7/25/2019 Tema 6. Galego Finais s. Xx
1/2
TEMA 6
1
O GALEGO DE FINAIS DO SCULO XX E COMEZOS DO XXI: CARACTERSTICAS
LINGSTICASFUNDAMENTAIS. CONTEXTO HISTRICO E SITUACIN
SOCIOLINGSTICA
Coa chegada da democracia, o marco lexislativoque regula o
emprego da lingua galegacambiou: primeiramente, a Constitucin
Espaola (1978) senta as bases da cooficialidade1; o
Estatuto de Autonoma (1982), desenvolvendo a lei anterior,
declara que o galego a linguapropia de Galicia. A Lei de
normalizacin lingstica (1983) recolle os dereitos dosgalegofalantes
e a obriga da Administracin garantir o seu uso normal e oficial. En
aplicacin
desta Lei, o galego incorprase ao sistema educativo; a sa
presenza foi case testemual aoprincipio, mais en sucesivos decretos
(o ltimo no 2007) foise desenvolvendo ata marcar a
obrigatoriedade dun 50% de materias en todos os niveis da
ensinanza.
Unha vez modificado o status legal da lingua, cumpra crear unha
variedade estndarunificadaque puidese ser empregada polos falantes
en todos os mbitos. Neste proceso denormativizacin, que xa comezara
nos ltimos anos da ditadura franquista 2, perflanse dasposturas
diferentes: os defensores dun modelo que tome coma lingua culta o
portugus(reintegracionistas ou lusistas) e os partidarios dunha
ortografa prxima ao casteln. Estaltima tendencia que se consolida
coma oficial,cando en 1982 a RAG e o ILG sacan luz asNormas
Ortogrficas e morfolxicas doIdioma Galego. As normas de 1982 foron
reformadas
en varias ocasins. A ltima (vixente na actualidade) en
2003pretende acadar un consensoentre lusistas e oficialistas, polo
que coecida coma a normativa da concordia.
Acometido o proceso de normativizacin e gozando dun novo estatus
legal, o galego
incorprase a novas funcins sociais: emprgase na Universidade, na
Administracin Pblica,Igrexa, publicidade . Con todo, cmpre ser
salientado que unha boa parte das actuacinsnormalizadoras
centrronse practicamente no ensino3. Isto provocou que no ano 2004
seelaborara e aprobara por unanimidade de todos os partidos- no
Parlamento Galego, o PlanXeral de Normalizacin da Lingua Galega.
Nel abordbanse mis de 400 medidas, cuncarcter moi prctico, para que
o idioma galego figurase naqueles mbitos nos que a sapresenza case
inexistente: actividades relacionadas co mundo da empresa, a banca,
axustiza
As dcadas dos 80 e 90son etapas especialmente frutferas para a
normalizacindalingua galega: a creacin da Radio Televisin de
Galicia(19864); a aparicin de cabeceiras deprensa monolinge (Teima,
Man Comn, Luzes, A Peneira, Galicia Internacional, Tempos,Bambn..),
algunhas de vida efmera, outras algo mis lonxevas como foron A Nosa
Terra
(1977) ou O Correo Galego(1994)5; a abondosa publicacin de
estudos lingsticos e literarios
(gramticas, manuais ortogrficos e de dbidas, dicionarios,
vocabularios tcnicos
especializados ); o nacemento de empresas editoriais de capital
propio (Do Cumio, VaLctea, Baa, Sotelo Branco, Positivas)
1Na Constitucin Espaola, Galicia, Euscadi e Catalua son
recoecidas coma nacionalidades histricas por teren
aprobado o seu Estatuto de Autonoma antes da Guerra Civil. Esta
condicin implica o dereito de asumir completas
competencias no fomento da cultura e do ensino na lingua propia
da comunidade. Tamn a Constitucin deixa
constancia explcita de que o casteln a lingua espaola oficial do
Estado, a que todos os espaois teen o deber
de coecer e o dereito de usar; declara que as outras lingua
espaolas sern oficiais nas Comunidades Autnomas,
mais no fai mencin da obriga de coecelas por parte dos
habitantes que nela residan. Trtase, polo tanto, dunha
cooficialidade asimtrica .2Bases pr Unificacin das Normas
Lingsticas do Galego publicadas en 1977 polo I.L.G., na que se
fundamenta a
norma actual.3 Probablemente a causa desta eiva habera que
buscala en que o organismo encargado de velar polo
desenvolvemento da Lei de Normalizacin, a Direccin Xeral de
Poltica Lingstica, dependese s da Consellara de
Educacin4A TVG nace cun afn normalizador: mostrar situacins de
vida comnseries, pelculas dobradas- onde toda accin
se desenvolve en galego. Non obstante presenta carencias que
cmpre resolver: o uso do espaol na publicidade, a
calidade da programacin que nunha porcentaxe moi alta est
destinada a un pblico maior ou infantil, mentresque a mocidade se
ve pouco representada.5Ambas publicacins non resistiron a crise
econmica na que anda estamos inmersos.
7/25/2019 Tema 6. Galego Finais s. Xx
2/2
TEMA 6
2
Nos anos noventa, o noso idioma accede ao mundo da informtica:
aparecen algnsprogramas de ordenador en galego, entre eles os
primeiros correctores informticos;
asemade, nestes ltimos anos xa se poden visitar numerosas pxinas
webou blogs escritos na
nosa lingua6. Tamn neste dcada a sa presenza empeza a ser
especialmente notoria no
mundo do cine,sobre todo no de animacin.
Mais a pesar dos avances rexistrados, hai unha realidade que
ameaza a supervivenciadanosa lingua: a ruptura da transmisin
interxeracional. Esta ruptura provoca un cambio nasituacin de
conflito lingstico que afecta especialmente s clases medias e
baixas:actualmente, o castelnemprgase en escenarios que ata hai ben
pouco eran usos propios dogalego: vida rural, familiar, relacins
veciais, mentres que polo avance da normalizacininstitucional o
galego disptalle ao casteln o desempeo de funcins que antes lle
erannegadas.
A perda de vitalidade de discurso oral espontneo resultado dun
fracaso das polticasnormalizadoras. Este fracaso est claro no mundo
do ensino: ao alumnado galego resltalledifcil expresarse oralmente
con fluidez, polo que se converte nunha desculpa para nonempregar a
lingua; por outro lado, estamos asistindo a un regresinnunha parte
significativa
da sociedadeque cuestionaa utilidadeda nosa lingua para o seu
emprego nas aulas.Podemos conclur afirmando que nestes anos
demostrouse a dignidade e a aptitude dogalego para os mis diversos
usos, pero anda se est lonxe de superar a precariedade econseguir a
recuperacin total do idioma.
6 A presenza da lingua galega en internet bastante anecdtica: s
un 0,014% fronte ao casteln, cun 2,25%,
ocupando un oitavo lugar de uso na rede. A mis empregada o ingls
cun 61%.
