11

qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

  • Upload
    others

  • View
    33

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa
Page 2: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa
Page 3: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

qarTuli ena

moswavlis rveuli

VII

zmna da misi formwarmoeba

avTandil arabuli

2012

grifi mieniWa 2012 wels saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros ssip ganaTlebis xarisxis ganviTarebis erovnuli centris mier (brZaneba ##375; 18.05.2012)

Page 4: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

2

wiinamdebare rveuli aris VII klasis qarTuli enisa da literaturis

integrirebuli saxelmZRvanelos damateba. masSi warmodgenilia qarTuli

enis sistemuri praqtikuli kursi, kerZod, zmna da misi formawarmoeba.

rveulSi Teoriul masalasTan erTad mocemulia savarjiSoebi, romelic

moswavlem rveulSive unda Seasrulos.

kompiuteruli uzrunvelyofa _ qeTevan gogava

C `swavlani~, 2012

ISBN 978-9941-9271-1-9

Page 5: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

3

% 1zmna da misi adgili sityvaTa saganZurSi

am paragrafSi gaigebT:

1. Gveni garemomcveli samyaros romel nawils

asaxavs arsebiTi da zedsarTavi saxelebi.

2. ra aris zmna da ras asaxavs is.

3. ra da ra saxiT gvevlineba zmna.

4. rogor gavarGioT erTmaneTisagan zmna da

sawyisi.

Gveni garemomcveli samyaro sagnebisa da movlenebis saxiT arsebobs. TiToeul

sagansa Tu movlenas Tavisi saxeli hqvia da es saxelebi qmnian enaSi arsebul sityvaTa

erT-erT ZiriTad nawils.

Tqven ukve iciT, rom sagnebis aRmniSvnel sityvebs arsebiTi saxelebi hqvia;

xolo maTi niSan-Tvisebebis gamomxatvel sityvebs _ zedsarTavi da ricxviTi sax-

elebi (aki `niSani~, romliTac Tqvens codnas afaseben, ricxviTi saxelia).

raki samyaro cocxalia, anu arsebobs da viTardeba drosa da sivrceSi, enaSi

umniSvnelovanes rols asruleben iseTi sityvebi, romlebic saganTa arsebobasa da

moZraobas (moqmedebas) gamoxataven.

sityvaTa am did da mniSvnelovan jgufs zmnebi uwodes. zmnebis umetesoba swored

moqmedebasa da moZraobas gamoxatavs (aSenebs, xatavs, miqris...); xolo zmnebis nawili

raime saxiT yofnis, anu mdgomareobis Sinaarss Seicavs (aris, dgas, wevs...).

moqmedebis gamomxatveli sityvebi, anu zmnebi, ori saxisaa:

a) sityva zmna aris SinaarsiTac da formiTac (wers, baravs, daiRala...);

b) sityva zmna aris SinaarsiT, magram formiT arsebiTi saxelia (wera, barva,

daRla...).

meoregvari formiT warmodgenil zmnas sawyisi hqvia.

rogor gavarGioT isini erTmaneTisagan?

1. Tu sityva, romelic zmnis Sinaarss gamoxatavs, ibruneba, anu ise icvlis for-

mas, rogorc TqvenTvis nacnobi arsebiTi saxelebi, maSin is sawyisi yofila (da ara _

zmna).

2. Tu zmnuri Sinaarsis sityvas raime piri Seewyoba (ukavSirdeba), namdvili zmna

iqneba (da ara _ sawyisi).

zmnisa da masTan pirebis Sewyobis Sesaxeb ix. Semdgomi paragrafi.

Page 6: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

4

waikiTxeT moyvanili teqsti, amoiwereT zmnuri Sinaarsis sityvebi da daalageT

isini mocemuli sqemis mixedviT:

mindorze dinozavrebi Zovdnen balaxs...

isini Zalze didebi iyvnen, mgoni, oci spilosxela mainc iqneboda TiToeuli.

sizarmaciT gaTangulebs ganZrevac ezarebodaT.idgnen da mxolod grZel

kisrebs iwvdidnen aqeT-iqiT. maSinRa gadadgamdnen ramdenime nabijs, roca Tavis

irgvliv mTlad moatitvlebdnen balaxisgan miwas.

Zovdnen wynarad.

ybebis qneviT tkbebodnen.

ar Gqarobdnen. an ki sad eGqarebodaT, balaxi Tavzesayrelad hqondaT.

gadioda dro...

ibadebodnen patara dinozavrebi, swavlobdnen balaxis Zovas, iqceodnen did

dinozavrebad da Zovdnen mSvidad, auGqareblad...

davaleba 1.

zmna sawyisi

moqmedebis mdgomareobis

Page 7: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

5

awarmoeT zmnisagan sawyisi da, piriqiT, sawyisisagan _ zmna:

davaleba 2.

zmna sawyisi

krefda

kerva

waqceva

dadgams

Secvla

gaanaTa

Searxevs

Targmna

daasxams

morgeba

zmna sawyisi

aSeneba

GaTvlems

dabarva

Seamokla

dargavs

areva

Sexameba

aRmarTavs

Seqmna

waiyvana morgeba

% 2piris Sewyoba zmnasTan

am paragrafSi gaigebT:

1. ra aris zmnis piri.

2. ramdengvari piri arsebobs.

3. ramdeni piri SeiZleba hqondes zmnas.

4. rogor SevuwyoT saWiro pirebi zmnas (srulad

da marTebulad).

Page 8: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

d a i m a x s o v r e T:

6

Tu kidev gaxsovT, zmnisa da misi pirebis urTierTmimarTeba Teatris scenasTan

iyo Sedarebuli: zmna m o q m e d e b a s gamoxatavs. scenaze speqtaklis erT epi-

zods moqmedeba hqvia da masSi moqmedi pirebi monawileoben. aseTi pirebiT aris

warmodgenili zmnis `scenac~.

zmnis pirebs, Gveulebisamebr, piris nacvalsaxeliT gamoxataven. amdenad, zmnis

moqmedebaSi SeiZleba monawileobnen pirveli (me), meore (Sen) da mesame (is) pirebi (an

maTi mravlobiTis formebi: 1. Gven; 2. Tqven; 3. isini).

Tu daakvirdebiT, I piri (me) yovelTvis aris is, vinc laparakobs, II piri (Sen) _

visac I piri elaparakeba, xolo III (is) _ yvela danarGeni.

TiToeuli es piri SeiZleba iyos moqmedi, anu subieqti, da moqmedebis sagani,

anu obieqti. maTi garGeva zmnis moqmedebaze dakvirvebiT unda moxdes.

moqmedebis xasiaTidan gamomdinare, zmnas SeiZleba Seewyos e r T i , o r i an

s a m i piri. maTgan erTi aucileblad subieqtia: wevs (is), wers (is, mas), swers (is, mas

mas).

zmnas piri unda SevuwyoT saxelobiTis, moTxrobiTis an

micemiTis formiT (oRond _ uTandebulod. Tandebuliani

forma zmnis pirad ar GaiTvleba).

gamokribeT mocemuli teqstidan zmnebi da SeuwyveT maT Sesaferisi pirebi:

soflis maSenebelni

erTi ZaRli da erTi mamali daZmobildnen, _ sofeli avaSenoTo!

ZaRlman uTxra:

_ rogor avaSenoTo?

mamalman uTxra:

_ Sen iyefe, me viyivleb da aSendebao.

wavidnen tyeSi. ZaRlman yefa daiwyo da daeZina. mamali xeze Sejda, yivili dai-

wyo. mels xma esma, movida, mamals hkiTxa:

_ mand rasa iqmo?

mamalma uTxra:

_ sofels vaSenebTo.

melman uTxra:

_ Gamodi, saxlis alagi momizomeo!

mamalman uTxra:

davaleba 1.

Page 9: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

7

_ mamasaxlisi manda wevs, gaaRviZe, eg mogizomso!

meli mamlis ndomiTa scda da veRara gaigo ra. ZaRlTan mivida, mamasaxlisobiT

uxmo:

_ ade, saxlis alagi mindao!

wamodga ZaRli, mels gamoudga, daGeGqva da kudi moswyvita. dakodili wavida.

gaglejili, naTrevi goraze wamodga da dauZaxa:

_ me xom Gemi Wkuisa damemarTao da Tu Tqven mag saqmiT sofeli aaSenoTo, Tqvenc

SeityobTo!

SeuwyveT pirebi SemoTavazebul zmnebs da gansazRvreT maTi pirebis raodenoba:

Sematyobinebs (. . . . . . . . . . . . . . .) warudgens (. . . . . . . . . . . . . . .)

Sexvda (. . . . . . . . . . . . . . .) gaaxvevs (. . . . . . . . . . . . . . .)

dagartyams (. . . . . . . . . . . . . . .) Seegueba (. . . . . . . . . . . . . . .)

gaiSala (. . . . . . . . . . . . . . .) dausxlteba (. . . . . . . . . . . . . . .)

SeuWama (. . . . . . . . . . . . . . .) Seuxvevs (. . . . . . . . . . . . . . .)

gaamxnevebs (. . . . . . . . . . . . . . .) darGeba (. . . . . . . . . . . . . . .)

daSala (. . . . . . . . . . . . . . .) gaTenda (. . . . . . . . . . . . . . .)

davaleba 2.

Page 10: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

8

aRniSneT, Sewyobil pirTagan romelia subieqti da romeli obieqti (obieqtebi);

gamoiyeneT Semdegi simboloebi: S (subieqti) da O (obieqti):

O SgaaZRo (is man); farTxalebs (is); aawyobs (is mas); dauxatavs (is mas mas);

moartyams (is mas mas); momitane (Sen me is); vizam (me mas);

axrialebs (is mas); mohkveTs (is mas mas); gaaswrebs (mas is);

dagikref (me Sen mas); miujdeba (is mas); gadaagdo (man is); aWames

(maT mas is); angrevs (is mas); uSrobs (is mas mas); SeafaseT (Tqven is);

gamoaRviZa (is man); momakareb (Sen me mas); GamoarTmevs (is mas mas);

gagakvirveb (Sen me); Gamisxi (Sen me is).

gadaxazeT is nacvalsaxeli, romelic zmnis pirad ar gamodgeba:

daugvianebia (mas is misTvis); dajda (is masTan);

SeeTavazebina (mas is misTvis); wamosula (is Sengan);

gamogigzavnia (Sen is GemTvis); gaemarTebi (Sen misken);

davemalebi (me mas SenTan); Seaxvie (Sen is masSi);

aSenebs (is mas misTvis); Wedavs (is mas); exveva (is mas miT);

xatavs (is maT miT); waiyvan (Sen mas Gemgan); moigeb (Sen mas);

daubruneb (Sen mas mas); gaamrudeb (Sen mas misTvis); gaigeb (Sen mas

Gemgan); Semxvdebi (Sen me masTan); gaiwvdi (Sen mas misken);

gamoGndebi (Sen masTan).

davaleba 3.

davaleba 3.

Page 11: qarTuli ena - მთავარიold.eqe.ge/uploads/Grifireba/GRIFIREBULEBI_2012/...qarTuli ena moswavlis rveuli VII zmna da misi formwarmoeba avTandil arabuli 2012 grifi mieniWa

88

S i n a a r s i

%1. zmna da misi adgili sityvaTa saganZurSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

%2. piris Sewyoba zmnasTan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5

%3. ori araerTgvarovani obieqti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

%4. gardamavali da gardauvali zmnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

%5. subieqturi piris niSnebi zmnaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

%6. roca subieqti mravlobiTSi dgas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

%7. obieqturi piris niSnebi zmnaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

%8. roca obieqti mravlobiTSi dgas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

%9. piris niSanTa marTlwera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23

%10. zmniswini da misi funqcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

%11. Zveli zmniswinebi da zmniswinTa marTlwera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29

%12. zmnis uRleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31

%13. mwkrivTa kiTxvebi da mwkrivis formis agebuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

%14. kilo _ rogorc mwkrivis Sinaarsis arsebiTi niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

%15. dro da TxrobiTi kilos formebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

%16. aspeqti anu moqmedebis nairgvaroba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

%17. zmnis uRlebis saerTo suraTi: mwkrivebi da maTi saxelwodebani . . . . . . .44

%18. uRlebis tipebi (nairsaxeobani) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52

%19. fuZemonacvle zmnebis uRleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61

%20. mwkrivis formaTa marTlweris sakiTxebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

%21. qceva anu kuTvnilebis gamoxatva zmnaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

%22. kontaqti anu moqmedeba sxvisi daxmarebiT (anu iZulebiT) . . . . . . . . . . . . .71

%23. zmnis gardamavloba da gvari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74

%24. e.w. wesieri da uweso zmnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79

%25. sawyisis warmoeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82

%26. mimReoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84