⌫ ⌫

⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

ในการออกแบบสงพมพ นอกเหนอจากหลกการออกแบบ การใชระบบตารางภาพประกอบ ตวอกษร ระบบการพมพ กระดาษทใชในการพมพ การจดเลยเอาต การทำอารตเวรคเหลานแลว สงสำคญอยางยงทจะทำใหผลงานออกมาสวยงามนาสนใจ คอเรองของสซงในบทนจะแบงเปนเรองหลกๆ 4 เรองคอ การรบรเกยวกบส มตของส ทฤษฎส และการผสมสของหมกพมพ การจดโครงสและสดสวนของส เพอใหนกออกแบบสงพมพไดมสามญทศนเกยวกบสและการออกแบบทางการพมพ

การรบรเกยวกบส จากหนงสอกราฟกฟอรวชวลคอมมวนเคชน (Graphics for Visual Communi-

cation) เรยบเรยงเร องราวเกยวกบส โดย เคลก เดนตน (Denton. 1992: 102-114)ความโดยสรปวา เรองราวของสมมากมายเกนกวาจะจำได การใชสกไมมกฎเกณฑตายตวเหมอนคณตศาสตร เรองของสอาจขยายวงกวางออกไปหรอทำใหแคบลงกได และในเมอสไมไดเปนไปตามกฎเกณฑทางกายภาพ ของสงหนงอาจมสหนงเมออยตามลำพง แตการรบรเกยวกบสกลบขนอยกบสงตางๆ รอบตว ทำใหตองศกษาเกยวกบการตความดานกายภาพของสกระบวนการทางสรรวทยา สภาพแวดลอม สภาพทางวฒนธรรม อทธพลของสตออารมณการเชอมโยงความคด การสรางสญลกษณใหจดจำ และการใหความรสก ตามสนทรยภาพ

1. กายภาพของสเกยวกบเรองกายภาพของส (physical of color) ไดมการคนพบวาสเปน

สวนหนงของแสง เปนเพยงสวนเลกๆ สวนหนงของคลนแมเหลกไฟฟาทแพรกระจาย ในความถทเราสามารถมองเหนได แสงทมนษยมองเหนเปนแสงสขาว (light white) ซงทแทจรงแลวแสงสขาวนประกอบไปดวยสทเหมอนกบสรงโดยการคนพบของเซอรไอแซค นวตน (Sir IsacNewton)ในป ค.ศ.1661 ไดทดลองใหแสงอาทตยสองผานปรซมรปสามเหลยม (prism)แสงทผานออกมาอกดาน จะมสดงทเหนในสรงกนนำ เซอรไอแซค นวตน จงไดกำหนดชอไวดงนred orange yellow green blue indego (บางทเรยกวา violet) สแดงมความยาวคลนมากทสดเรยงตามลำดบตามการรบรในสรง

⌫ ⌫

ภาพท 3.1 ภาพการหกเหของแสง

ภาพท 3.2 ภาพคลนแมเหลกไฟฟาและแสงทมนษยมองเหนได

สไมมคณสมบตดานกายภาพดวยตวเอง การมองเหนสของมนษยแทจรงเกดจากแสง ถาไมมแสงกไมมส ยกตวอยางเชน ผลสม สทมองไมเหน (invisible colors) ของแสงอาทตยสองมาทผลสม ผวของสมดดซมสของแสงทงหมดยกเวนสสมแลวสะทอนมายงสายตามนษย ผานการรบรไปยงสมองใหรบรสสมหรอวตถโปรงแสง เชน กระจกส (stained glass)ยอมใหแสงผานได แตถาไมมแสงสวางกไมมปฏกรยาเกดขน สงทปรากฏในความมด คอสดำ

ภาพท 3.3 ภาพกระบวนการมองเหนและรบภาพ

2. กระบวนการทางสรรวทยาเมอแสงกระทบเขาสตาของมนษย มนจะเขาสกระบวนการทางดานสรรวทยา

(physiological) ทนท โดยขนแรกแสงจะเปลยนเปนภาพดวยเซลลประสาทตาทเรยกวาเรตนา

⌫ ⌫

(retina) เรตนาจะมปฏกรยาแมแตกบแสงปรมาณเพยงเลกนอยและสามารถแยกแยะรายละเอยดของความสวางและสได ในเนอเยอทไวตอแสงของเรตนามเซลลรบรอยสองชนด คอรอด (rod)และโคน (cone) โคนจะไวตอคลนแสง 3 ส คอนำเงน แดง เขยว รอดรบรความแตกตางความเขมของแสง แมวารอดจะมปฏกรยากบสทกสแตกเปนเพยงคาความสวางและความมดของสเทานนและรอดจะไวตอแสงมากกวาโคน รอดสามารถตอบสนองตอแสงแมเพยงเลกนอยในเวลากลางคนซงมแสงสลว เราจงเหนเพยงสขาว เทา และดำในความมด เมอแสงมากขนโคนจะทำงานโดยเหนสไดลางๆ และจะชดขนเมอแสงสวางเตมท นกวทยาศาสตรเชอวาการตอบสนองตอสของมนษยขนอยกบการตความของสมองตอสงเราทตามองเหน

นกออกแบบสงพมพบางคนอาจไมสนใจและละเลยความรเกยวกบกระบวนการดานสรรวทยา เหลาน คดวาสเปนเพยงสวนทสนบสนนองคประกอบอน อาท จด เสน รปรางรปทรง หรอขอความทตองการสอสารใหสมบรณขน นกทฤษฎสทราบดวาสบางสไมควรอยคกนเชน สแดงไมควรอยคกบสฟา เนองจากแสงทตกกระทบเรตนาไมเทากน คลนสแดงตกกระทบดานหลงเรตนาทำใหแกวตานนขนมา คลนสฟาซงสนกวาตกกระทบดานหนาของเรตนาทำใหแกวตาแบนเรยบ เกดการผลกแสงเขาสเรตนา ดงนนเมอตวพมพสฟาอยบนพนสแดงจะเกดปฏกรยาทางสรรวทยา คอแกวตาพยายามรบรทงสองสในเวลาเดยวกน เกดแรงดงดดซงกนและกนทำใหผอานปวดศรษะ

ภาพท 3.4 ภาพตวพมพสฟาบนพนสแดง

3. สภาพแวดลอมสเปลยนแปลงไปตามสภาพของแสงเปนเรองยากทจะระบสภาพของสตอแสง

ทงหมดได แสงอาทตยเวลาเทยงใหแสงสฟา ใหสแดงยามเชาและหลงเทยง แสงประดษฐจากแหลงกำเนดไฟฟาใหแสงแตกตางกนตามคลนแสง หลอดไฟไสทงสเตนใหแสงสเหลองอมแดงหลอดฟลออเรสเซนทใหแสงออกเขยว นกออกแบบสงพมพนอกจากจะตองมความรในการออกแบบตามหลกการออกแบบใหสวยงาม หรอตองเรยนรระบบการพมพ เรองเกยวกบตวอกษรและกระดาษแลว ยงจำเปนตองมความรเกยวกบเรองแสงไฟ กรณทตองออกแบบผลงานเพอนำไปตดตงในสถานทแตกตางกนอาท สถานรถไฟฟาใตดน ภายในอาคารหรอกลางแจง

⌫ ⌫

ภาพท 3.5 สนำเงนเมออยกลางแจงและอยภายใตแสงไฟตางชนดกน

ในธรรมชาตสทสดใสจะสะทอนแสงและกระตนสายตาไดดกวา สเหลองเปนสทสะดดตาทสดในจำนวนสทมนษยมองเหนจงมกใชเปนเครองหมายใหปฏบตตาม เชนเครองหมายจราจร

ภาพท 3.6 ภาพเครองหมายจราจร

สทตดกนหรอผลของสกบพนหลงกมความสำคญทจะทำใหตวอกษรมองเหนชดอานงาย อยางไรกตาม ในการเรมตนออกแบบงานควรเรมตนทกระดาษขาวกอนเพราะคงททสดซงไมนามผลกระทบอยางไร แตเมอตองผลตเปนงานเพอการอาน เรองแสงเปนสงสำคญมากเพราะในทสวางจดวตถจะมสออกเหลอง และในทมดทบวตถจะกลายเปนสมวงซงเปนคตรงขามกน

4. สภาพทางวฒนธรรมสภาพทางวฒนธรรมมอทธพลตอการรบรเรองส มนษยสามารถรบรสได

เปนลานๆ ส แตสามารถจดจำไดไมเกน 180 ส คงเปนการงายตอนกออกแบบสงพมพถาแตละสจะมความหมายตายตวลงไป แตความจรงไมไดเปนเชนนน ตามสภาพสงคมและในอดตทผานมามความนยมหรอแทนคาสตางกน หากนกออกแบบสงพมพทำงานในระดบสากลกจำเปนตองเรยนรความหมายของสในแตละวฒนธรรม

⌫ ⌫

การรบรเรองสขนอยกบภมหลงของผรบสาร มนษยทอยในภมประเทศทแตกตางกน เชอชาต และวฒนธรรมทแตกตางกน มกมความชอบหรอความเชอในสทตางกน

ตารางท 3.1 ตารางแสดงนยยะของสตามความเชอในแตละเชอชาต

5. อทธพลของสตออารมณสมอทธพลตอจตใจมนษย สแตละสใหอารมณความรสกแตกตางกน ดงนน

ในการทำงานจงตองมความรถงปฏกรยาของสทางดานจตวทยา สภาพแวดลอม วฒนธรรมประเพณ สมยนยม หรอขอมลของกลมเปาหมาย สตองมประสทธภาพพอทจะใหผอานหรอผชมจดจำไปถงจตใตสำนก สามารถทำใหผชมรสกเหมอนเหตการณนนเกดขนจรง เพราะในการออกแบบหรอขนตอนการผลตงานพมพขอผดพลาดเกดขน เชน สไมเขากบภาพประกอบหรอเนอหาทพมพลงไป

ภาพท 3.7 สสามารถทำใหผชมรสกเหมอนเหตการณนนเกดขนจรง (สนก เศรา นากลว ฯลฯ)ทมา : 1. American Showcase. Inc. 1994: 855. 2. American Showcase. Inc. 1994: 824.

1 2

เชอชาต สแดง สนาเงน สเหลอง

อเมรกาเหนอ เตอนภย ตนเตน เชอเชญ เผดรอน

มคณภาพ มคณคาแขงแรง

การแผขยายกระฉบกระเฉง รเรมเปลยนแปลง เบกบาน

ละตนอเมรกา อาลย ไวทกข นา เคารพ มคา ความสดชนราเรง ดวงอาทตย

ยโรปตะวนออก ความรก ฤดใบไมผล บรสทธ สงบ

สงางามสดใสเหนไดชดกระฉบกระเฉง

ยโรปตะวนตกเตอนภย ความรกพลง ราคะ ตนเตน

ทองฟา จงรกภกดรบผดชอบ สงบ

มคา พเศษ สดใส เหนไดชด

⌫ ⌫

6. การเชอมโยงความคดมนษยมความรสกตอสกวางมาก เชน ถาถามวาพดถงสแดงแลวนกถงอะไร

คำตอบทไดอาจเปนแอปเปล เลอด ดอกกหลาบ ถาพดถงสเหลอง คำตอบทไดอาจเปนกลวยหอมดอกทานตะวน ความสดใสหรอความอจฉา

ในงานโฆษณานกออกแบบพยายามนำการเชอมโยงความคดไปใชในการออกแบบโลโก หรอทมเทงบประมาณมหาศาลโฆษณาซำแลวซำเลา เพอใหคนจดจำสแดงของCoca-Cola สเหลองของ Kodak หรอสฟาของ IBM

ในแตละเชอชาต ประเพณวฒนธรรม สมยนยมมความเชอเกยวกบสทแตกตางกน นกออกแบบจำเปนตองศกษาเพอศกษาเรองราวเหลาน ผลทางจตวทยาในงานทพมพออกมาเกดประสทธภาพสงสด จากความสำเรจในการรจกเชอมโยงความคด ซงพอมตวอยางนยยะของส (connotation of color) ดงน

สแดง เปนตวแทนของความรนแรงและกาวราว อาจใชเปนสเลอดในสงครามสแดงเปนสของการเตอนภยดวย

สแดงเปนสของความรก เมอสสมแดงจะเชอมโยงถงความรสกรกใครของมนษย อวยวะในรางกายจะระเรอดวยสเลอด

สสม เชอมโยงกบไฟเชนเดยวกบสแดง ใหความรสกอบอนและราเรง แตสสมจะขาดเอกลกษณของตวเองถาตองผสมกบสขาวจะรสกซดลง และกลายเปนสนำตาลเมอถกผสมดวยสนำเงนหรอสเทา

สเหลอง เปนสของแสงสวาง ในเมองจนสมยโบราณสเหลองสงวนไวใหจกรพรรดซงเฉลยวฉลาดและหยงร

สเหลองถกปลอมปนไดงาย ถาผสมกบสมวงหรอสเทาจะดไมบรสทธสจะออกเขยวทบ สเหลองบางครงแทนความหมายของความขขลาด โรคภยไขเจบและการโกหกหลอกลวง

สเขยว เพราะสเขยวเชอมโยงความคดถงคลอโรฟลด สเขยวจงเปนสของผกเปนสญลกษณของการฟนคนชพและคนรนใหม กรน (green) มาจากภาษาอารยน ghraหมายถง “to grow” เพราะโลกดำเนนตอไปอกครงดวยสเขยวในฤดใบไมผล สเขยวโยงถงความอมตะ บางครงสเขยว แปลวายงไมสก

บางครงสเขยวกเปนสญลกษณของความสงบเพราะเชอมโยงถงชอ มะกอกหรอบางครงสเขยวกเปนสญลกษณความเคลอนไหวเพอสงแวดลอม

⌫ ⌫

บางครงสเขยวอาจใหความหมายเชงลบ เชน ทางตะวนตกมสำนวนเฉพาะถงบางคนทอจฉาจนหนาเขยว

สฟา เมอสฟาถกเชอมโยงกบสวรรค สฟาเปนสญลกษณทนาเชอถอของชาวตะวนตก สำหรบชาวจน สฟาอาจหมายถงอมตะเมอเกยวโยงกบเรองเหนอธรรมชาต

แตบางทสฟากใหความหมายตางออกไปสำหรบกลมเปาหมายบางกลมคนอเมรกนถาพดถง บลมฟว “blue movie” นนหมายถงสอลามก บรษทประกนภยใชสฟาแทนคาความเชอถอได แตถาเปนอาชพเกยวกบการดแลสขภาพ “code blue” หมายถงความตาย

สมวง ถาสเหลองเปนสของความสวางสดใส สมวงกตรงขามกนคอ เปนสญลกษณของความขอาย บางเวลาแทนความหมายของความลกลบ ความอดอด และบางเวลาแทนความหมายถงภยคกคาม

สวนสมวงแดงในสมยโบราณยอมยากมาก คนมเงนหรอขนนางชนสงเทานนทจะมเสอผาสมวงแดงใส สมวงแดงจงเปนสญลกษณของเชอพระวงศ บางทกแทนคา หมายถงความหรหรา

สขาว สำหรบชาวเอสกโม สขาวใหความหมายไดมากกวาสอนทงหมด โดยเงอนไขความแตกตางกนของนำแขง บางครงสขาวเปนสญลกษณถงความสำเรจของการลาสตวการเดนทาง หรอความตาย

สขาวอาจแสดงถงความบรสทธ ไรเดยงสาสำหรบชาวตะวนตก แตเปนเสอผาของชาวจนยามไวทกข

สดำ หมายถง รถบรรทกศพ ความตายทางตะวนตก มความหมายในเชงทำลาย ความกลว ความไมร ความมด แตคนบางกลมใชสดำแสดงความมเสนหรญจวนใจ

7. การสรางสญลกษณใหจดจำเมอสสามารถสรางสญลกษณใหคนจดจำไดดวยการเชอมโยงความคด จงม

การแทนคาสงตางๆ ดวยสมากมาย เชน ในประเทศไทยใชสแดง ขาว นำเงน เปนธงไตรรงคสแดงหมายถง ชาต สขาวหมายถง ศาสนา สนำเงนหมายถง พระมหากษตรย ประเทศญปนใชธงสขาวมวงกลมสแดงอยตรงกลางหมายถงพระอาทตย เปนตน

⌫ ⌫

ภาพท 3.8 ภาพธงชาตไทยและธงชาตญปน

แตเนองจากมนษยมความจำเกยวกบสไมมากนก อาจจำความแตกตางของสไดวาสวางมากหรอนอยกวา มดหรอมดกวา แตกลบจำสทตองการไมได ดงนนจงตองมการกำหนดสขนมา สทไมเฉพาะเจาะจง ไดแก สแดง สสม สเหลอง สเขยว สฟา หรอสนำตาลแตถามการเจาะจงลงไปเพอกำหนดความแตกตางไดชดเจน อาท สแดงเลอดนก สเขยวหวเปดสไพล สเขยวตองออน สเปลอกมงคด สเหลองจำปา หรอชอทเจาะจงกวาและรจกในบคคลเฉพาะกลม

ภาพท 3.9 ภาพตวอยางสทมการตงชอเฉพาะเจาะจง

8. การใหความรสกทางสนทรยภาพแมจดมงหมายหลกของสไมใชเพอการตกแตง แตเพอส อสารอยางม

ประสทธภาพกบผชมหรอกลมเปาหมายซงยงคาดหวงกบผลงานทมสสวยมองดเดน และสงางาม นอกเหนอจากประโยชนใชสอยแลว ความงามและความรสกทางสนทรยภาพ ยงคงเปนทตองการเสมอซงนกออกแบบจะละเลยเรองนไมได

มตของสเพอใหการรบรเกยวกบสชดเจนยงขนจงขอกลาวถงมตของส (dimension of

colors) ไว 3 ดานดงน สแท (hue) นำหนกส (value) และความอมตวของส (saturation)

⌫ ⌫

1. สแทสแท คอ ความแตกตางของสบรสทธในวงจรสแตละส เชน สแดง สเหลอง

สเขยว สนำเงน ฯลฯ โดยยงไมมสหรอแสงใดเขาไปผสม สแทแบงเปน 2 ชนด คอ

1.1 สของแสง (scientific color) เกยวพนระหวางส ความรอน และแสงคนพบโดยเซอรไอแซค นวตน ททดลองใหแสงอาทตยสองผาน แทงแกวรปสามเหลยม (Prism)แสงทผานอกดานจะมสรง คอ แดง สม เหลอง เขยว นำเงน มวง ตามลำดบสรงกนนำแสงสมวงมความยาวคลนสนทสด สวนแสงสแดงมความยาวคลนมากทสดตามลำดบ และถานำสทงหมดนมาเรยงเปนวงกลมแลวหมนเรวๆ บนแปนหมน จะเหนสทงหมดรวมกนเปนสขาวแสดงวาแสงในธรรมชาตมสรวมเรยกวา สเปคตรม (spectrum)

แมสของแสงหรอแมสบวก (additive color) หมายถง คลนแสงทเหนไดชดเจน 3 ชวง คอ ชวงความยาวคลนสน คลนกลาง และคลนยาว ไดแก แสงสนำเงน แสงสเขยวและแสงสแดงตามลำดบ เมอคลนแสงเหลานซอนทบกนจะรวมเปนสขาว เรยกแสงทงสามสนวาแมสบวก ซงเปนสขนตนและสามารถผสมใหเกดแสงสอนไดโดยฉายแสงทเปนแมสลงบนพนขาว เปนคเรยกวธการผสมสของแสง แบบนวาการผสมสบวก (additive color mixing)จะไดสขนท 2 ดงน

แสงสแดง (red) ผสมแสงสเขยว ไดแสงสเหลอง (yellow) = Y

แสงสเขยว (green) ผสมแสงสนำเงน (blue) ไดแสงสนำเงนแกมเขยว (cyan)= C

แสงสนำเงน (blue) ผสมแสงสแดง (red) ไดสแดงแกมมวง (magenta) = M

เมอนำแสงหรอแมสทงสามสมาผสมกนจะไดแสงสขาว

ภาพท 3.10 ภาพแมสของแสงหรอแมสบวก

⌫ ⌫

แสงสขาวเกดจากแสงสแดง แสงสเขยว และแสงสนำเงนผสมกน แตแสงสขาวกอาจเกดไดจากการทแสงสนำเงนผสมกบแสงสเหลอง เพราะแสงสเหลองเปนสวนผสมของแสงสแดงและแสงสเขยว ในภาพจะเหนไดวาแสงสเหลองอยตรงขามกบแสงสนำเงนเราเรยกแสงสนนวาแสงคเตมเตม (complementary color) เมอแบงเปนตารางจะไดดงน

ตารางท 3.2 สคเตมเตมของสขนตนตามทฤษฎสของแสง

หลกการผสมสของแสงนใชในจอภาพของเครองรบโทรทศน จอภาพของเครองคอมพวเตอร หรอระบบแสงสบนเวทโรงละครซงใชหลอดกำเนดแสงทใหแสงสแดงแสงสเขยว และแสงสนำเงนเปนหลก

1.2 สของสาร (pigmentary color) เกยวพนกบการดดกลนและสะทอนแสงของวตถตางๆ เมอแสงสขาวสองมายงวตถ วตถจะดดกลนแสงและสะทอนทเหลอมาใหเราเหนสของสารเปนผงส (pigment) อยในสารละลาย เชน สนำมน สอะครลก ทำใหเกดสบนผววตถ

แมสของสารหรอสแบบลบ (subtractive color) หมายถง การทแสงสขาวตกกระทบวตถสตางๆ คลนแสงบางสวนจะถกดดกลนไว และสะทอนเพยงบางสออกมาใหเรามองเหน สของแสงทถกดดกลนนเปนการลบสบางสออกจากแสงขาว จงเปนทมาของชอสแบบลบ แมสของสารม 3 ส คอ สแดง สเหลอง และสนำเงน เมอแมสทงสามผสมกนจะเหนเปนสดำเพราะมการดดกลนแสงทกสไวหมด เรยกวธผสมสของ สารแบบนวา การผสมสลบ(subtractive color mixing) การผสมคแมสของสารจะเกดเปนสขนท 2 ดงน

สแดง (red) ผสมสเหลอง (yellow) ไดสสม (orange)

สเหลอง (yellow) ผสมสนำเงน (blue) ไดสเขยว (green)

สนำเงน (blue) ผสมสแดง (red) ไดสมวง (violet)

เมอนำแมสทงสามมาผสมกนจะไดสดำ

แมสของแสงสคเตมเตม

สแดง (red) สเขยว (green) สนาเงน (blue)

สนาเงนแกมเขยว (cyan) สแดงแกมมวง (magenta) สเหลอง (yellow)

⌫ ⌫

ภาพท 3.11 ภาพแมสของสารหรอแมสลบ

เมอนำสขนท 2 ผสมกบแมสจะไดสใหมเปนสขนท 3 ดงน

สแดง (red) ผสมสสม (orange) ไดสสมแดง (red-orange)

สแดง (red) ผสมสมวง (violet) ไดสมวงแดง (red-violet)

สเหลอง (vellow) ผสมสสม (orange) ไดสสมเหลอง (yellow-orange)

สเหลอง (vellow) ผสมสเขยว (green) ไดสเขยวเหลอง (yellow-green)

สนำเงน(blue) ผสมสมวง (violet) ไดสมวงนำเงน (blue-violet)

สนำเงน (blue) ผสมสเขยว (green) ไดสเขยวนำเงน (blue-green)

ภาพท 3.12 วงจรส

⌫ ⌫

2. นำหนกส

นำหนกส (value) คอ การเรยกคาความมดความสวางสของสาร ซงคานำหนกของสจะแบงเปนโทนไรส (achromatic) และโทนส (chromatic) อนมผล ทำใหงานออกแบบ 2มตเกดแสงและเงาในภาพ สามารถลวงตาใหเกดความลกได

ภาพท 3.13 ภาพโทนสและโทนไรสมความมดความสวางลวงตาใหภาพ 2 มตดเปนภาพ 3 มตทมา : Illustration Index 1. n.d.: 142.

โทนไรสมคานำหนกเพยงสดำ สเทา สขาวเทานนโดยมคานำหนกเรมจาก 1คอคานำหนกของสดำ จนถงคา 11 เปนคานำหนกของสขาว ระหวางสดำไปจนถงสขาวจะมสเทาอยตรงกลางเปนคาสท 6 เรยกวาสกลาง (neutral) ซงไมมคณสมบตของ hue อยเลย

ภาพท 3.14 ภาพแสดงคานำหนกของโทนไรส 11 ระดบ

โทนสเปนการวดคานำหนกออนแกของสนนจากการเปรยบเทยบ ความสวางของสนนกบสดำ สขาว

⌫ ⌫

ภาพท 3.15 ภาพแสดงการเปรยบเทยบคานำหนกออนแกของแมสกบโทนไรส

การเปลยนแปลงคานำหนกส ทำไดโดยผสมสดำหรอขาวเขากบสประเภทโครมาตก คลเลอร (chromatic color) คอ สทมสแท ทำใหเกดการเปลยนแปลงคานำหนกสไดดงน

tint คอสแททถกผสมดวยสขาวทำใหคาของสนนออนลง (lightness)

shade คอสแททถกผสมดวยสดำทำใหคาของสนนคลำลง (darkness)

ภาพท 3.16 สแททถกผสมดวยสขาว และสดำ

⌫ ⌫

ในทางการพมพสามารถทำสใหออนลงดวยการลดเปอรเซนตพนทเมดสกรนของสนน ทำใหมบรเวณพนทขาวแทรกอยระหวางพนทพมพส จงดเหมอนมสขาวผสมอยในสนน ในทางตรงกนขามถาตองการใหสนนคลำลง ในทางการพมพสามารถทำไดโดยเพมเปอรเซนต พนทเมดสกรนของสดำทบบนพนตายของสนน ถายงใสพนทสกรนของสดำขนเทาไรกจะทำใหสคลำลงไปเทานน

3. ความอมตวของส

ความอมตวของส (saturation) บางครงเรยกวา โครมา (chroma) ความอมตวของสเปนการวดคาความบรสทธของสแท ซงรบรกนเปนความสดของส (intensity) เมอสแทถกผสมดวยสกลางหรอสคตรงขามในวงจร (complement) จะลดคาความสดใสลง มคาความแตกตางเปนเปอรเซนตเรมจาก 0% คอไมมสหรอสหมนไปทางเทาจนถง 100% คอ สทสดใสเจดจาทสด

ถาสใดสหนงถกทำใหมความอมตวลดลงกวาปกตโดยการใสสเทา หรอสคตรงขาม จะทำใหเปนสหมน (tone) ในทางการพมพเมอความอมตวของสทมมากเกนไปเนองจากเมดสกรนบวม แกไขไดโดยลดปรมาณของสทจะใชพมพลงบนกระดาษหรอลงนำหนกใหพอเหมาะขณะพมพ และถาสใดปรากฏบนภาพในปรมาณมากเกนไปมผลใหภาพผดเพยนกวาทควรจะเปน ใหลดปรมาณสทมมากและเพมปรมาณสทนอยจะไดภาพทมสสวยงาม

ภาพท 3.17 1. สดำและนำเงน (cyan) ทมากเกนไปทำใหภาพมด แกไขโดยลดสดำและสนำเงนลง2. สแดง (magenta) ทมากเกนไป แกไขโดยลดปรมาณสแดงลง

ทมา : 1. Sutherland, and Karg, 2004: 46. 2. Sutherland, and Karg, 2004: 47.

2

1

⌫ ⌫

นำหนกของส และความอมตวของส มความสมพนธ เกยวโยงกน กลาวคอในการเปลยนแปลงของโทนไรสจากคาระดบ 1 ซงเปนสดำไปเทาจนถง ระดบท 11 ซงเปนสขาวเมอเปรยบเทยบความอมตวของสเหลองท 100% มคานำหนกเทากบสเทาในระดบท 7สแดงทมความอมตวของส 100% มคานำหนกของสเทาในระดบท 5 และสนำเงนทมความอมตวของส 100% มคานำหนกของสดำในระดบท 3 ซงเขมสดแลว (ดภาพท 3.15)

ทฤษฎสและการผสมสของหมกพมพหมกพมพทใชในกระบวนการพมพมผงส (pigment) เปนองคประกอบใหเกดส

โดยใชสขนตนเปนแมสของแสงเปนแมสของหมกพมพ ไดแก สนำเงนแกมเขยว (cyan)สแดงแกมมวง (magenta) และสเหลอง (yellow) แมสของหมกพมพทพมพบนกระดาษจะดดกลนแสงทตกกระทบบางแสงสและสะทอนแสงทเหลอออกมา การผสมสของหมกพมพเกดจากการซอนทบกนของแมส เปนการหกลบแสงสทจะสะทอนออกมา ยงถาพมพแมสทงหมดเปนพนซอน ทบกนจะไดสดำ เรยกการผสมสของหมกพมพวาการผสมสลบ (subtractive colormixing) การผสมคแมสของหมกพมพ จะไดสขนท 2 ดงน

สนำเงนแกมเขยว (cyan) พมพซอนทบสแดงแกมมวง (magenta) จะไดสนำเงน (blue)

สแดงแกมมวง (magenta) พมพซอนทบสเหลอง (yellow) จะไดสแดง (red)

สเหลอง (yellow) พมพซอนทบสนำเงนแกมเขยว (cyan) จะไดสเขยว (green)

เมอทำแมสของหมกพมพทงสามมาพมพซอนทบกนจะไดสดำ

ภาพท 3.18 ภาพแมสของหมกพมพ

⌫ ⌫

การพมพแมสของหมกพมพทงสามมาพมพซอนทบกนแมวาจะไดสดำแตกไมดำสนท เนองจากแมสของหมกพมพมความบกพรองในการดดกลนแสงส จงตองมสดำเปนหมกพมพเพมขนในหมกพมพชดสอดส (Four-Color Process) เพอเพมความดำและความเปรยบตางในสวนเงา นอกจากนนสดำยงอาจเกดขนไดจากการพมพ กลาวคอหมกพมพของแมส ซงเปนสขนตนซอนทบสคเตมเตม เชน หมกพมพสเหลอง ซงเปนแมสของหมกพมพเมอพมพซอนทบหมกพมพสนำเงนซงเปนสคเตมเตมจะไดสดำ เพราะหมกพมพสนำเงนเปนสวนผสมของหมกพมพสนำเงนแกมเขยวและหมกพมพสมวงแดง

ตารางท 3.3 สคเตมเตมของสขนตนตามทฤษฎสของหมกพมพ

การผสมสของหมกพมพเปนการผสมสดวยตา เมอพมพแมสเปนจดเลกๆ หางกนและมองในระยะหางพอสมควร สของแสงทสะทอนเขาตาจะผสมกนใหเปนสเดยว หรอพมพซอนทบกนดวยหมกพมพทโปรงใสเสมอนมฟลมบางๆทกรองแสงสตางๆ เขาสตา แปลการรบรเปนสเดยวกนได

การผสมสของหมกพมพสามารถทำใหเกดสตางๆ ไดมากมายใกลเคยงสทมองเหนในธรรมชาต โดยการพมพแมสเปนเมดสกรนดวยขนาดตางๆ กน ทำใหการดดกลนแสงสเปนปรมาณตามพนทเมดสกรนขนาดตางๆ ซงสามารถสะทอนแสงสออกมาในความเขมแสงตางๆได (ผกามาศ ผจญแกว. 2539: 135-138)

ภาพท 3.19 เมดสกรนของภาพฮาลฟโทน (halftone screen) ทมขนาดตางกนทำใหเกดแสงเงาใกลเคยงความเปนธรรมชาต

ทมา : Craig. 1974: 70.

แมสของหมกพมพสคเตมเตม

สนาเงนแกมเขยว (cyan) สแดงแกมมวง (magenta) สเหลอง (yellow)

สแดง (red) สเขยว (green) สนาเงน (blue)

⌫ ⌫

การกำหนดโครงส และสดสวนของสสมสวนดงดดความสนใจไดอยางมากในการออกแบบสงพมพ ไมใชเพยงเพอ

ตกแตงใหสวยงามเทานน แตสยงมอทธพลตอการออกแบบสอสารอยางมาก สถกเลอกมาใชดวยเหตผลทตางกนเพอใหบรรลวตถประสงคคอผรบสารเขาใจ ดงนนในการเลอกใชสในงานออกแบบเพอใหเกดอารมณคลอยตามสงทตองการนำเสนอ และเพอใหเกดความงามนาสนใจ ในทฤษฎการใชสหรอการกำหนดโครงสในสดสวนททำใหเกดความสมดลจงเปนทางเลอกหนงทนกออกแบบจะนำไปใชเปนแนวทางในการออกแบบสงพมพใหมประสทธภาพยงขน

1. โครงสหลกการกำหนดโครงสแบงออกเปนโครงสหลกได 6 โครงสคอ การใชสเอกรงค

การใชสขางเคยง การใชสตดกน การใชส 3 สชวงหางไมเทากน การใชส 3 สชวงหางเทากนและการใชส 4 ส

1.1 การใชสเอกรงค (monochromatic) เปนการนำสมาใชเพยงสเดยวทำใหเกดความหลากหลายมากกวา 1 สได ผสมสดำหรอขาวเขากบสทมความอมตวนน

ภาพท 3.20 ภาพสงพมพทใชสเอกรงค โดยใชสเพยงสเดยวผสมสดำหรอสขาวเขากบสทมความอมตวนน

ทมา : 1. Peterson, and Cullen, 2000: 13. 2. Triedman, and Cullen, 2002: 94.

1

2

⌫ ⌫

1.2 การใชสขางเคยง (analogous) เปนการนำเอาส 2 สหรอมากกวาซงเรยงในวงจรส วธนทำใหเกดความกลมกลนไดงาย แตขาดความนาสนใจเพราะไมมสตดกนใหเปนจดสนใจ

ภาพท 3.21 ภาพสงพมพทใชสขางเคยงทมา : 1. Bonnici. 1999: 15. 2. American Showcase. Inc. 1994: 824.

1.3 การใชสตดกน (color contrast) การตดกนนแบงได 3 วธคอ

ก. การตดกนแบบซอนผสาน (simultaneous contrast) เปนปรากฏการณ เมอสทอยลอมรอบหรอสทอยใกลเคยง กระตนใหตาของเราเหนสตรงขามของสเหลานน ทดลองมองจดสดำบนพนสเหลองโดยไมกระพรบตา เลอนสายตาไปทพนขาว เราจะเหนสมวงซงเปนสตรงขามของสเหลอง ปรากฏการณนเปนภาพตดตา (afterimage) ไมใชผลทางกายภาพใดๆ ทงสน

ภาพท 3.22 ภาพตดตา (afterimage) ททำใหสคตรงกนขามตดตา

1

2

⌫ ⌫

ถาใชสกลางลอมรอบสตางๆ เมอแตละสไมไดถกลอมดวยสตรงขามกจะเลอนไปมอทธพลตอสอนขางเคยง เชน ถาสนำเงนและสเขยวอยดวยกน สนำเงนจะมสแดงเจอจางอยขณะทสเขยวจะมองดเหมอนมสสมเจอจางอย

ภาพท 3.23 ภาพการตดกนแบบซอนผสาน

ข. การตดกนดวยคานำหนกความสวางและความมด (light-dark con-trast) วธนดจะไดผลดถาใชในสดสวนทพอเหมาะ โดยปกตสคตรงขามแตละคกจะนำหนกความสวางและความมดคกนอยแลว เชน สเหลองกบสมวง สทสวางกวาจะใกลผชมมากกวาสทมดอกวธคอการผสมสขาว สดำ สเทา หรอสคตรงขามเขากบตวเนอสกจะทำใหเกดคานำหนกความสวางและความมดได

ภาพท 3.24 ภาพสงพมพทใชการตดกนดวยคานำหนกความสวางและความมดทมา : 1. American Showcase. Inc. 1994: 956. 2. American Showcase. Inc. 1994: 843.

1 2

⌫ ⌫

ค. การตดกนของสรอน-เยน (warm-cold contrast) โดยปกตจะแบงสเหลอง สม แดง เปนสรอน และสเขยว นำเงน มวงเปนสเยน

ภาพท 3.25 ภาพสงพมพทใชการตดกนของสรอนและสเยนทมา : 1. Triedman, and Cullen, 2002: 154. 2. Shapiro. 1994: 887.

สรอนมความยาวคลนแสงยาวกวาสเยน ทำใหมองเหนไดชดกวา ใหญกวาดใกลกวาสเยน ดงนนในการออกแบบควรใชสรอนอยสวนหนา (foreground) และสเยนใหเปนสวนหลง (background) ในแตละสคตรงขามกเปนสรอนและสเยนอยทกค แตมอยสหนงซงสถาบนบาวเฮาส (Bauhaus) ชใหเหนวาสามารถเปนสรอนหรอสเยนกได ขนอยกบสภาพแวดลอมวาอยใกลเคยงกบวรรณะใด สนนคอสมวงแดง (red-violet)

ภาพท 3.26 ภาพการเปรยบเทยบสมวงแดงทอยในสภาพแวดลอมของสวรรณะรอนและสวรรณะ เยน

1 2

⌫ ⌫

1.4 การใชส 3 ส ชวงหางไมเทากน (split complementary) เปนการใชส 3 ส ซงเมอเชอมโยงเสนตอกนทง 3 ส จะเกดเปนสามเหลยมหนาจว การใชสคตรงขามวธนดนมนวลกวาใชสคตรงขาม (complementary) เพราะเปนคสทแยกไปทางซายขวา ของสคตรงขาม เชน นำเงน สมเหลอง และสมแดง

ภาพท 3.27 ภาพสงพมพทใชส 3 ส ชวงหางไมเทากนทมา : 1. Triedman, and Cullen, 2002: 164. 2. Triedman, and Cullen, 2002: 57.

1.5 การใชส 3 ส ชวงหางเทากน (triad) เปนการใชสในวงจรสทม ตำแหนงหางกนทกๆ 3 ส เชน แดง เหลอง นำเงน เปนการใชตรงไปตรงมาดสดใส แมวาเปนการใชสแบบพนฐานไปบาง

1

2

⌫ ⌫

ภาพท 3.28 ภาพสงพมพทใชส 3 ส ชวงหางเทากนทมา : 1. Triedman, and Cullen, 2002: 118. 2. Triedman, and Cullen, 2002: 36.

1.6 การใชส 4 ส (tetrad) ไมวาจะลากเสนสมผสภายในวงจรสเปนรปสเหลยมจตรส หรอสเหลยมผนผากจะไดส 4 ส เปนการใชสทหลากหลาย ดมพลงแตกยากในการควบคมนำหนกและความอมตวของส

ภาพท 3.29 ภาพสงพมพทใชส 4 สทมา : Triedman, and Cullen, 2002: 43.

2

1

⌫ ⌫

1 2

2.สดสวนของสในการทำใหเกดความสมดลของการใชส จำเปนตองคำนงถงสดสวนของส

ยกตวอยางสดสวนของสคตรงขาม เมอเปรยบเทยบนำหนกของสและความอมตวของสบนพนทวาง สแตละสจะถกนำมาใชในสดสวนทแตกตางกน อาท สเหลอง ทมความสดใสมความอมตวของสมากกวาสมวง สเหลองจะแสดงความสวางมาก (brightness contrast)จงตองใชสดสวนทเหมาะสมคอสเหลอง : สมวง = 1 : 3 ขณะทสดสวนของสสม : สนำเงน =1 : 2 สดสวนของสแดง : สเขยว = 1 : 1 แตถานำหนกของสแตละสเปลยนไป สดสวนของสกตองแปรผนตามไปดวย

ภาพท 3.30 ภาพการแบงสดสวนของสคตรงกนขาม

แตเมอเปนภาพและพน ถาสวนทเปนภาพคอสตรงขามทสดใสกวาแมมจำนวนนอยกวากดใหญขนได

ภาพท 3.31 ภาพสงพมพทใชสคตรงขาม ซงมกจะเปนสวรรณะรอนและสวรรณะเยน โดยใชสวรรณะรอนบนพนทไมมากแตดสดใสกวาและใหญกวาทเปนจรง

ทมา : 1. Triedman, and Cullen, 2002: 96. 2. Triedman, and Cullen, 2002: 82.

⌫ ⌫

สรปในการออกแบบทางการพมพ สเปนองคประกอบสำคญสวนหนงทจะชวยใหผลงาน

ตอบสนองความตองการของผชม สามารถสอสารขอมลผานทางมตของสและโครงส ใหความรสกทางสนทรยภาพ ใหความหมาย ใหประโยชนใชสอย ทงนขนอยกบการศกษาขอมลของนกออกแบบและการรจกนำไปใชใหเกดประสทธภาพ

ขอควรจำ1. การมองเหนสของมนษยเกดจากแสงสขาวซงประกอบดวยสรง คอ สแดง สสม

สเหลอง สเขยว สนำเงน สมวง รวมเรยกวา spectrum

2. สแดงมความยาวคลนมากทสด เรยงตามลำดบการรบรในสรง

3. สจะเปลยนไปตามสภาพของแสง ทงแสงในธรรมชาตและแสงประดษฐจากเครองกำเนดไฟฟา

4. กระบวนการทางสรรวทยามความสำคญไมนอยกวาการรบรอนๆ เกยวกบเรองส นกวทยาศาสตรเชอวาการตอบสนองตอสของมนษยขนอยกบการตความของสมองตอสงเราทตามองเหน

5. สทตดกนหรอผลของสกบพนหลงมความสำคญทจะทำใหตวอกษร มองเหนชดอานงาย สเหลองเปนสทสะดดตาทสดในจำนวนสทมนษยมองเหน

6. การรบรสขนอยกบภมหลงของผรบสาร ความเชอเกยวกบสทตางกนทำใหนกออกแบบตองศกษาเรองสทงดานประเพณวฒนธรรม จตวทยา และการเชอมโยงความคด

7. แมสของแสง ไดแก แสงสแดง แสงสเขยว และแสงสนำเงน ผสมกนได แสงสขาวเรยกแสงทงสามสนวาแมสบวก (additive color)

8. แมสของสาร ไดแก สแดง สเหลอง และสนำเงน ผสมกนไดสดำ เรยกแมสของสารหรอสแบบลบ (subtractive color)

9. tone คอ สแททถกผสมดวยสเทาทำใหคาของสทถกผสมคลำลง

tint คอ สแททถกผสมดวยสขาวทำใหคาของสนนออนลง

shade คอ สแททถกผสมดวยสดำทำใหคาของสนนคลำลง

10. ในทางการพมพสามารถทำใหสออนลงดวยการลดเปอรเซนตพนทเมดสกรนของสนน ทำใหมบรเวณพนทขาวแทรกอย

⌫ ⌫

11. ความอมตวของส (saturation) เปนการวดคาความบรสทธของสแทซงรบรกนเปนความสดของส (intensity)

12. แมสของหมกพมพ ไดแก สนำเงนแกมเขยว (cyan) สแดงแกมมวง (magenta)และสเหลอง (Yellow) แตเมอพมพซอนทบกนจะไดสดำทไมดำสนทจงตองมสดำ (black)มาพมพดวย

13. การผสมสของหมกพมพเปนการผสมสดวยตา เมอพมพแมสเปนจดเลกๆและมองในระยะหางกนพอสมควร สงสะทอนเขาตาผสมเปนสเดยวหรอพมพซอนทบกนดวยหมกพมพทโปรงใสเหมอนฟลเตอรกมการรบรเปนสเดยวได

14. การเลอกใชสตามโครงสตองใชใหเหมาะสมกบเรองราว จะไดผลงานทสมจรงและจะมอทธพลตอการสอสารอยางมาก

ปยานนท ประสารราชกจ. (2535). ทฤษฎสและการออกแบบตกแตงภายใน: โครงการตำราคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ: พรกหวาน.

ผกามาศ ผจญแกว. (2539). สกบการออกแบบทางการพมพ. ใน เอกสารการสอนชดวชาการออกแบบทางการพมพ. (135-138). นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

วฒนาพร เขอนสวรรณ. (ม.ป.ป.). เอกสารคำสอนทศนศลป. เชยงใหม: มหาวทยาลยพายพ.

Denton, C. (1992). Graphic for visual communication. Dubuque, IA: Wm. C. Brown.

Hornung, D. (2005). Colour : A workshop for artists and designers. London: Laurence King.

Peterson, L. K. and Cull, C. D. (2000). Global graphics :Colour. Gloucester, MA: Rockport.

Shutherland, R. and Karg, B. (2004). Graphic designer’s colour handbook. Gloucester, MA:Rockport.

Triedman, K. and Cullen, C. D. (2002). Color graphics : The power of color in graphic design.Gloucester, MA: Rockport.

⌫ ⌫