452
1W B 1 ^M 3£ nO Bfe¿ 9 •-*• * * A"'

XDescobrimentos, Guerras e Conquistas Dos Portugueses Em Terras Do Ulltramar Nos Sécs. XV e XVI (1882)

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Descobrimentos, Guerras e Conquistas Dos Portugueses Em Terras Do Ulltramar Nos Sécs. XV e XVI

Citation preview

  • 1W

    B

    1 ^M

    3 nO Bfe

    9

    -*

    * *

    A"'

  • le ne fay rien sans

    Gyete (Montaigne, Des livres)

    Ex Libris Jos Mindlin

  • ai

    HP r%

    5M

    VT^ r^>

    fe efeobrunentos] guerras e conquiftas I^COB portugueses em tea* *oo ultramar

    $ ^

    *?

    nos secuto* XV e ;cvjj ^ <

    m 3PV

    (F. A re y>e\\cncoui\ iOiXAcc &ffe>cnxeelo ves MrcbiXedosiCWis e Mrcbec)cejos Jporit^ Que?es, membre funvavoi vaSoivo&e ve 60

  • a co

    prefante Hvro i vefXlnavo a Vulgari-fa^ a biftoria vos vefcdbx'wnentos, querrs e cox\~-quxftas 'Vos por\uque?es, as trras vo ulXramaz, vvirante os XV e %\\ feculos.

    RefumiZypoxs, em youcas paginas a blftorxa ~ t>e toes commetlm xitos e urna necffivava to ze-quer'xva pela it>a ve os \iulgar\faz, quanto t>Tffl-c'xl comprimxz em molve ve acanbavas proporcdes a zelacao ve fadtos to importantes que, poz f\ fs, caradterifaram u r n a vas principaes pocasVah'if toria X>o rrxunvo.

    Corn Qiffexto, qxxanuo preftamos algwma ctexx-cdo eco arro\o comqxxe a pequea nacao porXuqixc)cu fe \ancpu no camxnho "vos Pefcobrlmdntos, antes ve nenhuma ou\ra,f\camos baftanto, mara\>\bat>o' ao \o,z corno os portugueses fouberam annullaz os preconeextos "oe antigs crenchas, veVaffarxvo o oc-ano at ento chamaco tenebroso, zoveanvo quafu tovo o continente africano em procura vo camxnho martimo para a Ju ina , e t>om\rxamo, quaf'x abfo-lutamente, em um fem numero ve po\>os e zexnos Ve tobas as oxxtxas quatro partes vo munvo.

    i

  • Ao prcfenXetpoucas obras fe Xeem occupavo efpcc\a\n\enle veftcs fadtos, e as que os zeferemyou fo vemaflaoo volumofas ou fo como que rnono-grapbias efpeciaes ve um ou outro faclp, ve unv bu ouXro beroe,e, em qualquez vos cafos, menos pro, pas para varexn um zapivo conbccimento Ve tolo granviofos fellos.

    J5e poz mcivente fe oco enconXraffe entre os fa~ ctos noXaWxs vos zefumos ve hifloria paXria,a naz-zaccXo ve alguns vefcobrimenXos portugueses, a moci-vave efluviofa acecharla a f\xa pereqr'xnacao efcolaz cowbecenvo melhoz os fados va biftoria'va ivave fci. enXifxca, arXifXica, corr\rx\erc\a\ e martima, aopaffoque, ve miXes vaquelles factos, beneficio algum zefullou, que Xranfpofeffe os IxuXes Vas localivocoes em que a-conXeceram

    (BfXas crcumflancias sifftcultam p eflvcvo ca-parle mais importante va hifloria ve portviqal ,e \m-vevem o po\>o ve fabez que, urna vas maicres glori-as va uropa, qual a vo VefcobrimenXo va maten par te vo munvo, que axxtes vo yv feculo era aiwva iqr\o~ zceva, fox fceVioa d iniciativa va nacao portuguesa.

    !Sao,porXanXo, efles os fcelos ve^que nos va-mos oceupaz; zefuminvo a fu zelacao as propoz-coes ve um liVro qvie poffa fez livo em Veis fcroes*

    T\ao efcreVemos para as fumivaves lu tera-nas*, pozqua cffes Xalentos privileginos ja teem ue-ceffariamente bebivo, Das foutes principis v^efies co-nbecimenXos,uma inflruccco muito fuperoi aquel-la,que fe pover'xa efperaz ve um lvro veftmavo nicamente a Vaz ao povo u m zefumo biftorico V aquel\es fellos.

    Pevicdmos a efte traba Iho,vtirante algunsan-nos, tovo o lempo ve que mal poviamos vifpdr, fenx pre)u\}0 nem vifpenfa vas noffas obrigaedes ve func-conario publico, coxr\paranvo e a n a lijan DO, n a s bi-b l io tecas publ ican e p a r t i c u l a r e s , a rnao parte vas obras portuguesas e ejtrangeiras que fe cecupam

  • vefte objeclo, e os vocumenXos inevilos que- ptxzmos obtez, e que ferVxram para efclarecez efla parte va bijWa: a^quirinoo, em to lcx\ga como cfficil inves-tigaban, o conbecxmenlo Ve que, um qranve numero ve biftoriavores fe axham sifcoroes as pocas ve rnuitos vos noffos vefcobrimenXos, e que alguns vos es-cripXores eftrarxgexros, poz ignorancia, ou poz csxxa\-qxxez ouXro motivo, alXribuiram a compalrloXas feus ou a inoivitmos ve ouXras nacionalivaves, urna paz. te veftes conimelimenXos.

    .Com luvo,vevcmos aqui veclaraz que, enXre os efcripXores eftrangeiros, encontramos rnuitos confcx-encxofos as fuas narrativas, alguns vos quaes ve-ram a eftampa, em noffo javo^, vocumenXos e manixs-cr'xptos muito Valiofos, que vefcobrlram as bibliote-ca* vos feus a vos ouXros paiyes.

    Dtco nos zeleva o animo veiyiaz Xoues acopes fem que vellas facamos aqui honrofa mencao, e'.oxaloL^, poveffe fez gd\arvoava como mereca a inXexre^ave feus au to res .

    (Entretanto a cava uxn a gloria Vas fuas obras; e, fe levocoos ve um mal enlenvivo amoz paXrio, algixws efcripXores efqueceram urna parte vas noffas glorias paffavas, nao falXaram os jftitlez,Res/nal> 3eptenville, planqui ,Walclenaezy Jpellelan,Vaqel,IY\a\oz,Ruelens efyamy, a qxxem vevemos uftas aprecxcccoes,bem mcCxs importantes, qxxe as veffavoraveis afferqes Ve outros auXoreS

    X^arece-nos, porXantOy claro qxxe a hftoria ve Xoxs commelxmentos fe nao povia UmxXaz ao zeconlamen-lo vos fcufXos, fem vifcvxXiz as op'xnides encorravas ve alguns efcrxplores; e, vefejanvo nos zeferiz nica-mente a vervave, procuramos fequxz fempre as api-nxoes mais auXorifavas, cxXanvo a lovo o paffo os feus autores, para qxxe o lexSor poffa fcilmente cez-Xificaz-fe vas ra^es que prevaleceraxn em o noffo es-pirito*

    l7\bs Xambem poveremos Xez erravo,e Dew& nos livre ve prefumiz o contrario: a biftoria,ccmo a pbyfica, Xem os feus effeiXos ve rniragexn ou ve ze-fracccco;e,veligencianvo nos vivxfaz a virvave, alraVs ve um meio toco oifficil ve penelraz corr\o e o Xempo,

  • t i l ) fcilmente poveremos Xez tomado a nncxgem zefradta-va pela real, vefvlanvo-nos afflxn vo vervocveiro poxxto que vefe]avamos attngU. (E qnexxx fe poverd gabaz oe lbe nao Xez fucceViVo ouXro tanto?

    fivemos Xovo o poffivel cxxivecvo em eVitaz a ze-laqao exagerava vas b ravuras portuguesas, que o fnr. Pileicaxxvre f)erculano tanto convexnnow nafuarjxs-toria ve Portugal, qxxanvo viffe que cerXos autores an-Xigos faixam confiftu a fu arte va biftora, em elevu valos nacional a eypreffao ve x porXuguej paz 5z~ mouros,ou \2gi cbins; mas niXo povemos ttexxaiexrx OIVDO o que v'xfferam autores acrevitavos, c lombramo-nos pe Xez livo algures,l,qe os portugueses pareciam bftxnaz-fe em Xorxxaz vervccveiras as paXranhas cava-Ihexrefcas, que alguns movernos zomanciftas eftran-geiros nos conXam vas anXigas cavallarias"

    2l\o. lilao povem fez mentiras e exageres Xxxvo o que fe le as cbroxxicas v* ecquelles tempos; ou enteco foz. cofo nos feria capitulaz ve menXixofos Xovos cyuantos es-creveram vas guerras va Oxxvia, ve SWalaca e va Oce-ax-xia, poisque tovos feXo cox-xcozves vxa Vefproporcac nu-mrica entre as foreas portuguesas e as xnvianas.

    filas nao foi fo a vefvroporqao jxumerxca vos com-baXenXes que caufou tanta avxniraqao, fox Xambem a fuperiorivccve va arXilberia, a fua.granve quanXiva-Ve, e a qualivave vos petrecbos e ve tuvo com qxxe en-Xcco fe fa-$ia a guerra; poifque os mouros zecebiam quccfi Directamente va (Europa, ve Veneya pr incipal-mente , pelos porXos vo JY\eviXerraneo, Xovos os arma-mexxXos e foccorros ve qxx# earecianx, ao paffo que os portugueses f os poviam btez vepois ve varem VolXa a zova va %frica e as apocas vas moxxcoes*

    Xambem c menos Vervaveira a afj'ercao ve Xe-rem os portugueses venexvo na 3nvia,na pxoporcao Ve i pa ra200 , poz eombaterem cobertos va ferro e con-tra povos xxus. ' )uSto fabez-fe que, XanXo em (Sa co-mo em Vu l , Diu, Columho e Jualaea os portugue-ses combaleram contra xmmigos vefenv'xvos poz pe'x-Xos e elmos ve ceco, fanvo efpifigar^as, montantes e ar t i l ler a , e que os cercos Vceqxxellas pracas fefx-jeram com bocas ve fego ve enormes vxmcrxfoes, e o alceqx/xe poz me\o Ve p a r a t l d a s e camxnbes cocerlos

  • em ig-jags, fyftema qxxe oCxnva coxxfiveravo na Europa cmo o melboz.

    J?1o e granve o numero ve vecexmenXc in-ditos que pxxoemos confulXaz, comxXuvo pove vi)ez-fe que relativamente foco importantes. A copia vo ms. ve Valentim errxanves foi um Valiofo aebavo, que rxos babilitou a ecrevez com certera vos Vefcobrimen-Xos vas libas ve porto Santo, Jllaoeira e vas ve Ca-bo Verve. A copia va carta va chancellara o' el-Re D.Planuel, fexXa em favoz ve D.firanca v Aguxai,Xccn> bem baftante Valila poz covxcorrez para firmal urna ep'mio fobre o vefcobrimenXo vas pxix-nciras xlbasvo arcbipelage ve Cabo Vexve. A veclaracam ve Wa\a-oa, exxcontrava pelo fnr uelens na biblotbeca ve $ruxellas,Xambem laxxcpu multa luj fobre o vefco-brmento oa H u / t r a l i a . ^ l a biblotbeca vo fnz. nxaz-quc ve (Ta/telloJlelbo-e XiVemos a ventura ve encon-Xraz alquns ms. equalmerxXe importantes; e, finalmen-te, a publica-forma vo alvarde em que e\-Kex D.JYlanxtel conceve atolo AlvaresSagundes a capitana ve tovas oes trras e libas, que vefcobrlffe na Axnerlca e a co-pia va caria zegia em que o me-fmo monareba con-ceve a &afpaz Corte eal a capitana ve tovas as tez-za6 e ilbaSy.que pefcobriffe Xambem na Anxerica.con-correm muito para cncamixxba a urna epixxicco mais fegura a queftao vo vefcobrimexxto va Ameri-ca vo norte.

    Cabe vaz aqui conbeciment ao leiloz va ma-neira porgue vefeobrimos a copia vo ms. ve Valentim ernanres , pertencente a biblotbeca parlleulaz veSua Wageftave

  • VI tratava f o* aquella viagem

    A1 A ns,como a viagem ve P. yrancxfco v< JfWmex-

    va eco fox contflava poz efcrxploz a lgum,nem too pouco zelaloeva poz viffcxenXeS formas, pelo menas que o foubeffexnos, nexo nos pareceu que urna t a l zelaqao poveffe Vlz a fez ve qranve uXxllvocve eco prefenle trabalbo, que ja ento Xrajiamos e n t r e mecos comluvo, xnflavos poz mocxs ve urna ves pa-ra vez o ms.,e zecorvanvo-nos ve quemo vecvirfo Vas noffas InVeftigacoes-, mullas veses nos iem ftic-ceoioo, tanto nao encnlx'az o que procuramos, co-mo acbaz o que rxexo bufcamos, Determinamos' \z Vez o l ivro, e, cjual xxdco fox a noffa faXtffaqao ao vepararmoS com urna copia ccuXbexxXica Vo ms.ve Valentim errxanves, Xlrava em j l lun icb em 1S4SI

    Ora o fnr. Suajoz vi* no prefacio Vo feu llvro, Bbe Ufe of Prince fienry cf Portugal , fallanvo va lenVa beJTIacbn enconXravex no ms* v Valentim ernarxves que, comblnanvo efte vocumenXo coxrx ou-Xras provas (f), confeguxu zeftabelecez averaciva-ve va blftoria, al bofe muito vlfpulava, vo Vefco-brimento cafual va Waveira no ptv feculo pelo ingle} P)acbm;mas, em Ve^ ve nos vaz ce integra valen-va a qxxe fe zeferiu, tranfcreve no capitulo v vo mes-mo livro urna Verfeo rfferente tvaquella lenva, a qua l vis fez, corno fe aeba narrecVa pe\o poffuxvoz va zelacao original manufcripta, fem xxos vi^ez on-ve fera encovxXrava efXa nova zelacao, nem quem a auXbenXica; o o,ue,a noffo Vez, feria inv'xfpenfavel po-za fe povez apreciaz o valor vas affercyoes va um vocumenXo, com o qual fe preXenve alterar a bi/Wi-a corrente, zelalava pelos noffos m a s feries cbro-ni/tas.

    X>arece-nos, pols, fra ve vuviva que, nao ten-so o fnz. fflajoz vavo x-xo feu livro a ntegra va len-va vo ms . ve Valentim ernanves, nem xnanxfefta-vo a zaflo porque Ibe merecer meis covxfxanqa a ^eferDa lenva vo que aCCbronica va -vefcoberia a, amaui f la ve (Saine poz Aburara, que tambern fa-51a parte vo mefmo ms, fe xxao pove, f pela letum vo livro vo frxi. JT\a]oz,forxr\az uxrxa opirxiceo impai-exal e fegura vo fuppofto vefcobrimenXo ve JTIacbm;

  • VI] poisque o leilez^tenvo apenas conbec'xmento vo ex-t relo va zelacao original manuj'cr'xpXa,voceo pelofnz. JTIaior, ver-fe-ba obrgaso a feguiz} paffo a paffo, a me/ma orvexrx vivas, qx,xe, o zeferivo entradlo fxxg-qer'xvx eequelle fn.

    (Bracas, por em, cepermxffao que SuaJTlag&-tocoe

  • VU) Comee* ce coPc do livro por un, w/utn* fuc-sinn/e d* m,.A

    rifinal, e o?o crecente o titulo^ seg/uinte: 'CepXa e fu cofia. 'atrZ:TvtTc^ * fu cofia/ ^

    "vo as veje* a l g u m a s couf** vo fartao t>a trra jmro. 'Scripto no a t ine z>et5o7 J V r * * * afumasSJ/U '> *">"> " * " " ~

    oCcts,t

  • vinj egreee-se ce re acodo.

    *Cepta cibaDe em bo eftreylo hercleo1 'Cmfronte De gybraltar.1 egrue-se u/nce retctcdo ca,s cictcecesJ pcoocccdes, ccc>os,rcos e

    costees dee -dfrcccc cete Serrce I/eoct.

    Das ylbas vo xnaz ocano] ece-se mese retcccdo dc&j- /Aees Cczncercccj; dee Jfcece7-ct,dc?s

    J cores. e-Ce Cceo Verde & occe-ceeey e projeimetrr/ente e^eece/ ceo cctfi." // dee c/77~one-

    occ de dzrcercz,pz&tctce, em Jd>piece/ eco cap'VJ// dac crc^n. d^zeercera. "Como gyl e axxnes n a t u r a l De letgos foy opri-'

    Vnero que pa\feu o cabe vo bojavoz. ( come la toi-lnou eulra ves e com elle alvaro gonclf balDaya'

    t= cap tolo fegunDo."

    O texto d'este cce/i' e' prximamente caucel ceo .do/Jf cce/i" ccz cftron d'yfz cifrar ce.

  • 'Como olvaro gox'xcls balDaya cbagou ao zyo* *vouro*- copio nj*

    Texto prximamente e?ca/ccj c> ca/i.'Xda cAron. referidec. 'iDas coxxfas qxxe fe feseroxrx rxos annos feguin'

    *tes - capto ni)1 O texto d'este ca/i' e' prximamente ec7ca ae? depXcayi"atcc

    cPron. d'jfzezrara. Ve como antam gonct^ troupe os primeyros*

    'catjvos = copio v" Se&ece o texto, menos oesprimeinasfintees}cto cap'X/f.da cf?ror. referida.

    'Como T\uno t r i f tam ebegovx orive e r a antaW 'ojoncl^ e como bo fes cavalleyro -copio vi' O texto e'.corn p

  • *bv 'tserom - cap. xv\*. Texto resumida do 'cap. XHtffetce cPre?n. referida.

    t %s caravelas como cbeqarom a lagos c como* falarom ao Jffante -cap. xvi)1 Texto um pouco ciifferenfe do capttu/o XXIV dee cPrn. referida. t 'De como e aulez fas huma xclamacam fe-1 bre a peDODe vaquelles moures e come foy 'feiXa a' 'parXllba -copio xvnf Texto um pouco di/Terer? fe de? capitu/o XXV da cPrcn. referida.

    'De como be Jffante fes langarote cavalleyro ' "=caplo xViuj* fexrte mutte diffe7'ente do do cap. "XXVf da en ron. r efe rodee.

    'Como bo JffanXe manvou gencaWo Ve finir1 'a guiee e poz que guxfa foy morto - cavo xp'

    0 texto d'este ca/e*afiraneye os dos cap^XXVffeXXVfff cict c/?ro r?ica d'ytfzu rara; mas com muitas differeneas. | "De como antam gex-xcls e gomes p'xrxs e Vxogaf-fexxfo forom ao^ zyo veuro -c'xxx" 0 texto d'este cap" corres/7 077 de ao do eap'XY/Xda cPron. referida.

    "De como Slxxno Xriflaxvx foy a trra vos negros* "evos moxxros que tcmou=c" xx\)

    Corresponde o texto d'este capituic? prximamente oeo de? ectp. "XXX da cPron z-eferida.

    'Como Den'3 Vas foy a trra vos negros e vos1 'catjvo5 que troupe -c'xxu)'

    Corresponde o texto d'este capetuto p7-oximarnente oeo dez Ccxp"XXXfda cPron referida.

    xDe como axxXaxn qoncls e garda bovrxex'n etioqo" 'affonfo parXiroxrx para o cabo bvarxco - capto XXinj1

    Corres/7onde ao texto do cap."XXXIfdee cPron re/er&ctcc. 'De come feroxrx a y Iba verguym e vos mou-

    "zos O.UC em ella flbarom copio xxV1 Corresponde o texto d'este capiiuto proxirnarnente ceo de?

    cap*XXX/ff da cPron referida. "Como Jebam fernanves ebegou aas cara-'

    Vellos -copio xxVi1 Corresponde ao texto do cap:"XXXf Veta cPron reTertda. 'De como antam go\\cX% foy fasez bo zefgate'

    '-copie xxVtj11 Corresponde ao texto do capf XXXV da enron referida. De como Xomaxorrx os moxxros no cabe bran-

    'co-cap\o xxVii)1

  • Corresponde ao texto do cap:" XXXVfda en ron. referid-a. ^ 'De como a caravella ve goncallo pacbeque|

    'e out ras vuas cax-aVellas forom aa ylba Ve ergu-'evu - cap xxvui)1 Cor res/? os? de prximamente aos cap'XXXV/feXXXV/ffda cPro77. referida.

    X13. Os cap "deXXXIXaXLJX dee c/7rc?n. dl4z77-a7&.pufi/iccide pe-tos co77de da Carr&ira e os conde de Santarem. no te e-m eauivaienies na c/7ro77 d'^ztirara do ms. de Vdten/tn? Ter?7andes

    "De como lancarole fe aparelbou para h'xz fo-We a ylba ve tyvez-cap xpX*

    O texto d'este cap' nao cer7*esponde precisamente so a um ou oidro dos capitu/os ota cronica referida.

    'De como eftas caraVelas ebegarem ao nylo' %e vos guyneos que f i Iba rom - ca XX'

    Corresponde ao texto do cap'0 LX da cPron. referida. "De como o avxloz falce algumas coufas acez-1

    Va vo zye vo Tlylo -c'Xxpxf Corresponde ao texto do cap" Xf da en ron referida.

    "Do poverio ve nylo fegunvo os afXronomos e* 'vo feu crefcimento = ca 'xxxuj1

    Corresponde ao texto do cap: LXffda cPron. referida. "De como as caraVelas partirom vo zyo e Do*

    "v'xagexrx que f^erom - cac xxxni] ' Corresponde ao texto do cap:" LXf/f da enron. referida. "De como langarote e a lvaro ve frelias flba-1

    kcm vi) moxxros - c'xxxV* Corresponde cee texto dos capituios d/X/V e fXV dec cPron. referi-

    da. 'Como fe ajuntarom cixxce caravellas para '

    xorxxarcxn ao zeqne e vo que ante fiserom=cap xxxVx* Corresponde o texto d'ejte capituto P7~oximarnente aos cap".*

    LXVfe IXVff da cPron referida. *De.ccxxxo a caravella ve a lvaro gexxcls ve s

    \ayve e a ve picaneo c a ovxXra ve t av l l a fi^erom1 VonferVa e vos caxxarees que f lbarom= copio xxxVxf

    Corresponde ao texto dos cap:e'fXYff/e LX/X dacPren refer. "De como Xriftam va ylba foy contra bo cocho bran-

    "co caplo pxxVxxf Corresponde ao texto do cap'0 ZXX da enron. referida '(Lomo venxs Dios e polenco lomarom jysmou-1

    'zoscaplo yxxVxxx)' Corresponde ao texto do cap:" LXXf da enron. referiera

  • p\x) "Das coufas qxxe acontecerovcx a zovxgoeanes ve*

    'travaco^ e a vens Dios - c{} Corresponde ao texto do cap."LXXI/da, enron referida. De como a caravella ve Jobaxrx soerco cbegoxx"

    "aa trra vos negros - copio Rx* Corresponde ao texto do cap: ZXXV da enroz? referida.

    "De como \,o auloz foto na xnaxxeyra Dctquella ' "Ierra - copio Rxf,

    Corresponde oto texto do cap:LXXVf da. enron re ferio/a. "Das coufas que aconXecex-om a ^obom fr~s'

    "evo que vio naoxxella trra = copio iti)J) Corresponde ao texto do cap:" ZXXVffda enron referida. Das legos que eftas caraVellas vo jffante "

    'forom a a i em ve cabo e outras coufas - cf\xxxf Corresponde ao texto do eapf/lXXyfffda enron' referida.

    'Das ylbas ve canarea e ve fu xrxoneyrav' ViVer - caplo J^ V*

    Corresponde ao texto do cap:" LXX/X dc cPron referida. "Da ylba ve gorneyra - copio ijvt' Corresponde ao texto do cap: ZXXXda cPron. referida. 'Da ylba vo inferno ou tanariffe - ca'i^Vi)" Corresponde ao texto do cap."LXXXf dec enron referida. 'Da ylba Da palma = copio Rvxt)* Corresponde ao texto do cap:" fXXXff dt enron. referida. Como foy povorava a ylba De maveyra e afjj

    *fy as ovxXras ylbas que fom em aquello parle-ca-'ploJ^vni)'

    Corres/7onde ao texto do cap'JjXXX//Ida en ron. referida. "De como o Jffante vom anrrque zeqxxereo a"

    "elrey os vireiXos Ve canorca = ca" ' Corresponde ao texto do cap:fXXXfV cta enron. referida. De come Xerneu o caravella Dalvaro Dornella*

    V vos caar eos que treuve - cap0 i1 Corresponde ao texto do cap:IXXXV da cPron. referida.

    'De como 21 uno Xrlftam foy morXo em trraDO cguyneo5 - copio x)

    Corresponde ao texto do cap:LXXXVf da, cPron referida. 'De como alvaro ffn tornou ouXraves aa ter-

    *zo vps negros e vas coufas que la fej> = c xxf Corresponde ao texto do cap:XXXV/7 dee cPron referid/a. "De como as viuj carave l las par\\rom veu

    'lagos e vos xnowos que filbarom - c" xxxf

  • vni) Corresponde ao texto do eap:omXVp7da enron referida.^ 'Como gomes v'xxl} foy ao zyo vouro evosmoix-

    'zes que lomou - copio IV* Corresponde ao texto do cap^^XJXda enron referida.

    J\3 Taita n-esta c/iron o cap0 que deoeria ter o n.TVf ^ 'Do que aconleceo^ a jobam f m quax^vo levoxx

    'os xnouros -copio v\f , Corresponde ao texto do cap'fXXXXfda, cPron referida. ^ 'De como gomes vMl e 5 ostros que com elle

    'eram filbarom os cutres xnouros =c" i vu ) Corresponde ao texto do cap:" IXXXmda, cPron. referida. ^ 'Da caravella que foy o meca e Vos mouroS1 lquc XrouVecopio vxxx? Corresponde ao texto do cap:XXXWfda CPron. referida. Ve como Volarte 1oy a o trro ve guynee-e por-

    *que maney ra foy fu ficova - caplo Lx Corresponde ao texto do cap'fXXXX/Vdot enron referida. "De como anlaxn goxxds foy zecebez a^ylba De'

    "lancarole em norne vo*3ffante -copio px% Corresponde ao texto do cap:0 TWQLVda cPron referida. 'Como bo axxloz vedara quanlas almas fo- ^

    'zonx tras ivas vepois vo- cemeep vefta coxiqvxxfla -ca-plo xtf

    Corresponde ao texto do eap:ZXXXX//da enron. referida. Termi77a n-esie cap. a c/?ron. do desconmento de Gui por

    dizurara, insera no ms. de Vatentim Teman des. Convem advertir que, comc/uanio e7777cemos dito que a/c/uns dos

    textos dos cap03 de urna efiror?. cor7~espendem aos da ouira^a comtudo entre e//es se7/sioeis difieren-cas, ta77to d' 07-i/7og>rap?7icz como de composicao.

    i/o fi777 desta efiror/. cocPa-se o fee/70 se quinte. "Dos feja IOUVODO armo ve x5o6 aos u Dios5

    *De novembro acabeyaqu De eferevez e Xrellavaze* lefta bftora ve gtiynee"

    "ValentynV . , ., alemanx femarxves

    'De prima nVentione quine e* Segu a reiaedo de Ttcogo Comes.

    'De nfulis primo inVentis n m a r i ocearx1 'eccivex-xlis Ct primo D tnfulis fortunatis que nunc"

  • XV IlDe Canaria Vocanluz1

    Segu a retacdo

    *De \rxVen\xone xnfo\arum ve aceres* Segu a retacdo

    "~fnfu\a Deporto favxco \upla ixxfulam vemd-Deyra'

    Segu a ^etacdo

    "(Efte livro be ve zoleaz f ve Xovo portugol eve% "gal'xsa alee for inga e oepomte vas ylbas ve moevey-za e vos acores e ve guynee. C comeca ve fallar De' "coxrxo jas a berlenga corn bo cabo De fyfterra"

    Segu a retacdo

    'f)0 livro Vas Rolas vo caftello ve fam ~forgel Segu a retacdo

    'Das ylbas vo mar ocano^ "quovemo fegunDo*

    Seguemse os desenfros das i//7as deStaJr'Uzi/z.,S. Vicente,e Reyexxvc?.

    "JTIuncb, em \e ve Dejembro ve \84& "O fierxeficxabe Jefe Klaufnei!

  • XV\ Sao tantos es favores qxxe fcmqs VeVerxVo

    poz occafxae ve efcrevermos eftej livro, i pelos va-liofos vocuxxxcxxlos ve archivos ve familia qxxe nos coufiaram, ja pelo empreftmo e ixxvicaqo veoulros vros; que, com zasao,poVeramos fez* accxxfaZtove ingrato fe pez loo valiojbs auxilias ,vxcxo vexaffemos aqu eftampaDa a expxeffeeo T>o xxoffo mais profxxnvo zeconbzcmento.

    Cumprimos goftdfa e zefpellofamenle e/te ve-vez, bel\anvo,poz tal motivo, as mocos ve SuaJYIa-geftave Cl-i^ei o ivxz. D. txxls i ; 0 vexpanvo come qxxe vincxxlavo a efte proleflo ve gratxvdeo, fallo ex pef~ fea vo &cx, os xxoffos mais finceros cegrat^ecimen-los a toDas as peffoas que, poz- qxxaloxxcz forma, nos coav\uvaram. lao invlcamos nomes,poz nos parecez que a orvem va ix-xvicacoeOy ciualquer qxxe ella foffe, peveria fgnifcar preferencias que nexo vevemos fa^er, e em IODO o cafo ccnfDeramos mal cabivas na occaficec em qxxe Ir alamos ve agra-vecez, fem xnev'xz a Importancia vos favores que re-cebemos.

  • :effem DO fabio Gxego, e vo hroiano, As nav&gacjoes grarxves qtie fxjeram; Calle-fe ve lepanvro,e ve Srajano/ Afama vas Vldtorxas que tivaram. Qxxe eu canto o peito illuftre uf\tano,

    A auem 21aptuno e filarte obeveceram: Calfe tvxvo o qxxe a JTlufa antiga canta, (Aueoutro Valor mais alto fe aleVanta.

  • P~V- i\ro i 'ie-S homrtte* forUrenl enfirt (5* l imUs iroite oii leu* igiw. Zanca, et |ai* tttrti&t [t o-Vaienf ft longl-tTip itrruj,t. pon,: Ice,

    "premlir* frj*,arm 6c l bouf-'oie, ti concu-rcnY un # I M jehu-ite &c 4erbrcb qu ouVril- un

    'eboemp immcnfe leva iiiu*= trU.

  • fez o principal bitoriaDoe veftes feitos, mas poz fez coevo e tez fallaDo com quofi Xovos os rxaVe-gavoxes ve que tratou, cbroxxifta a qxxem o i\-luftxe Vxfconve D e 3 a n t a r e m preftou honrofa bo-menagem.

    "xxnvavos,porXa\\Xo,na opinicco D'e/Ye ena ve ouXros auXores, cxxXenvernos> veVez cexxflveraza coxxqeifXa ve Ceuta e os preparativos p a r o efta importante empresa, comeqavos em 1412, como os primeros paffos va brlbantc carrera ves vafee brimentos portugueses/15

    Couberam ao infante D. f^enxxque na to-rnaDa ve CeuXa as bonrets va vifXxnccpco.Cloxn-manvarxvo vxma granve e poverefa frota ,0 moi-oz qxxe pozVenXura u'aquelles Xempos fe Vlu,e,fen vo o prmeiro vos px'xncipes que Xomexx trra i nxmiga,combateu poz efpecco ve cinco horas fe-r guiDas, obronDO proDigios ve valor, (Fl-flei fetu. pal, em honra veftes feitos, armou-o caVallev-zo, Deu-lbe o fenboro ve um logaz no tAlgarVa e o t i tulo De Duque; e por qxxe o infante foi o que m aquella empresa mais IDOU, e o que para el-la coxxcorreu com mais greffas vcfpefas,fel-o~ Xambem fenboz va Covilba.

    jD.iftenrique, quarXo flbo D' el-ilei D. Joo x,era gran-meftre Va Oyvem ve Cbrifto, Digni-

    ^ ^ ^ DocDe que punba as fuas xnads a avm'xnl2>-AA^ Xxaceco vas enormes eenDos va (Drvemy poffuia

    xxm genio emprebenvevoz e ero perfeVeraiife c qenerofe: toes vetes juntos o too granves nxeios fiseram vo infante o nxaioz bomem vo cometo Vos tempos moDernos, xxm hroe cujas obras aproveltaram ao murxvo intero.

    Ceuta acabaVa ve fez ejcpxxgrxava, e fe o nxesmo rxao fucceveu a Villa ve (Bibraltor, como ebegeu a aftaz poflo em orDenanc:a,fo porque o nVerno efterVou o infante ve poz em pra t ca to axxvociofo Defignio.

    A e(Xe plano nexo poDia Dei^ar ve anvaz ligaDo a ivea ve vexnmaz no JDeDterraneo;

    & W K ^ N

    m ,-A

    ">st-

  • ,zL /,*

    -s " * * J T - '-'--

    Asurara no feu capitulo V afftm o veijca pez-cebez,e o illuftre v'xfconvc ve 3 a n t a r e m DO-mefmo xnovo o axxtexxvau, quax^o efcxevla a irxtrovuccco a cbrornca ve Ctuxne.

    21o auno feguinte viexam os moxxros em granve forqa cexcaz Cauta, acorxXecimexxXo que \evoix D. )em~iqxxe noVamenXe aquellas para-qerxs para fasez levantar o cerco.

    Logo que o infante Volfou vo vefcexco foi zefiviz exn xxnxa tarro, vo Algax~ve, fituava na ponto mais vefgarrava ve Portugal , o qual parece Xez f'xvo veflinava pelo nature?a a ferVU ve posto aVancavo a clvxlxfaco europea.2\'cf-ta trra, cujo jenborio el-j?ei b'ava DODO a D-f)exxrique, fux-xvou elle xxma Villa, que fe veno-xrxinou Vo Jnfante . e que DeVia fexVxz para^ Xractto e zefrefco vos marcanXe$,qxxe fe) fem pa-zo o levante, ou veffem Das co/ras ccc'xvenXaes va (Europa.

    3agres , vxo cabo ve 5 . Vicente, poifque foi efre o logar efcolbDo pelo infante para efXabe-lecez o fu villa, era pelo occivente o terminus natural ve munDo corxbecivo no conxeco ve f(u~ culoxV, ao paffo que o cabo 91 eco marcavex-na frica o limite ate onDe bavia noticia ve terem ebegavo os navegavores europeus*

    & infante .DefejaVa fasez Defcobrir o terr za que fegxxio paxa la Vo cabo flojavoz ,oa qual f houvex'a povlvo obxez algumas informocjoef vos mearos ve CeuXa, poifqvxc at aquella po-ca xxceo coxxftaVa bavaz eferptura que D'ella veffe noticia. P a r a effe fim ero precifo pene-Xxa* no cbamaDo mai tenebrofo, a Devaffar-Ibe es fegxevos, que rnuitos Veses tinbom fei-to Xxemez ve fufto os mais auvaciofos mare-antes va peninfula .

    O Atlntico Do ful confervera,vefve oVo-xvXrxio vos rabes no peninfula, o affuftccVo-za zepxxtocoeo ve fez babitaDo poz pbanfasmas e mon/tros' marinbos, zeputacoco qxxe poz multo

  • 6

    tempe emborocou o infante DC profeguh no ves-cobr ment e e;xplorac?ae Da cofta Da frica.

    15ovos os axxnos manVava D. fiexxxlqua-vxxas ou tres caraVelas, conflavas ao cxxlpaVo ve alguns vos feus mais jelofos craDos, corr orvem ve pafjarem o caboj3cjaDor, e irem o mais ao ful que puveffexn. ftas tentativas, porem,re. petram-[e por muito tempo fem outro refulta-DO que o DO eXploracao Da cofta DO JVfriea ote aomencionaDo cabo', poifque, poz mui to oufo-Dos e eXperimentaDcs que foffem, os max'ean-Xes voltavam toDos antes De Xocaxerrx o cabo, invo Defforras-je Da fu pouco fortuna no mea vo levante,.ou no cofta ve Cxexrxava, cxxve fas'x-am muitas prefas aos mouros*

    ni jA5w.ra.ra.. Cbronica, Oot Cufcobertat e

  • 7

    Cccpxlio ij JP.efcobrtment Das i lbas De

    porto S a n t o e JTlaDera, 1418-1419

    J

    uanvo o infante Dava principio ferie ve Viagens ve eppleracac que Determin-lo marvDoi faser a cofta va frica, fucceveu que vois fDalgos DO fu cafa,Joao Concalves pax'co e Brxftao Vas &eyeira, que coxrx o infan-te tarnbem fe baVam acbaDo no foccorro DC-^ Ceuta, fe Ibe offereceram para irem paffaz o cabo uo\avoz e Defcobprem a trro DO Cuin.

    o ram, portante, m a r fora eftes a r r o j a -Dos fDalgos, em uxrxa pequea exnbarcaqao, que o infante Ibes fes aprefXaz e proVez ve toDo o \xeceffa\io\ m a s , DecorriDas que forom, a l -cjumas mi Ibas, encontraram Ventos De Xxavef-fia,que os laxxcoyam no alto \xxaz,onvc coz-re ram por mui to tempe a rrxcrce ve um grarx-ve temporal, at que fe ocharam fobre as cof-tas D'uma trra vefeonheciva.

    Jaxco e lortftao viriqxram-fe a trra pa-zo fe abx'xgarem va tormento, DanDo, por tal motivo, d ilba vefeonheciva a vexxominacceo ve Porto 3 ante.

    N

  • 8

    D

    fcx

    5S&

    Oexxvo Jareo e hrifteeo zeconhecivo a x-Ibo, Voltaram apxaffavos a voz parta ao in-fante, que largamente os qalarvooxx,a Ibaspez-mtttiu que foffem povoaz a nova trra coxix-muxtas peffoas que para iffo logo fe offere-ceram, UDO poz capxXao vonataxxo va i l ba ,

    J3artbolorneu Pereftrello, fDalgo va cafa vo in-fante D> Jloao.

    CbegaDos que foram ce ilba ve 'Portobarx-Xo, con ftruiram fuas barracas a fe accommo-vayam o mclboz que puvcram.hlxxha,porem, aconteclvo qxxa, entre os arximaes que Varaf-trelle leveu para a ilba, bav ia urna coafbee prenbe, que,acertanDo pe par i r vuxarxXe aV-agem,fo lancaDa em trra com o fu prole. Cftes coelbos, fequnvo oeffevaram guafi tovos' os eferiteres qu efcxeVeyaxn D'aquellas lbas; foram qxxal praga DO Cgypto, porque multipli-car am XarxXo que Devaftaram quaf Xovos osr' planXacees que os colox-xos baviam fexXe. fiaz^r tbolomeu pereftrello, Defgo/tofo por ejte fucceffi ou talvcs poz rxao poVez babiXuaz-fe avivez ifo-lavo na liba, embarcou-fe paya o zaino, a Jaz-co a vrifto foram em boxees conftruivos exru Porto San to examinar fe feria a lguma novo trra o troco efeuro que ux-n certo nevoeiro pro. jedtava conftaritemente xxo borifonte.

    Sngraram, portante, na vireccao D'aquel la fombra, informe e fumofa, e ao paffo qvxe~ D'ella fe aproximavam, affm fe Ibes foxampa XenXeaxxvo as ferros e os crXes abruptos ve u-ma trra muito fragofa e coberta ve efpeffa mat ta . "

    potreo e Wxftao Defcobriram affim o ilha va i 11cevaxra, e vepois ve a. zeconbaceram taxi-

    'Vo Vefembarcavo am Diverfas a n g r a s e pene traDo no interior, Voltar am a voz parta ao n-jante, que es premien com as capitana* Vas vuas partes am qua Determinen DViDtr cu x I no.

    4

  • \-

    s

    Aburara y fiawos, Damxao ve arla bis, torio.

    21a obra 5be Ufe g_f Prince f)nry af Por-tugal, DefenDe o fnr.Tlajor a veraciDaDe Da len-Da De JTIaebn, e tanto calor toma wefta vafe-sa que bexrx xxxoftra quarxXe fe veijcra conven-cer va efxftencia D'aquel le acontecimento. & tal a fu coxvolcc^o, que ebega a perfuaviz-fa-Ve Xez vefcertlnavo na zomantica Cpanapbora amerefa ve iTIello os principaes trotos D'uma VerDaDera x-xoc,ao histrica, julganDo-a coxxxpro-Vava comeefcrxpto Ve Valentim fernanves,alics multo Divergente em pontos effancxaes va mef-mo lenDa.

    O fnz.fda\oz va-nos pela fegunte forma o extracto De uxna lerxva,que elle Vis fez con-forme fe acba narrava pelo poffulvoz va Ke-lacao original manufcripta.

    5raDuccdo 4 21o einaDo ve (Bvuarvo nj , utn mance-

    bo De boa familia, cbamovo .Roberto iTIacbin,te-Ve a infelcDaDe De fe axxameraz ve uxna jtf^ Ven fexxbora, cu\os paes,poffumvo bexxs e \erar-cb'xa muito fuperxores aos D*elle, tratararru

  • 10

    1

    nm

    com vefpreso fuas preXencoes. Querenvo aVxtaz importunocoes, alcancaram vo zex oxvexnv^ prenvez Roberto, e mefe ntervalio ca j a ra r ru fu filba com um fiDolge, cxx)a convxcao era mais apropraDa axnantez a^DgnDoDe De)ua

    mX^Como a vama,ve neme Amxa V'ArfcL

    ou Dorfet?correfpcnvcffe aos affedtos va JTleu cbin, o mefmo foi fair elle va prifao,onva alta-Va que Determinar-fe a raptal -a .

    "Com o auxilio ve um amigo, qxxe procuren introDU3r-fe como cx'xavo em cafa vos paes va~ Anna, zefiverxtcs em J?riftol, fox afnal ejeecutavo efte plarxo, e D^aUipartiram os axnantes fxxaxtx-Vos em xxma embrcetelo, queJlacbin j opa . za effe f'xm Xlnha preparexva e aqxxxpaVo

    'ba xntenqao era rxaVcqaz para bran-ca ; mas um Vento norvefte es arravovx D'aquel-la cofta, e,Depes De arxvaram Ir ese Das xnez-ce ve um temporal,ver am vi fia va xxma i lba, onDe Defembarcaram Acborom-na DefpeVoa-Da, m a s ceberta D'arvoreDo e bem proV'xVa ee agua e em excellantes coxxVices para fe bob-taz. Cofaram Durante trej Das De fegurancot e tranquilliDoDe, e,emquante uns exploraVam o interior DO i lba, es ouXros e%amxnavam ve box-ve a s margens va cofta; mas a tercexranou-te, levantanvo-fe urna tempefXave, vexx com el-las xxa cofta va frica. & fxxfto e o foffrimen-to, porque paffra ate all a infelis fenboreu,, bavam com efte Defaftre ebegavo ao faix au-ge. eXpxrou,paffavo^tres vas ve completa^ proftracceo mental , ro fepultaDa ao pe ve al-tar, que fe erigiu em acejeto va g r a c a s pox* fu cbagava,c,ao quinto Dia Depois DO falle-

    c (8) QortzX*. (Sfre appalivo Y&O fe ncontra m ncnbvtrn outro auto*.

  • 11

    que o temporal levara, fegunDo referimos,e,ouo cbegarem a cofta va 'frica, foram corxvusl-vos a prefex-xqa vo re ve IWarrocos, ve qucxn. ficaram captivos, filas mefmas tfftes c'xrcum-fXancxas arxcorxlrayam feus matalotes pervives, qxxe com o navio a tempeftave a r r e b a t a r a va llbal

    "(Entre fexxs companbeixos ve captxVairv bavia um ^focxo ve inrales , xialvxral ve S e v -Iba, bom m a r t i m o e a^perxmantavo piloto,ou quam f^eram vefcrlpco va trra que tinbam vefcobarto\

    'poz efte tempe,a 5 ve rxxarqo ve x/xxo.fal-\ecera D. Sancho, filbo mais novo vo Re JCXT nanvo v Arexgao, vexxarxvo am taftamanto um quontiofo legapo para zafgata Va cbr'xftaos ca-ptivos am fflarroeos. (Entre os zefgatavos poz affe legaDo conXou-fa afta Joao De iTIorales;mas o navio onDe a foi capturavo pelo navegan-te portugus Jtoo Cox^alvcs^arco. Com txxvo efte,poz compaxyco, veu a liberDODe oes infeli-Ses captivos, zatanvo fomente JTIorales, cuja ex-periencia em ma te r i a nauXica julgeu povaz^ fez ve utiliDoDe a feu amo, o infante 0. f)enrl~ que. Jareo Xxrxha xvo,cemo Di? porros, em com-paa ve 0rftae Va? Geixera, eXploraz acos-t eceivantal va frica. Affaltavos vo temporal, foram vaz a ilba ve por to Santo- Jfto ae que paraca oecentacau vxo fim va t4i8 ou principio va X4.xg. fox ve iTIorales que Jareo foube o ves-cebrlmanto va iTlacbin,e, partlrxvo am um na-vio coxrx axxtberlfexqao vo infanta e fob a virac-eexe va Alorles, fas o wpor tan te vefcobrxmexv te va i lba Da iTlaDeira, a mctaZM va qualvexx o rxomc ve juxxcbal, a a o.utra ve -macHco.*031 fiabltuavos, como eftavames,a accetaz. o opinideo vo illuftre fabio,britnico, nexo po~ p iamos vaixaz va x-xos fentirmes pxofunvcx^ O) SegvUttias a, traaucc^u 7>o f\ix.f. $. $ra.nd&.c poi fct\>errr\os qu o /*. JTla-)oz a, otutrtfAra. no Atbenaturn, p a g . 83"3, com a, &efiqnc;cu> 9c Y"tel e elegante?

    Su^

  • mente magoavos poz urna P^nente contw reDODe, quanDO se nos peparou *Kfaf*o Defcobrmento De iTlacbin teto hbilmente De-fempenbaDa por aquello efcxtVtoz

    Defexaramos concorvaz fampre coxrx o fu opiniae, feguil-a e ctal-a ate vara ere-vite noffo, cox-rxc mais aveanta tararnos oc-cafxexo ve fa?er, mas n'efte cafo fe o )}W li-mos temaz-nos-b'xamos eevulcevoz,a nos, como portugus, vavamos ao fm.illajor a conjto^ zacaccxua ver'xva ve xxm ferxtxxrxento barvx-mais Digno que o va avxacao ,

    (m bomenaqaxrx pols a vaxvava,qxxa a o porxto ve mira vo rxoffo trabalbo, parmltta-nes o fnz.lY\a)oz qxxa vefenvaxrxos euqxxl, con-forme e rxoffa epinicio, o prxmorviolVefcovrx-ment vas libas ve porte Santo a Jllavaxra poz Jaxco e fieifaira am prejuljo va pre\an-viva lenDa va iYIachn.

    princpiauDO, peis,poz moftraz a impor-tancia qxxa a Cranapbera va JTello pova tax^ cmo vocumanto biftorico, comparal-a-hamos com o efcripXo va colleccao ve sexnanvas e com o De Antonio (Slvete, clXavos pelo fnz.ffla-)oz, ccxiclixlnvo pez emttr a noffa bumlDe e-piniao a tal refpeito.

    A larxva, coxxtava palo amano autoz vas Cpanapboras* rxduo foi r e l a ta ra poz narxhum efcx'xptoz vo yV feculo, Asuxara nava vis O tal refpeito, e eremos que, fe a tiveffe poz VerDaDei-za, teria feito paella manqao na fu Cbroni-ca va Cuirie, como faj vos Defeobrimentes De outres eftrangeiros.u)(9 manufcrxpto attribu-DO a ^rarxcifeo AlcoforaDo, e que $rancxfc&~* fflanual DeJnelle Vly ter-lbe ferViDO paracom-poz a fu terceira Cpanapbora. nao exppa-zaca boje em parta alguma, rxam fabemos qxxe outro alejum aferiptoz Xenba vavo noticia D'elle.

    Jl jurara.Cbronica. va. Dufen Cono, va n nota* qu* o filiuicu? dtctrcei l>e Roberto JTlacbi-m a Arma d'Affet |W&? 'rvee inelca* qtw c|H romane* fe nao tnba ainga itiVentao no te,mpo do ft.'

  • '3

    CV-J

    (Smprafancpe poxs vo filando vAixxro-zce,paxaca-vxos baVer topa a r e t e paravxx-V'xvaz va avxtbenticivave ve um manuferpto, qxxa nixxguam meis vu nem encentren, potf-que, tenDo Asurara fallapo com qxxaf'x tcDos" os DefcobrDores, e confultaDo tovos os cfcx~itftos para compbz a fxxa Cbronica!5^paraca-nos nou-co Verofimtl ter-lbe afcapavo afXa afcrlpto e-t ambem o feu au tor , que iTI el lo vis, as (Bpa-napboras , taz fivo ccmpanbclro ves vafeobrir voresva fdavaxra, e qvea DeVa ViVer no pa-c7o vo infanta Dsf)cnrxquc ao tampo amque-la fa acbaVa Ajurara.l6)

    C' para notaz qxxa, faxxvo a Cbronica va C?xxma afcr'xpta fob os aufp'xcios vo infante^ 0 f)Q>nxxqxxay a tenDO f'xvo o xwax'xufcrlpXova^ AlcoforaDe, fagunvo v'xj airxva o autox vasC? panaphoras, offe recipe ao rrxafmo i n f an t e , efte nao tveffe feto narraz na Cbronica^ , um acontacxmexxXo que, a tez fivo varvavaxrq, tambam vavaria faz conbacxvo va tovos os Xri-polantas vas amveercacoas va Jorco, a portan-te impoffivel Va confcr\>az-fa am fegrepo. (9 caradtaz probo vo infante nao nos parrnllta^ fuppbz qua alia fiseffe eccultaz a metis Varva-velra zelacao vafte aco\xtacxmax^o,aifiporxvo^ Aburara as emenVas a correccoas va tantas Xeftemunbas oculares.

    ADmittir,pois,a fvxppoflcceo con t ra r i a^ feria arnaioz offanfa que a mamorlavo in-fante ). henr-'xqna povarla foffrai

    (5) & 5 i (DOO . . "portante "jwa autbe-iitciaaer Vlffo gue a t>ita- paffa^em nes eVella qvie Jft.?vvrartt no-J

    (61 A3u.ra.ra. Cbfon. o a ?efc. (Tonq. &e Sutin. 3rtroT>uc$ vo VifconVe. c 5 a -tar*!-n, 4?acj. jtfi.*^ fui flDeltfcare como bifroriaeo* c inconteftavel. O feu e s - '

    "otuthorioaDe como eferipto? contemporos fio infante, e e&vvcaPos fcienttfcamei-ite fcebaixo e feu-s aw.J*pvcvos.'-

  • 14

    1

    K'

    4w

    HH

    Cftas circumftaxxcxces a o fadXo va nexo fe acbaz,em nanbum autoz ccaVo, noticia va Xez flVlcofcraDo acompanbavo os vafcobrivoras vo JllaDeira, concorram povarofamanta para au-gmenta*, fenece conflrmaz, as fufpeitas qxxe ve ba muito nutrimos fobre a nao ayiftancla ve tal companbeiro vos vafcobrivoras.

    Tianhurvi afcripXoz anXxqo mandona

  • 5

    N

    fe rivera poz axxdXoz um vos companbalros ve-Jar go, como fa DS que Alcoforavo foi. enXeur eftarxa irrafragccv almanta provavo o cafo ve JT)aobm,e o como a noticia valle troupe cee osr noffos portxxqxxcsas; porque tuvo xraffa folbaXv fe ctcba xxxirxuc'xofamerxXc zalatavo. flas aboa fe Vaffa illuftxa fanbora,como a va multas oex-t ras paffcas, foi IttDbraDa tal afcx-'xpXo nao , nao pove fez vAlcoforavo; noce paffa ve contra-feice va (Bveenavbora va iTIello; e urna ma-r frauva, e too bocal,que, f'xguranvo-fe abL fez Alcoforavo vos va axpavico ve Jorge, no anno va 142c, x^xo obftantajabl apparaceM-coforavo a referr-e a clvave vo funcbal, cu qual f em x5o8, poz corta ve 0.JT\anual, clva Va foi, como aviante fe Vera, a olluV'xz aAfia, ve Jo eco va Porros, cuja prxmaira Decava fS^ fox DaDa ac pralo anx x55z, avuVivaz vo xncerx-vlo vas m a t t a s virgens va fWavaira. a ref-peito vo qxxal nao povia Veijtaz ve fabez fe cr bouVe, ou nao; e em fixrx a fal lar pelo eftylc?^ felfeen ti fta vo prxmoravo JTlellof-J'ra miftez que jrarxclfco Alcoforavo vivaffe uns bensvu-jenXos a rmes , e que f ao cobo D'elles efera-vaffa, para que piffeffe, e pala phrafa com~t que la afta, o qxxa Voalation mfXorique confXa.

    'jPara qxxa vum lauco p'olbos es incau-tos fa vefi\\uvam,ab\ vaco corrfxontavos vois" Xyacbos parallelos. '

    'Sexto Va Cvanapbora1 f 'J)affoxxfa logo ao' l1?uncbal,porqua para zel

    'pare Vas ambarcacoens^ 'arao^como viffamos,os 'Jlbos mdxsacomoval 'vos, que a cofta;& po-"zecenvolba palla abnrxJ

    hajCXo va Ralatien fiioriqxxe* 'Os-i paffa an fute"

    a u uncbal , parca qxxa,* 'comxrxa nous bavosDtt,' fes pettes ifles eftoienV 'plus propres povxz la fu-zete ves VaiffeaujC que-' les cotes, et cette fitxxa-1

    'vanelo va agua,&u fez1 tlon leuz parolffant, a* t^t..~~ ^^ \^,^n^^e^i"ccturc ve bobonvanca^

    bes eaux et ve la beau "mofura vo Valle Dosfurf'caufe va babonvanc^ 'cbo^^afte fto muy iDo.,s^c M* hM

    /TK-

  • \

    Tfc 41

    "neo De pc\oaeceo7 vau* Vi'elle principi ct Cipa! 'pe DO zrunchol, qua arr 'brava faj .llufire; cujc^" 'primairo Altar ofarece "a ?eos fu mvxlbezCon-"f\ax-\qa Jloprigues, ma~ ' trena ple\voflffimafve-'baxjo vo oxago&, patro-cinio va San ta Cateri ~ Va JTIartyr. Contra o~>* lqua (ndeo to bem xrxfor-"mavo como coftuma)\ 'efcreveo Joceo va fiar ros form ex cal gocrv qxxa 'em fu prmeira Daca-'va coutume, prcpofant

    te pe lo valle, tras-pro-bre d y fonvez una co-'1one,iIs commancxa ' y batir la Ville ve $u\ 'charqui pevint luftr 'en peu ve texrxps, et ve la aquelle le prarnxaz autel ful offart a Dlau paz, Conftanca Rovrigua^y feus la patronaga vz~ falnta Catbexxne, contra "ce qu*a ecrt Jearx De 'arros, mo'xns bien irur

    'va va Ajia, arxteponvd *a afta funvacceo a De-* loutras Duas ^grejas," "Da xnefrna forte, befor-"ca qua DuViPe vo incerf-"plo,que elle affirxnav *zou fate axixios poz toDa* ' aJ lba . Ao qua,parac, 'implcete os bofques, q" fernpra xvalla parmani 1 car eco, vos qvxaas bo tanlpe une granDe ejuant

    "tos annos fa corteco ma1^ jpeiras, para fabricas* 'vos affxxcres*

    la fonDation De Deujaa tres eglifes a celle-cy. "Cette maprxfa me fait-

    m bouter De bambrafamerx] "qtril affirme avor DU-'re fept ans en cette ifle 'auquel femblent centr 'Dir les granDs bos qu 'y ent toujours vamaun 'qtfoy qtvon en ait cou

    tevapxx'xspluficurs an-'nees,pouz farvlr aujC~ "moulirxs ce fuera1.

    JA JUlaton Mftoriaue e topa affin: tra-puccao Pa Cpanavbora.. falfeaPa no ne-me vo ax\dtoz\

    '2\o auno pe 1675 appareceu efta mef-ma \raexva reproPU3iPa em DonVras rxo iPe ma xngles!

    flA evpenca Paella, fe neto vafcorxc eitxx-a, pele menos nao ctbona a lenDa peiflacbin

    Jilas a (tpancephora va JTlelIo, jet pea fu na ture^a eVipentemente romntica, jeu por fez perto Pe POS feculos e meio poftarxoz.

  • 17

    ao pefcobrmento paiTla,pera,e ftxlvej tre3 a poca am qua fa prttenva vaz poz fucce-DiDo o cafo va JTlacbn, af\e muito longe Pe povaz tez a honra va faz comparavoe com ce Cbronica v> Asurara, ou com ees Dacocpasr^ va Porros; a va movo algum pope ferVir pa-ra pecipir o cafo. > (Eluanto ao inepito va Valentim Jaman-vas, veva fabav-fa qxxa afta ms.ncee paffa vz~ um aggragavo va noticias varas, relatapas poz Pverfos invivlvuos, onVa a paz va Ienpcu va JWachxn figura urna Cbronica. tambarru manufcx-ipta, va Dafcobarta a Conauifta De Gxxina. poz P^uraroe\ a ce clacfcLo va Diego-pomas, qua o fxiz. fnajoz cita a zafpaito ve pcfcobrmento POS ilba* va Cabo\tarva,a on-va fa le, Job o titulo va 'Jnfulce va porto fgendp' fc)MXa infulam &e mapgyra'. o (ecjuinte-

    '5empore infantis pomini benric qxxoz-vam caravela curn tormento vDit infulam parVam quea aft )uy:ta Infulam va mavexee, quoe VocaXuz nunc porto fandto, non popu-latam! (Bftas eferiptos, guante ao ponto que nos oceupa, contx*ccvljam a lenva va iTIetcbiti Va mefma coWacqoco.

    Se algumas zancas afpac'xacs,poz Varu-tura,influram para que a lenDa pe JTla~ chin paracaeffa ao fm. JTIctjor mais Digna-pe confianza,que a Cbronica va Dgfcobarfa a Conqulfta Va Gui va Aburara, que tarrv bem fas parta va mafma coMaccoco manu-fcxxpra va $axnanVas,nao o fechamos nos.

    JDara qua o leitor pffce pevipamente apraciaz as f lagrantes contraviccoes vos tras primamos propagavoras va lenDa, fax? nanvasy&alvcco eiTlello, pames em fegutoa a coplee, na integra, va lenva Vo ms* va Va-lentim oamanvash, e^trapa Pe original arru t?4o\ e aflfXcnta na biWiotbeca part iculaz-pe S u a Jage/tabe C\-Ka\ va Portugal.

  • I *

    s*

    h

    n

    Segu a copia: "Ylb'a pe mapeyra como foy prymeira-

    mente achaDa e por quem r pe gue manay-za foy povorovas

    "Jjuum cavaWayro pe ngraterra que ar Va nema xwacbyn qxxa foy vaqxavavo poz fea pelcfto va ingra trra. ( vatarmlnou va jfe bu para efpanba. ( corrxpxou burna baxtfcboi-qxxa b& navio pe 4.0 tonees com gavia rna-teo topa fu fasenpa pentro PO navio, com-s urna fxxa mancaba a cguuns crapos, e ay f meteo cabras paroefau comaz,foy fau cour myrxbo.

  • '9

    f

    t ^ v

    /fa fy fa avia alqumas poVoxceqoas na tarra. (E tomanvo alguuns> mantornantes a vous bfrr mans comfigo fe foy pella ribeyra cima aos picos.

  • 20

  • 2\

    * t V.

    V

    rkA\

    nafta tarro am huma jrmtpa qxxe ella tinba falto aaCiuaX pof normm fandta c r u v *%, manchaba exitarrava cntremeteofe

    com feos criaPos a cortar, buum peto groffo e granpe va qua ftserom buum batel com atgu-mas afuoas pe paos caVaDos com tornos Pe pao. affi calafetavam com limas ve pePrast (F eftVerom nyffo feys mafas am aquella tazr za. (Emtccm matarom muyto pei^e e fecorom-no, a muytas aves qua cfcalaxom a fecarom. affi tomarom corchos a vrogoayros a ancha-romnos vagoa.fE com aquella paxjca [ac e oves, a affi com os bar js qua ajnpa tlnbam, a com o tragete pa tenpa ftjerom vela e partirom poz affa maz a forom Par comflgo am barbarv-a em aquella trra enpe fe parvara fau no-vio com cutres feus crtapos, e all fayrorrw em trra, e togo os catvarom os mouros. (E alies anvanvo affi vio os outros vo fau novio que eram cativos e arremeteo a elles parec-es matar (Quanvo os mouros aquallo virorru aportaromnes a perguntaromlbe a caufa va~ fu palada, pello qual aftavom efpantctPospor elles ferem topos ebriftaas, bo gual Ibes foy to-bo centavo. logo o alcaype ^y bo efcreVee fe* feu fcnbor tobo bo paffavo,cef[u Vas llryas qua acbarom como Pa caufa excon-taqlvo vafta eavalleyro yngres. (E logo x>oz elrey De'fe? foy manvavo va o levar ambe fy. (B alia bo corxtou tevo poz fau Xrxxfymam Pe guia Ibc fora acontecipo. -

    1 (E elrey va fay veenpo qtte fe nom pobia

    aproveitar be taes ylbas e farras manboxx^ o eavalleyro aelrey pom Jobam pe cabella? com o qual alia antam tinba boas pases a a-mteapcs, bo qual pefpois De fabipp ba tobo a-conte^iPo. A/ffy poz ocupcccdas como poz quar-za qua tinba naguatle tempo com elrey ba~< portugal, em maneyra quepaffou bo fayte af fy em pelonga,tjue xrxorrao o eavalleyro yn-

  • 22

    ^r'i

    U J

    r\

    gres a nom ou\>e qxxe mais fobre yffo acubxf fe.

  • 23

    povoras aquella trra com fu cc\uva9com bo qual o Jffante foy muyto lepo e contante efcreveo logo a elyey feu paDre eiue eftu-Va em farxtarem pepinpolbe mercyee ees vi-tas i Ibas para a s povoraz

  • S poz coufa alguma vaxjcarxa fau faphoh Pois urxxa vaxfxa mereja novre, cbamou

    zxa nunca fau fenbox a um inpvpuo pe eftirpe manos eleyapof""

    m Ole!lo e alvo ptsem que AuacbmjorcL-

    vxredtamenta a ilapera, ao paffo que Fernn-pes o conbus pxinrialro a porto Santo. famanbas nao vau cabo vo feuillaxhtrw na ilba pa i l lapera. 2Vefte ponto aivcio amanvas afto pe excorio, mas em contrapojV cao com illello,que,para crea* a enttPaPe in-r a l e s ^ morraz ff\ac\)\n na fX\avaira,5viasr' pepois pa morte ve Anna Pe Arfet. Alnba afftm, yernanpes pis 'e com o traquete Pa tanva fh/7 rom vela e partirom*; e (Ecdvdeo contra vxj fox voz d ofta v frica fem Velas nem zaxrxos \ (b com toas afcrxptos fe pratarxva peftruit as concorves affarepas va Asurara a VaparroS; o prlmaxro aferiptoz coevo vo befcobr'xmanto ba fdabairoc a ambos be urna fariebave e autorx-Vabe eeconbecipas pelos prxncipoees eferiptoras movamos; e com zclaqco oeo prxmeiro bos oxyxsz% o vifconpe Pe Santarem, poz mais be urna Ve^ va publico e bonrofo tejtemunbo na xntrobuc-ceeo a notas Pa Cbronica boe Dafcoberta e Cetv quifta be u\ne

    Como popera seconbecer-fe a varvobe vi urna noqoeo biftorca am faca be bocumentosr" to controverfos? Quonto a nos, paraca-nos que bem pev-xa taz ficocpo, a par te mais notave! ba lenvay como vis o fnz. fUajoz no capitulo V ba fxxa-, obra, confxbarccvcc como mytbo e o obvicio -namento como inVenqao,

    O fnz. ff\a\oz, pisenpo taz em feu pobez^ os meios va zeftxxbelecez a Verbabe Pa noc9cy^ biflorica Pe iTIacbin, e julganpo-a comprovee-Pa pela 2ela

  • 25

    *^?0i

    i U

    fuxvoz voe zelceqceo original manufcripta; fem vi-saz va qxxam alio faja, nam^ onve fe encentra. Se-xo, porem,ve quem for, ns arxtenvamos que os notaVes Pivergencas pe tovas ellas foco poz fif argumente baftante contxa o objedto Pa mefma lenpa.

    Seauinpo,gois, arlamete original manu-fcrirtce- bo fm.iUajoe, encontramos que, entra osr cfyrwiaos zefgatavos bo captivexro vaJTlarrocos^ com olagavo qxxa o infante D.Sancho va Aromo VaMou am 1416, viera um befpanbol, Jodio pe /flo-rales, que,fenjc capturoebo pelo navegante por-tugues ,Jodio &oncalves3arc0,commuxiicara a afta o pefeobrment Ven\achn. ,

    i?>efta parte a zelaqdeo va vemanves, co-mo oletor j a Peve te* obfervccvo,e muito t>tffe5 eente,mas nao menos invarofimil

    o pracifo, ao oexxtoz va lenpa, imaginar, efta captura para iufttfxeaz ofadto be taz flbe o vefcobfxmerxto vo fuceveira effaxtuavo poz por-tugueses,porque, a l i a s , elle pevera ter fxbo~> emprabenvtvo pelos compatriotas va ffloralas. ComxSubo efquacau ao mefmo autor a falta Pe motivo plaufrvel parce qxxa os portxxgxxeses po-vaffam mcequotta apoca, fem quebra be trata-POS, capturar um navio befpanbol afaejez-prefa va fu Xripo\cccao;pois que, comquanto oco bouveffe um traXvevo ve pos bevbamanta affcrrtavo com Caffella, bav ia comtubo t r e -g u a s juraPas vefve 14**, a s quoees Puraran-u^ ate vepoxs vo befcobrlmento pa/TletPera(i42o^ fenvo converfipas em trataPo pe amisccoe \o~ go que e\-Re,\ ve CccfteWa completou 14 annos: o proprio fnz. JTlaior nos p& a provoc vo que

    JOoz muito poxxco que entx> fe zefpei -taflem os troetcCbos entre os zeis vo peninfula,

    z

  • zp

    V

    <

    ^

    nexo crxvel qua os cbfxftxos, zefgcctocbos ao co-jfo ptvere DOS inflis va urna naqao inimiga, coz-te: zdffkm o zxfco ve vxrcm a ftcaz captivos vos cbrif-

    tSeos va uxrxa nacao amiga. m toas convicpes avivante qxxa o ca-

    ptura ve iTIorales fe fbrnaVa impofflvel. (Entretanto inflfte o fnz.fC\o)oz am qxxa os-portxxguesas, vanvo o noma va illacbico a urna parte va ilba va JTIapeira,reconbeceram poz af-ta fadto qua lacbin os pracavara rxo bafcobrur manto b'aqxxclla ilba.

    A 'xnvanccco byafte nema tava x-xaccffaxicL* mente urna orlqcm multo biffaranta p'aquella. que o fm.f\\a\oz \be attribue,vifto que na i lba nenbum ingles fcou qua poveffa trarxfmittiz o~ noma ve lacbin aos vafcobrivoras;nam fcpro-Vovx nunca qua aftas tiveffem arxcontravo a, xnfcripqao fcpulcbral ba fuppoftce AnrxaV'Ar-feX; a quoento a lenpa, peve notoez-fe qua, a mais? arxtiga a qxxafi um faculo poftefxoz ao Pcfcobri-mento Pa ilba poz Jareo a 'Beijccra-,vanvo tu-bo ifto logar a poper concluiz-fe qua a lanva f5-ra xnvantava exv boe Depois va tez fxvo pofto a-gi/tella loealpetPe o neme va illacbico*

    Accrafce ao qxxe levamos vito que, ce pro-va que pove vafwaz vo nema pe lacbin em fa-vor vo Pefcobrmento va iflaeeirapor um ingles,

    ^ a teco vabxl a problemtica qua nava eViVancaU a, a rxceo faz o vafajo v arlribuiz* a outros qxxe^ nao os portuguesas o vefcobpimento vaqual-t a trra.

    Coxrx affelto, os porXuguejes veparccm com urna ilba no ocearxo,b5uo a a m a loca-ipape b'cffcc i lba o nome belacbico; c,qxxa-f ixm f'aculo pepos,Vem un ef\ranqa\ro,c OL^ v e n t a pela primeira Ves uxrxa lanba, fce^anbo-a pranvaz com o befeobrimento vo ilba poxj um noma, nao perfextamexxte eguaX ao Vau=$ qualla localipape, m a s apenas toco fmlban-te quanto pracifo poera focjez perfuabix qxxa a

  • *7

    ~*ji

    corrupqao veftc noma farvira para vanomi ~ xxaz a zefariva parte Px ilba: e, ais voxivc fe-, vavusu axrx faVoz Vo vafcobr'xmcrxto ingles urra qxxeftceo qxxa tam captavo vafenfores acarfxxnos entra os efcrxptpres,qxxc nao attanvam ce quo^ oco \)o memoria ve pfue os portuguesas tivef-fam am tempe algum vcx-xominavo fOocb'xn cu, parta va ilba va qxxe fa trata.

    (Ds> bifTcriaDores e cbroniftas,que afcrava-zam em urna apoca mais projtxma ve pefcobri-mento Da fflavaira,foram: Aserrara, qua cha-mou ao zeferivo local fftachiXo.-Cocvamo fto.gue o vaxAOxrxxnou flonchrico.-a Damio va Goas^ oue o nomeoiTl achico. (9 propr'xo Valentirru xernanpes, citapo pelo fnz. fC\a)oz,comqxxanto viqa que um fflcxcbyn pofara o fau neme cqueJ-le logar ()ps que "oegoxa\antas ve \57), fa cbex-rnava Pdatfcbiaua

    \xao fa vxga que JTlacbito fox'a oeffirru afcrxpto na cbrorxxca va Asurara poz arro ve^ impranfa,poxfqua,para fa acreptar efta affax-coco vo fnz.fWa)oz, faxxa pxacifo puvipar peque nos affegurou o benpavo conpe pa Coerraipoy quanvo viffa,qxxe fe vara ao improbo traba!bo pe copixaz o covica palo feu proprio punbo,com afcrupulofo empenbo a granve PiflPtculpape ^ aflm Pe qxxe xiao puveffe fez 'poz axxalaxxez mo-vo alteroso': e vafcorxfxaz va zeVifexo feitajavif: ta vo texto orxainal\pelo lluftre pbilologo o^ fm. JofaJgrxacio ioquette.(7>

    SlcomXuvo, pofllvel que o rxome va iTla-cbtco, pofto a u r n a par te pa ilba va laDei-rpelos portugueses,tenba ve jajer ainpct-, poz muito tempe envolto no myftario; masr-fa nos lembrarmos va qxxe os portugueses cof-t umavam Par os no mes vas trras vo conti-nente ou ba fu naturoelibave aos paxyasque pefcobriam, ou os vanominavarn fagunvo os eix

    (7) Cbroriica, Pa e-fcoba-rta. a (Toiiqu-ifta. ve vdri pox Ajvira/r..-:Ji-M*i-ot*c-qdC Vo Vifcoi-ia S a t i t a r t m .

  • mu

    . &

    \

    w

    cxxnxftoencxas vo vxce? vo pefcobnmente7vo be-fembaraua,e cote vce analoga que Ibe encon-travatr com outras trras vo zexno; poper:1b -bemos ento acbou mais va urna etymologtou provavel na corrupcoeo va rnuitos nomas portu-que3es,taes como: macbeira-matta pe foyer al-zos noves, machete-viola pequea, moctyxnbP -macho peqxxano lonchiaue vxomoz pe UTUOL, farra a ve urna villa po WgarVe,proVxndoe ve^ onba faxram os porlugxxe,es>7quccnvo effaxtxxar zam o vafcobfxmerxto am qxxaftdea

    Jpaxace-nos^portantoSorgofo zeconhecez^ qua ma^nQ^oulV^Lli^^dLO eftdeo longe ve~ poperenifer corrupcoeo ve macbinbo ou mcL^ cbete; afftm como JuacHco, ou/llatfcbiquOs co-mo fe ocha xia lenpa PO ms. va Valentim yarrxam-vas,pova muito bem fez corrupcoeo ve JWoncbi-qua.

    Airxva afflm, femprova ou funvomenrer folivo am qxxa fa bofaia,quaxrx povare affxrxnaz-qxxa a vaxiomxx'xaqac va illacbico teve efte cu-, aquel le principio f

    Se fomos oprimairo a zaconbecez a Pif/i-culvove Pe proVar a PeriVacao v9aqualla no^ ma, Xambem antenvemos qxxe no livro vo fnz.fftoe )oz fa eco encentra a nacaffarxa prova rrefror gavel va qua os nomas va Jneecbxco a Arfet fe-jam p'origem inglesa.

    Se a fepxxltxxra va fupzooftac Arfet tivef-fe fxbo encontrapa na occaficeo bo pefeobrimen-to pa ilba, a noticia p-efte acbctpo teria ne-cesariamente ebegapo cea conheexmenXo Pe-topos os trtpolantes ba e\r\barcoecpeo ve Jor-co teto rapibamente, qua feria impofflvel en-cobr-fe, cafo alguem p- iffo fe lembraffe; e o acbabo teria irremffivelmente De ftcar vinca-lapo ao pefeobrimento a ilba,como oficeexom muitas outras circumftvencias, em que topos' W Como efereveu. .Hlello. 19) (Tomo ferevew. Ajvi.ra.ra/.

  • 20

    vL os autoras fdeo concorves. fVis eremos ata qxxe? alaxrx tve impoffbiipape va guarpar tal fegrepo, onacaffivave viffo xxo povia paffaz pela iva pe nanhum vos pefcobriPores,n'uma poca arru qua fa xicco povam oexnva fonbax as riValpa-ves,q\xe vepo'xs fe levantaram fobre o vescbri-ment v>aquella trro. f)a anpa um porito qxxe preciso nccob-jaz fem zepcer.

    Como poveroe e\xtenvez-fe o(ue, fa as i I has pe Porto Santo efClovairativaffem fipo vafeobar-tas entre os annos va O17 e 35x,como vis o fm. jTlajor,efenpo efle vefeobrimento tambempor-tugus; como poveroe entenver-fe, visemos, que^ va tal vafeobrimanto nos nao fxcaffe nocJceo algu-ma, eferipta ou trapcional, inpo, pelo contrario, as invicaepas veffas lhas paraz f s cartas e/trangeiras?

    O alvoroc;o qua caufou am Portugal a_, noticia PO vefeobrimento vaffas tarros am 1419 poz Jareo e Bei%airex a o afn com qxxe mtiitos paffoos va topas as claffes corraram logo a po-Voaz as novas libas, protaftam bem alto con-tra a fuppofiqoco va jex taram fivo aftas mafmas trras vefeobartas poz portugueses ou eftxarv geros ao frvido va Portugal .

    21 os antanvemos qua as xrxvicoeqoas ve tr-ras a libas occaxxicocs,bampu mal lan'c.apas^ as cartas xrxarxtimas va pocas anteriores ao befeobrimento autbentieo P'effas tr ras , rxeco-paffam ve avvicionamentos feitos poftarioz^-manta, com o fim pe augmentar am os corfbacx-marxtos gaograprxcos,com a Inviccoccco paster zces qua fe vefeobriram pepois va cowftruccceo vas referiPas ca r tas .

    oovees as peffoas,qua efHverem acoftix-m a p a s a Upar com c a r t a s mar t imas oxx^ geograpbicas, foebexrx muito bem que eftes ov-Piconamentos fdeo toco communs,que ainba boje fe praticam, fem pa pe ialfificaedo;que

  • Jo

    no *V reculo, poca eos principos oefcobrttncn^-tos carta atgunia, pooeria anca* em oa como eptoo progreffo -eftes fdtos, e que po* confquen-cia etes aeoicionamentos crctrnumcc v&ct,\-

    Mx

    topas e a carro* mc*rivwvi ^ ^ ^ - K ^ ' V " " -las apmttir-fe multas \r\ferc6e*no& efpou^oi claros, fam topava Ibes ficarem Vefftgtos va te* xam fivo accxafcarxtavas*

    Os nomas, comaxxa fa vafxgnam no portu-lano eltovo palo fnz.Pla)oz as viffarantes ti has vo grupo va i11aDeira,f&c a ma i s eVtPeute pro-va pe nao terem taes ilbas fivo inelurPas maguer la ca r ta antes ve 1420, pois quaSanvo opimas geral,tambem partilbapa pelo fnz.Jllajor,qxxa as ilbas pa JTIaDeira foram povoaDas PeptOis~ vo vafcobrlmento be Jorco (1420), claro afra qxxe a vanomxxAacao Pe Defartee^vaba na zeferibo, corto a urna POS libas, fe poperia ter flPO poy ta vepois vas outros ilbas fe acbaram poVoa-Pas;pois qua antas, tovas alias aram vafertas, a uxrxa tal vefignceqceo oco pobar'xce apro'Vaxtaz f aquella. ~

    Jee Carcpeo Steepler, no feu fEnfaio hxf-toreo fobre a oriaem e prograffps bas matbe^ maticas em Portugal.nos bax%a Ver n a nota 2Q, pag.io&Tas puvpas que elle nutria azafpai-to vas cartas e portulanos antgos, em que fe-, Disia tapam-fa erxcorxtrccvo xrxviccccpcs pe trras, cajos vcfcebrimentes fe affeitxxarocm am po-cas poftexxoxes as vcetas Pos referiPos portu-lanos*

    finalmente nota o fnr.illajor,no capitu-lo V ba fu ja xrxcntioncCba obra,taz pravom-nccV>o parto va tras feculos et epinicio va baV^ rem fPo a s libas pa JTlaPeira e porto Santo-pefeobertas em 1419 e 1420;e attrbue a J?arro$ o axxo p'effa fuppofujo, Pisenpo que efte ejfcri-ptor excepera ce autorivave vo cbronxftce Asu-

  • Jl

    rara, pe quam confaffa taz tirapo o proceffo vo vefeobrimento.

    Perpoe-nos o fnr.lajor: ba axnva oqxti um equivoco (Dproceffo vo vefeobrimento qxxe porros vis ter tirapo Pe Aburara i ova Gui- a nao o pa iTlapetra/(ftnas alem D'fto, tan-to para urna corno para outree z4aqoco,pazz zos ferViu-fe va eferiptura v Asurara e ve^ Affonfo pe (CerVeira/coufas Perramccpas. epgx papis sotos e fora p a ar^eS^STeAri&c ocu cbronica propricemente bita,porque effoe eco* tempe j a tinba PefappareciPCPoremout) apor-tante, tambem tnfunpetpa a etccufoecc pe-, que porros excebera a autoripape b'Asurara* do) farros. JD.l.,Cv.t.,cp.m.t ^urcM^a.

  • ?z

    Capitulo IIJ

    efcobrimento oa primeira ilba po arcbpelccgo DOS Actores - H 3 Z .

    R

    Js beneficios obtipospor aquellas^ qxxa tlnbam ipe peVoca a s novas ilbas corxfta* Vam )ce em C'xfboa e comeqocvarn a pxovus'xrfeus natuxaas eflvtos,pefenvolvenpo o axvoz aventu-reiro.

    Animavo poz efte refultaPo,julgou o infan-te D.fiaxxrxquc faz cbagava a occafi&o pe emprb^ per a axploracao ves moras occivax-xtoees;a,cba^ manpo o commax-xvavoz ve A\mourol,fz. Soncfic-loVelbo Cabral, anearragou-o p'efta Viagem,ie-commanvanvo-lba qua correffe fampra para o~ poenta ata bafeobriz a primeira trra que felbe Peparaffe, pa qual Valeria traser exac ta ^ela-qoeo.

    Defafaxrou o commenpapoz (Son

  • w v

    no, a par conta Da fu vcfafortunavcc a%pav\-qoeo. (Eftes pax-xavos aram as formigas,nom

  • 34

    I?

    1

    Capitulo uij toenta o infanta faycz paffaz o

    Cabo po]aVoz,- x\b~b-x&A-

    ZA

    r^ogo ees pfxmalras tentativas Pa etploracceo no ocano Atlntico, recoubeceu cr infante a neceffipctpe Pe miniftrar otos argonau-tas, que pe fuXuro foffem maupctpos em bufcape novas trras, algumas necees tbeox'xcas epratx-cas ve matbematica e navegac-ao-fe, poriffcr-, lanqou junto va fu villa os funvomentosr pe-, urna efcola que, p'abi a pouco tempe,foi conbe-cipa va maxoz parte vas noedes europeas pala vanominaqao va (Efcola va Sagras.

    ei,pertarito, 110 AlgarVa, ou antes em SCL^ gres, qua a marinba portuguesa zacabeuafxxa primeira inxclacSeo as fciencas mathemati-cas, fenpo feu inciapor o infanta ). Manrique: afflm como tombam foi vo AlgarVe que fairam os ectpitaes que prlmexro metXaram os proas' ve faxxs bailis Vaftipao Po ocaano, profere* VenPo a retina, at entelo feguipa,ee navega-^ rem Vfta PO cofta, OU am fxngravuras oeo-m a r e terra.(1)

    (l) A^arcu-a. Cbron. &x JD. e C 2 (Su-iri. cap.. ^\,i

  • ?

    A pea qua os poVos vo penin fula bifpa-nica fasam antigamente va e^tenfdeo va fri-ca para o lapo pe ful era too faifa, que julgcLr \axn faz o cabo fioiavoz o fau limite, ou nao axif-Xiz para alexrx vala xrxoxs qua ceraoes pefertosr coxrxo os va Cybia ou Vo S a b a r a , ox-xve tupo fe-neci de mingua vagxxa ou pelo ejdcefftvo cor loz. 21'efta faifa,mas garaljuppofxcao ves po-Vos peninfulares,tranflusa a iPa pe um anti-go opboxifmo qxxa Pisa: CXxxem poeffax o cooor 2tccc ou Voltctr ou noce.

    TTas o cabo 21ao bavia fPo PobrctPo pur rante o zeixiavo ve D. Affonfo tuj, fem qua o va-ticinio fe tivaffe variflcavo, a o offuftavoz pban-tafxrxa paffou antao para o cobo J?ojaPor, quc^, poz nitrito tempo,foi omaer embaraqo qxxe ve conXixxuo fe oppunha acspro)edtos vo infante para pefcobrr a Czxxin'Como paffarcmos-l Psiam es navegax-xtes,'os termos qxxe putcram xioxfos poces, a que prove te pove zefultoz ao in-fante va parvxcceo Vas noffas almas a Pos cor-pos tmbame (, arrosoanvo pozte forma,noo bavia mete va fa confcqxxiz qxxe abaxxvonaffcm teco faifas como nveterapas crneos.

    (Ds capltccstQxxe o infante expevio, levar Vam unxcamexite poz exxcarqo o occrefcentoL^ zem xrxoxs alguns conhecmentos aos vas via-gens ve favxs antecesores;mas,VoltanPo fem na-va teram vefcberto,eroxn,oirxvo aff\m,zeceboos pelo infante com tanta benpape e paciencia que, loxxga va os zeprebenvez palo mou ejeito bas fu-as Vietgens, multas vejas ota os p remiava .

    Dacorraram affxm 12 annos em tentativas infruc/tuofas para pccffaz o cabo po]avoz,vefve pa o irxfonte proveu d pevoacao pa ilba VcL^ X\avaira,atc qxxe em 14?? fe armou mais urna d) $

  • 70

    !r*~' barca, vo qual o infante peu a coepitoma ou um feu efcuvalro, poz noma Gil fcannes.Sepuiu e(te o rumo pe faus pxavacafforas a, atamorxfeebo tambem como allas,neeo paffou alem pas lbos Canarias. ,

    x (Ds pose armes pe tentativas infructferos paro paffaz o cabopo)aboz, qua menciname qxxafi tobos os autoras, a qua alguns comceam a contax va outxa vata,fljerom com qxxe mais movamos afcripXores pos&ffem am vuViva OL, Varvavaira poco vefta paffaqam,c poz iff&*> $z. rancxfco va S. texis julga qua Gil Cannas^ poffera o cobo fio)avoz am 1429, ou em X4J0 * mas Asexrara vis claramente no fau cap. Vi 11), tratanpo pa primeira Viagem pe

  • 0

    57

    contamporan aos. (Efte pefcobriPor Peu cont ao infanta De,

    qxxe,tanvo poffoevo o-cabo J?ojaPor, fe pirigrao tarro,mas qxxe, oco encentranvopeffoa algu-ma nem inpicos De baver povoctco profima, I be poreceu conveniente tragaz atqum fignoL p'ctquelle pas; e, poro prove va qua o folo nao ara xrsafquxnbo ba vagataaeo, como garalmenta fa fuppunba, Ibe aprafarxtaVa olgumas bervas que let tinba col biso.

    Qi

  • Capitulo V Defcobrimento pas Angras De Aux-

    Vos e P2 CaValles,Dct ponto vo Gali,vc porto.voCovollro,ve Cobo franco e pas'lbas v9 Arguin a pas ar^as; 1434a 1443.

    K

    ^-N infantetenpo zamunarocvo ganarofa-xrxanta il (annes,a ponte Pe o tomoz xnVe)abo~>, palos grax-xves favores qua Iba conceder,,mantou armaz um bctrmel.cujo goVerno conjlou a Afforx-fo terreno Veftxefxos Da paffagem pe bomaxxs a be cas mellos, e com eftas noticias fe Voltaram 00zai-no, ipaxace qua a efte fttio fa flcou cbamanps^ pefpe ente Angra va JuiVos. (9 infante D. Manrique, fanxpra pxafa\axan-te na fu ivao, cbaxrxou noVamente Affonfo Gorx-c;alvesj?alpaya e cox-nxrxunlcou-lbe atancoeo qxxe tinba pe o manbaz outra Ves eequellos tarros* D'alem bo fiojavoz; portante que ibe zacommarv voVa foffe o m a i s longe que povaffa,a qua am-pragaffa tova a fu Diligencia em ebegar a ter-

  • ?9

    H

    (S

    ra poVoava,b'onve povaffa trasaz algurn inpiv-PUO para Ibe ferVir pe lingua,pos qxxe,tanvo elle ancontravo no viagem pracbente zafto De bomem e De camellos, era Pe fuppoz qxxe a poVoctca:o nao foffe P'alH muito afaftapa.

    Part u, com affexto, Affox-xfo f&cnqalves Pal-boyo, a am pouco tempe poffou o coboj?ojapor e a p r a i a onpe tinba eftaPo na viagem ontccaben-% invo fexpgiz n'uma efpoecofo angra: fes abi-< lanzar farrea, parccenvo-lbc qua a tarro araplo-na,Vifpoj os coufas va forma qua o povaffa obfer Voz, fasenvo paro iffo vefex-nbarcaz pes cavallos qxxe tinba leVetPo; e,entreaanpo-os a pois briofos mancebos vo cafa vo infante D. f)cnriqcxe, set-ter fyomam a Diego topas p^lmeiPa^rPenoa-l^ qexa foffem ajcploraz o pois e que, fe povaffam ha-Ver cts maos algum inPivPuo p'aqaelles tobares, fem corraram o rnanoz zifco, o trou^effem,pois cf-fa feria, um ferVi^ o qua o infante multo agrava-caria.

    Diego v Almeiva a Ssaitoz homam fagxxiram palo maxgem va um zxo cima,mas Venpo un& poucos va negros qxxe corriom paro o mato, fo-= zom em feu faguimanto; tarnanvo,poram,os fugiti-vos ferem aponbovos no caminbo, otcolheram-fe otras va uns penevos, onva fe vafanveram vos cec^ Valleiros,fennpo-fe pe parre aparta ota que os~ rxagxos povaxam cfcapar-fe pora o interior pe far-to.VoltanDo os nof fes caval le ros para o naVio, fuxprebanvau-os a noute no caminbo, va forma*-, qua f poperam alcanqaz a praia na mocoruga-pa vo Pa feguinte. Affonfe on$alves aalpayou repetiu eta corrarxo,mos nexo Xanvo povivo^ obter melbor refultaPo, vifpunba-fe a abonvonaz o porto, quanvo Viu am urna corda p'areia gran pe mult&o Pe lobos marinbos; fes ma ta r rnui-tos P'elles para Ibe aproVextaz os palles,qxxe Os. rom eftimapas rxo zaino, a vafafarranvo p'aguel-la angra,, qua vanominou va (favalles, feguitu para o ful ata ponta pa (bale, noma qua afta

  • 40

    navegante Ibe po poz ter all encontraba una, pepra qua a carta pijTancia Ibe parecer urna gala* JJalpaya Voltea a Coges fexrx taz logravo fobez fe o gente p'aquella ultima trra era gen-to ou meurfca.

    Seguiu-fe a vafgxaqova cxpcbicaovz--, Tnger em 1477, o fallecmento p^el-jvei D. l/u-arte em 143 8, e algumas pif/ecoes polticas^ acontecimentos que motivaram a irxterxupcfiuo vos Defcobrimentos at 1440. (Bm 1441, manDou o infante armax be no-vo um pequeo navio, cujo governo peu a wn-tcto encalves, com o encargo De te cto p>ort pos lobos marinbos faser previ mente pe peL~ les e p'aseite.

    Genpo efte capito cbeget>o equalle poz to,peu-fe preffaom fajcz fu carga, e,fallan-PO com Affpnfo uth erres e com outros fevxs*' companberos,pffe-lbes,que teupo o infante, tonto pefejo pe obter algum inpigena D'aquel-las trras, multo affignalapo e retribupo feria o frvido pe Ibe levarem p'alli algum mPivipu*} pois que fabia fer coufa palo qual o infante ti-nba feite multas pligencias m a s fampxa fam~ zafultavo. Coxrxbmavo o plax-xo, faiu Anto (Sen-calves rrefjfa mafmo noute am trra, com noVa componbexros9e opprabanvau um mouroauma moura negra, qua troupe pora borpo.

    A efte tempe, cbegava mvxma caravella cqualla porto tluno Srfto,cavalleiro Pacafa Vo infanta D. hexrriqua, com orpem pe paffaz o ponta pa ale e traser 00 zexno algum ir\b~ vipuo P'ctqu^Uas trras; m a s fabenpo que alli bavia gente am qua (a poveffe fasez presoe,corrv binou-fa com Antoeo onc^ alves e oxrxbos fiseraw ama'nova fortiPa, que foi corooeboc pelos tne-Ibores zefultavos. ST\*efta Piligencia confegui-rom apresan alguns naturcces,e entre eilesr um mouro que pareci fez feu cbefe.ou pef~ foa pe certa vifnajdco. por efte feo2\uno rif-

  • 41

    a^s

    sii 6

    ^ !

    teto ormou cavalleiro a Antao 6ongalves,fen-vo efte o prlmeiro inpivipuo que,n'aquella5 tur?-ras,foi feito cavalleiro; em memoria bo qua, fe-, ftcou cbamanvo equalla fitiaporto bo_ (Caval-leiro.

    Anto encalves Voltou para PortugaL com a fu presa, e 5luno brifto fegxxiu a eum-pr'xz feu regiment: paffou o porto pa al e ebe ganpo a cabo firanco faxex em trra, mas, neto popenpo faser nenbumapresa, Voltou p a r a * reino.

    o n'effax poca que o infante D.hanrxque anViou urna ambai%ccba ao Santo Pocpre, fotH-ctanpo pora a cerdee peftes zainos o voaq&&~' perpetuo pe topas as trras qxxe os portugxxejes pefcobriffem no cofta P* frica, voaqoco qxxa o pa-pa coucepeu poz urna bulla com rnuitos priVe-gosi1'

    SMcolauV eonceveu o el-Kex D. Affonfo em 145o a proprePape petoPos os territorios que e-infante D.oenrique bavia Pefcoberto. fte mafmo Papa eattjlcou a fu ontarloz peterrnnacao em 14JU, concepenpo atopos os res pe Portugal, fuc-cafforas pe D. Affonfo V, o Pireito a topas as cores quiftas P* frica. Calixto 11) betarminou qua f os res Pe Portugal pobeffem ir pefcobrr turras nec-, cofta occpental P frico. *'

    Xfto IV coxrflrxrxou as bullas pe feus anta-cafforas a coxicaveu o corda pe Portugal topas os trras que fe Pefcobriffem pefpe os cabos Zleo e_ jfejapor at ds Jupase

    5enpo aquelle mouro Piftincto,que Anto otKjalves tomara no porto POS Cobos martibos, pepipo que o levaffem para a fu trra, pa ra^ fe remir poz 5 ouo mouros captivos, e vexibo An-tSeo encalves qua n'ifto fasia maxoz'farviqo ao*

    i> A^wuwa.Cbron. oet ID. i . oz Sain.cap.XV Jarros . Otcotfu, \. Civ. t. cap Vi). CuaPro elemei-i&u- Pa. *eUaoc.s polticas e piploroocHcct Ac. pelo Vifconde *e

    Sftntatrem, Somos Vitt) e X-(J) horre, Po Sombo. Vi&e macos das bulla* Vtni a Ti -jc\t a. 21*4/ - jeVmi a 2T V-X/V a31Tio-XXXVa^*a4. ^ ' ' 7 ' rr

  • 42

    m infante, zaquarau-lbe poz iffo Xxcencpe para voltar d frica com o xrxQsxrQMamqaque o infante^ concaz>eu,com a zecomrnenbacdco be inpagav quanto pobeffefnceo f p'aquellas terrees, mees? tambem pas Jnpias e bas terrees voprefta 7oa

    Saux,portante, Antao

  • 43

    U

    3

    &

    Capitulo Vi

    Defcbfxmero va ilba DeS.iTli-guel-i444,-e PO golfo Pe encale* ba intra-i445.

    jnpo fuaiboum efcroVe pa pdVo-OCOLO qxxe oncalo Velbo Cabra! affentra ncu ilba Pe 5antaiTlara,e onvanvo ce caco pelo~ mais alto ve urna ferra que fica parce o la>o em 1444 -, efte pefcobritneri-to, largou pa ilba pe Sania filara no zumo 00 norte, e foi aobar-fe em frente va terra,que pro-eurava,a o pe mao bo mefmo anrxo, venomi-xxanbo-a ilba be S.iliguel,por fez afta obla bo fxxa apparicao^

    (1) Ctxrtbivo Cuftano. Viba Po JnfanU D./jenrique. CV.utj.

    S K

  • (Pr

    oralo Velbo Cabral tomou noticia Pa trra,e,vanvo xalcecceo ve tuvo ao infante,zeca-bau em galarpoto ce coepitania ve mais aquel-la ilba, a qual tratou ce poVoaz no anrxo fe quinte.

    rr Se cufta a coxrxprebenvez aue foffe pre-cifo a Cabral fajez quatro viagens p a r a pef-cobrU a s ilbas pe S a n t a JTiara e S.iTlguel, no lapfo Pe 12 annos, forqofo fe torna apmitUr qxxe afta focfto efclue tova a probablipage ve fe haVer Verifxcavo a fuppoflcco vo fnz.JYla}Oz, fobre jdterem (IPO befcobertas eftas trras, e_ tambeni poz portugueses. Sed a prccifo qu ve toes ilbas nao ficaffe noticia ou trat>(ja-> alguma em Portugal paro fe justificar o fa-cho ve terem reftjtpo tanto tempe a fererrx en-contrabas poz Cabral; pofque,nato crivel~ que, fe \e tWeffem fivo pefcobertas voz portu-gueses, efto noticia eftVeffe cquelle tempe ve tobo a p a g a P a entre a poplamete martima Pa cofta pe Portugal.

    Cfabipo que, tanto em Portugal como-am qualquer outro pas ee urna granpe cofta martima, a ar te Pe navegar fe conferece co-mo que Vinculado ecos pdVos ba mefmoe cof-ta, paffanvo ve poes afllbos vurante multas geroqpes; e qua, confaquanternente,atroex>xc^oo be acontecimientos notaVes tranfmittlba par los Velbos aos nVos marinbeUos, como par-te Pa fxxa inftrueco, ou contaba pela mece a feus fllbos no lar Da familia*

    V coftvxme ba relatar ctos mais no\>os as proprios facanbas, a multas Veses os bifto-zias que )cc feus avds Ibe corxtoram, e teco ge-ralmente ufapo entre os pVos ba peninfulo^ fano bo Europa, qua zaxo fe encentra urru^ palbero Pa cofta, ou urna cboupcertoc bo cam-po onbe as cranlas fe nao agrupem, logo~t ao anoutecer, em verrebz bo moee ou bo aVa (1) Coreeino. ^iftoria dnfu lana . Civ.i. cap .

  • 4 *

    V&

    finbo.Daro ouVirem9com abfxxrbas epbantafti-cas biftorias,mutos coritos qxxe, como pergoe^ mxrxbos ocntigos,fajenr\ parta Pa biftorio Verte bexra va propria familia.

    Cabral, ou o feu piloto Diego pe SenilL, ou Pe SeVll, PeVe neceffaramente ter procxxr zoevo entre eftes poVos os trpelantes para efcolbpos entre a gente vo campo. Jpofto ifter^ cxxfta a crer que fe nexo acbaffa,entre os mee-rinbeiros com quem Cabral fes a fu prxmal-za Viagem,um faquaz,qua Ibe tranfmttffe, vagamente que foffe,a noticia ve \e taz bav-po outro vefeobrimento vaquellas trros,fan-Po-lbe precifo empreberxvex fequnvcc Viagem* pora pefcobrr a ilba pe Santa filarla, aff'xm como Ibe acoxxteccu com a ilba pe S.JTIguel.

    Pois ferd criVel qxxe,tenvo ce noticia vo^ tontos outros facetes, relativamente mex-xos Im-portantes, ebegapo at nos, a t raVes be multes jecutos e em conviqoes mais pifficeis, f o baf-cobrimento Pe u r n a t r ra fronteira a P o r t u -gal e effeituovo poz portuguejes fe olvipaffe Pe topo em menos ve um fcula, como fe a \m-menfvoeve vos tempes Ibe tVeffe faite peeffaz poz c ima oe efpornoe vo efquaclmen^o^i

    O neme Pe S a n Jorso.com qxxe fe Pefi-g n a u r n a p a s i lbas Po Atlntico no cccrtOL^ cataln be xJ?5, ctapa pelo fnx.Sfloepx no cap. jexV bo feu livro, 5be life_&c., que poveroe procaz, fe rxeo que tal Invlccupo fora a l l U inferiba muito tempe Pepos pe xJjff 6qxxam nos affegura que afta Pata nao foffe collo-coebee tv aque l l a c a r t a para Pefignar flnu-plefmente o com.eqo be urna obrafonbe fue-ceffivamente fe feffem \arxqax-xvo tovos es bef-cobrimentes que pe futuro fe fijeffem f

    O proprlo eyteeme p aquel las cartas Os

  • 46 rpr

    % ^

    3&

    A

    riginaes,feito boje poz vo,fenbocvores peritos^ na efpecialipape, feria infructfero parapro-"vaz o contraro P'efta opiniao;mas,quonbo-mefmo fe zeconbeceffe nao tez baVjpo mej^as cartas xnferc^Ses posteriores fu conftruc-cco, como popera affaguraz-fe que toes car-tas oco tenbamfxbo ejecutabas no feculo-^ immepato quelle pa era,qxxe mellas fe peflgna

    Pois rxoco poperiam aquel las cortas tez fxbo copiapas e zeformovas,bexr\ ou nxa\,ncL parte qxxe bis zefpexto ees libas vos Azores e-, HaPeira,conferVanPo-fe-lbes comtuvo os no* mes ve feus autores e oes patas* primitivas? A cempoxaqdeo ve algumas pas multas eo-

  • 47

    y

    &.

    grapbica mais occiDeiital;nioftranDo,affim-> tanto a Deforientopa v'xfpoficcco p'eftas ilbas, corno os feus v>xfporatabostomanbos,qxxa toes xxrvicaces ndeo merecem mais cenfionqo bo qxxe as multas ilbas femeapas oo acctfe pelo oceoeno atlntico nos cartos ontigocs^ at ees fuppoftos coftets occiventoes pa Jn -pa(Catbal),cuja ejccefflva proximipape pa uropa os geograpbos antigos fuppunbam.

    ^ntenvemos,portante, que os ilbas pe-fenbaPas as cartas em queftdee pevem ni-camente inpicar a crenco onfxga e confufa* va e%xftencla va ilbas no atlantico.taes como a S. dranveea ilba ncobertrt.a Antilba

  • %

    1/1

    Capitulo Vij Defcobrimento pe Cabo VerPe

    e eeconbecimeuto pe alguns pon-tos pa cofta P1 frica-1445.

    , -orxqorota7um vos eftrangeiros*' que,attrabiPos pela fama vos vefcobrixrxanto^ portugueses,Vera a Portugal,obteve ppx axx'Z, Xempo licencia PO infante pora 1% com iI fau-nas e outros navegantes e &ume. Cbeganps-d ilba Pas (Sarcos fljeram preja ve mxxltosr' npgenas, paffaram pepos d ilba Pe 'hivex^ onve opprebenveram mais alguns, foram ou cabo jaraneo e voltaraxrx o agos;abi veu o-infante o grauve cceVolleiro ao ccepitco Can-qorote.

    (Em 144^ foexu oncalo va Cintra pozca-pitlo pe u r n a caravella,com orfcem vo infan-te para ir Prec/tamente d (Sume; mas poffon-vo poz cabo firanco pcterminou ir a s ilbas vAr-gurm, e comquanto os componbelros Ibe con-frariaffem o pefejo,ndo poveram fosez corrw que elle feguiffe,cpmo Ibe cumpra, a fu der-rota ate Suina. Drgu-fe,portanto,a umovas ilbas, mastanvo fivo apercebfco pelos natura^ paffou a outra onve Ibe fucceveu o mefmo; e

    ./ \

  • 49 &

    \ 7*1

    *A

    inpopo^flm p a r a a i lba pe 21aar metteu-fe n'vim e|tero, onpe ficou em facco quanvo Va-jou a rnare, ve manexra qxxe, fenvo otaccCbo pelos inPgenas em numero Pe bujex-xtos, fuceuwx-biu na plela com mais fete componbeiros.

    jpox efte tempe reconbecia 21 uno 'ftrifto a cofta P' frica, vafva cabo franco ataiPalmca.

    iDnte as, a qxxem qxxcefx tovos os bifto-rccpores, feguinpo fiarnos, cbamom Dlrixj $er-nanPes,tambem bavia obtipo po infante ) f)enriaue Yxcenqa poeroe iz em urna corocvel-la e (Suine* fte navegante/ foi, com effeit&z ve m a r em fra,e, fem tez tocavo em porxto-algum pos que anteriormente tlnbam fibp-^ VefcobertoscorrQ>u oeo longo vo cofta b 6uine, at qu,c foi v/to Pe t r ra pelos negros, qvxe-, maravilbapos Po oefpedtova caraVella,cou-fa para ellas mui eftranba, fe metteram a l -guns nfum pequeo batel,pora irem Vazve pez-te o que ferio aquel le objecflro que tanto escita-Va a fu aDmrac/OO, m a s aproximanpo-fe Pa caravel la e Pi'Vfanpo que Dentro la gen-te, pujeram-fe em precipitaba fuga. Seguiu affm iPnis jOias farrxpre perto voe cofta,ate, ebegeex a u m granpe cabo,cto qual,pelo vi-$ofo arVorePo qtte oftentctva, peu o Cabo Ver&e: befembarcou em u r n a l flcaVa perto, e fasenpo feu zefrefco%Vo za o zaino trasenpe quatro negros b'ocqxxl-l a s pa ragens .

    . rancifeo pe S. uis fXu o Vefeobri-mento pe Cabo Verpe em 1443 ou 1444, porque, ndeo eftanbo a inpa publ ca la a Cbronica^ b'Ajurara eco tempe em que efte illuftrc ef* criptor compoj o feu Jnbice Chronoloaic&-as tiaVe^cxcges portuguesas-teve De je guiar pelas faifas Iftelctcoas p Ccxfrcxmofto.quc, em tre outros erro*, commetteu o ba Piser qxxe ef-te cabo tinba fibo pefeoberto um anno antes* va fu primeira Viaqeiri, que elle Ps ter fe-

    -xomecX ?a que tou pet

    5

  • 5o

    to em H45, fl f Por multo tempo fe julgou que a s u e l a *

    cees De Capamofto, eferiptas em Vicenta em, t'5o7,eram o primelro eferipto qxxe fe oceupatia vos pefeobrimentos portuguesas n a coda p'A. frica; m a s a appariqcco va Cbronica p'Asura-ra peftruiu efta fuppofxcJao e zevujiu a s xrxeru-tirofas afferqoes p^aquclle outoz a confivera coco qxxe merecem.

    A Cbronica p* Asurara pefappareceu PO reino pouco tempo Pepois Pe te* fivo efcrivtaxo-mo \e viffemos9 e f em \$7 que o illufrre fer-PinanP tenis encontreu urna copia na biblo-tbeca pe paris, que foi pcxpa d lu^pelas bMlofiXr olas poconpe pa Correira e be vifampe *pe^ Santarem.

    ntretanto a s ivelcKjoes pe CaPaniofre forom tipas poxmuxto tempe como Verpaoei-ras, e os autores, que poz ellas efereveram fo-bre os Pefeobrimentos pa cofta v frico, aff\~ gnaram-lbes PifTepentes Datas,porque em. ves be eftrella que os gxxiaffe, f encorxtrar zoem a lus Pe um fogo fatuo que os lancou~ em caminbo erra&o*

    Jet entelo mutos navegantes,algn; bem conbecipos pelos feus pejeobrim entes, cor-riam a cofta b*frica, para oeffenteerem tra-to pe mercaporia com os inpigencts; ebegan-po a cincoenta e t an tas , a s embarcoeedas que no anrxo ve 1446 fxxlcaram o mar penomino-Po, pouco antes, tenebrofo.

  • ^

    % JES Capitulo V i i j

    Defcobrimento Pos ros Senegal e 5abite,-i446 a 1448.

    cctpitao Connotte a alguns ar-xrxobores v^tagos pepiram 00 infante lcen^a para remd &u\ni,a (enpo-lbes conceptea, tra-tararn pe arrnaz 14 caraVellas e pe as provea pe topo o neeeffario pora afta emprefo. Axoba agofto Pe 1446 falram ve tagos eftves caraVellas fenpo feus capit&es Soero pa Coflra, Alvaro pe-^retas, ornes Pires, Jloprgo $annes va 0ravof fos, il annes, (Sftevao Aflon(b,Pallen

  • qua faltavam. Cbegasos a afta xlboe encor t raram quatro caravellas qxxe ja all os etoe-raVam,ereunnpo Langarote VCXAOVO oconfa-Ibe fot refolvipo irem afaltar a ilba pe (oivex-* o que fseram com boa fortuna primeira e fe-gunpa ves, aprebenpenpo pepois pe um peque-no combate uns $7 naturaes. foram vepoxsa dir e axnva abi puperam tomax mais al-gum efcravos.

    Cancarote fes fcViPir a presa,epoz ejtou occafideo alguns capitdes,temenPO qvte o in-vern os furprebenpeffe n'cxquellas peque-as e frocas embarcoecoes,mamfejTaram-< o pefejo pe Voltar ao reino; m a s ornes Pires, capltcxo ve urna Pas embarcado es, que era efforcapo e pe granpe faber,por tal guifafallou aos capitaes pas outras caravellas,queXon-

    fxrote, Alvaro De reitas, AoDrigocuines pe* ravaffos, Courenqo Dias e Vicente Das o fe-gxxiram em procura vo ro lile, corren PO es-xrxoxs companbaizos Vana fortuna.1

    ntretanto Alvaroremaupes,que

  • 53

    % i

    &*

    poj o nome va cabo bos Ncftros.poz tez all en-contrapo uns troncos Pe palmeiras feccos a vzf pipos como mofaros.

    31uno Tbrlftdee paffou 6o legoas alem pe Cabo Verpe e entrou em um granpe rio, onPe_ lonqou ancora*

    3UPO pepois iruma la\xcba9oom 20 boz mens pelo rio cimo, arxcontrou xJ almapias com uns 80 ncgx'os qua,Vanve os portxxgxxesas, fa afaftaram Pffmulapamente em PVerfas Pireccydes, m a s logo qua puPeram, atacaram a lancha e, pelejanpo coxrx a r m a s berVapa% caufaram tanto bomno o 21uno Brftcto e oes feus qxxe, ocbanvo-fe mol ferpos qxxafx topos-os que x-xceo tlnbam fivo mortos,Voltaram ao-navio, onpe foram morrez ncluinPo o capitSc.

    V efcrvao PO navio e quatro mocos,que afcaporam o afta catoftropbe, o cufto troujce-ram a Portugal a emvarcacoco,banbo 00 tru-fante o noticio vo pefaftre.

    Alvaro xemanves tornou ee frica, foi Di-reito a Cabo Verp, tocou em cobo bos Mctftr# e pefcobriu o rio oablte,ou pe JLagos, onpe Ibe faram ao encontr 5 olnxav>ios pe negros ar-zemeffanvo fuas flecbas berVabas,umo bos qxxoes olconcou o captcto e o feriu;mas noce bouVe maior coxifequex-xcia p'efre jermento,por fejter logo tratapo com trictga, que poz praS^cn-qoco levara vo reino. Continuou afxxaViagam, e a 110 legoas pe Cabo Verbe tentou faitea em urna ponto p 'areia , que fca junto p 'uma-^ enfeaDa,mas como os negros Ibe PefenDe-r zam a fapa em trra, Voltou ao reino onvc~ xecabau 200 pobras pe premio9vovos pelosa infantes jQpePro e 0 senrigue.

    per efte tempo Cfomesvires^oao cex*r-nanvas, Antdee (Sonqalves,$ernanbo Affbnfo e dallarte, fubpito vinbemarquas, foram o fri-ca para fcverfosfms. j?allarte,porem,ia com varnanbo Affonfo propoz um tratapo ba fegur

  • xonqa ao zc\ pe Cabo Verp&. Cbegaupo all foi recebipo com muita curiofxbabe poz parte Pos naturaas; mas eftasma aufencia pe um qxxe^ entre elles parada taz certa autorteape e qua tinba bobo feguro aos portuguejes,ormoroum-Ibes urna cilaPa prenpenpo o copitoo fallar-te e os qua tubam PO a trra coxxx elle,algutis bos quoees forom mortos, fegunpo otefVemunbo pe um p'aquelles que, pora efcccpaz,tcve be fugiz o nabo para o navio.

    $erx-xanvo Affonfo9n5eo tenvo outro batel em quapubcffa ir otarra nem pobenvo Id ebe-gar a embarcando, entenveu peVer voltar ao reino.

  • m

    55

    S*i Capitulo Vi n i

    Defcobrirrxantovos ilbas darcaira a va S/Jorge,provavelmente em 1449-

    1 ^fulga-fe que em 1449 f^ "csefcobrit^ a ilba 5ercera por ptlgencias po infante 0 foenzlqxxeixrxas noce fe {bebe 00 cexto o nome vo pefcobri&or.e mefmo e f poz con)acturas que fe fl-pa xv efte anno a poca PO feu pefcobri ment; e,porem,poffivel que tenba fiPo feuttj-cobrlboz 1occo Vaj Corte ivealpanpo-fe a jba^ o nome be &ercera,(pepois Pe ter tipo o pejefus Cbrifto),por fez a terceira no orpem POS vefco* bfxmerxtos POS ilbas p\xquelle arcbipelago.

    ~f acorn pe J?ruges,caValleiro flamengo, foi em 1450 o feu primero capiteo ponatario.

    5>e(te mefmo anuo fe vlstex fivovefco-berta a ilba pe S, "Jorge pelo capitdo pdnata-ro pa ilba Gerceira. Quanto d s outras ilbas D'efte orcbipe-laao nao fe fabe oto certo a poca Pos feus fcj-cobri mentes, nem qudes foffem os pefcebrDores.

    11114 5g zecevo-fe exrx Portugal a bulla, ll) Antonio perrera, ^iftora enerale oe Ict* Jtiiaa occioentalea. Civ.ivDec.L, Cote-u/.

    Cor&airo.^iVorla 3nfulana. iv. vi.. Cap.j. Canoi^o Cufttano. Vida, do X . ^ enrique Civ. V.

  • em que Pie \) conflrmava a egreja De J?elen manpasa conftruiz na precia vo ivaftello p< lo infante 0antarein: (QvuXVro elementa* a .telaces aoricaa e Ovplomccf

    cas at portvKjai,Ar. Vot. X-Archivo c. orre *>o Bombo. a i x a Vtj Da coll. efpecial.

    fS^

    , ^7

    ^

  • 7

    Capitulo X

    JDefcobrmento Pas ilbas ve Ca* bo Veroe,e fallec ment PO infan-te D. oenrique-1460.

    utonio pe 21clli,cavaIIeiro geno? Ves ao ferv*xqo ve Portugal,Pefcobriu nos pri-mexros pas pe mao pe 1460 tres ilbas PO a v cbpelago pe Cabo Verse, fenpo a ilba be flalo* ou irlavas,a ilba va S. 5bago, e a ilbafco 5"ogq oupeS.Hppe .As outras ilbas vefte arobipe-lago foram vefcobartos rnals torva poz uns*~~ cx*iavos vo infante 0 ernanPo.(l)

    >iffemos jet que Cobomofto eferevera a relajlo POS feus pretenpipos pefeobrimentos^ eqvie afta rela^do f3ra publicapa em Vicenta no anuo Pe i5o7. (tas relexces peveram a re-putando pe VerfcaPeiras, em que foram tibas poz muito tempo, ce pefappar *e$.

  • 5S

    9L

    v& Oefcoberta e Cbnquifta se &u\ne compos-ta poz Asurara. Damicee ve oes foi wm vos* autores que, pefconbecenpo a exigencia P'efta (Cbronica, relatou o pefcobrimento bas ilbas pe Cabo Verpe tal como Coevamofto o Imaginara.

    Cm 1812 forom a s zeloQoes ve Ccvpamof-to pxxblicoevas pela Acapemta Keal pasScierv cias, n a Collecceo pe noticias p a r a a 6ifV.-ria e eoQrapbia pas rxocees ultramarinas. precepipa* pe um prefacio, onpe uxrx TiTuftre. acapemico a s conf\ve\*ou como vocxxmento er fumma autorvave.

    z.lfrarxdfco veS.Cuis tambem poz alias efcraveu,no feu Jnpice Cbronologico. o vefco-brment pas ilbas pe Cabo VerPe e ve p a r t e ba cofta P' Afxica.

    Coxicebe-fe querxajo popenpo ter eftes au-tores, 110 tempo em que efcreVeram,corxbecx-xrxenfo vo Cbx'oxxico vAjurara,poz fe iqrxo- zaz a inpa a fu exlftencia,forQofo Ibes foffe o referrem-fe nos feus eferiptos a s zeloces*-pe Capamoftotmas eflas,e outras cxbeeqoes pe eferptores autorifapos,con|erVaram

  • 5g

    %

    qxxexrx Asurara novo ocbou qua contar. C', porm,predfo notar qxxe EHrabofcbi e

    Bramusxo, publicanpo eftas zalacdas am x55o, Ibe fubftitulram as Patas pe 144? e 1446,em que Cobomofto vis tez felto as fuas viagens,pe!as pe 1455 e X45b:mas anPa mefmo que queira-ntos par crepito a quoefquaz p'eftas patas,o5 pocos D'alguns pefeobrimentos anteriormen-te feitos, que CaPamofto zafara d pata Pas fuej Viagens, fdo por talfozma pefecncertapas que, qxxez fe ocr