuiis: bicliiiium, epitogium, arcbidux, cet.At plane rejicienda? funt voces analogia repugnavtes ,quales funt: cequanimiter, extrinfeens & intrinjecus in for-ma adjedtiva cet/Cu* Verba quidem obfoleta in orationepopuiari fugienda esfe monet Cicero; at ca tantum qua?abjedta funt, h e. ita obliterata ut propemodum prorfusobfeura fa dta fint; e contrario vetufta vocabula, licet poe-tarum licentia? liberiora, in oratione dignkatem interdumhbere non negat {x), & Quintilianus asferit: verba a

D 2 vetu-

ty Quint. I, c J, 6.i/)Multa ejusmodi finxit bärbara fcholafticorum &_ glosfatorum furba,

qus deinde a Lexicorum fcriptoribus veluti civitate adoptata funt»licet ab ipfa Latin* lingute .indole plane abhorrcant. HeincCC»fund, ft. eult. P, I. C. i.

:r) de Or. L. 111. C, 37, 150. & 38, Js3'

28I?etuftaté répetlta orationi majeftatem aliquam non finedeledtatione afterre. Nam & audtorkatern antiqukatis ha-foent, & quia intermisfa funt, gratiam novitaci fimilempara tit. Sed opus eft modo, ut neque crebra fint hxc,neque manifefta, quia nihil eft odiofius affedtatione: necutique ab ultimis & järn oblkeratis repetita teraporibus*qualia funt tapper, &c antigerio-, & exanclare, Se profopiatcet; fed, ut novorum optima erunt maxi me vetera, itaveterum maxime nova (j). Verba m.vtta a Ciceroneprohata (a) in oratione adb i-bere integrum nobis fir; atnova non fine quodam periculo ipfi fingimus, Nam flrecepta funt, modicani laudem afferunt orationi; repudi-ata, etiam in ipcos exeunt (a\. Sit igitur verba novandilicentia poetis folis concesfa !. neque tamen iis qui Ungti3jam emortua canunt (b). Vocabula technica (o orationipopuiari ne inferat elegantia? ftudiofus, nifi urgeat neces-fkas; quin etiam ipfis de artibus fcribens, vocibus po-tius c. probatisfimis clasficis aud*oribus ucatu-r, quam exillis minus probatis qui de arte ipfa fcripfere. (dy, Cice-ronern ea in re i mit ans > qui artes mukas 8c fcientias po-puiari modo tradtavit. Idem quod de vocabulis didturaeft valet etiam de locutionibus;- ut fcilicet propri as am-pledtamur,, v< c, referre ad fenatum, deportare triumpbum r

elasfem Jubduce.re, populvs juhet, fenator cen Jet , creare con-fitleti/y,

y~) Inft. Or. L, I. C, 6, 39 _42.5?) Qualia lunt: verfutHoquus , incurvefcere cet;: de Or,_ 1. c,. 144 fq-»3 Quint. L, I. C. 5, yjj.

6) Horat. de Art. poet. verff. 9, ro, & 48 fijqt.eJ v. c Theoiogica, Medica, Philofophica, gfuridka cef.. de qaibu*

videas Heinecc. fund. Ft. cnlt, P, I. C, 2.

<#) Vide Morhaf,, de gur, dia. lat,, C, 5, %. 4;,. ■ ->

29fukm, coo.pt are pontificem cet; improprias contra repudie-mus; v. c pcenam accipere , pro: naufragium pati,pro: facere cet. (e) Qua in re frequens prifcorum ledtio& bona lexica in primis opern fuppedkabunt, At prasaliis iaucfari fölen t propria epithéta fubftantivis appofita,ciuibus nihil invenki poteft fignificantius: ut Cato dixit:C defrem ad evertendam rempublicam fobvium accesfisfejut Virgilius: deduflum cavmen, dulce muffum, cum dev+i l>usa/bis; Horacius; acrem tibiam, dirum Hatmibalem (fy O/i»dius,: pavidfum mctiim. ma1(lam dalorem, cet. quibus abun-dant io primis /ummi PoSca? (*).

In lingua quavis cultiori, ejus quidem indolis acGrarca illa atque Romana, übi & cafus nominum, & per-fonae verborum, certis terminationibns iisdemque fem-per bxis diftinguuntur, videtur forfitan primo obtuitunitrits accuratus vocabulorum ordo minus esfe necesfa-rius. Sed licet concedamus, ambiguitatem & obfcurka-tem e longiore verborum trajedione aut mixtura, inlingua latiali toties non oriri, quoties in vernacula ätfraneo- gailica, übi, uifi fubjedum cum objedo confun-detur, aut quo pertineant epitheta & praedicata incer-tum et it, a jufto & logico verborum ordine ne ungueroquidem transverfum difcedere licet; tamen havd raroaccidfr, ut ordo negledus ledorem impediat, quominusquas aut loquimur, aut fcribimus ftatim intelligat , ädeo-que pc fpiciikati aliquo modo officiat; quippe quae jubet^

ea 3,

éy Cfr. Scfielf.. prsec. fl-'.. P", 1,. C, 2, & PV UV C"..*, itero, Erncfti Init^Rhet. V,. 11.. C. 1..

f) Quint. L. VIII. C. 2, 91.-*) Qurc quidem carminibu-s aptisfima funt, oralioni' veto folutStj

popuiari fälten), baudquaqiiam inferenda,

30ca, quce a nobfs dicentur, tam ciara esfe, ut in animumeorum qui audiunt, oratio, ut föl in oculos, etiamfi incam non intendatur, incutrat Quare non ut intelligereposfint audkores ledoresve ; fed ne omnino posfint nonintelligere, curandum eft {g), Esfe itaque quendam vo-cabulorum ordinem diligenter obfervandum, ex didispatet. Quis vero ifte ordo fit, aut qualis, nunc docebi-mus. Ad quod antequam mentem applicuerimus , me-minisfe oportet, fermonem heic non esfe de numerofaverborum ftrudura, quae concinnitatem orationi conci-liat, de qua Cicero loquitur in ultimis capitibus Libriqui Orator infcribitur (b); fed de ordine illo logico quiperfpicuit,.ti infervit. Qu! ordo, nque ita eft fixus 5cconftans, (!i a particulis quibusdam & proverbialibus di-cendi formis difcederis, de gu bus infra), ut imerdumimmutari non posfit; neque ita vagus & inconftans, utomnibus carens regulis, ex auriurti tantum judicio &prifcorum audorum oblervatione totus quantus pendeat.Sed quum verba fint notionum imagines, neque omnesnotiones in mente fimul formentür, fed alii alia fueceoat,debent primum verba ordinem notionum iis expresfa-rum diligenter fervare, ita, vt quae prius cogkari folent,b. E quae prius in rerum natura fuerint, piiorem occu-pent locumj deinde, vt quae alicujus vocabuli declarandicaufa addantur, buic vocabulo arde jungantur llaedus funt procul dubio generaies & certisfimae vocabulo-rum collocondorum regula;; nam quse exflant alia;, funtvalde indefinitae. Havd tamen plane eft diffitendum, abhis regulis aliquando fieri exceptiones, vel ad gravitatemorationi conciiiandam :, vel ad ambiguitatem & oblcurka-

tem

g) Quint. 1,-c. §. 23, fq.

A) Cfr. de Or, L. I. C. 33, 151.

31fem evkandam. Valde indefinitae jure habentur obferva-ti mes de vocum pofitione, quas nomine regularum fta-bilitas \ oluit Ccl Heineccius (/'), quarum tamen unatnvel akeram recenfebimus. ut magis pateat generaliumillirum regularum evidentia; v. c. praeceptum Heineccia-num fecundum hoc eft: Cafus obltqut, fi idfenftts oratio'vis ferat , eleganter nominativo prcemittuntur, At haecnulla eft rrgula nam femper incertus haerebit tiro, utrumobliquum cafum praemitti oporteat, an non; quoniambaud eft praefcriptum quando id ferat, aut non ferat fen-fus Notanduin vero eft: cafus obliquos, omnibusomnino locis, übi nominativis praepoftti inveniuntur,non propterea pramiisfos esfe quod obliqui fint; fed exalia quadam caufa graviore. Unde etiam exemplum iblud e Cicerone, quod ad regulam fuam firmandam ad-tulit Meineccius, me ius expiicatur. Continetur autemillud bis verbis. Nec fimulacro Jovis Olympii, aut Dory.pbori ftatua deterriti, reliaui minus experti funt, quid efice-■re, aut quo progredi posfent k). Hoc loco praemktkurro fimulacro roo deterriti ideo quod illud hujus caufamcontinet, & caufa, f ropter guam res fit feu fieri poteft,übique p ius cogi;a'ur guam res, ergo rei praeponitur.Sic faepisfime Cieero: v c Nam jamdiu propter byemismagnitudrnrm nibil novi ad nos afferebatur l. Diximusfuora; ca , quae alicujus vocabuli declarandi caufa addan-tur huic vocabulo arde jun i debere. Probat etiam hocCicero: v. c. Profe&o - iUum, qui banc urhem condidit,Romulum, ad deos - - fuflulimus {tu), Heic verba: qui b.

a.

«') Fundam. fiili cult. P, I. C. i,h) Or. C. 2 in princ./) ad Div. L. 11. Ep. 14 prope fin,ra) Catilin. 111. C, I, 2.

32u. condidit ra iUum ardte junguntur, quoniam ejus decla-ratio funt. Similitudo prius cogkatur guam res cum cacomparata, aut per cam illuftnata, hinc praeponkur v. c.Anteponatur omnibus Pompejus, cujus res geftce atque virtu-tes, iisdetn, quibusfolis curfus , regionibus ac terminis con-tinentur (n). Obferves: vocabula quibus folis curfus, rot

regionibus — pra?pofka. Porro : eft vero fortunatus ille,cujus ex falute non minor pcsne ad omnes, guam ad ipjumventura fit , latitia pervener it <, o). Hoc modo nobis qui-dem videtur ordo verborum in tribus hisce e Cicereneallatis exemplis explicandus esfe; at Heineccius affert ea-dem ad fequentes regulas (fatis quidem indefinitas ) illu-ftrandas. Reg. III: Propofitiones incidentes logicis vocatcs,eleganter adjedivis £f fubftantivis (quibusnam qua?fo?) autcerte reliqiue orationi (cvi loco?) inferuntnr. Reg IF: Idemtenendum eft de ca propofitione , quae comparativos aut verbamalö £f praflat , fequitur, (qttce fequitur: quam. indefinitepro: cum qua comparatio fit,) Hcec enim eleganter compa-rativo aut certe verbo fuo prcemittitur. Unäm adbuc re-cenfere lubet Heineccianam regulam XI: mam fcilicet.Adfeßiva fubftantivis five praponas, five poftponas , perindeeft, minus redte; nam adjedtivum, fl vim pradicati fufti-net, fubftantivo fubjedto poftponi debet; quoniam fubje-dtum prius cogitatur guam pra?dicatum. fnterdum ta-men accidit, ut pra?dicato poftponatur fubjedtum, velobficurkatis vkanda?, fi v. c illud breve eft & hoc lon-giore indiget explicatione, ut: jucunda mibi ejus oratiofuit , cum de animo tuo , de fermonibus , quos de me baberesquotidie, mibi narraret (pY, vel gravitatis orationi con-cilianda? caufa, fi pra?dicatum tale eft, ut pra? fubjedto

fen-h) Catiiin. IV. C. io, 21.

o) Cic. Or. pro M. Marcell. C, i, 3.f) Cic, ad Div. L, 111. Ep, 1. p, 31. a.

33fentiri debeat, V- c, Grata tibi esfe mea oficia non mvror {q). Videmus itaque adjtdtiva fubftantivis vel pra?-poni, vel poftponi, minime ob folam orationis variatio-nen!, ut ait Heinecius; fed certas ob caufas easque neces-farias. Quorundam vocabulorum, ut fupra diximus, or-do ita fixus eft, ut ipfum immutari numquam patiatur u-fus elegans, v. c. conjundtiones nam, at, verum, Jed, cet.femper ab inko enuntiationum poni debentj contra: e-nim, autem, quoque, quidem, cet. femper poft aliquot vo-cabula locum fuum occupant. Frarpofitio tenns femperpoftponitnr , cum vero non nifi rots me, te, fe, nobis,vobis. Praeterea in quibusdam proverbiis, ut cuneus cuneumtriidit, manus manum lavåt , cet. & folemnibus formulis,ut: jfupiter optimas maximus, pater patratus, Patres con-fcripti cet. ordo verborum minime eft mutandus,

Ut cogkata noftra perfpicue exprimantur non fuffick,bene ledta beneque ordinata esfe verba, necesfe etiam eft,ut intet' fe apre conjungantur. Ratio autem vocabulorumconnedtendorum, pro diverio iinguarum genio, diverfa eft;quare tironibus baud injucundum erit fpecimen aliquoddåre differentiae idiomatis vernaculi a latiali. Si duo vo-cabula diverfa;. fignificacionis, ardie tamen inter fe coha?-renria connedti debent, utitur vernacula uno tantum &\dum elegantia Romana duplex poftuiat , v. c. %Qg vo\\Joif bu forbror od? rodnfar allt af mifl, latine: omnia voloa me, Itf poftules & exfpecles r). Solent etiam apud La-tinos vocabula ita oppofita, ut akerutrum nege*tur, per duplex aut, vel, jungi , dum uno vernacula ple-rumque contenta eft, v, c- quem tibi aut bominem - - aut

E vero

r/) Ibidem L. V, Ep. 11, in princ.?") Cic. ad Div. L, 111. Ep. is, b.

34*wo öfom i s auxilio futurum putas (s~)? vernacule:#»ilfe-.i

#

tnenmflfja etkr @üb trot bu it>df jfaflt Bje-pabig?In primis pronomen reiadvum qui quae quod ab initioenuntiationum, vel fententiarum obfolutarum pofitum,connexionem in lingua latiali valde juvat, v. c, Gravitefie privat us Jum amoris fummi erga te mci, patrc tuo cla-risftmo virs'. qui cum Juis laudibus - - - fuperasfet omnemjortunam &c (t) Sufficiat hoc («); nam qui bene cogi-tata bonis verbis exprimit, is eadem apte etiam conne-étere haud nefck. Perfpicukati obfcurkas inimicisfimaeft, quae, vt ait Cicero: fit aut longitudine, aut con-tradtione orationis, aut ambigukate, aut inftexione at-que immutatione verborum iv), feu quod idem eft:neg:edtis perfpicukatis pra?cepds de vocabulis apte deli-gendis atque ©rdinandis. Sic v. c ex minus apto verbo-rum, quod ad eorum mukitudinem, deledtu o-rkur ob-fcuritas, reprebendente Quintiiiano: vel inanium verbo-rum turba ac copiofa loquackate feu macrologi.a, vel ni-mia brevkate, dum orationi necesfaria quoque verba fub-»ra.hu.ntur,, feu Meiofij. ambiguitas vero, ex voeabulorum,qua? homonyma dicuntur {x), minus dktincio provenitufu, v. c. fi in /criptis occurrat vocabuium Taurus itaindefinke pofituro, ut nefciat ledtor utrum fit animal ,, aamöns, an fignum in ccelo. Ex negledto jufto verborumtordine oritir fa?pisfime obfcurkas in contextu & conti-nuatione orationis, vel tardiore fermonis trajedtione, ut

iffl

sy in Verr. L. IV. C. 35, 78,t) Cic,. acP Div. L. IL Ep. 1. m princ»ny plura vide apud Schell.. P» 1,. C. 7-. jV) de part. Or.. C, VI. 19*sc.y qualia funt; Taurus, gallm-,.. cerno , tegoP cet»

35in hyperbaton (3O finis ejus difteratur; vel, qua? adbucpejor eft, prsepoftera verborum mixtura (%}■> vel etiamlongiore interjedtione (a) , quibus omnibus farpisfimeimpediri fölet intelledtus. Ordo vocabulorum negledtusparit etiam ambigukatem, v c. s4jo te, Äeacida, Roma-nos vincere posfe , item: jusfit poni ftatuam auream baflamtenentem. Verborum autem collocationem vere ambi-guam, qua? fenfum turbåt, non folum evitare oportetelegantia? Romana? ftudiofum; fed ipfium etiam decet,pratrcipiente Quintiiiano, omnem ambigukatis fpeciemdiligenter fugere; fi quis v. c. dicat: vifum a fe bominemiibrum fcribentem , male fåne compofuisle is cenfebitur,fecisfeque, quantum in ipfo fuit, ambiguum (b). At hanemateriem mittentes, ad tertiam elegantioris latinitatis par^tern, munditiem fcilicet rhetoricam properemus.

§■ V.Verbls grammatlce puris, bene lediis, apte & perfpf-

cue dispofitis in oratione uti, initium tantum eft verae e-legantia;; nam emendate , ut ak Fabius, ac dilucide du

E 2 cen-

y) Ihjfirbazon proprie eft fubje&i a pr?edicato iongior divulfio, cujusinfigne exemplum videas apud Virg. XII. v. i6r. fqq- liner-dum tamen eft virtus orationis, vide Quint. Inft, Or. L. VIII. C. <_T,69.

z) Quae Synchyfis appellstur, cujus exempl. apud Poetas freqq.vide Horat. Sat. L. I. Sat, 5. V. 72. fqq. Virg. JEneid, I. v. ll3>

a) a Rbetoribus parentkefl didta, Eft perfeepe virtus orationis, ipLmenitn numerofam cfftcit, periodorumque flrufturse infervit; at lon-gior & multiplex abit in vitium, cfr. Ernefti lnit. Rhet. P. 2, C I.

b) cfr. Quint. fiift. Or, L, VII. C. 5. iteia L, VIII. C. 2, 16. itemCic. de Divin. L. 11. C, 56.

36eentium, tenue praemiuro eft (c)-. Qui vero praeclari at-que feracis ab alma natura ingenii dote ornat us, litter-isartibusque liberalker inftrudtus, nec confuetudinis-polkio-rum hominum frudtu carens, vocabula ac locutiones fä-pore quodam vernaculo, ut dixic Cicero, ita adhibet, utfimplex quxdam in toto orationis habitu venuftas & gra-tia, feu oc<peÅetoc aniroos audkorum capiat & pedtoramulceat, is fåne urbane loqukur , ejusque orationi ineftfubtilitas illa atque evspysu», quae captum rudiorum nonfuperans, fimul fapientum palato non displicec, qua? qui-dem imitabilis esfe videtur exiftimanti;; led nihil eft ex-perienti minus.{dy* quodque loquendi genus, lale esfernonet Horatius:.

ut fibi quivitSperet idetit: fudet multum, jruftraque laboretÄfus idem {ey.

Talem, ut diximus, orationem condereeftin primis mun-ditiei rhetoricre, qyam ejus esfe indolis judicare auderous,ut orationem ornet, licec omnis abfit infignis ornatus, o-mniaque deficiant verborum ac fsmentiarum lumina,qua&--nimis frequentia atque immodica fenfum orationis perfie-pe obfcurant, havd di fimiii modo, quo media aeftate, folmeridianus radiis fuis fulgore corufcantibus, oculos homi-nis in ipfum infpicientis ita capk, nt drcumftantes res>vix accurate cernere posfit. Quibus vero rebus munditi-es rhetorica conftet, brevisfimis expofituri erimus. Haecres tota quanta verfatur, vel in deledu ingeniofo- taliurn,Vocabulorum s quae praeter quod pura fint atque perfpi-

cua }.

<f) Infl. Or. L. VIII. C. j, in princ w

d) Cic, Or. C. 43, 76.t) ds Art. poet,, v.. 240. fqq^.

37cua, -fvavkatls- aliquid habeant, deledtationemque audkorl-bus aliquo modo pariant; vel in apta vocabulorum va-riatione.

Quod ad deledtum adtinet verborum, e Quintiiiano»meminerimus: optima ca baberi vocabula quae aut maxi-me exclamenr, aut fono fint jucundisfima. Et honefta:quidem turpibus potiora femper esie, nec fordidis um-quam in oratione erudita, locum, Clara vero atque fu-biimia, plerumque materia? modo esie cetnenda, Quodenim alibi magnificuai; tumidum alibi. Et quae bumiliacirca res magnas. apta ckca rainores videntur. Et ficutin oratione nitida, notabile eft humilius verbum & velutmacula, ita a iermone tenui , (übitme nitidumque discor-dar, fitque corruptum quia in piano tumec In fuperiore^paragrapho de perfpicuitate, didlum quidem eft, vocabulabumilia omnino esfe vitanda; at notandum: ipfam verbo-rum humiiitatem aiiquando vim rebus afterre posfe , inoratione qua? fubmittenda eft. v. c. Cicero in i ifbnem fic-in vehens; cum tibi tota cognatio in Jarraco advehatur,incidisfe quidem videtur in lordidum nomen , co ramencontemtum bominis, quem deftrudfum volebat , mirumin modum auxk.- Rinc fequitur: vocabula humilia in-terdum adhiberi posfe in oratione urbana, ut & vetufta,.quorum nec paucisfima inveniunrur apud Virgilium &Salluftium, item novata, de quibus fupra dispuravimus; flmodo, quod repertmus, non apareat affedlatio; vel exftecKoivtspios, qui fublimia humilibus. vetera novis, poedcavulgaribus mifceat. Quunrum in jundtis vetbis decen-tiam asfedtatae funt delicatisfima? Romanorum aures, vix,dici poteft. Omni itaq.ue,. aiiquando nimio quoque ftu-dio, Koixo(pciTcv anxie evitaiunt;: nam du&are exercitus, pa-trare bellum, cum notis bomimbus, intercapedo cet. dicere ,eorum elegantisfimos puduisfe narrat Quintilianus». Orä-

tta-

38tionem eftam mkum in modum ornanj inferim eleganspleonasmus, interim concifä brevkas & eilipfis; at his inrebus cautisfimus verfäri de )et tiro, ne in vitia vktutibusvieina imprudens incidat, (q ia?, ut fupra monuimus, funtmacrologia & Meiofrs,) jureque cacozelia? revs cenfeatur;vMMcfyihov enim vocatur quidquid eft ultra virtutem, quo-ties ingenium judicio caret & fpecie boni faliitur (/).

Apta vocabulorum variatio , necesfarias inter virtu-tes, quas elegans defiderat oratio latialis, non ultimum oc-cupat locum. Eft enim ca humana naturs: indoles, ut a-nimus, licet unitate quadam certoque ordine totius cujjs-dam maxime opledetur; partium tarnen ingeniofa varia-tione vehementer capiatur. In orations icaque nihil eft,(quod mihi coneedant omnes!) animis nonfolum, fed e-tiam auribus eorum qui äudiunt, ingratius guam opcoioXo-yix illa inurbaua, quee nulla varietatis gratia t.cdium le-vat, fed eft tota unius coloris, efficitque baud raro, vtoratio, nptimis licet abundet cogkatis, praeclarisque conlpi-cua fit fententiis, eamen inadtentos pratervolet auditores,äisque taedium creans guam maxime dispiice.it. At o-rttnis elegans orationis variatio eft in primis prseclari &fubadi ingenii atque guftus, neque certis regOriärum limi-tibus fe circumfcribi iacile patitur. Notémns tanturnearnesfe duplicem: alteram, ad aures tantum titillandas taedio-que occurrendum inventam, cum vocibus aut locutioni-bus idem plane fignificantibus , vel non valde inter fedifferentibus , ad tavrohayietiy evitandam, promifcue uti-mur: v, c. cognitio, notitia. fcientiaj indubitatum , cevtunt,exploratum ; nefcio quis, qilidam*, dtcere , laqui j qui genue-runt, parentes jfed, autem} veroj ctfi, quamquum cet. alteram,

quae

fy Quint. E- yill. C. 3< quod totum perlegi meretur,

39qua? fimul animo pleniores, h c. diiucidiores, fuaviores,& graviores notiones infert. Quod nifi faciat, ab illapotius abftinendnm eft; nam quid eft, inquic Cicero, timfufiofum, guam verborum vel optimoritm, vel ornattsfimoruatfonitus manis, nulla fubje&a fententiu? {g) juita? hujusceatque apta? variationis exempia qua;dam , e Cicerone pe-tita, heic laudabimus. Adjedtivum, aut epirheton , autpra;dicatum, ad quod in primis adtendi debet, fubffan-tivo, ve! pronomini fubjedto jundtum, eleganter in fub-ftantivum mutatur, & iubiedtum abit in genkivum, v. c.Si in calamitateai venit propter prcsdiorum bonitatem &*vmltitudinem (/>), Item : Hujus ego temeritati, fi virtuteatque anttno non reflitisfem [i). Obferventur pradiovumbonitatem Sf multitudinem, pro i prcedia bona & multu; £fbujus temeritati, pro: huic (homini) tenierario, pofitaesie. Jnrerdwm vocabula languidiora mutat Tullius infortiora atque talia in quibus fimul notio fecundaria lä-tet; v. c. tot tnnrisque fceleriljus coopertus {k). Item; utego bitne nmim , ejusmodi reum , poft bominum mentoriansfuisfe arbitrer ; em damnari expediret (/), Heic notandum:vocabula vulgaria: plenas & mereretur, commutata esfe irjfignificantiora;. coopertus St. expediret Apta bacce vocabu-lorum variatione, pra? aii is rebus, conciliatur orationi fub-tilitas, qua? etiam 3 & vivida rerum defcriptione, feu Dia-typofi, & aptis fimilitudinibus, & Emphafi, (qua? quidemres infigni orationis ornatui atque pompas in primis-propriae funt) mirura in modum avgetur [»%. Åt fatis-

jpna

g) de Or. L. I. C. 12, ji.Ä) pro Rofc.. Am. C. 17, 49,.t) ad Div, L_ V._ Ep. 1. p. 61. %.ky in Verr. L. I. C. 4. in prine,/) I. c,. C, 3. in fine,ro) cfr. Quint,. L. VIII. C. 3,

40jam de munditie rhetorlca, quae nnn nifi legkimumprsceptorum de puricate ac perfpicuitace ufum fiftit.

Quic.umque Sgkur pure, perfpicue, urbane, h. c.fubtiliter & eleganter, latine fcribere & loqui geftit, di-ligente manu Tuliium Fabiumque verfet; unde, velut elimpidisiimo fonte, omnis iatialis lingua? elegantia fcatet,unde fimul a corrupta oratione, qua; in verbis maximeimpropriis, redundantibus, comprehenfione obfcura,compofitione fradta, vocum fimilium aut ambiguarumpuerili captatione confiftk, fibi cavere oprime difc.t.