1. TEMA 5OS GRANDES REINOS PENINSULARES2 ESO

2. INTRODUCIN Ao longo dos sculos XII e XIIIconsolidronse oscatro reinoscristins daPennsula Ibrica:Portugal, Castela e Len, Navarra e aCoroa de Aragn. A expansin militar fortaleceu os dousgrandes Estados da Pennsula: A Coroade Castela e a Coroa de Aragn. En Castela a economa baseouse nagandara da l e no predominio socialda nobreza. Na Coroa de Aragn desenvolveuse ocomercio mediterrneo e xurdiu unhapoderosa burguesa. Na segunda metade do sculo XIV, acrise econmica e social que afectoua toda Europa acadou tamn os reinoshispnicos. 3. 1A CONSOLIDACIN DOS REINOS HISPNICOSEntre os sculos XII e XIII, os diversos estados cristins peninsularesconsolidaron as sas dinastas reais, que fixeran hereditario o cargo. 4. A COROA DE CASTELA Fernando I, primeiro rei deCastela, uniu o seu reino aode Len no ano 1038:primeira unificacin reinode Castela e Len. A mediados do XII vlvensea separar en dous reinosindependentes por motivoshereditarios. No 1230, con Fernando III,realzase a reunificacindefinitiva. Nace a Coroa eCastela 5. O REINO DE PORTUGAL Portugal foi un condado do reino de Castela e Len. Independizouse en 1128 ao proclamarse rei o conde Afonso Enrquez,Afonso I de Portugal. Avanzou cara o sur de xeito independente. 6. O REINO DE PAMPLONA A fins do sculo XI incorporado ao reino de Aragn. No 1134 (sc. XII), os pamploneses sepranse de Aragn, e o Reino dePamplona volve a ser un Estado independente. Quedou encaixado entre os reinos de Aragn e Castela e non se puidoexpandir. Con Sancho VI o sabio (1162) cambia de nome, convertndose no Reinode Navarra. 7. A COROA DE ARAGN Formouse no ano 1137 co matrimonio entre a Petronila de Aragn e o conde RamnBerenguer IV de Barcelona. O primeiro rei da nova coroa foi Alfonso II. A Coroa de Aragn inclua o reino de Aragn, os condados catalns e os condadosde Occitania (Francia). No sculo XIII, a Coroa de Aragn perdeu a maiora das posesins francesas e freoua sa expansin cara o norte. Xaime I dirixiu a expansin cara o sur e poloMediterrneo. 8. 2A GRANDE EXPANSIN DO SCULO XIII 9. O AVANCE CARA O SUR Durante o sculo XIII, despois dabatalla das Navas de Tolosa(1212) que puxo fin ao imperioalmohade, os reinos cristinsiniciaron unha gran expansinmilitar cara o sur. Portugal finalizou a sa expansin coa conquista de Faro o ano 1249. O reino de Len ocupou Estremadura (1230) e, despois da unin con Castela, o val do Guadalquivir (Fernando III) e, mis adiante, Cdiz e Murcia (Alfonso X o sabio). A Coroa de Aragn, co rei Xaime I, conquistou Valencia (1238) e as Illas Baleares (1287). Al-Andalus quedou reducido aoreino de Granada, independenteata o sculo XV. 10. OCUPACIN E REPOBOACIN A repoboacin das terra conquistadas seguiudous camios diferentes: Nas terras conquistadas por Castela: Os poboadores musulmns fuxironou foron expulsados. O territorio foirepartido(repartimientos)engrandeslatifundios aos nobres e ordesmilitaresque axudarannascampaas, creando grandes pastospara o gando ovino A repoboacin fxose con leoneses,castelns e vascos. Nas zonas ocupadas pola Coroa de Aragn foi semellante, pero: Os musulmns puideron consevar asa relixin e as sas leis(mudxares) e quedaron comoservos de nobres e clrigos. A repoboacin das Baleares fxosecon catalns e a de Valencia conaragoneses e catalns. 11. EVOLUCIN 12. 3 AS INSTITUCINS DE GOBERNOOs tres grandes reinos peninsulares (Castela, Navarra e a Coroa de Aragn)rexanse por tres institucins de goberno: a monarqua, as Cortes e osmunicipios.Diferenzas:Tanto o Reino de Castela como o de Navarra eran un nico Estado, cunhasnicas Cortes e unha nica lei.A Coroa de Aragn era unha asociacin de Estados (Aragn, Catalua eValencia) cada un dos cales tia leis e Cortes propias, pero baixa a autoridadedun mesmo monarca. 13. MONARQUA: Na Coroa de Castela tia extensos poderes e na deAragn o monarca segua unha tradicin pactista: o rei debacomprometerse a respectar as institucins, leis e costumes dos tresEstados asociados. CORTES: En Castela non podan lexislar, tian funcin consultiva. Xurdiron doConsello Real. Na Coroa de Aragn deba contar con ellas para gobernar (pactismo).Non poda establecer novos impostos nin leis sen a sa aprobacin.Cada reino tia as sas Cortes. En Catalua crase no sculo XIV aDiputacin del General ou Generalitat. MUNICIPIOS: Na Coroa de Castela os concellos (concejos, reunin abertad dosvecios) foron substitudos polos cabidos (cabildos) baixo o control danobreza. Na Coroa de Aragn, o desenvolvemento comercial e artesn deullemoito poder burguesa. Na cidade de Barcelona haba cincoconsellerios elixidos polo Consello do Cento (Consell de Cent) que era ainstitucin de goberno municipal. 14. 4A COROA DE CASTELA: ECONOMA E SOCIEDADE 15. A maiora da poboacin en Casteladedicbase agricultura: cultivo decereais, vio e aceite. A gandara ovina, productora de ladestinada exportacin, eraapredominante. Para defender os interesesdos propietarios dos rabaos (nobreza,monarca)creouseoHonrado Concejo de la Mesta (1273) porAlfonso X. A meirande parte da la exportbase aFlandres (a cidades como Bruxes). O comercio concentrbase en Burgosdesde onde se embarcaba cara a Flandresnos portos do Cantbrico.Para estecomercio xudiron mercados e feiras como ade Medina del Campo. A Reconquista supuxo que os reis llescondeceran enormes extensins de terrasaos nobres, ordes militares e Igrexa,que se volveron moi poderosos e lograron,en ocasins, impoerse ao rei. A nobreza opxose s manufacturastxtiles da la porque prefera osbeneficios rpidos da exportacin. Poriso, en Castela non se desenvolveu unhaburguesa forte. 16. 5A COROA DE ARAGN: ECONOMA E SOCIEDADE 17. ECONOMA DIVERSIFICADA. RUTAS COMERCIAIS Na economa da Coroa de Aragn predominaba a agricultura, como nashortas valencianas, e a gandara. Nas cidades desenvolvronse actividades artesanais e as manufacturas(txtil, metalrxica, construcin naval) estimuladas polo comercio martimo. Entre os sculos XIII e XV desenvolveuse un florecente comercio exteriorpolo Mar Mediterrneo e cara a Flandres. As rutas dirixanse a Sardea, Sicilia, Mar Exeo, Imperio bizantino e Norte defrica Nos portos principais do Mediterrneo creronse os Consulados de Mar paradefender os intereses dos comerciantes da Coroa de Aragn. Tian comorepresentante un cnsul que resolva litixios e actuaba como delegado anteas autoridade do pas. Nas lonxas centralizbase o comercio 18. EXPASIN DA COROA DE ARAGN 19. CONQUISTAS MILITARES E IMPULSO DA BURGUESA A Coroa de Aragn levou a cabo unha poltica de conquistas militares para protexer as rutascomerciais do Mediterrneo. Ocupacin de Sicilia (1282) e Sardea (1323). Os almogvares (tropas mercenarias), controlaron os ducados de Atenas e Neopatria (sc. XIV). Alfonso o Magnnimo tomou Npoles (sc. XV). A prosperidade comercial favoreceu o desenvolvemento dunha poderosa burguesa queacumulou riqueza e poder, e apoiou a expansin dos monarcas polo Mediterrneo con dieiro,naves e equipamento. 20. 6OS CONFLITOS SOCIAIS E POLTICOSNABAIXA IDADE MEDIAA partir do sculo XIV, a chegada da Peste Negra (1348) inaugurou unha etapa decrise econmica e social nos reinos peninsulares, con revoltas campesias, conflitosnas cidades e enfrontamentos entre a nobreza e o monarca que derivaron enguerras civs. 21. OS ENFRONTAMENTOS NOBILIARIOS EN CASTELA Desde finais do sculo XIII, os monarcas de Castela intentabanimpoer a sa autoridade nobreza. Pero a crise do sculo XIVimpulsou aos nobres a enfrontarse ao monarca, restaurando privilexiose ampliando territorios baixo o seu control. Pedro I de Castela quixo dominar aos nobres. Para iso apoiouse naburguesa urbana e favoreceu aos artesanos textiles contra osintereses da Mesta. Ademais, anulou privilexios seoriais a parte danobreza e o clero. En resposta, un sector da alta nobreza opxose ao monarca e apoioucomo rei ao seu irmn bastardo Enrique de Trastmara. Tras anosdeguerra,obando nobiliario conseguiu vencer e proclamar rei a Enrique II (1369)que se viu obrigado a conceder grandes privilexios nobreza que lleaxudou. Os seguintes monarcas (Juan II, Enrique IV) tiveron que afrontardiversas rebelins nobiliarias, verdadeiras guerras civs. Malia estes enfrontamentos, Castela, que non resultou tan prexudicadademogrficamente pola peste como a Coroa de Aragn, experimentouno sculo XV un importante auxe econmico, centrado no comercio. 22. A CRISE DO SCULO XIV NA COROA DE ARAGN A crise econmica do sculo XIV afectou profundamente Coroa deAragn, especialmente a Catalua, provocando o despoboamento docampo e o colapso do comercio mediterrneo. Crise poltica: A principios do sculo XV, produciuse un cambio dedinasta. Tras a morte sen descendencia do rei Martn o Humano (1410),representantes de Aragn, Catalua e Valencia, reunronse en Caspe(1412) para elixir un novo monarca. O elixido foi Fernando deAntequera, que pertenca dinasta castel dos Trastmara. A mediados do sculo XV, e durante o reinado de Juan II, Cataluaviuse sacudida por unha serie de graves conflitos sociais. Os campesios ("remensas") sublevronse contra os nobres que promulgaran leis que endurecan os impostos e servidumes que lles haban de satisfacer. En Barcelona, os pequenos artesns e comerciantes, arruinados pola crise econmica, enfrontronse oligarqua municipal (nobres e burgueses ricos), que acaparaba os cargos. Os primeiros organizranse nun partido chamado a Busca e os segundos agrupbanse na Biga. Finalmente, estalou unha guerra civil (1462-1472) entre a oligarqua catal (Biga), que desexaba manter os seus privilexios, e o rei Juan II, que tia o apoio dos remensas e da Busca. O bando real conseguiu impoerse, anda que sen dar solucin aos problemas que provocaran o conflito. 23. GUERRA CIVIL EN CATALUA 24. 7O GTICO NA PENNSULA IBRICA 25. ARQUITECTURA A arquitectura gtica da Pennsula Ibrica presenta das variantes: O gotico setentrional ou francs: caracterizado pola verticalidade e a ornamentacin: Navarra e Castela e Len.BurgosLenToledo 26. O gtico meridional: horizontal e austero. Na Coroa de Aragn. Santa M do Mar BarcelonaCatedralPalma de Mallorca 27. ESCULTURAPorta do Sarmental - BurgosVirxe Branca - Len Sepulcro de Don Alfonso Gil de Silo San Jordi matando o dragn Guillem de Sagarra 28. PINTURA - Durante o sculo XIII dominada en Castela e Lenpola arte da miniatura- A partir do sculo XIV a Coroa de Aragn convertiusenun gran centro de pintura, recibindo influencias italianase flamengas.Cantigas de Alfonso X Lluis DalmauJaume SerraVirxe dos ConsellersBartolom Bermejo Santo Domingo de Silos 29. FIN