Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    1/36

    Aprender a ler:Dos sons s letras

    Fernanda Leopoldina P. VianaUniversidade do [email protected]

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    2/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 2

    Leitura:

    P-T (para PATO) PAU (para RUA)RUA ( para RIO)

    J: No gosto de ler, gosto mais deescrever

    Escrita:SAPATO eiap ANEL ieaJ:Agora vou escrever BOTA. parecidocom sapato eipJ: E tambm sei escrever O. A, O, TIL

    OEx: E CO? Sabes escrever? Sei: aei

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    3/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 3

    Escrita:Ex: E Joo? Sabes escrever Joo?

    J: Tambm sei. o meu nome.

    JOO

    Ex: E seu tapar este pedacinho (JO) o que

    que fica?J: As minhas pernas!

    Ex: E se eu tapar este pedacinho (O) o que que fica?

    J: O meu corpo!

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    4/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 4

    Escrita:

    Ex: Que letras que sabes escrever?

    J: Sei muitas Hoje aprendi o fe

    Ex: Eu chamo-me Fernanda Achas que essaletra entra no meu nome?

    J: No, porque esse nome muito difcil deescrever e muito grande.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    5/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 5

    J: Tens um Nokia como eu

    Ex: Pois tenho Olha, na palavra Nokia

    ouves algum i?J: No (depois de olhar para o telemvel)

    Ex: E em cadeira? Ouves algum i?J: No.

    Ex: Sabes escrever a letra i?J: Sei. assim. Com uma pintinha i

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    6/36

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    7/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 7

    Como funciona o sistema alfabtico?

    - representa a fala ao nvel do fonema

    - cada fonema representado por um ou maisgrafemas

    - a ordem temporal da fala representada poruma ordem espacial-sequencial ortogrfica

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    8/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 8

    Ler num sistema alfabtico implica:

    - conhecimentos sobre letras/grafemas e o

    modo como representam os fonemas

    - conscincia fonmica

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    9/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 9

    Conscincia fonolgica

    Conscincia fonmica

    A primeira refere-se capacidade de focar aateno em todas as unidades de som,

    incluindo a conscincia de palavra, da slaba edo fonema.

    A conscincia fonmica refere-se capacidadede focar a ateno nas unidades mnimas: osfonemas. , por isso, uma sub-habilidade da

    conscincia fonolgica.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    10/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 10

    O que nos tem mostrado a investigaosobre leitura:

    A descoberta de uma forte relaoentre a conscincia fonolgica das

    crianas e os seus progressos naaprendizagem da leitura um dosgrandes sucessos da psicologiamoderna

    (Goswami & Bryant, 1990)

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    11/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 11

    O que nos tem mostrado a investigaosobre leitura:

    ..a especificao do papel doprocessamento fonolgico nas fasesiniciais da aprendizagem da leitura uma das mais notveis histrias de

    sucesso cientfico da dcada passada.(Stanovich, 1991)

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    12/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 12

    O que nos tem mostrado a investigaosobre leitura:

    ...talvez a mais importante conclusosobre os dfices em leitura a de queeles so tipicamente causados por umadificuldade em processar os aspectos

    fonolgicos da linguagem.(Torgesen, 1999)

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    13/36Fernanda Leopoldina Viana, 2007 13

    Devido ao facto de a anlise de fonemasocorrer abaixo do nvel de ateno consciente,

    as crianas devem ser ensinadas a prestar

    ateno ao nvel fonmico da fala para

    aprender um sistema de escrita alfabtico.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    14/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 14

    Correlaes entre nveis de conscinciafonolgica e aprendizagem da leitura

    v

    Programas de Treino da Conscincia

    fonolgica antes do ensino formal daleitura e da escrita.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    15/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 15

    Exemplos de actividades para odesenvolvimento da conscincia fonolgica

    - Dividir o nome prprio em pedacinhos- Dar palavras em pedacinhos e pedir criana

    que a descubra

    - Descobrir o primeiro pedacinho de umapalavra- Descobrir, de entre um conjunto de palavras,

    as que comeam como RRRosa- Descobrir, de entre um conjunto de palavras,a intrusa relativamente ao som inicial.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    16/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 16

    Programas de Treino

    v

    Sugestes de trabalho(Martins & Niza,1998).

    Melhor Falar para Melhor Ler(Viana, 2000, 2002)

    Vamos juntar letras e fazer palavras(Pinto, 2002)

    Desenvolvimento de CompetnciasLingusticas em Jardim de Infncia(Lopes & col., 2006)

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    17/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 17

    Programas de Treino

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    18/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 18

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    19/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 19

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    20/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 20

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    21/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 21

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    22/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 22

    Principal risco dos programas de treino:

    - Efeitos no generalizveis leitura seno forem desenvolvidos em contexto

    de leitura e e de escrita.

    - Serem desenvolvidos de formamecnica, e confundindo plano grficocom plano fnico.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    23/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 23

    Programas de TreinoDescobrir palavras que comeam pelo mesmo

    som-letra que a palavra alvo, que se encontra

    dentro do rectngulo.

    Lopes & col., 2006

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    24/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 24

    Apesar de muita coisa j ter mudado ao nvel dasensibilizao dos Educadores de Infncia para

    o papel da Conscincia fonolgica, o que sepassa ao nvel do ensino da leitura?

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    25/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 25

    Como os fonemas so difceis de ensinar,porque so co-articulados e difceis de separar.

    .. Comea-se pelas letras.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    26/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 26

    Da letra para o som. Porque

    O nome das letras contm o som que a letraapresenta.

    Os fonemas so abstractos e breves, enquanto

    as letras so concretas e visveis.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    27/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 27

    Todavia no claro, nem est provado, que as

    letras sejam mais concretas para as crianas doque os sons da sua prpria fala.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    28/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 28

    Da letra para o som?

    Do som para a letra?

    Sero grandes as diferenas?

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    29/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 29

    Apesar das aparncias, as diferenas so muitase substanciais.

    A lgica da letra para o som (fnica visual)

    bloqueia a compreenso de onde vem essesom, a compreenso de que os sons so a basedo cdigo.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    30/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 30

    Treiman & Tincoff (1997) defendem que aprendero nome das letras (D, t, c.) foca a ateno

    na slaba e no no fonema, bloqueando a

    compreenso conceptual do modo como o

    alfabeto funciona.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    31/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 31

    Os resultados de letra primeiro so evidentes

    no caso do Joo.Sei escrever o A, O, Til

    mas no capaz de perceber que este som fazparte do seu nome

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    32/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 32

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    33/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 33

    Concluses da investigao:

    A prtica em ouvir unidades de som do sistema deescrita, aprender as correspondncias entre essasunidades e os signos grficos que as representam,

    e imaginar como as unidades de relacionam paraformar palavras so os elementos essenciais deum ensino de leitura eficaz.

    Quanto mais essas habilidades forem praticadaspelos olhos, pelos ouvidos e pelas mos, melhor.

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    34/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 34

    1. De incio nenhum nome de letra, ou nomesinventados.

    2. Orientao som-para-escrita. Fonemas, noletras, so a base do cdigo.

    3. Ensinar as crianas a identificar e a

    sequenciar sons em palavras reais por

    segmentao e aglutinao, usando letras.

    4. Nenhuma palavra inteira (excepto palavras de

    alta frequncia com soletraes raras).

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    35/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 35

    5. Ensinar a criana a escrever cada letra,

    integrando a escrita em cada lio

    6. Vincular escrita, soletrao e leitura para

    garantir que as crianas aprendam que o

    alfabeto um cdigo, e que o cdigo funciona

    em ambas as direces:codificao/descodificao

    (Adaptado de MacGuiness, 2005)

  • 8/8/2019 Fernanda Viana Cong 1ciclo 2007 Aprender a Ler Dos Sons as Letras

    36/36

    Fernanda Leopoldina Viana, 2007 36