Upload
anon350
View
270
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
ED Geopolitica
Citation preview
01/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 1/7
Asrelaesentresociedade,estado,territrioepoderAgeopolticaumtemacontemporneoquesurgiuapsoperododaGuerraFriaedasubsequentetransformaodoparadigmadasrelaesinternacionaisdebipolaridadeparamultilateralidade.Eletrouxeumimpactonasinterfacessociais,polticaseeconmicas.Todavia,paracompreenderessefenmeno,queestintrinsecamenteligadoaoprocessodeglobalizao,tornaseessencialcompreendertrselementosbsicosdeumanaoesuainterrelao,soeles:sociedade,espaoepoder.Dentrediversospensadoresdascinciassociaisedapoltica,comoHobbes,LockeeRousseau,asociedadeeradefinidaeassociadacriaodoEstado,vistoquesuasconcepesadvinhamdopensamentoereflexodanaturezahumana.ComsuaobraLeviat,ThomasHobbesfoipossivelmenteumdosprimeirosdentreosdemaisfilsofospolticosaenfatizardeumamaneirasistemticaasquestesrelativasorigemdasociedade.Entretanto,erafundamentaldistinguiroestadodenaturezaeasociedade,issoparaquesejustificassealivreassociaoentreoshomensemumaespciedeacordoartificial.Hobbesafirmaque:
Omaiordospodereshumanosaquelequecompostopelospoderesdevrioshomens,unidosporconsentimentonumaspessoa,naturaloucivil,quetemousodetodosospoderesnadependnciadesuavontade:ocasodopoderdeumEstado(HOBBES,1988,p.53).
Noobstante,observaseaimportnciadoterritriocomoexpressolegalemoraldeumEstado,sendoaunioentreosoloeopovoquealihabitaaconstituiodeumasociedade.Essadefinio,dadaporFriedrichRatzel,refereseassociaodaterritorialidadeaumaidentidadeespecficasejadecunhoculturaloureferenteproximidadegeogrfica,deformaanohaver,teoricamente,contradiesinternasaumdeterminadoEstado,queseriafixoemtempoeespao,caractersticasquesseriamalteradaspormeiodousodafora(RATZEL,1990).Contudo,nodecorrerdosltimos20anos,essaconcepodeterritriorecebeuumsentidodiferente,maisamplo,eabordouumavastagamadequestespertinentesaodomniofsicoe/ousimblicodedeterminadarea.Atualmente,denotasequeasfronteirasqueseparamosindivduosnosculoXXIrevelamumapluralidadedediferenasqueseestendemnasvertentesculturais,noalinhamentopolticoenasassociaesregionaisentreasnaes.Assim,oestudodosterritriosganhounovamenteimportnciadevidoaofimdabipolarizao,tantodopontodevistamilitarquantoeconmico,edeuespaoparaodesenvolvimentodenovosacordosfederativosquelegitimamasnovaspolticaseaschamadasreasdeinfluncia.Dessaforma,oestudodosterritriosservecomobaseparaoentendimentodefenmenosdomundomoderno,comoafragmentaoearegionalizao.Nodecorrerdasdcadas,notasequeessesconceitosforamseadaptandorealidadedasnaesedomundoederamorigemideiadeEstadonaoapesardadiferenaentreessesdoisconceitoseseurespectivopapelnoordenamentopoltico,econmicoeculturalnaconjunturaglobal.Assim,segueseaindaapremissadequeumEstado,paraserreconhecidocomotal,devecumprirquatrocondiesbsicas:terumabaseterritorial,terfronteirasdefinidasgeograficamente,terumapopulaoeterumgovernoreconhecidoporessapopulaoepelosdemaisEstadosindependentes.AdiferenacrucialentreoconceitodeEstadoenao,portanto,recaisobofatodequeanaorepresentadaporumgrupodeindivduosquecompartilhamdomesmoconjuntodecaractersticas,ouseja,costumes,linguagemehistria(MINGST,2009).AdenominaoEstadonaosetornaumaferramentadeautodeterminaoecriaodaidentidadenacional,ferramentaestasoberanaequepossuiopoderdedecidirascondieseideaisaosquaissedeveounosubmeter.Entretanto,osEstadosestoconstantementeenvolvidosemconflitospara(re)definiremquestesterritoriais,sejaporlitgiosoriundosdeproblemashistricos,portentativadeexpansoterritorialdeseusdomniosouporinteresseseconmicoseestratgicos.
01/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 2/7
Dessaforma,possveldizerque:
EntreoutrosconceitosdeEstado,figuram:oEstadoumaordemnormativa,umsmboloparaumasociedadeparticulareascrenasqueunemopovoquevivedentrodesuasfronteiras.Tambmaentidadequetemomonopliolegtimodousodaviolnciadentrodeumasociedade.OEstadoumaunidadefuncionalqueassumevriasresponsabilidadesimportantes,centralizandoaseunificandoas[...](MINGST,2009,p.96).
Noentanto,numaperspectivamaisampla,possvelreconhecerqueanovageopolticadasnaesnaviradadosculoXXItemdemonstradoumgrandemovimentodemobilizaosocialepolticaafavordetransformaessociaiseigualitriasdesociedadesafetadasporalteraesnosistemamundial.Depoisdosanos1990,omundopassouporumaeradeconflitosideolgicosseguidosdeumareafirmaodoidealliberal,aprofundandosecadavezmaisemdebatesqueenvolvem,implicitamenteouexplicitamente,temascomopoderemanutenodostatusquo(nasrelaesinternacionaisentreosEstados,ostatusquodefineamanutenodasituaonaturale/oudaposiofavorvelnaqualumanaoseencontranaqueleperodo)edasituaodosistemainternacional.Portanto,ocenrioglobalvivenciaumaconstanteredefinioereposicionamentodosplayersnocontextosocioeconmicoetornaseimpossvelcompreenderessasrelaesdepodersemterconhecimentodorealsignificadodapalavrapoderedesuaaplicaonageopolticacontempornea.Dessaforma,deveseressaltar,apriori,arelevnciadospensadoresclssicosesuaabordagemnocampodacinciapoltica,juntamentecomoentendimentodosconceitosderealismoeidealismo,utilizadosconstantementeparaexplicarosacontecimentoseadinmicainternacional.OestudodageopolticaedasrelaesinternacionaisinevitavelmenteenvolveoestudodasrelaesdepoderentreosEstados.Todavia,poderumapalavraquepodeserusadaemdiversoscontextosedeformasdistintas.Nocampogeopolticointernacional,omaisimportanteasecompreenderqueaquantidadedepoderqueumanaopossuinorepresenta,necessariamente,suapolticaoucomportamentonocenrioglobal.Quandonaesagemefazemusodopoderparaimporseusinteressesaexemplodemedidascoercitivasousimplesmentesedeixamserinfluenciadaspelasoutras,humainstabilidadeesurgemdescontinuidadesnapolticaentreosEstados.Humconfrontoentreamanutenodopodereousoefetivodafora.Umadasabordagensquedefineasquestesdepodernasrelaesinternacionaisadescritacomorealismodefensivo,caracterizadoporKennethWaltzcomoatendnciaqueasnaespossuemdebuscaroequilbrio,dandoorigemaotermobalanadepoder(VESENTINI,2007).Assim,abalanadepoder,sejaelaregional,globalousistmica,podesertambmunipolar,bipolar,multipolarequilibradaoumultipolardesequilibrada:
unipolar:quandoumapotnciahegemnicaestpresente,ouseja,quandoumEstadopossuimaispoderperanteosdemaisquecompemosistemabipolar:doisEstadosdetmamesmaquantidadedepoder,massosuperioresaosdemaisquecompemosistemamultipolaridadeequilibrada:trsoumaisEstadosdentrodabalanadepoderpossuempoderrelativamentesemelhantemultipolaridadedesequilibrada:htrsoumaisEstadosdentrodabalanadePoder,massomenteumdelespossuimaispoderqueosdemais.
Emummundoglobalizado,abalanadepoderfuncionacomoumeixoquenorteiaasdecises.Esseeixocompostopordiversospasescompesosdiferentesnapolticainternacional.Emconjunto,essespasesconseguemfazerfrenteouaomenossedestacarperanteoschamadoshegemons.Opodernageopolticadesignadopormeiodediversasinterfaces,sejamelaseconmicas,polticasoublicas.Conjugadas,elasrepresentamumaliderana,comoaquehdcadassustentadapelosEstadosUnidos.Contudo,paraJohnMearsheimer,emsuaobraThetragedyofgreatpowerpolitics(2001),opoderouafaltadeledeterminatantoahabilidadedeinfluenciarquantodeserinfluenciado.Essasdemonstraesdepoderpodemserdiferenciadasentreduasvertentes.Aprimeirarelacionadaaopoderpotencial,quelevaemcontaostamanhosdapopulaoedariqueza
01/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 3/7
doEstadoemquesto,quevmaserosfatoresquesustentaroasforas.Asegunda,relacionadaaopoderconcreto,ilustraopanoramacontemporneorepletodeintervenesmilitareseguerrasregionais,noqualsedestacaopoderioblico.Aqui,anfasedadasforasarmadasesforasterrestres,navaiseaeronuticas,sendoaprincipaldelasaterrestre,vistoque,nocasodeumaconquistaterritorial,elaquecontrolareocupararegio.Dessemodo,podesedizerqueorealismoeaestruturadepoderdosistemainternacionalcontemporneosovistoscomofenmenoseconceitosrelativosaosinteressesindividuaisdeumdeterminadoEstadonao.Porsuavez,essesinteressesestodiretamenteinterligadossrelaesdepoder.Nageopolticadasnaes,nohespaosomenteparaalianasbaseadasemmdiasestatsticas,semelhanasculturais/sociaisouanalogiashistricas.Asquestesideolgicaserelacionadasaopoderssefazemeficazesquandocoincidemcomasnecessidadeseinteressesdospasesdopontodevistadasegurananacionale,principalmente,dodesenvolvimentoeconmico/social.Devidoscircunstncias,nageopolticaatualaexpansoterritorialeoimperialismodossculosanterioresperdemlugarparaodesenvolvimentointensivodaeconomia,vistoquenovosinvestimentosnaindstriaaumentamopoderdebarganhadoEstadoeelevamseustatus.Logo,umaeconomiafortenoinvestenecessariamenteapenasemarmamentosedesenvolvimentodetecnologiasblicas,massimsustentaeexpandesuaindstriaparaabrangerecompetirnomercadointernacional.Aovalersedosrecursosmineraisenaturais,dopetrleoedatecnologiagrandepotencialediferencialentreasnaesqueadetmouno,aeconomiasetornaumadasprincipaisfontesdepoderesinnimodelideranaglobal.Bibliografiadomdulo:HOBBES,T.Levit.4.ed.SoPaulo:NovaCultural,1988.RATZEL,F.Geografiadohomem(antropogeografia).In:MORAES,A.C.R.(org.).Ratzel.Trad.FtimaMurad.SoPaulo:tica,1990.MINGST,K.A.PrincpiosdeRelaesInternacionais.4.ed.Trad.ArleteSimilleMarques.RiodeJaneiro:Elsevier,2009.VESENTINI,W.J.Novasgeopolticas.4.ed.SoPaulo:Contexto,2007
Exerccio1:
ObservecincoafirmaessobregeopolticafeitasporYvesLacoste:
Acausaprincipaldofracodesenvolvimentodareflexogeopolticaaverdadeiramutilaoquesofreuoraciocniogeogrfico.
Asreflexesgeopolticasnosesituamsomentenonvelplanetrioouemfunodevastssimosconjuntosterritoriaisouocenicos,mastambmnoquadrodecadaEstado...
Osprofessoresdegeografiapropagaramnaopinioessaconcepomuitomutiladadesuadisciplinaeque,durantedecnios,osgegrafos,naqualidadedepesquisadores,recearamaplicarseusmtodosanlisedosconflitos...
Oraciocniogeopolticono,poressncia,dedireitaoudeesquerda.
Umanotvelpartedaopiniocomeaapressentirqueimportantelevaremconsideraoasconfiguraesespaciaisnoexamedasrelaesdeforaseissoqueexplicaaatenoqueageografiadedica,desdehalgumtempo,atudoaquiloquefazrefernciageopoltica.
(Fonte:YvesLacoste,Ageografiaissoserveemprimeirolugar,parafazeraGuerra,1988).
Podemosdepreendercomoamaispertinentedentreasafirmaesfeitaspelogegrafo:
AAprimeiraafirmaoconduzideiavigentenosdiasatuaisdequeageografiadeveseafastardageopolticadevidoaseucarterblico.
01/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 4/7
BConflitosnacionaisdentrodeummesmoEstado,comonaRssia,confirmamasegundaafirmaodoautor.CAdatadaobraeasideiasdogegrafonospermitemafirmarquenohouverenovaodopensamentogeogrfico.DOpensamentogeopolticosurgiunaextintaUnioSovitica,daaprepondernciadospensamentosgeopolticosdeesquerda.EAsconfiguraesespaciaissodeordemurbanaesociolgicaeporessemotivoageografiadeixoudeseinteressarpelageopoltica.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio2:
Aatualordeminternacional,nascidacomarunadabipolaridade(quefoiomundodaguerrafriaedasduassuperpotncias,equeexistiude1945at19851991)possuiimportantestraoscaractersticos.
Asprincipaiscaractersticasdaatualordeminternacionalso:
AAvanodaRevoluoVerde,avanodoregionalismo,formaodeblocosoumercadosregionais,reforodalocalizaoindustrialbaseadanamatriaprimaereforodosetorprimriocomomercadodetrabalho.BAvanodaTerceiraRevoluoIndustrial,avanodaglobalizaocapitalista,formaodeblocosoumercadosregionais,redefiniodomercadodetrabalhoeredefiniodosfatoresdelocalizaoindustrial.CAvanodarevoluotcnicocientfica,reforodosmercadoslocais,formaodeblocosoumercadosregionais,qualificaodomercadodetrabalhoeredefiniodosfatoresdelocalizaoindustrial.DAvanodaRevoluoIndustrial,avanodoregionalismo,avanodaglobalizao,reforodalocalizaoindustrialbaseadanamatriaprimaereforodosetorprimriocomomercadodetrabalho.EAvanodaTerceiraRevoluoIndustrial,avanodaglobalizaocapitalista,formaodeblocosoumercadosregionais,reforodalocalizaoindustrialbaseadanamatriaprimaereforodosetorprimriocomomercadodetrabalho.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio3:
Oneoliberalismodostemposdaglobalizaodocapitalismoretomaedesenvolveosprincpiosquesehaviamformuladoepostoemprticacomoliberalismoouadoutrinadamoinvisvel,apartirdosculoXVIII.Masoquedistingueoneoliberalismopodeserofatodequeeledizrespeitovignciaegeneralizaodasforasdemercadocapitalistaemmbitoglobal.(OtvioIanni).
SobreoNeoliberalismopodemosafirmar,EXCETO:
AONeoliberalismosurgiulogodepoisdaSegundaGuerraMundial,naEuropaenosEstadosUnidos,ondeoCapitalismoerahegemnico.BAprimeiraexperincianeoliberalsistemticadomundoaconteceunoChile,nosanos70,sobaditaduradePinochet.CONeoliberalismodeslocaaspossibilidadesdesoberaniaparaasorganizaes,corporaeseoutrasentidadesdembitoglobal.DONeoliberalismoumaformaavanadadoEstadodoBemEstarSocial(WelfareState),porquetemcomoumdeseusprincpiosoincrementodepolticassociais.EN.D.A.
Comentrios:
01/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 5/7
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio4:
ComparandoseoMercosuleaUnioEuropeiacorretoafirmarque:
AEnquantoaUnioeuropeiaconheceuamplaintegraoterritorialpormeiodasinfraestruturas(ferrovias,rodovias,hidrovias)antesmesmodesuainstitucionalizao,oMercosulpassouaexpandirtaisinfraestruturassomenteapssuacriaoeaindaassimemritmobastantelento.BNosopassveisdecomparao,poisaUnioEuropeiaresultoudeumtratadoamploeantigoentrepasesdesenvolvidoseoMercosulumacordodeLivreComrcioentrepasessubdesenvolvidosquenuncavisouaqualquertipodeintegraoregional.CAintegraoregionaldaUnioeuropeiaatingeasesferaseconmica,social,polticaeculturaldomesmomodoqueoMercosul,queprojetaparaofuturoaplenaintegraocomercialemtodosossetoresdaeconomiaeumamoedacomumaindapara2006.DNosdoiscasosverificouseque,apsastentativasdeintegraoregional,asrelaescomerciaisentreospasesmembrospraticamentenoforamafetadas,pondoemdvidaaeficciadessasorganizaessupranacionais.EAUnioeuropeiatemcolhidofracassosemrazodesercompostaporpasesquetmumhistricorecentedeconflitosarmados,aopassoqueossucessosdoMercosuldevemseharmonianaturaldepasesvizinhossemhistricodeconflitos.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio5:
Afaltadepostosdetrabalhohojeumdosprincipaisdesafiosdegovernosdetodoomundo.
LeiaasafirmativasaseguiremarqueaINCORRETA:
ANasdcadasseguintesIIGuerraMundial,amaioriadasnaesindustrializadasviviaemregimedeplenoemprego.BAondadedesempregorecentenoapenasconjuntural,mastambmestrutural.CAeconomiainformalurbanaganhagrandepesonospasesmenosdesenvolvidos.EmnaesafricanascomoGmbia,Gana,MalieUganda,aeconomiainformalchegaaempregar70%dapopulaoeconomicamenteativa.DOdesempregoarticulaosempregados,fortalecendoossindicatoseoaumentodaparticipaodoEstadonogerenciamentodaseguridadesocialdaclassetrabalhadora.EN.D.A.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio6:
Aglobalizaoconsideradaporalgunsestudiososcomoaexpressomximadasrelaesdosistemacapitalistaemnvelmundial.Aesserespeito,analiseasafirmaesabaixo.
INaampliaodosinvestimentosdasempresas,noimportaaorigemdocapital,masasalianasentreempresasepasesparaaaberturadenovosmercados.
IIAglobalizaoampliouopoderpolticodosEstadosNacionaisepossibilitouodesaparecimentodosconflitosentrepases.
IIIAmodernizaotecnolgicapossibilitouainternacionalizaodossistemasprodutivos,financeirose
01/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 6/7
dascomunicaes.
Assinaleaalternativacorreta:
AApenasIverdadeira.BApenasIIIverdadeira.CApenasIeIIsoverdadeiras.DApenasIeIIIsoverdadeiras.EI,II,eIIIsoverdadeiras.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio7:
OfimdaGuerraFriaclimadetensopolticaemilitarentreasduassuperpotnciasnopsguerraprovocoutransformaesgeopolticasnafrica,entreasquaissepodedestacar:
AOfortalecimentodaajudafinanceiraemilitardosEstadosUnidosaosseusantigosaliadosnocontinente.BOtrminodosconflitosdeorigemtribalnocontinente,poisasgrandespotnciasdeixamdeinterferirnoprocesso.COfortalecimentodaajudafinanceiraemilitardaRssiaaosseusantigosaliadosnocontinente.DOagravamentodosconflitosdeorigemtribaleterritorialnocontinente.EOfortalecimentodaeconomiadospasesdocontinente,emfunodoaumentodaajudafinanceiraexterna.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio8:
AROSADEHIROSHIMA(deVinciusdeMoraes)
PensemnascrianasMudastelepticasPensemnasmeninasCegasinexatasPensemnasmulheresRotasalteradasPensemnasferidasComorosasclidasMasohnoseesqueamDarosadarosaDarosadeHiroshimaArosahereditriaArosaradioativaEstpidaeinvlidaArosacomcirroseAantirosaatmicaSemcorsemperfumeSemrosasemnada.
Essepoemasobreabombaatmica,a"antirosa",causaimpactoaoleitor,eoportunoporque,justamentequando,em1995,secomemorouocinquentenriodeHiroshima,testesnuclearesforamrealizados.
Sobreotema,incorretoafirmarque:
01/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 7/7
AMururoaeFangatriafapertencemPolinsiaFrancesaondesorealizadosostestesnuclearespelogovernofrancs.BAbombaatmicaqueaFranadetonounoatoldeMururoa,emsetembrode1995,provocouumaondamundialdecondenaes.CEmabrilde1995,teveincioemNovaIorque,aConfernciadeRevisodoTratadodenoproliferaodeArmasNucleares(T.N.P.).OT.N.P.entrouemvigorem1970comaadesode147pases.DOnmerodearmasnuclearesdomundo,hoje,infinitamentemenorqueem1970.EAtualmente,sserealizamtestesatmicossubmarinos,comoosqueaFranaestfazendo,ousubterrneos.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio9:
NopsGuerra,difundiuseousodeumaclassificao,emqueosdiversospasesforamdivididosformandooPrimeiro,oSegundoeoTerceiroMundos.Essaclassificao,noentanto,apresenta,sobretudonestesculo,inmerosinconvenientes,emvirtudeda:
AInsistnciaemfundamentaroscritriosdeclassificaoapartirdefatoresraciaisedanatureza.BIncapacidadedecriaragrupamentosparapasesquetenhamcaractersticashbridas.CDesconsideraodeelementospolticoseeconmicoscomobaseparaadivisodasvriasnaes.DObservaodeespaossubdesenvolvidosnointeriordoPrimeiroMundo,rebaixandoalgunspasesparaoSegundoMundo.EManutenodasnaessocialistasnogrupodoTerceiroMundo,quandodeveriamestarnodoPrimeiroMundo.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio10:
Asquestesreligiosasaindaafloramemvriasregiesdoglobo,agravandosituaesdeinstabilidadeedeconflitos,associadasaoutrosfatoressociais,econmicosepolticos.Nasia,atualmente,vriospaseseregiesenfrentamtensesreaisoupotenciais,emqueocomponentereligiosoestpresente.
Considerandoseessespaseseessasquestes,INCORRETOafirmarque:
AAndia,pasdeorigemedeconvviodevriasgrandesreligies,enfrentatantochoquesentremuulmanosehindustas,quantoressentimentoscontraasminoriascrists.BAIndonsia,hojeomaispopulosopasmuulmano,almdeconflitostnicos,ressentesedeanimosidadeentreogruporeligiosopredominanteeasminoriascrists.CAsFilipinas,pasdemaioriacatlica,noqueconstituiumaexceonoSudesteAsitico,tmenfrentadoconflitoscomaminoriamuulmana,detendnciaseparatista.DOspasesrabesSria,JordniaeIraque,queassistiramexpansodoCristianismonosseusprimrdios,tmnosconflitosentrecristos,hojeemminoria,emuulmanosmaisumgravefatordeinstabilidadepoltica.EN.D.A.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios