ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜ Ι ΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 14 (2008) , 81-90

Ο ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ -ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΣ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΉ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Περίληψη

Ο τουρισμός συμβάλλει στι1ν οικονομικιj ανάπτυξη , στη διεθνιj κατανόηση , στη

διεθν1j ε ιρ 1jνη , στην ευημερία, και στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και

ελευθερ ιών, χωρίς διακρίσε ις στο φύλο , στη φυλ1j , στη γλώσσα και στη θρησκεία.

Μια από τις μορφές του τουρισμού είναι ο πολιτιστικός τουρισμός δηλαδιj η πε­

ρι ιjγηση που έχει ως κύριο στόχο τη γνωριμία και την απόλαυση της ιστορικ1jς , καλ­

λιτεχνικ1jς και πνευματικιjς κληρονομιάς αλλά και της σύγχρονης πολιτιστ ι κιjς δρα­

στηριότητας ενός τόπου. Η μορφ1j αυηj του τουρισμού είναι ένα αποτελεσματικό

μ έσο για την κατανόηση και προβολ1j της πολιτιστικ1jς ταυτότητας μιας χώρας 1j ενός τόπου. Ο πολιτιστικός τουρισμός ενισχύει τι1 «συμβίωση» πολιτισμού κα ι του­

ρισμού και δεν ασκε ί «ασφυκτικές π ι έσε ις» στο φυσικό, κοινωνικό, ανθρώπινο και

δομημένο περ ι βάλλον. που συχνά προκαλούν την «αλλοίωσή» του, όπως ο ι συνή­

θεις μορφές του μαζικού τουρισμού.

Στη σημερινιj εποχιj η ανάπτυξη θαλάσσιων δραστηριοηjτων που αξιοποιούν

την πολιτισμική κληρονομ ι ά, μπορεί να δημιουργ1jσει τουριστικές ροές που να ε ί­

ναι φιλικές προς το περιβάλλον και να συμβάλλει στην β ιώσιμη τουριστ ι κ1j ανάπτυ­

ξη. Διεθνώς καταβάλλεται προσπάθε ια γ ια την ανάπτυξη του θαλάσσιου πολιτιστι­

κού τουρισμού ως ιδιαίτερη μορφ1j εναλλακτικού τουρισμού.

Abstract

Tourism contributes in the economic growιh , in the internationHI understanding, in the international peace, in the prosperity and in the respcct of human rights and frecdoms, 1νi thout discriminations in the sex, in the race, in ιhe language and in thc religion.

One of the forms of to ιιrism is the cιιltura l tourism that is to say the tοιιr that aims aι as main the acquaintance Hnd the enjoyment of historical, artistic and intellectual heritage but al ο the modern cultural acιiv ity of place. This form of tourism is an effective means for the comprehension and promotion of cιιltura l identity of count ry or place. The cultural toιιrisn1 strengthens the "living together of' cultιιre and t o ιιri sm

and ίι does not practice "stifling pressurcs" in the natural, social, human and structιιred environn1enι. that often causes his "alterat ion", as the ιι s u a l forms of mass tourism.

In the curren t season the gro1νt h of marine activi ties that develops the cultural heritage. can create tourist fl o1νs that would bc friendly to the environment and ;ontribute in the sustainable tourist growth . Internationally is overwhelmed effort Όr the gro1vth of marine cultural tourism as particular form of a lterna tiνe tourism.

JEL Class ification: Ζ Ι Ο

Key words: Cultural tourism, Sport evenιs.

Πολυξtνη Mofpo

ΤΕΙ Πειpοιά

Polixeni Mira

ΤΕΙ οι Piraeus

81

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΟΙΡΑ - ΕΠ Ι ΒΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜ ΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 14 (2008) , 81 -90

82

1. Εισαγωγή

Ο τουρισμός , σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Κώδικα Δεοντολογίας για τον

Τουρισμό, είναι μια ζωντανή δύναμη για την ειρήνη και ένας παράγοντας φι­

λίας και κατανόησης μεταξύ των λαών.

Ο τουρισμός είναι ένα σύνολο δραστηριοηΊτων που διαπερνούν τα χωρι­

κά και πολιτισμικά όρια και ως εκ τούτου συμβάλλει στη διαπολιτισμική επι­

κοινωνία. Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο κοινωνικο-οικονομικό φαινόμε ­

νο που από την αρχαιότητα μέχρι σ1iμερα είναι συνυφασμένο με τον ελεύθε­

ρο χρόνο. Ο τουρίστας χρησιμοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του για να πραγ­

ματοποιήσει ένα ταξίδι μακριά από τον τόπο διαμονής και εργασίας του με

σκοπό να βιώσε ι την αλλαγή.

Ο κοινωνιολόγος Mac Cannell (1976: 8), υποστηρίζει ότι οι τουρίστες

προσπαθούν να αποδράσουν από τις αλλοτριωτικές και μη αυθεντικές αλ­

ληλουχίες τη ς καθημεριν1Ίς τους ζωής αναζητώντας την αυθεντικότητα σε

άλλους τόπους και χρόνους . Μ έσα από την αναζ1iτηση αυθεντικών ε μπει­

ρ ιών ο τουρίστας προσπαθεί να επανασυνδεθεί με το γνήσιο και με το φυ­

σικό (Γαλανή-Μουτάφη, 2002: 32). Η αυθεντικότητα συνίσταται αφενός στην κοινωνικότητα και στη σύναψη κοινωνικών σχέσεων με τους τοπικούς

πληθυσμούς και αφετέρου στη γνώση του φυσικού στοιχείου στον τόπο

προορισμού.

Ως πολιτιστικός τουρισμός χαρακτηρι'ζεται η περιήγηση που έχε ι ως κύ­

ριο στόχο τη γνωριμία και την απόλαυση της ιστορικής, καλλιτεχνικ1i ς και

πνευματικ1iς κληρονομιάς αλλά και της σύγχρονης πολιτιστικ1iς δραστηριό­

τητας ενός τόπου (Μυλωνόπουλος-Τσακίρης, 2004: 21 1 ). Σήμερα η πολιτι­στική κληρονομιά αποτελεί βασικό άξονα της πολιτιστικ1iς πολιτικ1iς των πε­

ρισσοτέρων χωρών του κόσμου. Η πολιτιστική κληρονομιά ως έννοια διευ­

ρύνεται, εμπλουτίζεται και επεκτείνεται χρονικά με νέες κατηγορίες από την

προϊστορία, την αρχαιότητα και από τη σύγχρονη εποχ1i.

Ο πολιτιστικός τουρισμός ή τουρισμός της πολιτιστικής κληρονομιάς εί­

ναι μια ειδική μορφή τουρισμού που αναφέρεται στη διατήρηση , την ανα­

βίωση και την αξιοποίηση των πολιτιστικών πόρων για τουριστικούς λόγους

(Cater, 1987, Gou ld, 1994). Επίση ς, διάφορες εκδηλώσεις και φεστιβάλς που

αναφέρονται στην παράδοση προσελκύουν το ενδιαφέρον των τουριστών.

Μ ε τον τρόπο αυτό η ανάγκη για γνωριμία με τους παλαιότερους και σύγ­

χρονους πολιτισμούς χρησιμοποιείται ως κίνητρο για πολλές τουριστικές πε­

ριοχές (Lozato-Giotart , 1996:62). Η νέα αυτή μορφ1i τουρισμού είναι χωρίς αμφιβολία το πιο αποτελεσμα­

τικό μέσο κατανόησης και προβολής τη ς πολιτιστική ς ταυτότητας μιας χώρας

ή ενός τόπου , που συμβάλλει παράλληλα στην οικονομική και κοινωνική

ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών. Η μορφ1i αυτή του του­

ρισμού , ενισχύε ι τη «συμβίωση» (Ashworth, 265-284) πολιτισμού και τουρι­σμού και δεν ασκεί «ασφυκτικές πιέσε ις» στο φυσικό , κοινωνικό, ανθρώπινο

και δομημένο περιβάλλον , που συχνά προκαλούν την «αλλοίωσή» του , όπως

οι συν1Ίθεις μορφές του μαζικού τουρισμού. Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι

ΡΟLΙΧΕΝΙ MIRA - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 14 (2008) , 81-90

άρρηκτα συνδεδεμένος με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και

αποτελεί εναλλακτική μορφ11 τουρισμού . .

2. Θαλάσσια Πολιτιστικά Γεγονότα

Οι δύο βασικοί πυλώνες του τουρισμού είναι το φυσικό και το πολιτισμικό

περιβάλλον. Η ορθολογική αξιοποίηση των δύο αυτών παραμέτρων δημιουρ­

γεί τουριστικές ροές. Το τουριστικό φαινόμενο είναι μία πολυσύνθετη δρα­

στηριότητα , η εξέλιξη της οποίας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Επίσης

πολυσύνθετες είναι και οι επιπτώσεις του όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο αλ­

λά και σε κοινωνικό, πολιτικό , πολιτιστικό και περιβαλλοντικό.

Ο τουρισμός όμως, ως δραστηριότητα ουσιώδης για την ζωή των λαών,

σύμφωνα με τη Διακήρυξη της Μανίλας ( 1970) , μπορεί υπό κατάλληλες προϋ­ποθέσεις να αποφέρει τεράστια οικονομικά οφέλη στις περιοχές που λαμβά­

νει χώρα. Ο τουρισμός ως «ζωντανή» και συνεχώς εξελισσόμενη δραστηριότη­

τα εμφανίζεται με διάφορες μορφές ανάλογα με την περιοχή και την τουριστι­

κή πολιτικ1Ί που ακολουθείται.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η ανάπτυξη μιας μεγάλης ποικιλίας «ε ι­

δικών γεγονότων» που έχει αποτελέσει την κυρίαρχη στρατηγική πολλών του­

ριστικών πολιτικών με στόχο τη δημιουργία τουριστικών ροών . Η τακτικ1Ί αυ­

τή αποσκοπεί στη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος ενός προορι­

σμού ή στην αύξηση της επισκεψιμότητας ενός τουριστικού προορισμού σε πε­

ρίοδο μη-αιχμ1Ίς μέσω της δημιουργίας ενός νέου πόλου έλξης, ή στην ανάσχε­

ση της συρρίκνωσης της τουριστικής ζήτησης. Τα «ειδικά γεγονότα» συχνά

προσδιορίζονται, ως δραστηριότητες αναψυχής μεγάλης κλίμακας, που διαρ­

κούν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αλλά έχουν μακροπρόθεσμες συνέ­

πειες για τους προορισμούς που τα φιλοξενούν (Roche, 1994: 1-19). Ο Getz ( 1991 ), προσπάθησε να δώσει ένα ορισμό του όρου «ειδικό γεγονός» κάνο­ντας διάκριση ανάμεσα στο φορέα που το διοργανώνει και στον «Καταναλω­

τή ». Ορίζει λοιπόν ότι «ειδικό γεγονός» είναι ένα γεγονός που συμβαίνει μια

φορά ή σε μη τακτικ1Ί βάση έξω από το κανονικό πρόγραμμα ή τις δραστηριό­

τητες του φορέα 11 του χορηγού που το οργανώνει. Για τον «καταναλωτή» το

ειδικό γεγονός αποτελεί ευκαιρία για αναψυχή , κοινωνικ1Ί ή πολιτιστικ1Ί

εμπειρία, και βρίσκεται έξω από τις συνήθεις επιλογές του ή πέρα από την κα­

θημερινή του εμπειρία. (Getz, 1991: 44). Έχει διαπιστωθεί ότι πολλά «ειδικά γεγονότα» που βασίζονται σε ναυτικά

γεγονότα και συνδυάζονται με τον αθλητισμό αποτελούν σημαντικούς τουρι­

στικούς ελκτικούς πόρους. Πολλά από αυτά τα γεγονότα διοργανώνονται σε

εηΊσια βάση , συχνά σε διαφορετικ1Ί περιοχή και προσελκύουν δεκάδες χιλιά­

δες τουρίστες, καθώς η «άθληση-θέαμα» (Λύτρας , 2002: 17) αποτελεί δημοφι­λ1Ί κοινωνικ1Ί δραστηριότητα. Οι δραστηριότητες αυτές παίρνουν διάφορες

μορφές όπως αγώνες μηχανοκίνητων σκαφών, αγώνες ερασιτεχνικής αλιείας,

αγώνες κολύμβησης, αγώνες παραδοσιακών σκαφών κ.λπ.

«Ειδικά γεγονότα» που συνδέονται με τον αθλητισμό και είναι «φορτωμέ­

να με την παράδοση» , 11 έχουν βαθιά ιστορική σημασία, έχουν αποκτ1Ί σει ένα

83

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΟΙΡΑ · ΕΠΙθΕΩΡΗΙΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΙΤΗΜΩΝ ·Τεύχος 14 (2008) , 81-90

84

μυστηριακό χαρακΤΙiρα που πολλές φορές φθάνε ι σε μυθικές διαστάσεις,

συμπληρώνονται από άλλα γεγονότα, όπως συναυλίες, θεατρικές εκδηλώ­

σεις, φεστιβάλ κ.λπ. με αποτέλεσμα να καθίστανται αξιοσημείωτα διαπολιτι­

σμικά γεγονότα. Τα γεγονότα αυτά συχνά προβάλλονται από τα Μέσα Μα­

ζικ1iς Ενημέρωσης και αποκτούν διεθνή εμβέλεια. Συνέπεια όλων αυτών εί­

ναι να διαμορφώνεται η πολιτισμική εικόνα της περιοχής που λαμβάνει χώ­

ρα το «ειδικό γεγονός» και να καθίσταται ουσιαστικός παράγοντας στη δια­

δικασία επιλογής της περιοχής ως τόπου προορισμού των τουριστών.

Στη σημερινή εποχή που χαρακτηρίζεται από το περιβαλλοντικό πρόβλη­

μα, η ανάπτυξη θαλάσσιων-αθλητικών δραστηριοΤΙiτων που αξιοποιούν την

πολιτισμικ1i κληρονομιά, μπορεί να δημιουργήσουν τουριστικές ροές που να

είναι φιλικές προς το περιβάλλον και να συμβάλλουν στην βιώσιμη τουριστι­

κ1i ανάπτυξη. Έτσι αναπτύσσεται θαλάσσιος πολιτιστικός-αθλητικός τουρι­

σμός ως ιδιαίτερη μορφ1i εναλλακτικού τουρισμού.

3. Η διεθνής εμπειρία θαλάσσιου αθλητικού-πολιτιστικού τουρισμού

3.1. Το America's Cup

Ένα από τα σημαντικότερα διεθνούς ενδιαφέροντος αθλητικά γεγονότα

είναι το America's Cup. Το America's Cup θεωρείτα ι ως το παλαιότερο διε­

θνές αθλητικό γεγονός. Το 1848 η Βασίλισσα Βικτορία εξουσιοδότησε τη θε­σμοθέτηση του Κυπέλλου «One Hundred Guinea Cup», ως έπαθλο για ένα αγώνα με γιωτς «ανοικτό σε όλα τα έθνη(!),,_ Το 1851 ένα αμερικάνικο σκά­φος προκάλεσε σε αγώνα 16 αγγλικά σκάφη. Για το αμερικάνικο γ ιωτ κλαμπ αγωνίσθηκε το γιοτ America που νίκησε ολόκληρο τον Αγγλικό στόλο. Το

ασημένιο κύπελλο που υπ1iρξε το έπαθλο της νίκης για το πλήρωμα του σκά­

φους που ήρθε πρώτο, έγ ινε γνωστό ως America's Cup. Σταδιακά μετατρά­

πηκε σε τρόπαιο για γιωτ κλαμπ από διαφορετικές χώρες που συναγωνίζο­

νται για να το κατακτήσο'!ν. Ο κάτοχος του κυπέλλου «υπερασπίζεται» την

κατοχή του σε μια σειρά από αγώνες κατά του κυριάρχου διεθνούς διεκδικη­

ηi. Ο νικητής του αγώνα κερδίζει το κύπελλο και οφείλει να το υπερασπι­

σθεί κατά οποιουδήποτε διεκδικηΤΙi. Το ασυν1iθιστο στο αμερικάνικο κύπελ­

λο είναι το γεγονός ότι οι Η. Π .Α. πέτυχαν με επιτυχία να υπερασπισθούν το

κύπελλο για πάνω από 130 χρόνια. Τελικά , η Αυστραλία κατέκτησε το κύ­

πελλο το 1983. Η Αυστραλία διεξήγαγε τον αγώνα για τη διεκδίκηση του κυ­πέλλου στο Φρήμαντλ το 1987, όπου ο αμερικανός διεκδικητ1iς Stars and Stripes νίκησε τον Αυστραλό Kookabura 111 4-0 και το κύπελλο επέστρεψε στις Η . Π.Α. Οι Η . Π .Α. πέτυχαν να διατηρήσουν το κύπελλο επιτυχώς μέχρ ι

το 1992 αλλά το έχασαν από τη Νέα Ζηλανδία το 1995. Το 2002 τον αγώνα κέρδισε η Ελβετική ομάδα (Riνard , 2003). Ο αγώνας για το 2007 θα διεξα-

( 1) America ·s C up Global lnfo rn1 a tio n Scrvice στο \νww .a n1 e ri c<1scupne\νs.co ιn

POLIXENI MIRA - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 14 (2008) , 81-90

χθεί στη Βαλένθια της Ι σπανίας, που είναι το πρώτο ευρωπαϊκό λιμάνι που

θα φιλοξεν1Ίσε ι τον αγώνα . . Τα αποτελέσματα του αγύ)να είναι πολύ σημαντικά για την πόλη που φι­

λοξενεί τους αγώνες . Ο αγώνας στη Νέα Ζηλανδία περιελάμβανε πάνω από

250 κούρσες και διήρκεσε πέντε μήνες. Η τελική κούρσα προσέλκυσε πάνω

από 6.000 σκάφη θεατών , περισσότερα από 70 ελικόπτερα , πάνω από 2.000 δημοσιογράφους και γύρω στα 20 τηλεοπτικά συνεργεία (Brent Wheele r and Co., 1997) .

Το Αμερικάνικο κύπελλο αποτελεί κορυφαία διοργάνωση στο χώρο θα­

λάσσιου αθλητικού τουρισμού και έχει αποκηΊσει ισχυρή επιρροή τα τελευ­

ταία χρόνια . Σήμερα η διοργάνωση τέτοιων γεγονότων έχε ι σημαντικές οι­

κονομικές επιδράσεις στις κοινότητες. Σύμφωνα με σχετική μελέτη που εκ­

πονήθηκε για τις επιπτώσε ις του Billabo ng Pro Surfing, το 1997, στη Χρυσ1Ί Ακτή του Κουίνσλαντ, στην Αυστραλία, διαπιστώθηκε ότι τον πενθ1Ίμερο

αγώνα παρακολούθησαν περίπου 32.000 θεατές/τουρίστες και ότι η καθαρή

οικονομική συνεισφορά της διοργάνωση ς αν1Ίλθε γύρω στα 2,3 εκατομμύρια δολάρια (Kava nagh, 1997) .

3.2. Tall Ships Race

Σημαντικό πόλο έλξη ς τουριστών αποτελεί και η διοργάνωση αναπαρά­

στασης ιστορικών ναυτικών γεγονότων 11 ναυμαχιών, στο πλαίσιο θαλάσσιων

φεστιβάλ ή και αγώνων. Το 1986, στην εκδήλωση «Opera tion Sai l», που διοργανώθηκε για να εορτασθούν τα 100 χρόνια του αγάλματος της Ελευθε­

ρίας, συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι της Ν έας Υόρκης ιστιοφόρα από 23 χώρες

(Ne ill , 1991 ). Ανάλογη εμβέλεια έχε ι και η διοργάνωση «T all Ships Race» που είναι

μια ετήσια διεθν1i ς ιστιοδρομία, στην οποία συμμετέχουν παραδοσιακά

ιστιοφόρα σκάφη από όλο τον κόσμο.

Η ιδέα των αγώνων αυτών αν1Ίκε ι στο Βρετανό δικηγόρος Berncιrd

Mo rgHn, ο οποίος το 1953, πρότεινε τη διοργάνωση ενός αγώνα που θα επέ­

τρεπε τη συμμετοχή των τελευταίων μεγάλων ιστιοφόρων από όλο τον κό­

σμο. Συζήτησε την ιδέα του αυτή με τον Commander Pe te r Godwin και το 1954 έθεσαν την πρόταση στον λόρδο Mountbatte n ο οποίος εκείνη την πε­ρίοδο ήταν ο πρώτος ναύαρχος. Την ιδέα κλήθηκε να υλοποι1Ίσε ι ο πλοίαρ­

χος Illingworth , ένας από τους μεγαλύτερους ε ιδικούς στους αγώνες ανοι­

κτής θάλασσας< 2>. Το φθινόπωρο του 1954 δημιουργ1i θηκε μια επιτροπ1Ί η Sai l Tra ining In te rnat io nal Race Committee (S.T. l .R.C.) με σκοπό τη διορ­

γάνωση του πρώτου αγώνα Tall Sh ips. Ο αγώνας αυτός πραγματοποιήθηκε

από το To rbay στη Λισαβόνα , τον Ι ούλιο του 1956. Ο αγώνας 1Ίταν τόσο εντυ­

πωσιακός που προσέλκυσε το ενδιαφέρον του κοινού και των Μέσων Ενη­

μέρωσης τη ς εποχής και ονομάσθηκε «Ta ll Ships Race». Η επιτυχία υπήρξε

(2) '"'"'ν. i s t a . co.uk

85

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΟΙΡΑ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 14 (2008), 81-90

86

τόσο μεγάλη που η επιτροπ1Ί διοργάνωσης μετετράπη σε Sail Training Association (STA) με σκοπό τη διοργάνωση των αγώνων σε μόνιμη βάση .

Αρχικά η διοργάνωση αγώνων ήταν κάθε δύο χρόνια, αλλά λόγω τη ς μεγά­

λης επιτυχίας που σημείωσε , ο αγώνας έγινε ετήσιος. Κάθε χρόνο στον αγώ­

να συμμετέχουν περίπου 70-100 σκάφη από 20 χώρες ενώ στο πλ1Ίρωμα συμ­

μετέχουν από 3.000-4.000 νέο ι ηλικίας από 15-25 ετών από 30 χώρες. Ο αγώ­νας συνήθως φιλοξενείται σε 4 λιμάνιαί3J.

Ο αγώνας αυτός , πέρα από τη αθλητική του διάσταση έχει και ουσιαστι­

κή πολιτισμικ1Ί χροιά καθώς στόχος του δεν είναι μόνο η νίκη αλλά η συμμε­

τοχή νέων από διαφορετικά έθνη και η συνεργασία τους στη θάλασσα και η

επικοινωνία των πληρωμάτων των σκαφών με τους κατοίκους των λιμένων

υποδοχής.

Στη διάρκειά του αγώνα τα πλοία προσεγγίζουν σε διάφορα λιμάνια,

σύμφωνα με τον προγραμματισμό της ιστιοδρομίας. Τα πλοία είναι επισκέ­

ψιμα στα λιμάνια προσόρμισης και γίνονται εστίες ανάπτυξης ναυταθλητι­

κών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων , όπου οι επισκέπτες (μόνιμοι κάτοι­

κοι και τουρίστες) μυούνται στη ναυτική ζωή του παρελθόντος. Μ ε τον τρό­

πο αυτό τα παραδοσιακά ιστιοφόρα σκάφη αξιοποιούνται χάρη στην συμμε­

τοχή τους σε αθλητικά γεγονότα και καθίστανται εστίες πολιτισμού και ανα­

ψυχής. Χαρακτηριστικ1Ί απόδειξη του πολιτισμικού χαρακτήρα της αθλητι­

κής αυτή ς διοργάνωση ς είναι το γεγονός ότι δίδεται ως έπαθλο του αγώνα

ένα ασημένιο αντίγραφο του ιστιοφόρου Cutty Sark από τους πλοιάρχους όλων των πλοίων, στο πλοίο που συνέβαλε περισσότερο στη διεθν1Ί κατανόη­

ση και φιλία.

3.3. Η Regatta Storica στη Βενετία

Η πιο χαρακτηριστική θαλάσσια αθλητική-πολιτιστική δραστηριότητα

που προκαλεί τουριστικές ροές είναι οι αγώνες σκαφών (ρεγκάτες) , γνωστές

από το 140 αιώνα. Εμφανίσθηκαν το 1315, στη Βενετία , όταν ο Δόγης

Gioνanni Soranzo διοργάνωσε αγώνες με σκάφη με σκοπό να γ ιορτάσει τη

στρατιωτική του νίκη. Οι παρελάσεις και οι αγώνες πέρα από τον εορτασμό

μιας στρατιωτικής νίκης ήταν και ένας τρόπος να τιμηθσύν οι ξένοι αξιωμα­

τούχοι που επισκέπτονταν την Βενετία (Zwingle, 2002: 33). Χαρακτηριστική είναι η τελετή υποδοχής που οργανώθηκε για να τιμηθεί η βασίλισσα τη ς Κύ­

πρου Ca terina Cornaro η οποία δώρισε την Κύπρο στη Βενετία.

Η παράδοση αυτή συνεχίζεται σήμερα με τη διοργάνωση της «regatta storica» την πρώτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου , με διπλό χαρακτήρα-πολιτι­

στικό και αθλητικό. Περιλαμβάνει δύο διαφορετικά συστατικά στοιχεία, την

ιστορική πομπ1Ί και την λεμβοδρομία/« Rega ta Storica». Το φεστιβάλ αρχίζε ι με την ιστορική πομπή, που γίνεται κατά μήκος του

μεγάλου καναλιού, μ ε παραδοσιακά σκάφη και κωπηλάτες ντυμένους με

(3) http : //\V\V\V . t <ιll s hips. no/ και l11t p : //w\V\V . t a ll s hips r1ιces.com/

POLIXENI MIRA - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 14 (2008), 81-90

ιστορικά κοστούμια. Επικεφαλ1iς της πομπής βρίσκεται το «Bucindoro», το πλοίο του Δόγη και το «Bissone» επίσης κρατικό πλοίο και ακολουθούν πα­ραδοσιακά σκάφη από την ενετιχή κωπηλατικ1i ένωση.

Η Regata Storica περιλαμβάνει αγώνες που λαμβάνουν μέρος μετά τη πομπή και θεωραύνται ως οι «Ολυμπιακοί Αγώνες» της βενετσιάνικης κωπη­

λασίας. Οι συμμετέχοντες σre αυτή κωπηλατούν όρθιοι, με το «Βενετσιάνικο

τρόπο» . Ο νικητ~iς της Regata Storica κατακτά μια θέση στην ιστορία της κω­πηλασίας αλλά και στην ιστορία της πόλης και η τιμ1i αυτ~i εξηγεί το σκληρό

ανταγωνισμό μεταξύ των συμμετεχόντων.

Οι αγώνες περιλαμβάνουν 4 λεμβοδρομίες , καθεμία με διαφορετικό τύπο

σκάφους. Έτσι, πρώτη είναι η λεμβοδρομία για τη νεολαία, με σκάφη

«pupparini », που έχουν δύο κουπιά. Ακολουθεί η λεμβοδρομία για τις γυναί­κες , με σκάφη «rnascarete» με ένα κουπί. Τρίτη είναι η λεμβοδρομία των αν­δρών, με ακάφη «Caorli ne» με έξι κουπιά και τέλος , η λεμβοδρομία των πρω­

ταθλητών, με σκάφη «gondolini», με δύο κουπιά. Η πιο συναρπαστική είναι η regatta των πρωταθλητών με σκάφη «gondolini», που αποτελεί το πιο τε­χνικό και πιο κομψό Βενετσιάνικο σκάφος .

Η Regatta Storica της Βενετίας αποδεικνύει πως η παράδοση μπορεί να διατηρηθεί μέσω σύγχρονων πολιτιστικών-αθλητικών διοργανώσεων.

3.4. Hong Kong Dragon Boat Races

Ο διεθνής αγώνας Dragon Boat Races που γίνεται στο Hong Kong έχει την προέλευσή του στην κινεζική αρχαιότητα και βασίζεται σε ένα ημι-θρη­

σκευτικό - πολιτιστικό γεγονός . Ο θρύλος αναφέρει ότι 2000 έτη πριν στο κι­νεζικό βασίλειο Chu υπήρξε ένας πολύ αγαπημένος ποιητ~i ς του λαού ο Qu Yuan. Το αίσθημα δικαιοσύνης και η ευθύτητά του στοιχεία που τον διέκρι­ναν , συχνά τον οδήγησαν σε σύγκρουση με τους διεφθαρμένους αυλικούς

του αυτοκράτορα, που τον εξόρισαν από την αυλ1i . Για πολλά χρόνια περι­

πλανήθηκε στην επαρχία συνθέτοντας ποιήματα γεμάτα από την αγάπη του

για τους ανθρώπους. Τέλος, απογοητευμένος που ο αυτοκράτοράς του περι­

βαλλόταν από ανέντιμους συμβούλους και βλέποντας ότι αδυνατούσε να

επηρεάσει τους τρόπους της αυλής , ο Qιι Yu an αυτοκτόνησε το 278 B.C. πέ­φτοντας στον ποταμό Li Μο Riνe r στην επαρχία Hunan. Οι ντόπιοι ψαράδες

που είδαν αυτήν την απελπισμένη πράξη προσπάθησαν με τις βάρκες τους

να τον διασώσουν. « Κτύπησαν» το νερό με τα κουπιά τους και έριξαν στον

ποταμό dumplings (φύλλα από μπαμπού 1i φύλλα λωτού γεμάτα ρύζι και κρέ­ας<4J ) ώστε να αποτρέψουν τα πεινασμένα ψάρια να τον φάνε. Αλλά οι προ­σπάθειές τους ~Ίταν μάταιες . Ο τραγικός θάνατος του Qu Tuan γιορτάζεται κάθε χρόνο την πέμπτη ημέρα, στο πέμπτο φεγγάρι του χρόνου . Κατά τη

διάρκεια της εκδήλωσης γίνονται αναπαραστάσεις των προσπαθειών των

ψαράδων να σώσουν . Τα αλιευτικά σκάφη είναι διακοσμημένα στην πλώρη

(4) W\V\V . \νinkipecli a. com

87

ΠΟΛΥΞ ΕΝΗ ΜΟΙΡΑ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 14 (2008) , 81-90

88

με κεφαλές δράκοντα και στην πρύμνη με ουρές δράκοντα, δεδομένου ότι ο

δράκος θεωρείται ως φύλακας ενάντια στα κακά πνεύματα του νερού

(ΗΚΤΑ, 1993: 9). . Ο θαλάσσιος αυτός αγώνας πλαισιώνεται από 3 τελετές. Η πρώτη τελετιΊ ,

που έχει θρησκευτικό χαρακτήρα, γίνεται για να δοθεί «πνοή ζω1Ίς» στο νέο

σκάφος-δράκο. Ακολουθεί ο αγώνας καθώς τα σκάφη ανοίγονται στη θά­

λασσα και επιστρέφουν ακολουθώντας μία πορεία παράλληλη προς το ναό ,

υπό τον ήχο των τύμπανων. Η τρίτη τελετ1Ί έχει σκοπό να επιτρέψει στα σκά­

φη και στα πνεύματα των δράκων να «αναπαυθούν» μετά τον αγώνα.

Ο αγώνας λάμβανε χώρα κάθε χρόνο στο Hong Kong. Η αναπαράσταση του γεγονότος και οι αγώνες ως πολιτιστικό-αθλητικό γεγονός παίζουν ρό­

λο-κλειδί στη διατι1ρηση της συνεργασίας των κατοίκων στα αλιευτικά χω­

ριά. Η συνεργασία αυτή εμπεδώνεται τόσο μέσα από την κατασκευή των πα­

ραδοσιακών σκαφών, όσο και από τις τελετουργίες που συνοδεύουν τη χρή­

ση τους. Μέσα από αυτό το φεστιβάλ, σφυρηλατούνται οι δεσμοί της κοινό­

τητας , της ιστορικής συνέχειας και της κοινωνικής ταυτότητας (Falassi, 1987: 2). Η διεξαγωγι1 του αγώνα ενθαρρύνθηκε και ενισχύθηκε από την Hong Kong Tour ist Assocίί:lt ί on (ΗΚΤΑ) μια κρατικ1Ί υπηρεσία που δημιουργήθη­

κε το 1957 προκειμένου να αναπτύξει τον τουρισμό στο Hong Kong. Η Η ΚΤ Α έχοντας ως βάση το θρησκευτικό-πολιτιστικό γεγονός , μετέτρεψε τον

αγώνα σε πολιτιστικό-αθλητικό γεγονός/φεστιβάλ , με σκοπό να αυξήσει την

παραμονή των επισκεπτών στην πόλη, που επιθυμούσαν να δουν μια παρα­

δοσιακή εκδ1Ίλωση «με τοπικό χρώμα» (Lawrence, 1993) Είναι αξιοσημείωτη η συνύπαρξη πολιτισμικών και αθλητικών στοιχείων

στην παραπάνω δραστηριότητα. Η πολιτισμική και αθλητική διάσταση προσέ­

δωσε μεγάλο κύρος στη διοργάνωση αυτ~Ί με αποτέλεσμα να αποκτήσει διε­

θνιΊ εμβέλεια. Έτσι, τα τελευταία 25 χρόνια, οι αγώνες απέκτησαν διεθν1Ί χα­

ρακτιΊρα (Sofield & Siνan, 1994: 5-22) και διοργανώνονται στην Ασία στην Ευ­ρώπη , στη Βόρεια Αμερικ11, στην Αυστραλία . Σ~1μερα είναι ένα από τα ταχύτε­

ρα αναπτυσσόμενα αθλητικά-πολιτιστικά γεγονότα. Σύμφωνα με την IDBF<5>

(IDBF, 2005) συμμετέχουν πάνω από 60 εκατομμύρ ι α άτομα από 50 χώρες .

Με αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται όχι μόνο η διατι1ρηση της Κινεζικής

πολιτισμικής παράδοσης στις χώρες υποδοχής αλλά και η δ ι απολιτισμική

επικοινωνία των λαών μέσα από τη διαδικασία συμμετοχ11ς που ενισχύει το

αίσθημα συνεργασίας και αλληλεγγύης , αναγκαία στοιχεία για τη θεμελίω­

ση της διεθνούς ειρήνης.

Τα οικονομικά οφέλη από τη διοργάνωση των αγώνων είναι εξ ίσου ση­

μαντικά. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 1999, περισσότεροι από 60.000 θεατές παρακολούθησαν τον αγώνα στο Μόντρεαλ<6 >. Μέσα από τους αγώ­νες αυτούς επιτυγχάνεται η συγκέντρωση μεγάλων χρηματικών ποσών για

φιλανθρωπικούς σκοπούς.

(5) IDBF / l nt e rn<ιtionHI Dι<ιgon Βοaι Fcde ration (hιιp;//\VW\ν . drago 11l1ωιι.coιn) .

( 6) h ι tp ; //\ν\νw . dragonbωι t.o rg .u k/ idbf/mc mbers. h ι m

POLIXENI MIRA - REVIEW OF ECONOMIC SCIENCES - Νο 14 (2008) . 81-90

4. Συμπεράσματα - Προτάσεις

Η διεθνής εμπε ιρία αποδεικνύει ότι είναι δυνατή, με πολλούς τρόπους, η

αξιοποίηση της πολιτισμι κ1i ς διάστασης των θαλάσσιων αθλητικών γεγονό­

των και η δημιουργία τουρ ιστικών ροών. Μάλιστα, η ορθολογική αξιοποίηση

ενδυναμώνε ι τη φιλία των λαών και συμβάλλει στην εδραίωση της ειρ1iνης .

Η χώρα μας με την πλούσια ναυτική παράδοση και ι στορία, μπορεί να

αναπτύξει ανάλογες δράσεις. Σre αυτό το εγχείρημα βοηθούν η γεωγραφική

θέση και η νησιωτικότητα της χώρας. Απαιτείται όμως η συνδρομ1i φορέων

τόσο του δημοσίου, όσο και του ιδιωτικού τομέα για τη διαμόρφωση κατάλ­

ληλης πολιτική ς με σκοπό την αναβίωση ναυτικών πολιτιστικών - αθλητικών

γεγονότων που θα καταστούν σημαντικοί τουρ ιστικοί πόρο ι . Στην προσπά­

θεια αυηi σημαντικό ρόλο υποχρεούνται να έχουν οι Οργανισμοί Τοπικής

Αυτοδιοίκησης και οι τοπικές κοινωνίες ως οι πλέον αρμόδιοι φορείς για την

ορθολογική αξιοποίηση τη ς τοπικιi ς ναυτικής ιστορίας .

Στη χώρα μας άρχισε από το 1999 να διοργανώνεται η «ρεγκάτα Αιγαί­ου» ένας δ ι εθν1i ς ιστιοπλοϊκός αγώνας στην περιοχή του Κεντρικού και Ανα­

τολικού Αιγαίου. Η δ ι οργάνωσή του ξεκίνησε από το Υπουργείο Αιγαίου

και Νησιωτικής Πολιτικιiς με τη συνδρομ1i του Υφυπουργείου Αθλητισμού

και σε συνεργασία μ ε την Ελληνικ1i Ι στιοπλοϊκ1i Ομοσπονδία και με Ναυτα­

θλητικούς Ομίλους νησιών του Αιγαίου(7>. Κατά τη δ ι άρκεια των αγώνων, που διαρκούν περίπου 10 ημέρες (30/8- 11 /9) διοργανώνονται σε όλα τα νη­σιά - λιμάνια που αποτελούν σταθμούς του αγώνα πολιτιστι κές εκδηλώσεις

(συναυλίες, παραστάσεις. κ.λπ.) που προσελκύουν πλήθος κόσμου.

Βιβλιογραφία

Ashworth, G.J ., «Managing the Cultural Tourisrn», in G.J. Ashworth and Α Dietvorst (eds), Tou ι·isιrι anc/ Spatial Tι·an5fornωιions: /ιrιplica ιions for Policy and Planning, Wallingford: CAB International, p. 265-284.

Brent Wheeler and Co. ( 1997). «The Economic lmpact of the Arncrica's Cιιp on the Auckland Region and Territorial Local Authori ties Within the Region». Repoι·ι ιο Aιιcklancl Regional Seιvices Τπ.ιsι. Brent Wheelcr and Co. Ltd, Auckland.

Cater, Ε.Α ( 1987), Tourism in tl1e least developed countri es. Annals οf Τοιπίsιrι Res·eaι·c/1 , 14 (2): 202-225.

Falassi, Ρ . ( 1987). Ti111 e Οιιι of Tin·ιe: E.5.5ay5· οι·ι ιhe Fes·ιi11al , ew York: Yan Nostrand Reinhold, p. 2

Getz, D. ( Ι 99 1 ). Fe.1·1i11al.1-, Spec:ial Evenιs· and ΤοιπisΊ11, New York , Van Nostrand Reinhold.

Hong Kong Tourist Association ( 1993). Hong Kong. Sig/11.1·eeing ancl Cultιιre, p. 9.

( 7) hι tp : //lν\V\ν.aege;ιnreg<ιt ι a.g r

89

ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΜΟΙΡΑ - ΕΠΙθΕΩΡΗΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ - Τεύχος 14 (2008) , 81 -90

90

Gould , G. ( 1994) , Ενα/ιιαιίng Touι·isιrι /ιnpacιs: Sιιιdy Book, Bournemouth: Bournemouth University.

Kava nagh, Τ. (1997). «Doll ars ro ll in as surf champs pull tourists». Sιιnday Mail, 22 Jυn e.

Lawrence, Α. (1993) . The Fι·αgωnι Cl1i11es·e Hong Κοη , Chinese Unive rsity Press.

Lozato-Giotart , J.-P. (J 996). Τουριστική Γεωγραφία , εκδ. INTE RBOOKS, Αθήνα .

MacCannell , D. ( 1977) . Tl1 e Tou,.isι , ew York, Schocken Books, σελ. 8.

e ill , Ρ . ( 199 1). «The Soυth Street Seaport Museun1 , New York». ln Ρ . eill and Β . Ε. Κrohn (eds), Cι·eαι Μιπίιίιne Μιιseιιιns of ιhe Worlι/. Bal am Press, ew York.

Riva rd, R.T. (2003) . «Alinghi » takes the America's Cup! , CEO, Aιnerica 's· Cιιp

News , 2, March .

Rocl1e, Maυrice ( 1994). «Mega-events and Urban Policy». Αιιηαls of Τοιιrίsιrι Res·eaι·c/1 21: 1- 19.

Sofi e ld, Trevo r Η . Β . a nd Siva n, Atara ( 1994). «From Cυltura l Event to 1 nte rn ati onal Spo rt - The Ho ng Kong Boat Race». Jοιιπωl of Spοι·ι Τοιπi.1·111 1 (3) , 5-22.

Zwingle, Er. (2002) . Βενετία . ational Geographic Traveler, Δ.Ο.Λ ., σελ. 33.

Γαλανή-Μουτάφη , 8 . (2002). Έρευνες για τον Τουρισμό στην Ελλάδα και την

Κύπρο , εκδ . Προπομπός, σελ. 32.

Λύτρας, Π. (2002). Η Κοινωνία της Αναψυχής, εκδ . lnterbooks, Αθ1Ίνα, σελ. 17.

Μυλωνόπουλος, Δ . - Τσακίρης , Δ. « Η πολιτισμική και ο ικονομική δ ι άσταση

της λιμενικής πολιτική ς στην περ ιφερε ιακή ανάπτυξη» , πρακτικά 2ου Διεθνούς

Επιστημον ικού Συνεδρίου Τ. Ε. Ι . Ηπείρου/ΣΔΟ{Γμήμα Λογιστ ικ1iς με θέμα «Δ ι ­

ε υρυμένη Ευρώπη και Περ ιφερειακές Ανισότητες», Πρέβεζα , 3-4 Ι ουνίου 2004, σελ. 204-2 12.

Ιστοσελίδες

www. i s t a.co. υk

http:JLwww.ta ll ships. nQ/ και

htt rrJl_www.tallsl1ipsraces.com/

http ://www. drΆgonboa t.con1

http :/jwww. dragonboat. o rg. υ ls&Jbf/membe rs.htm

www.ame ricascυpnews .com

http:,. //www.aeg~anregΆ.tta .gr