Os grandes Reinos Peninsulares

OS GRANDES REINOS PENINSULARES XII-XV

INTRODUCIÓNINTRODUCIÓN (Vicens Vives páx. 78)(Vicens Vives páx. 78)

►Durante o s. XII e XIII consolidáronse os Durante o s. XII e XIII consolidáronse os catro reinos cristiáns da Península catro reinos cristiáns da Península Ibérica: Ibérica: Portugal, Castela e León, Navarra Portugal, Castela e León, Navarra e a Coroa de Aragóne a Coroa de Aragón. .

►Estes reinos realizaron a ocupación militar Estes reinos realizaron a ocupación militar de novos territorios musulmáns, coa de novos territorios musulmáns, coa excepción do reino de excepción do reino de GranadaGranada, e a , e a repoboación das terras conquistadas.repoboación das terras conquistadas.


► A expansión militar fortaleceu os dous grandes A expansión militar fortaleceu os dous grandes Estados da Península: o Estados da Península: o reino de Castelareino de Castela e a e a Coroa de AragónCoroa de Aragón..

► En En CastelaCastela desenvolveuse unha economía desenvolveuse unha economía baseada na baseada na gandaría lanargandaría lanar, e a nobreza gozou , e a nobreza gozou dun gran predominio social.dun gran predominio social.

► Na Na Coroa de AragónCoroa de Aragón, o desenvolvemento do , o desenvolvemento do comercio mediterráneo propiciou a actividade comercio mediterráneo propiciou a actividade manufactureira e o xurdimento dunha poderosa manufactureira e o xurdimento dunha poderosa burguesía.burguesía.


► Na Na segunda metade do s. XIVsegunda metade do s. XIV, unha , unha crise crise económica e socialeconómica e social que afectou a toda Europa que afectou a toda Europa alcanzou tamén os reinos hispánicos.alcanzou tamén os reinos hispánicos.

► A crise sacudiu a sociedade: a nobreza A crise sacudiu a sociedade: a nobreza aumentou as súas terras e máis as súas rendas, aumentou as súas terras e máis as súas rendas, aproveitándose da debilidade dos monarcas. Os aproveitándose da debilidade dos monarcas. Os campesiños pobres foron os máis prexudicados e campesiños pobres foron os máis prexudicados e enfrontáronse a miúdo ós señores feudais. Por enfrontáronse a miúdo ós señores feudais. Por exemplo en Galicia: exemplo en Galicia: os irmandiñosos irmandiños..

Actividades Actividades (Vicens Vives páx. 78)(Vicens Vives páx. 78)

► Observa o mapa: Que Observa o mapa: Que reinos existían no reinos existían no século XV? Cal era o século XV? Cal era o máis extenso?máis extenso?

► Observa o eixe que Observa o eixe que temos a continuación: temos a continuación: En que século os En que século os reinos cristiáns reinos cristiáns déronlle un grande déronlle un grande empuxe á conquista empuxe á conquista de Al-Andalus?de Al-Andalus?

Eixos cronolóxicosEixos cronolóxicos

► Coroa de CastelaCoroa de Castela ► 1073 Afonso VI1073 Afonso VI une a coroa de une a coroa de

Castela a León (tamén Galiza). Castela a León (tamén Galiza). Esta unidade seguirá con outros Esta unidade seguirá con outros monarcas ata 1150, cando os monarcas ata 1150, cando os reinos se volverán a dividir.reinos se volverán a dividir.

► 1128 Afonso Enriques1128 Afonso Enriques independencia de de independencia de de PortugalPortugal..

► 1212 Batalla das Navas de Tolosa1212 Batalla das Navas de Tolosa: : derrota derrota AlmohadeAlmohade e expansión dos e expansión dos reinos crisitáns cara o sur.reinos crisitáns cara o sur.

► 1230 1230 Fernando III unifica Fernando III unifica definitivamente a coroa de definitivamente a coroa de Castela e León.Castela e León.

► Coroa de AragónCoroa de Aragón► 1118 1118 Conquista de Zaragoza por Conquista de Zaragoza por

Afonso I “O Batallador”Afonso I “O Batallador”► 1137 1137 unión entre Petronila de unión entre Petronila de

Aragón e Ramón Berenguer IV de Aragón e Ramón Berenguer IV de Catalunya: nace a Catalunya: nace a Coroa de Coroa de AragónAragón..

► 1148-11491148-1149 conquista de Tortosa e conquista de Tortosa e Lleida.Lleida.

► 1229 1229 Xaime I conquista Mallorca.Xaime I conquista Mallorca.► 1232 1232 Xaime I inicia a conquista de Xaime I inicia a conquista de

Valencia.Valencia.► 1235 1235 Xaime I conquista Eivissa.Xaime I conquista Eivissa.

Eixos cronolóxicosEixos cronolóxicos

► Coroa de CastelaCoroa de Castela ► 12361236 Fernando III conquista Fernando III conquista

Córdoba.Córdoba.► 1237 1237 fundación da fundación da MestaMesta..► 1244 1244 Fernando III ocupa Xaén.Fernando III ocupa Xaén.► 1230 1230 Fernando III unifica Fernando III unifica

definitivamente a coroa de definitivamente a coroa de Castela e León.Castela e León.

► 1244 1244 Fernando III ocupa XaénFernando III ocupa Xaén► 1262 1262 Afonso X conquista Niebla.Afonso X conquista Niebla.► 1344 1344 Afonso XI ocupa Alxeciras.Afonso XI ocupa Alxeciras.► 13691369 iníciase a dinastía dos iníciase a dinastía dos

TrastámaraTrastámara..► 1475-1479 1475-1479 Guerra civil entre Guerra civil entre

partidarios de Xoana a Beltraneja partidarios de Xoana a Beltraneja fronte a súa tía Sabela a Católica.fronte a súa tía Sabela a Católica.

► Coroa de AragónCoroa de Aragón► 1282 1282 Pedro o Grande ocupa SiciliaPedro o Grande ocupa Sicilia► 1379 1379 Pedro IV: Atenas, NeopatriaPedro IV: Atenas, Neopatria► 1391 Progroms1391 Progroms antixudeus. antixudeus.► 1412 Compromiso de Caspe1412 Compromiso de Caspe. .

TrastámarasTrastámaras na coroa de Aragón. na coroa de Aragón.► 1442 1442 Afonso V conquista Nápoles.Afonso V conquista Nápoles.► 1462-1472 1462-1472 Guerra civil en Guerra civil en

Catalunya.Catalunya.

A CONSOLIDACIÓN DOS REINOS HISPÁNICOSA CONSOLIDACIÓN DOS REINOS HISPÁNICOS(Vicens Vives páx. 80)(Vicens Vives páx. 80)

► Concepción patrimonial dos reinosConcepción patrimonial dos reinos: na Idade : na Idade Media, os monarcas críanse elixidos por Deus Media, os monarcas críanse elixidos por Deus para gobernar os seus reinos segundo os para gobernar os seus reinos segundo os desexos divinos. O reino era considerado desexos divinos. O reino era considerado patrimonio do rei, que podía dividir ou unir patrimonio do rei, que podía dividir ou unir territorios segundo os seus intereses.territorios segundo os seus intereses.

► Deste xeito, era frecuente que un rei dividise o Deste xeito, era frecuente que un rei dividise o reino entre os seus herdeiros ou que, como reino entre os seus herdeiros ou que, como consecuencia dun matrimonio, se unisen Estados consecuencia dun matrimonio, se unisen Estados diferentes. Este fenómeno, común en toda diferentes. Este fenómeno, común en toda Europa, deuse de xeito reiterado na Península Europa, deuse de xeito reiterado na Península Ibérica sobre todo ata o século XIV.Ibérica sobre todo ata o século XIV.

A COROA DE CASTELAA COROA DE CASTELA(Vicens Vives páx. 80)(Vicens Vives páx. 80)

► Fernando IFernando I, fillo de Sancho III de Navarra e , fillo de Sancho III de Navarra e primeiro rei de Castela, uniu o seu reino ó de León primeiro rei de Castela, uniu o seu reino ó de León (1038), co que logrou a primeira unificación de (1038), co que logrou a primeira unificación de ambos.ambos.

► A finais do século XI, o Estado máis extenso da A finais do século XI, o Estado máis extenso da Península era o Península era o reino de Castela e Leónreino de Castela e León. Pero este . Pero este reino uniuse e dividiuse varias veces ó longo do reino uniuse e dividiuse varias veces ó longo do século XII por motivos hereditarios ou século XII por motivos hereditarios ou matrimoniais.matrimoniais.

► A A reunificación definitivareunificación definitiva realizouse en 1230, cando realizouse en 1230, cando o rei o rei Fernando IIIFernando III herdou da súa nai o reino de herdou da súa nai o reino de Castela, e do seu pai, o de León. Da unión destes Castela, e do seu pai, o de León. Da unión destes dous reinos naceu a dous reinos naceu a Coroa de CastelaCoroa de Castela..

REIS DE LEÓN E CASTELA REIS DE LEÓN E CASTELA s.XI-XIIIs.XI-XIII

REIS DE LEÓN E CASTELA REIS DE LEÓN E CASTELA S.XI-XIIIS.XI-XIII

AFONSO VIIREI DE GALIZA E LÉON

FERNANDO III O SANTOREI DE LEÓN E CASTELA

REIS DE LEÓN E CASTELA REIS DE LEÓN E CASTELA s.XI-XIIIs.XI-XIII

AFONSO X O SABIOProseguiu a obra de conquista doseu pai. Así e todo, é coñecido sobre todo pola súaGrande obra cultural, dado que escribiu interesantesObras literarias en galego e máis en castelán.Dinamizou a escola de tradutores de Toledo (ilustración de arriba)

Código das Sete PartidasObra xurídica máis importanteda Idade Media

NACEMENTO DO REINO DE PORTUGALNACEMENTO DO REINO DE PORTUGAL(Vicens Vives páx. 81)(Vicens Vives páx. 81)

►Portugal Portugal formou parte de León e Castela formou parte de León e Castela ata comezos do s. XII, cando por ata comezos do s. XII, cando por herdanza pasou a ser un condado, aínda herdanza pasou a ser un condado, aínda que dependente deste reino.que dependente deste reino.

►A A independenciaindependencia producíuse en 1128, ó se producíuse en 1128, ó se proclamar rei o conde Afonso Enríquez. A proclamar rei o conde Afonso Enríquez. A partir dese momento o reino quedou partir dese momento o reino quedou definitivamente desvinculado do de León e definitivamente desvinculado do de León e seguiu o seu avance cara ó Sur de forma seguiu o seu avance cara ó Sur de forma independente.independente.

NACEMENTO DO REINO DE PORTUGALNACEMENTO DO REINO DE PORTUGAL

ExpansiónDo reino dePortugalCon AfonsoEnríquez

O REINO DE PAMPLONAO REINO DE PAMPLONA(Vicens Vives páx. 81)(Vicens Vives páx. 81)

► Como xa sabes, durante o s. XI o reino de Pamplona estivo Como xa sabes, durante o s. XI o reino de Pamplona estivo gobernado polos descendentes de Sancho III o Maior, pero no ano gobernado polos descendentes de Sancho III o Maior, pero no ano 1076 o reino uniuse ó de Aragón.1076 o reino uniuse ó de Aragón.

► No ano 1134, á morte do rei No ano 1134, á morte do rei Afonso I Afonso I O BatalladorO Batallador de Aragón de Aragón, que , que realizou unha importante expansión territorial, os pamploneses realizou unha importante expansión territorial, os pamploneses separáronse de Aragón e volveron a organizar o reino de Pamplona separáronse de Aragón e volveron a organizar o reino de Pamplona como Estado independente.como Estado independente.

► Logo da separación, as fronteiras de Pamplona quedaron fixadas e o Logo da separación, as fronteiras de Pamplona quedaron fixadas e o reino ficou sen posibilidade de expansión ó non ter fronteira con reino ficou sen posibilidade de expansión ó non ter fronteira con territorios musulmáns e atoparse encaixado entre os reinos de territorios musulmáns e atoparse encaixado entre os reinos de Castela e Aragón.Castela e Aragón.

► Na segunda metade do s. XII, o rei Na segunda metade do s. XII, o rei Sancho VI Sancho VI O SabioO Sabio cambiou o cambiou o nome do reino de Pamplona polo de reino de Navarra, procedente da nome do reino de Pamplona polo de reino de Navarra, procedente da palabrapalabra navarri, navarri, que significa que significa “campesiños”“campesiños”..

O REINO DE NAVARRAO REINO DE NAVARRA

O reinode NavarraquedouentreAragón e Castela.Tempo de Sancho VIO Sabio.

A FORMACIÓN DA COROA DE ARAGÓNA FORMACIÓN DA COROA DE ARAGÓN(Vicens Vives páx. 81)(Vicens Vives páx. 81)

►Como xa vimos no tema anterior, a voda Como xa vimos no tema anterior, a voda entre entre PetronilaPetronila, , filla do rei aragonés e o filla do rei aragonés e o conde de Barcelona conde de Barcelona Ramón Berenguer IVRamón Berenguer IV,, consumou a unión de ambos os dous consumou a unión de ambos os dous territorios.territorios.

►O seu fillo O seu fillo Afonso II de AragónAfonso II de Aragón, foi o , foi o primeiro rei da primeiro rei da Coroa de AragónCoroa de Aragón, o Estado , o Estado xurdido da unión do reino de Aragón e do xurdido da unión do reino de Aragón e do condado de Barcelona que, como xa sabes condado de Barcelona que, como xa sabes era máis extenso e influente de todos os era máis extenso e influente de todos os condados cataláns.condados cataláns.

POSESIÓNS NO

REINADO DE

RAMÓN BERENGUER IV

O REINO DE NAVARRAO REINO DE NAVARRA

Aragón no durante oreinadode Afonso II

REIS DA COROA DE ARAGÓN REIS DA COROA DE ARAGÓN (XII-XIII)(XII-XIII)

ACTIVIDADESACTIVIDADES(Vicens Vives páx. 81)(Vicens Vives páx. 81)

► 1ª) Que signfica que os reis da 1ª) Que signfica que os reis da época tiñan un concepto época tiñan un concepto patrimonial do reino?patrimonial do reino?

► 2ª) Que monarca unificou 2ª) Que monarca unificou definitivamente Castela e definitivamente Castela e León? En que ano?León? En que ano?

► 3ª) Que aconteceu en Portugal 3ª) Que aconteceu en Portugal e Pamplona no s. XII?e Pamplona no s. XII?

► 4ª) Como se formou a Coroa de 4ª) Como se formou a Coroa de Aragón?Aragón?

► 5ª) Mira a ilustración da 5ª) Mira a ilustración da dereita. Poderías explicar dereita. Poderías explicar Petronila leva coroa e cetro e Petronila leva coroa e cetro e Ramón Berenguer só cetro.Ramón Berenguer só cetro.

A GRANDE EXPANSIÓN DO S. XIIIA GRANDE EXPANSIÓN DO S. XIII(Vicens Vives páx. 82)(Vicens Vives páx. 82)

►No s. XIII os reinos de Castela, Portugal e No s. XIII os reinos de Castela, Portugal e a Coroa de Aragón conseguiron realizar a Coroa de Aragón conseguiron realizar unha grande expansión militar. Foi o periodo unha grande expansión militar. Foi o periodo álxido da chamada álxido da chamada ReconquistaReconquista..

►Almohades Almohades e as e as Navas de TolosaNavas de Tolosa. Na s. . Na s. metade do s. XII, os reinos crisitáns metade do s. XII, os reinos crisitáns enfrontáronse ós almohades polas terras enfrontáronse ós almohades polas terras entre o entre o Texo Texo e e Serra MorenaSerra Morena. A súa . A súa derrota definitiva produciuse na batalla das derrota definitiva produciuse na batalla das Navas de TolosaNavas de Tolosa (1212) onde loitaron (1212) onde loitaron conxuntamente Castela, Navarra e Aragón.conxuntamente Castela, Navarra e Aragón.

ALMOHADES. NAVAS DE TOLOSAALMOHADES. NAVAS DE TOLOSA

Navas de Tolosa (1212)

ALMOHADES. NAVAS DE TOLOSAALMOHADES. NAVAS DE TOLOSASABÍAS QUE: UNHA ANÉCDOTASABÍAS QUE: UNHA ANÉCDOTA

ESCUDO DE NAVARRA (ESQUERDA) ESPAÑA (CUADRANTE INFERIOR DEREITOESCRAVOS ENCADEADOS QUE PROTEXÍAN A TENDA DO CALIFA ALMOHADE Muhammad An-Nasir,(Miramamolín para os cristianos.

http://es.wikipedia.org/wiki/Muhammad_An-Nasir



AVANCE CARA O SURAVANCE CARA O SUR(Vicens Vives páx. 82)(Vicens Vives páx. 82)

► Coa derrota Almohade, os reis cristiáns emprenderon o Coa derrota Almohade, os reis cristiáns emprenderon o avance cara o sur.avance cara o sur.

► Reino de PortugalReino de Portugal, completou, coa ocupación de Faro en , completou, coa ocupación de Faro en 1249, a conquista do seu territorio actual.1249, a conquista do seu territorio actual.

► Reino de LeónReino de León ocupou as terras estremeñas actuais ocupou as terras estremeñas actuais (1230). Despois da unión con (1230). Despois da unión con CastelaCastela, Fernando III , Fernando III conquistou o val do Guadalquivir; e o seu fillo Afonso X conquistou o val do Guadalquivir; e o seu fillo Afonso X chega a Cádiz e Murcia.chega a Cádiz e Murcia.

► AragónAragón, Xaime I , Xaime I O ConquistadorO Conquistador, ocupou Valencia (1238) , ocupou Valencia (1238) e chegou ata Murcia, apoderándose tamén das illas e chegou ata Murcia, apoderándose tamén das illas Baleares (1287).Baleares (1287).

► A finais do s.XIII só quedaba na Península o A finais do s.XIII só quedaba na Península o reino nazarí reino nazarí de Granada de Granada independente ata o s. XV.independente ata o s. XV.

SABÍAS QUE: A CONQUISTA DOS SABÍAS QUE: A CONQUISTA DOS TERRITORIOS MUSULMÁNSTERRITORIOS MUSULMÁNS

(Vicens Vives páx. 82)(Vicens Vives páx. 82)

► Ó longo do s. XIII a conquista foir moi rápida. Os Ó longo do s. XIII a conquista foir moi rápida. Os cristiáns ocuparon máis de 125.000 Kmcristiáns ocuparon máis de 125.000 Km2 2 nuns trinta anos, nuns trinta anos, algo así como a cuarta parte da Península.algo así como a cuarta parte da Península.

► Para ocupar un espazo semellante, antes da batalla das Para ocupar un espazo semellante, antes da batalla das Navas de TolosaNavas de Tolosa, tardaran uns douscentos anos., tardaran uns douscentos anos.

► Así e todo, ó longo dos s. XIV e XV, a Reconquista Así e todo, ó longo dos s. XIV e XV, a Reconquista quedou bastante inactiva, como consecuencia das quedou bastante inactiva, como consecuencia das dificultades económicas e sociais que atravesaron os dificultades económicas e sociais que atravesaron os reinos cristiáns.reinos cristiáns.

► Haberá que esperar á segunda metade do s. XV, en Haberá que esperar á segunda metade do s. XV, en concreto entre 1482-1492, para que se ocupe o concreto entre 1482-1492, para que se ocupe o derradeiro territorio de Al-Andalus: o derradeiro territorio de Al-Andalus: o reino Nazarí de reino Nazarí de GranadaGranada..

HERDANZA DEXAIME I O CONQUISTADOR

http://www.enciclopedia-aragonesa.com/monograficos/historia/corona_de_aragon1/multimedia/mapas/mapa_mediterraneo.html













MAPA DOSCINCOREINOS.APENAS VARIOUENTRE O S. XIVE XV.

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓN(Vicens Vives páx. 83)(Vicens Vives páx. 83)

► Varía con respecto ás primeiras etapas.Varía con respecto ás primeiras etapas.► Durante o s. XII e XIII ocupáronse terras moi Durante o s. XII e XIII ocupáronse terras moi

poboadas e con grande importancia económica.poboadas e con grande importancia económica.► Nas terras ocupadas por Castela, a maioría dos Nas terras ocupadas por Castela, a maioría dos

musulmáns fuxiron ou foron expulsados cara a Granada e musulmáns fuxiron ou foron expulsados cara a Granada e ó Norte de África.ó Norte de África.

► A meirande parte do territorio repartíuse en A meirande parte do territorio repartíuse en grandesgrandes latifundioslatifundios ós nobres, clérigos e as ordes militares que ós nobres, clérigos e as ordes militares que axudaron nas campañas.axudaron nas campañas.

► As terras abandonadas foron repoboadas por leoneses, As terras abandonadas foron repoboadas por leoneses, casteláns e vascos, ós que o rei lles entregaba lotes de casteláns e vascos, ós que o rei lles entregaba lotes de terra e vivenda nas cidades.terra e vivenda nas cidades.

A REPOBOACIÓNA REPOBOACIÓN(Vicens Vives páx. 83)(Vicens Vives páx. 83)

► Nas zonas ocupadas polo rei de Nas zonas ocupadas polo rei de AragónAragón (Valencia, Baleares e Murcia), empregouse un (Valencia, Baleares e Murcia), empregouse un sistema semellante. Pero diferenciándose da sistema semellante. Pero diferenciándose da ocupación castelá, a maioría de musulmáns ocupación castelá, a maioría de musulmáns permaneceron nos devanditos territorios permaneceron nos devanditos territorios ((mudéxaresmudéxares), e puideron conservar a súa relixión ), e puideron conservar a súa relixión e máis as súas leis. Moitos convertéronse en e máis as súas leis. Moitos convertéronse en servos dos nobres e dos cregos.servos dos nobres e dos cregos.

► Os repoboadores que ocuparon as Baleares Os repoboadores que ocuparon as Baleares foron preferentemente cataláns. Cara a foron preferentemente cataláns. Cara a Valencia descenderon aragoneses, que ocuparon Valencia descenderon aragoneses, que ocuparon as terras do interior e catláns, que poboaron a as terras do interior e catláns, que poboaron a zona litoral.zona litoral.


► 1ª) Que territorios conquistou cada reino ás taifas 1ª) Que territorios conquistou cada reino ás taifas musulmáns?musulmáns?

► 2ª) Que Estado acadou unha maior expansión 2ª) Que Estado acadou unha maior expansión territorial?territorial?

► 3ª) Que territorio se atopaba en mans dos reinos 3ª) Que territorio se atopaba en mans dos reinos musulmáns a finais do s. XIII?musulmáns a finais do s. XIII?

► 4ª) Quen eran os almohades? Por que chegaron á 4ª) Quen eran os almohades? Por que chegaron á Península?Península?

► 5ª) Por que tivo tanta importancia a batalla das Navas 5ª) Por que tivo tanta importancia a batalla das Navas de Tolosa? Quen forno os que combateron nela?de Tolosa? Quen forno os que combateron nela?

► 6ª) Como se produciu a repoboación das terras 6ª) Como se produciu a repoboación das terras conquistadas?conquistadas?

INSTITUCIÓNS DE GOBERNOINSTITUCIÓNS DE GOBERNO(Vicens Vives páx. 84)(Vicens Vives páx. 84)

► Castela, Navarra e a Coroa de Aragón presentan Castela, Navarra e a Coroa de Aragón presentan unha estrutura política semellante baseada en unha estrutura política semellante baseada en tres institucións: tres institucións: monarquíamonarquía, , CortesCortes e os e os municipios municipios pero que teñen diferenzas notables.pero que teñen diferenzas notables.

► A A Coroa de CastelaCoroa de Castela como o como o reino de Navarrareino de Navarra constituían un único Estado, cunhas únicas constituían un único Estado, cunhas únicas Cortes e unha mesma lei.Cortes e unha mesma lei.

► A A Coroa de AragónCoroa de Aragón era unha asociación de varios era unha asociación de varios Estados (Estados (AragónAragón, , CatalunyaCatalunya, , ValenciaValencia), cada un ), cada un dos cales tiña as súas propias leis, institucións dos cales tiña as súas propias leis, institucións de goberno... O único que os une é o monarca.de goberno... O único que os une é o monarca.

MONARQUÍAMONARQUÍA(Vicens Vives páx. 84)(Vicens Vives páx. 84)

► En En CastelaCastela goza dun poder máis amplo ca goza dun poder máis amplo ca noutros reinos hispanos. Pero a partir do s. XIII noutros reinos hispanos. Pero a partir do s. XIII os nobres casteláns (que se converteron nun os nobres casteláns (que se converteron nun estamento social rico e poderoso grazas á estamento social rico e poderoso grazas á concesión de señoríos, enfrontáronse ó concesión de señoríos, enfrontáronse ó monarca).monarca).

► AragónAragón tradición pactista (autoridade real co tradición pactista (autoridade real co consentimento do gobernado). O rei tiña que consentimento do gobernado). O rei tiña que comprometerse a respectar as institucións, leis comprometerse a respectar as institucións, leis e costumes dos tres Estados asociados. O rei e costumes dos tres Estados asociados. O rei tiña un representante (lugartenente ou vicerrei) tiña un representante (lugartenente ou vicerrei) en cada Estado e unha administración itinerante.en cada Estado e unha administración itinerante.

CORTESCORTES(Vicens Vives páx. 84)(Vicens Vives páx. 84)

► En En CastelaCastela era un órgano representativo dos estamentos era un órgano representativo dos estamentos (nobreza e clero) e representantes das cidades. Tiña un (nobreza e clero) e representantes das cidades. Tiña un papel consultivo papel consultivo non ten capacidade de ditar leis. Co non ten capacidade de ditar leis. Co tempo os representantes da nobreza e clero deixaron tempo os representantes da nobreza e clero deixaron de asistir porque estaban exentos de pagar impostos.de asistir porque estaban exentos de pagar impostos.

► Aragón Aragón e e NavarraNavarra tradición pactista o monarca tiña que tradición pactista o monarca tiña que contar con estas para gobernar. O rei non podía impoñer contar con estas para gobernar. O rei non podía impoñer impostos e leis sen a aprobación destas. Debía ter en impostos e leis sen a aprobación destas. Debía ter en conta a súa opinión e protestas.conta a súa opinión e protestas.

► No XIV estableceuse a Deputación Xeneral de Aragón e No XIV estableceuse a Deputación Xeneral de Aragón e Catalunya para vixiar o cumprimento dos acordo.Catalunya para vixiar o cumprimento dos acordo.

CORTESCORTES(Vicens Vives páx. 85)(Vicens Vives páx. 85)

► A partir do s. XII, o poder económico da burguesía A partir do s. XII, o poder económico da burguesía aumetar de xeito notable. Daquela, os monarcas aumetar de xeito notable. Daquela, os monarcas decidiron darlle entrada a decidiron darlle entrada a representantes das cidadesrepresentantes das cidades na Curia extraordinaria, órgano consultivo formado por na Curia extraordinaria, órgano consultivo formado por nobres e cregos. Isto deu lugar ó nacemento das Cortes.nobres e cregos. Isto deu lugar ó nacemento das Cortes.

► A intención do rei era obter A intención do rei era obter financiamentofinanciamento para as súas para as súas empresas (subsidio). Pero os representantes das Cortes, empresas (subsidio). Pero os representantes das Cortes, antes de outorgar os cartos que lles soliticaba, antes de outorgar os cartos que lles soliticaba, presentáronlle as súas protestas e peticións ó rei.presentáronlle as súas protestas e peticións ó rei.

► As primeiras cortes da Península foron as do reino de As primeiras cortes da Península foron as do reino de León (1188). No XIII creáronse as de Castela, nos León (1188). No XIII creáronse as de Castela, nos diferentes territorios da Coroa de Aragón e Navarra.diferentes territorios da Coroa de Aragón e Navarra.

XUNTANZA DAS CORTESXUNTANZA DAS CORTES

MUNICIPIOSMUNICIPIOS(Vicens Vives páx. 84)(Vicens Vives páx. 84)

►CastelaCastela: Pasou dun modelo : Pasou dun modelo participativo participativo concello abertoconcello aberto a máis a máis limitado: limitado: capítuloscapítulos dominados pola dominados pola nobreza.nobreza.

►AragónAragón: importancia do poder : importancia do poder burgués. En Barcelona estaba en burgués. En Barcelona estaba en máns de cinco conselleiros, escollidos máns de cinco conselleiros, escollidos polo polo Consello do Cento Consello do Cento da cidade, que da cidade, que estivo case sempre en mans da alta estivo case sempre en mans da alta burguesía (cidadáns honrados).burguesía (cidadáns honrados).

CONSELL DEL CENTCONSELL DEL CENT


►1ª) Por que dicimos que a Coroa de 1ª) Por que dicimos que a Coroa de Castela tiña unha organización Castela tiña unha organización unitaria e a Coroa de Aragón non?unitaria e a Coroa de Aragón non?

►2ª) Que monarca posuía máis poder, o 2ª) Que monarca posuía máis poder, o de Castela ou o de Aragón? Xustifica de Castela ou o de Aragón? Xustifica a resposta.a resposta.

►3ª) Como se gobernaban as cidades 3ª) Como se gobernaban as cidades en ambos os dous reinos?en ambos os dous reinos?

CASTELA: ECONOMÍA E SOCIEDADECASTELA: ECONOMÍA E SOCIEDADE(Vicens Vives páx. 86)(Vicens Vives páx. 86)

►Predominio da Predominio da gandaríagandaría..►A maioría das terras dedicábanse ó A maioría das terras dedicábanse ó

cultivo de cereais (trigo) e produtos cultivo de cereais (trigo) e produtos destinados á exportación (viño, aceite).destinados á exportación (viño, aceite).

►Pero a base da economía era a Pero a base da economía era a gandería gandería ovinaovina (raza meiriña), la de gran calidade (raza meiriña), la de gran calidade destinada á exportación. A gandería destinada á exportación. A gandería pertencía maioritariamente á nobreza pertencía maioritariamente á nobreza castelá que, para defender os seus castelá que, para defender os seus intereses fundou o: intereses fundou o: Honrado Concejo de la Honrado Concejo de la MestaMesta..

CASTELA: ECONOMÍA E SOCIEDADECASTELA: ECONOMÍA E SOCIEDADE MESTA MESTA (Vicens Vives páx. 86)(Vicens Vives páx. 86)

►Predominio da Predominio da gandaríagandaría..►Asociación encargada de regular a Asociación encargada de regular a

trashumancia das ovellas que transitaban trashumancia das ovellas que transitaban por uns camiños chamados por uns camiños chamados canellascanellas. No . No verán subían ós prados da Cordilleira verán subían ós prados da Cordilleira Cantábrica ou do Sistema Central, e no Cantábrica ou do Sistema Central, e no inverno regresaban ás terras baixas de inverno regresaban ás terras baixas de Estremadura e Castela.Estremadura e Castela.

PRINCIPAIS CANELLAS OU VÍAS PECUARIAS

Canella leonesa.Canella segoviana.Canella manchega.

CANELLA: VÍA PECUARIACANELLA: VÍA PECUARIA


►Predominio da Predominio da gandaríagandaría..►A invasión das terras de cultivo polos A invasión das terras de cultivo polos

rabaños provocou conflitos. Os monarcas rabaños provocou conflitos. Os monarcas favoreceron case sempre ós nobres da favoreceron case sempre ós nobres da Mesta, e conseguiron moitos privilexios.Mesta, e conseguiron moitos privilexios.

►A la era o principal produto de A la era o principal produto de exportación. Viuse favorecida pola Guerra exportación. Viuse favorecida pola Guerra dos Cen Anos que privou da la inglesa ós dos Cen Anos que privou da la inglesa ós teares de Flandres.teares de Flandres.


► A A lala..► Só unha pequena parte da la producida en Só unha pequena parte da la producida en

Castela quedaba no reino para os teceláns das Castela quedaba no reino para os teceláns das súas cidades. A meirande parte exportábase ás súas cidades. A meirande parte exportábase ás cidades téxtiles dos Países Baixos, sobre todo cidades téxtiles dos Países Baixos, sobre todo BruxesBruxes, onde se fiaba e se confeccionaba., onde se fiaba e se confeccionaba.

► O comercio concentrábase en O comercio concentrábase en BurgosBurgos, e desde , e desde alí transportábase ós portos do Cantábrico para alí transportábase ós portos do Cantábrico para dirixirse cara Flandres por vía marítima. Todo dirixirse cara Flandres por vía marítima. Todo isto reactivou a vida comercial con importantes isto reactivou a vida comercial con importantes feiras ou mercados como o de feiras ou mercados como o de Medina del Medina del CampoCampo..


► A A lala..►Os mariñeiros vascos e cántabros eran os Os mariñeiros vascos e cántabros eran os

encargados de realizar o transporte de la, encargados de realizar o transporte de la, que partía dos portos cántabros (Laredo, que partía dos portos cántabros (Laredo, Castro Urdiales) e Vascos (Bermeo, Castro Urdiales) e Vascos (Bermeo, Guetaria, Bilbao).Guetaria, Bilbao).

►No s. XIII creouse a No s. XIII creouse a Irmandade da Irmandade da Mariña de CastelaMariña de Castela para se defender da para se defender da competencia dos mariñeiros ingleses e competencia dos mariñeiros ingleses e franceses.franceses.

CASTELA: ECONOMÍA E SOCIEDADECASTELA: ECONOMÍA E SOCIEDADE EXPORTACIÓN MARÍTIMA EXPORTACIÓN MARÍTIMA (Vicens Vives páx. 86)(Vicens Vives páx. 86)

► Castela tamén lle vendía a Europa Castela tamén lle vendía a Europa ferro ferro e e aceiteaceite e importaba e importaba produtos produtos manufacturados manufacturados e e panos de calidadepanos de calidade..

►Comerciaba con Francia, Inglaterra e Comerciaba con Francia, Inglaterra e Flandres.Flandres.

►Coa exportación a Coa exportación a nobrezanobreza tivo un poder tivo un poder económico moi forte, un beneficio elevado e económico moi forte, un beneficio elevado e moi rápido. Preferiron exportar a materia moi rápido. Preferiron exportar a materia prima que manufacturala en Castela. Isto prima que manufacturala en Castela. Isto fixo que non se desenvolvese unha fixo que non se desenvolvese unha burguesía que poidera sevir de contrapeso ó burguesía que poidera sevir de contrapeso ó poder nobiliario.poder nobiliario.


► 1ª) Cal era a principal riqueza de Castela?1ª) Cal era a principal riqueza de Castela?► 2ª) Que destino tiña a la castelá? Que papel 2ª) Que destino tiña a la castelá? Que papel

desempeñaron as cidades de Burgos e Medina del desempeñaron as cidades de Burgos e Medina del Campo?Campo?

► 3ª) Que era a irmandade da Mariña de Castela?3ª) Que era a irmandade da Mariña de Castela?► 4ª) Por que a nobreza foi o grupo social predominante en 4ª) Por que a nobreza foi o grupo social predominante en

Castela? Por que non se desenvolveu a burguesía?Castela? Por que non se desenvolveu a burguesía?► 5ª) Que eran as canellas? Describe a ruta que debían 5ª) Que eran as canellas? Describe a ruta que debían

seguir os rabaños.seguir os rabaños.► 6ª) Explica os conflitos entre campesiños e gandeiros? 6ª) Explica os conflitos entre campesiños e gandeiros?

Que era a Mesta?Que era a Mesta?► 7ª) Que produtos exportaba e importaba o comercio 7ª) Que produtos exportaba e importaba o comercio

castelán? Que che parece?castelán? Que che parece?

ACTIVIDADESACTIVIDADESCOMENTARIO (Vicens Vives páx. 87)COMENTARIO (Vicens Vives páx. 87)

► Este alcalde da Mesta e os pastores andan, señor, polas Este alcalde da Mesta e os pastores andan, señor, polas vosas terras demandando de novo novas canellas nos vosas terras demandando de novo novas canellas nos lugares onde nunca as houbo (...) e pedímosvos, señor, lugares onde nunca as houbo (...) e pedímosvos, señor, que teñades por ben de mandar que nos lugares onde non que teñades por ben de mandar que nos lugares onde non houbo canellas desde o tempo do rei don Afonso, o voso houbo canellas desde o tempo do rei don Afonso, o voso bisavó, que non as haxa agora nin de aquí en adiante.bisavó, que non as haxa agora nin de aquí en adiante.

► (...) E se nalgunhas terras se queren abrir ou ensanchar (...) E se nalgunhas terras se queren abrir ou ensanchar canellas, que o fagan polos lugares acostumados. E non canellas, que o fagan polos lugares acostumados. E non como as queren abrir agora, pasando polo medio das como as queren abrir agora, pasando polo medio das mellores hortas, viñas e herdades e polas aldeas mellores hortas, viñas e herdades e polas aldeas mesmas.mesmas.

► Súplica ó rei nas Cortes. S. XVSúplica ó rei nas Cortes. S. XV► Quen cres que deben ser os autores do escrito? Cales Quen cres que deben ser os autores do escrito? Cales

son as súas petición ó rei?son as súas petición ó rei?

ARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADEARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADE ECONOMÍA DIVERSIFICADAECONOMÍA DIVERSIFICADA (Vicens Vives páx. 88)(Vicens Vives páx. 88)

► Importancia da gandería e agricultura: Importancia da gandería e agricultura: ovino en Aragón, horta en Valencia.ovino en Aragón, horta en Valencia.

►Artesanía e manufacturas (téxtil, Artesanía e manufacturas (téxtil, metalúrxica, construción naval) estimuladas metalúrxica, construción naval) estimuladas polo comercio marítimo.polo comercio marítimo.

►XIII grandes portos: Barcelona, Valencia e XIII grandes portos: Barcelona, Valencia e Mallorca.Mallorca.

ARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADEARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADE RUTAS MEDITERRÁNEO RUTAS MEDITERRÁNEO (Vicens Vives páx. 88)(Vicens Vives páx. 88)

► XIII-XV: Mediterráneo e, en menor medida, XIII-XV: Mediterráneo e, en menor medida, con Flandres.con Flandres.

► Sardeña, Sicilia, mar Exeo, imperio Bizantino e Sardeña, Sicilia, mar Exeo, imperio Bizantino e norte de África.norte de África.

► Exportan: tecidos, aceite, instrumentos, armas Exportan: tecidos, aceite, instrumentos, armas de fogo.de fogo.

► Importan: especias, seda, azucre, trigo.Importan: especias, seda, azucre, trigo.► Creáronse os Consulados do Mar nos principais Creáronse os Consulados do Mar nos principais

portos do Mediterráneo. Un representante, portos do Mediterráneo. Un representante, cónsul, tiña poder para resolver os litixios e cónsul, tiña poder para resolver os litixios e actuaba como delegado ante as autoridades do actuaba como delegado ante as autoridades do país.país.

ARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADEARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADE CONQUISTAS MILITARESCONQUISTAS MILITARES (Vicens Vives páx. 89)(Vicens Vives páx. 89)

► A expansión comercial conlevou unha expansión A expansión comercial conlevou unha expansión territorial ó longo do Mediterráneo para territorial ó longo do Mediterráneo para defender as rutas a partir de enclaves defender as rutas a partir de enclaves estratéxicos.estratéxicos.

► Iníciase no XIII, cando Iníciase no XIII, cando Pedro o GrandePedro o Grande ocupou ocupou SiciliaSicilia (1282), e a comezos do XIV, (1282), e a comezos do XIV, Xaime IIXaime II ocupou a illa de ocupou a illa de Sardeña Sardeña (1323).(1323).

► Os Os almogávares,almogávares, expedición de mercenarios, expedición de mercenarios, chegaron ós ducados de chegaron ós ducados de Atenas Atenas e e NeopatriaNeopatria, que , que se mantiveron vasalos de Aragón ata finais do se mantiveron vasalos de Aragón ata finais do XIV.XIV.

► Afonso o Afonso o Magnánimo, Magnánimo, no XV, conquista no XV, conquista NápolesNápoles e e incorpora o seu territorio á Coroa aragonesa.incorpora o seu territorio á Coroa aragonesa.

UNA DE ALMOGÁVARESUNA DE ALMOGÁVARESARTURO PÉREZ-REVERTEARTURO PÉREZ-REVERTE

► De ese centenario se ha hablado poco, pues nadie puede hacerse fotos a su De ese centenario se ha hablado poco, pues nadie puede hacerse fotos a su costa.costa.

► Hace setecientos años justos, además de salvar el imperio bizantino del Hace setecientos años justos, además de salvar el imperio bizantino del avance turco, los almogávares arrasaron Grecia. Fue un episodio sólo avance turco, los almogávares arrasaron Grecia. Fue un episodio sólo comparable a la conquista de América por bandas de aventureros sin nada comparable a la conquista de América por bandas de aventureros sin nada que perder salvo el pellejo -que se cotizaba a la baja- y con todo por ganar que perder salvo el pellejo -que se cotizaba a la baja- y con todo por ganar si salían vivos. Pero en esta España donde los libros escolares no los si salían vivos. Pero en esta España donde los libros escolares no los determina la memoria, sino el pesebre donde trinca tanto sinvergüenza determina la memoria, sino el pesebre donde trinca tanto sinvergüenza periférico y central, esas historias han sido eliminadas, o manipuladas en periférico y central, esas historias han sido eliminadas, o manipuladas en beneficio de los golfos que organizan el negocio en plazos de cuatro años: beneficio de los golfos que organizan el negocio en plazos de cuatro años: los que van de una urna a otra. El resto importa un carajo. De los los que van de una urna a otra. El resto importa un carajo. De los almogávares, como de lo demás, no se acuerda casi nadie. Eran almogávares, como de lo demás, no se acuerda casi nadie. Eran políticamente incorrectos.políticamente incorrectos.

► Madrugando el siglo XIV, el emperador de Bizancio pidió ayuda para frenar Madrugando el siglo XIV, el emperador de Bizancio pidió ayuda para frenar el avance de los turcos, y la corona de Aragón envió sus temibles Compañías el avance de los turcos, y la corona de Aragón envió sus temibles Compañías Catalanas. Lo hizo para quitárselas de encima. Estaban integradas por Catalanas. Lo hizo para quitárselas de encima. Estaban integradas por almogávares: mercenarios endurecidos en las guerras de la Reconquista y almogávares: mercenarios endurecidos en las guerras de la Reconquista y en el sur de Italia. Sus oficiales, de mayoría catalana, eran también en el sur de Italia. Sus oficiales, de mayoría catalana, eran también aragoneses, navarros, valencianos y mallorquines. En cuanto a la tropa, el aragoneses, navarros, valencianos y mallorquines. En cuanto a la tropa, el núcleo principal procedía de las montañas de Aragón y Cataluña; pero las núcleo principal procedía de las montañas de Aragón y Cataluña; pero las relaciones mencionan apellidos de Granada, Navarra, Asturias y Galicia.relaciones mencionan apellidos de Granada, Navarra, Asturias y Galicia.


► Feroces y rápidos, armados con equipo ligero, combatían a pie en orden abierto, con Feroces y rápidos, armados con equipo ligero, combatían a pie en orden abierto, con extrema crueldad, y entraban en combate bajo la señera cuatribarrada de Aragón. extrema crueldad, y entraban en combate bajo la señera cuatribarrada de Aragón. Sus gritos de guerra eran Aragón, Aragón, y el terrible, legendario, Desperta, ferro. Sus gritos de guerra eran Aragón, Aragón, y el terrible, legendario, Desperta, ferro. La historia es larga, tremenda, difícil de resumir.La historia es larga, tremenda, difícil de resumir.

► Seis mil quinientos almogávares recién desembarcados en Grecia destrozaron a Seis mil quinientos almogávares recién desembarcados en Grecia destrozaron a fuerzas turcas muy superiores, matando en la primera batalla a trece mil enemigos, fuerzas turcas muy superiores, matando en la primera batalla a trece mil enemigos, sin dejar con vida -eran tiempos ajenos al talante, al buen rollito y al diálogo entre sin dejar con vida -eran tiempos ajenos al talante, al buen rollito y al diálogo entre civilizaciones- a ningún varón mayor de diez años. En la segunda vuelta, de veinte mil civilizaciones- a ningún varón mayor de diez años. En la segunda vuelta, de veinte mil turcos sólo escaparon mil quinientos. Y, tras escaramuzas menores, en una tercera turcos sólo escaparon mil quinientos. Y, tras escaramuzas menores, en una tercera escabechina los almogávares se cepillaron a dieciocho mil más. Eran letales como escabechina los almogávares se cepillaron a dieciocho mil más. Eran letales como guadañas. Además, entre batalla y batalla guadañas. Además, entre batalla y batalla españoles a fin de cuentas- pasaban el rato apuñalándose entre sí por disputas españoles a fin de cuentas- pasaban el rato apuñalándose entre sí por disputas internas, o despachando a terceros en plan chulito, como los tres mil genoveses a los internas, o despachando a terceros en plan chulito, como los tres mil genoveses a los que por un quítame allá esas pajas acuchillaron en Constantinopla, durante una que por un quítame allá esas pajas acuchillaron en Constantinopla, durante una especie de botellón que terminó como el rosario de la aurora.especie de botellón que terminó como el rosario de la aurora.

► A esas alturas, claro, el emperador Andrónico II se preguntaba, con los huevos por A esas alturas, claro, el emperador Andrónico II se preguntaba, con los huevos por corbata, si había hecho bien contratando a semejantes bestias. Así que su hijo corbata, si había hecho bien contratando a semejantes bestias. Así que su hijo Miguel invitó a cenar a Roger de Flor, que era el jefe, y a los postres hizo que Miguel invitó a cenar a Roger de Flor, que era el jefe, y a los postres hizo que mercenarios alanos los degollaran a él y a un centenar largo de oficiales. Fue el 4 de mercenarios alanos los degollaran a él y a un centenar largo de oficiales. Fue el 4 de abril de 1305. Después de aquello los griegos creyeron que la tropa almogávar, sin abril de 1305. Después de aquello los griegos creyeron que la tropa almogávar, sin jefes, pediría cuartel. Pero eso era desconocer al personal. Cuando apareció el jefes, pediría cuartel. Pero eso era desconocer al personal. Cuando apareció el inmenso ejército bizantino para someterlos, aquellos matarifes oyeron misa y inmenso ejército bizantino para someterlos, aquellos matarifes oyeron misa y comulgaron. Luego gritaron: Desperta ferro, Aragón, Aragón, y se lanzaron contra el comulgaron. Luego gritaron: Desperta ferro, Aragón, Aragón, y se lanzaron contra el enemigo, pasándose por la piedra a veintiséis mil bizantinos en un abrir y cerrar de enemigo, pasándose por la piedra a veintiséis mil bizantinos en un abrir y cerrar de ojos. Lo cuenta Ramón Muntaner, que estuvo allí: no se alzaba mano para herir que no ojos. Lo cuenta Ramón Muntaner, que estuvo allí: no se alzaba mano para herir que no diera en carne.diera en carne.


► No quedó sólo en eso. Enterados los almogávares de que nueve mil No quedó sólo en eso. Enterados los almogávares de que nueve mil mercenarios alanos -los que aliñaron a Roger de Flor- volvían a su tierra mercenarios alanos -los que aliñaron a Roger de Flor- volvían a su tierra licenciados y con familia, les salieron al paso, hicieron picadillo a ocho mil licenciados y con familia, les salieron al paso, hicieron picadillo a ocho mil setecientos y se quedaron con sus mujeres. Después, durante una larga setecientos y se quedaron con sus mujeres. Después, durante una larga temporada y pese a estar rodeados de enemigos, se pasearon por Grecia temporada y pese a estar rodeados de enemigos, se pasearon por Grecia saqueando y arrasando, por la patilla, cuanto se les puso por delante. Fue la saqueando y arrasando, por la patilla, cuanto se les puso por delante. Fue la famosa venganza catalana. Y cuando no quedó nada por robar o quemar, famosa venganza catalana. Y cuando no quedó nada por robar o quemar, fundaron los ducados de Atenas y Neopatría: estados catalano-aragoneses fundaron los ducados de Atenas y Neopatría: estados catalano-aragoneses leales al rey de Aragón, que aguantaron durante tres generaciones hasta leales al rey de Aragón, que aguantaron durante tres generaciones hasta que con el tiempo, el sedentarismo y el confort, se fueron amariconando que con el tiempo, el sedentarismo y el confort, se fueron amariconando -hijo caballero, nieto pordiosero- y quedaron engullidos, como el resto de -hijo caballero, nieto pordiosero- y quedaron engullidos, como el resto de Grecia, por la creciente marea turca que había de culminar con la caída de Grecia, por la creciente marea turca que había de culminar con la caída de Constantinopla. Y ésa, colorín colorado, es la historia de los almogávares.Constantinopla. Y ésa, colorín colorado, es la historia de los almogávares.

► Admitan que es una buena historia. Vive Dios.Admitan que es una buena historia. Vive Dios.► De todas formas, de haber habido tele en esos tiempos, los almogávares De todas formas, de haber habido tele en esos tiempos, los almogávares

saldrían en el telediario bailando sardanas con los niños turcos, o montando saldrían en el telediario bailando sardanas con los niños turcos, o montando algún hospital de campaña en el Peloponeso para los cuatro familiares de algún hospital de campaña en el Peloponeso para los cuatro familiares de enemigos heridos que no hubieran muerto a la primera. Y allí estaría el enemigos heridos que no hubieran muerto a la primera. Y allí estaría el tatarabuelo de Bono poniendo la medalla a la concordia al capitán Pep tatarabuelo de Bono poniendo la medalla a la concordia al capitán Pep Matainfants. (Nota de Tortuga)Matainfants. (Nota de Tortuga)

ARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADEARAGÓN: ECONOMÍA E SOCIEDADE IMPULSO DA BURGUESÍAIMPULSO DA BURGUESÍA (Vicens Vives páx. 89)(Vicens Vives páx. 89)

► Nobreza e clero vivían das rendas do Nobreza e clero vivían das rendas do campo.campo.

►A burguesía, medrou na actividade A burguesía, medrou na actividade comercial e a monarquía apoiou esta comercial e a monarquía apoiou esta expansión poste que lle facilitaba expansión poste que lle facilitaba recursos monetarios, naves e recursos monetarios, naves e avituallamento.avituallamento.

LONXA DE VALENCIALONXA DE VALENCIA

A COCA


►1ª) Cales eran as principais 1ª) Cales eran as principais actividades económicas da Coroa de actividades económicas da Coroa de Aragón?Aragón?

►2ª) Sinala as rutas do seu comercio 2ª) Sinala as rutas do seu comercio marítimo.marítimo.

►3ª) Que expansión militar levou a 3ª) Que expansión militar levou a cabo a Coroa de Aragón?cabo a Coroa de Aragón?

OS CONFLITOS SOCIAIS NA BAIXA IDADE MEDIAOS CONFLITOS SOCIAIS NA BAIXA IDADE MEDIA(Vicens Vives páx. 90)(Vicens Vives páx. 90)

►CRISE ECONÓMICA E SOCIALCRISE ECONÓMICA E SOCIAL►XII-XIII: Expansión económica.XII-XIII: Expansión económica.►XIV-XV: Crise:XIV-XV: Crise:

► Peste negraPeste negra (1348) inaugurou a crise. (1348) inaugurou a crise.►Descenso de poboaciónDescenso de poboación..►Descenso da actividade e produción agrícolaDescenso da actividade e produción agrícola..►Os Os nobresnobres diminuíron as súas rendas e reaccionan: diminuíron as súas rendas e reaccionan:►Engrandecendo os seus dominios mediante novas Engrandecendo os seus dominios mediante novas

concesións reais (presionan ós monarcas)concesións reais (presionan ós monarcas)►Endurecen as condicións de vida do campesiñado Endurecen as condicións de vida do campesiñado

(revoltas dos campesiños)(revoltas dos campesiños)►CidadesCidades: miseria. Reacción fronte as minorías: : miseria. Reacción fronte as minorías:

xudeus. xudeus. PogromsPogroms. Finais do século XIV.. Finais do século XIV.

A POBOACIÓN NOS REINOS PENINSULARESA POBOACIÓN NOS REINOS PENINSULARES

13001300 14801480COROA CASTELACOROA CASTELA 4.500.0004.500.000 4.500.0004.500.000COROA ARAGÓNCOROA ARAGÓN 900.000900.000 840.000840.000

CATALUNYACATALUNYA 450.000450.000 260.000260.000

VALENCIAVALENCIA 200.000200.000 250.000250.000

BALEARESBALEARES 50.00050.000 80.00080.000

ARAGÓNARAGÓN 200.000200.000 250.000250.000

NAVARRANAVARRA 100.000100.000 100.000100.000

A PESTE NEGRAA PESTE NEGRADANZA DA MORTEDANZA DA MORTE

OS CONFLITOS NOBILIARIOS NA COROA DE CASTELAOS CONFLITOS NOBILIARIOS NA COROA DE CASTELA(Vicens Vives páx. 90)(Vicens Vives páx. 90)

► Crise económica e social, os Crise económica e social, os nobresnobres queren afianzar o seu queren afianzar o seu poderpoder e e impoñerimpoñer a súa vontade ós monarcas. a súa vontade ós monarcas.

► Pedro I de CastelaPedro I de Castela (1350-1369) quixo dominar á nobreza. Para iso (1350-1369) quixo dominar á nobreza. Para iso apoiouse na burguesía urbana, ofreceulle cargos, tomou medidas apoiouse na burguesía urbana, ofreceulle cargos, tomou medidas para favorecer os artesáns téxtiles, evitando que a maioría da la para favorecer os artesáns téxtiles, evitando que a maioría da la fose exportada ós Países Baixos.fose exportada ós Países Baixos.

► A alta nobreza e máis a Igrexa opuxéronse e apoiaron ó seu irmán A alta nobreza e máis a Igrexa opuxéronse e apoiaron ó seu irmán bastardo bastardo Henrique de Trastámara Henrique de Trastámara (1369-1379). (1369-1379). Guerra civilGuerra civil. O . O bando nobiliario vence e proclama rei a Henrique II no ano 1369. A bando nobiliario vence e proclama rei a Henrique II no ano 1369. A monarquía dos Trastámara viuse obrigada a ceder privilexios á monarquía dos Trastámara viuse obrigada a ceder privilexios á nobreza.nobreza.

► Outro enfrontamento será o que se produza entre Xoana e a súa tía Outro enfrontamento será o que se produza entre Xoana e a súa tía Sabela a Católica pola posesión do trono (1475-1479). Páx. 138.Sabela a Católica pola posesión do trono (1475-1479). Páx. 138.

► A pesar disto, Castela experimentou un auxe económico e A pesar disto, Castela experimentou un auxe económico e desenvolveu unha poderosa flota que posibilitou a grande expansión desenvolveu unha poderosa flota que posibilitou a grande expansión atlántica do s. XV.atlántica do s. XV.

REIS DA COROA DE CASTELA (s. XIV-XV)REIS DA COROA DE CASTELA (s. XIV-XV)

ENFRONATAMENTO ENTRE PEDRO I E ENFRONATAMENTO ENTRE PEDRO I E HENRIQUE II NOS CAMPOS DE MONTIELHENRIQUE II NOS CAMPOS DE MONTIEL

"Nin quito nin poño Rei..., pero "Nin quito nin poño Rei..., pero axudo ao meu señor...",axudo ao meu señor...",

► O 23 de marzo de 1369, tivo lugar o famoso episodio da O 23 de marzo de 1369, tivo lugar o famoso episodio da traxedia de Montiel: nuns dos campos de batalla anexos traxedia de Montiel: nuns dos campos de batalla anexos ao castelo da Estrella, Henrique de Trastámara (futuro ao castelo da Estrella, Henrique de Trastámara (futuro Enrique II), irmán bastardo do rei Pedro I, chamou a Enrique II), irmán bastardo do rei Pedro I, chamou a este a un encontro persoal no seu campamento, este a un encontro persoal no seu campamento, acontecendo un duelo corpo a corpo entre ambos. Cando acontecendo un duelo corpo a corpo entre ambos. Cando Pedro ía apuñalar a Enrique, un dos lugartenentes de Pedro ía apuñalar a Enrique, un dos lugartenentes de Henrique (tal vez Beltrán du Guesclin, un mercenario Henrique (tal vez Beltrán du Guesclin, un mercenario francés que desertara das hostes do rei Pedro), francés que desertara das hostes do rei Pedro), exclamou aquilo de: "Nin quito nin poño Rei..., pero axudo exclamou aquilo de: "Nin quito nin poño Rei..., pero axudo ao meu señor...", que desprazando a Pedro do acoso ao ao meu señor...", que desprazando a Pedro do acoso ao seu señor, conseguiu que a sorte cambiase, para que fóra seu señor, conseguiu que a sorte cambiase, para que fóra Henrique quen apuñalase ao rei Pedro. Hoxe, un sinxelo Henrique quen apuñalase ao rei Pedro. Hoxe, un sinxelo monolito no lugar do encontro lémbranos a data deste monolito no lugar do encontro lémbranos a data deste episodio.episodio.

Farsa de Ávila Farsa de Ávila (1465)(1465)► No reinado de Henrique IV a nobreza mantivo unha actitude levantisca que No reinado de Henrique IV a nobreza mantivo unha actitude levantisca que

chegou ata o extremo de finxir a deposición en Ávila do monarca. chegou ata o extremo de finxir a deposición en Ávila do monarca. Posteriormente, a debilidade e indecisión do rei permitiu que este aceptase Posteriormente, a debilidade e indecisión do rei permitiu que este aceptase como sucesoracomo sucesora

► (...) puxeron unha estatua sentada nunha cadeira, que dicían representaba a (...) puxeron unha estatua sentada nunha cadeira, que dicían representaba a persoa do rei persoa do rei (Henrique IV),(Henrique IV), e que estaba cuberta de loito (...). Puxéronse e que estaba cuberta de loito (...). Puxéronse arredor da estatua, e en alta voz mandaron ler unha carta (...) na que arredor da estatua, e en alta voz mandaron ler unha carta (...) na que acusaban ó rei de catro cousas: que pola primeira merecía perder a acusaban ó rei de catro cousas: que pola primeira merecía perder a dignidade real, e don Alonso Carrillo, arcebispo de Toledo, quitoulle a coroa dignidade real, e don Alonso Carrillo, arcebispo de Toledo, quitoulle a coroa da cabeza. Pola segunda merecía perder a administración da xustiza, e don da cabeza. Pola segunda merecía perder a administración da xustiza, e don Álvaro de Zúñiga (...), quitoulle o estoque (...) pola terceira, que merecía Álvaro de Zúñiga (...), quitoulle o estoque (...) pola terceira, que merecía perder a boernación do reino (....) o conde de Benavente, quitoulle o bastón perder a boernación do reino (....) o conde de Benavente, quitoulle o bastón que tiña na man. Pola cuarta, que merecía perder o trono (...) López de que tiña na man. Pola cuarta, que merecía perder o trono (...) López de Zúñiga derrobou a estatua da cadeira (...) dicindo palabras furiosas e Zúñiga derrobou a estatua da cadeira (...) dicindo palabras furiosas e deshonestas (...). Despois levaron ó príncipe don Afonso (...) alzándose deshonestas (...). Despois levaron ó príncipe don Afonso (...) alzándose dixeron: ¡Castela polo rei don Afonso!dixeron: ¡Castela polo rei don Afonso!

OS CONFLITOS SOCIAIS NA COROA DE ARAGÓNOS CONFLITOS SOCIAIS NA COROA DE ARAGÓN(Vicens Vives páx. 91)(Vicens Vives páx. 91)

► A dinastía Trastámara tamén se introduciu na Coroa de Aragón logo A dinastía Trastámara tamén se introduciu na Coroa de Aragón logo da morte sen descendencia de da morte sen descendencia de Martiño o Humano Martiño o Humano (1410). Para (1410). Para escoller un novo rei reuníronse en escoller un novo rei reuníronse en Caspe (Caspe (Compromiso de)Compromiso de) os os representantes das Aragón, Catalunya e Valencia e escolleron ó representantes das Aragón, Catalunya e Valencia e escolleron ó pretendente pretendente Fernando de Antequera Fernando de Antequera (1412).(1412).

► A este rei sucedérono os seus fillos A este rei sucedérono os seus fillos Afonso VAfonso V, que conquistou , que conquistou Nápoles, e Nápoles, e Xoán IIXoán II. .

► A mediados do s. XV, durante o reinado de Xoán II, Catalunya viuse A mediados do s. XV, durante o reinado de Xoán II, Catalunya viuse sacudida pola crise económica e polas loitas sociais e políticas.sacudida pola crise económica e polas loitas sociais e políticas.

► Os campesiños (conflito da “remensas”) subleváronse contra os Os campesiños (conflito da “remensas”) subleváronse contra os nobres que endureceran as condición da servidume.nobres que endureceran as condición da servidume.

► En Barcelona, pequenos artesáns e comerciantes, arruinados pola En Barcelona, pequenos artesáns e comerciantes, arruinados pola crise económica, enfrontáronse á oligarquía municipal (nobres e crise económica, enfrontáronse á oligarquía municipal (nobres e burgueses ricos), que ocupaba os cargos. Os primeiros burgueses ricos), que ocupaba os cargos. Os primeiros organizábanse nun partido chamado a organizábanse nun partido chamado a BuscaBusca e os segundos e os segundos agrupábanse na agrupábanse na BigaBiga..

REIS DA COROA DE ARAGÓNREIS DA COROA DE ARAGÓN

POSESIÓNS DA COROA DE POSESIÓNS DA COROA DE ARAGÓN NO MEDITERRÁNEOARAGÓN NO MEDITERRÁNEO

OS CONFLITOS SOCIAIS NA COROA DE ARAGÓNOS CONFLITOS SOCIAIS NA COROA DE ARAGÓN(Vicens Vives páx. 91)(Vicens Vives páx. 91)

► Finalmente estalou a Finalmente estalou a guerra civil guerra civil (1462-1472) (1462-1472) entre a oligarquía catalá, que desexaba manter entre a oligarquía catalá, que desexaba manter os seus privilexios e o monarca Xoán II, que tiña os seus privilexios e o monarca Xoán II, que tiña o apoio dos remensas e da Busca. O bando real o apoio dos remensas e da Busca. O bando real conseguiu impoñerse, aínda que sen lles dar conseguiu impoñerse, aínda que sen lles dar solución ós problemas que provocaran o conflito. solución ós problemas que provocaran o conflito.

► Así a todo, a crise non afectou de forma tan Así a todo, a crise non afectou de forma tan fonda ó resto de territorios da Coroa de fonda ó resto de territorios da Coroa de Aragón, e no reino de Valencia esta foi unha Aragón, e no reino de Valencia esta foi unha época de crecemento económico.época de crecemento económico.

BAIXA IDADE MEDIABAIXA IDADE MEDIACONFLITOS EN CATALUÑACONFLITOS EN CATALUÑA

apoian

apoian

Os malos usos. Os malos usos. Conflito da remensaConflito da remensaNormas cosuetudinarias da diócese de Girona (1439)Normas cosuetudinarias da diócese de Girona (1439)

► Sobre os campesiños cataláns recaían numerosas cargas feudais Sobre os campesiños cataláns recaían numerosas cargas feudais (malos usos)(malos usos) que os que os sometían o poder dos seus señores. A prohibición de abandonar a terra que sometían o poder dos seus señores. A prohibición de abandonar a terra que cultivaban se non pagaban previamente a súa redención (remensa). No contexto xeral cultivaban se non pagaban previamente a súa redención (remensa). No contexto xeral da crise do s. XV, os campesiños rebeláronse contra os abusos, logrando finalmente a da crise do s. XV, os campesiños rebeláronse contra os abusos, logrando finalmente a súa abolición en 1486.súa abolición en 1486.

► Se algún campesiño dos meus predios morre sen testar (intestia) e sen descendencia Se algún campesiño dos meus predios morre sen testar (intestia) e sen descendencia (exorchia) pasaran ó señor a terceira parte dos seus bens mobles e do gando (...).(exorchia) pasaran ó señor a terceira parte dos seus bens mobles e do gando (...).

► Se algún mozo quere redimirse (remensa) do seu señor, ó señor non se lle pode Se algún mozo quere redimirse (remensa) do seu señor, ó señor non se lle pode obrigar a que o acepte (...). Se ambos non se poñen de acordo sobre a redención, o obrigar a que o acepte (...). Se ambos non se poñen de acordo sobre a redención, o señor obteña por redención a terceira parte dos bens mobles do mozo (...)señor obteña por redención a terceira parte dos bens mobles do mozo (...)

► Se o campesiño fose cugut (marido de muller adúltera), o señor, por razón de cugucia Se o campesiño fose cugut (marido de muller adúltera), o señor, por razón de cugucia debe ter a terceira parte de todos os bens mobles do campesiño (...).debe ter a terceira parte de todos os bens mobles do campesiño (...).

► É costume case xeral desta terra que se o mozo morre sen testar e sen ter fillos, É costume case xeral desta terra que se o mozo morre sen testar e sen ter fillos, que dos seus bens se fagan tres partes; unha para o señor, outra divídese en tres que dos seus bens se fagan tres partes; unha para o señor, outra divídese en tres partes (unha para os clérigos para cantar misas pola súa alma, outra para os pais e a partes (unha para os clérigos para cantar misas pola súa alma, outra para os pais e a terceira para esmola), e a terceira é para o seu parente máis próximo.terceira para esmola), e a terceira é para o seu parente máis próximo.

► *Outros malos usos ademais da intesta, exorchia, remensa, cugucia era a arsina: pagar ó señor por incendio da súa propiedade. Firma do *Outros malos usos ademais da intesta, exorchia, remensa, cugucia era a arsina: pagar ó señor por incendio da súa propiedade. Firma do spoli: hipoteca en concepto de dote. Doazón que o esposo facía a muller en concepto de virxinidade. Nodriza: amamantar ós fillos do spoli: hipoteca en concepto de dote. Doazón que o esposo facía a muller en concepto de virxinidade. Nodriza: amamantar ós fillos do señor. Dereito de pernada: darlle unha perna (xamón) de animais sacrificados. Pasar a primeira noite a noiva co señor ou pasar a perna señor. Dereito de pernada: darlle unha perna (xamón) de animais sacrificados. Pasar a primeira noite a noiva co señor ou pasar a perna sobre a noiva en sinal de submisión.sobre a noiva en sinal de submisión.


► 1ª) Que razóns enfrontaron a nobreza e a 1ª) Que razóns enfrontaron a nobreza e a monarquía en Castela? Por que tiña tanta forza a monarquía en Castela? Por que tiña tanta forza a nobreza?nobreza?

► 2ª) Como se introduciu a dinastía Trastámara en 2ª) Como se introduciu a dinastía Trastámara en Castela? E na Coroa de Aragón?Castela? E na Coroa de Aragón?

► 3ª) Valora os datos da evolución demográfica 3ª) Valora os datos da evolución demográfica nos reinos peninsulares.nos reinos peninsulares.

► 4ª) Fai un resume explicando os conflitos en 4ª) Fai un resume explicando os conflitos en Catalunya.Catalunya.

► 5ª) Fai a actividade da páxina 95.5ª) Fai a actividade da páxina 95.

Education

Os grandes Reinos Peninsulares