Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
APOSTILA PRÁTICA DE
FARMACOTÉCNICA II Prof. Herbert Cristian de Souza
Curso de Farmácia UNIPAC Araguari 2015-01
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
SUMÁRIO
REGRAS PARA AS AULAS PRÁTICAS DE FARMACOTÉCNICA ............................................................ 3
SOLUÇÕES..................................................................................................................................... 4
PRÁTICA 1. EXERCÍCIOS DE CÁLCULOS DE SOLUÇÕES ............................................................................... 6
PRÁTICA 2. SOLUÇÃO DE ÁGUA BORICADA ............................................................................................. 8
PRÁTICA 3. SOLUÇÃO CANFORADA ........................................................................................................ 9
PRÁTICA 4. XAROPE SIMPLES – NF ........................................................................................................ 10
PRÁTICA 5. XAROPE SUGGAR-FREE ....................................................................................................... 11
SUSPENSÕES / CREMES / GEIS ...................................................................................................... 12
PRÁTICA 6. SUSPENSÃO “LEITE DE MAGNÉSIA” ..................................................................................... 13
PRÁTICA 7. SUSPENSÃO DE CARBAMAZEPINA ...................................................................................... 14
PRÁTICA 8. SUSPENSÃO ANTI-ÁCIDA .................................................................................................... 15
PRÁTICA 9. CREME LANETTE (BASE ANIÔNICA) ..................................................................................... 16
PRÁTICA 10. CREME POLAWAX (BASE NÃO IÔNICA) ................................................................................ 17
PRÁTICA 11. GEL DE CARBOPOL ............................................................................................................. 18
PRÁTICA 12. GEL DE CMC ....................................................................................................................... 19
POMADAS / PASTAS .................................................................................................................... 20
PRÁTICA 13. POMADA SIMPLES ............................................................................................................. 21
PRÁTICA 14. POMADA ANALGÉSICA ....................................................................................................... 22
PRÁTICA 15. PASTA LASSAR ................................................................................................................... 23
PRÁTICA 16. ÁGUA DE CAL ..................................................................................................................... 24
PRÁTICA 17. PASTA D’ÁGUA .................................................................................................................. 25
SUPOSITÓRIOS ............................................................................................................................. 26
PRÁTICA 18. SUPOSITÓRIO DE GLICERINA .............................................................................................. 27
PRÁTICA 19. SUPOSITÓRIO DE PEG ......................................................................................................... 28
REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS ..................................................................................................... 30
Apostila Prática de Farmacotécnica I – Prof. Herbert Cristian de Souza
REGRAS PARA AS AULAS PRÁTICAS DE FARMACOTÉCNICA
A disciplina de farmacotécnica II será ministrada em forma de aulas práticas e teóricas.
Atenção: NÃO SERÁ PERMITIDA A TROCA DE ALUNOS ENTRE AS TURMAS. NO INTERVALO NÃO HAVERÁ AULA E NÃO SERÁ PERMITIDA A PERMANÊNCIA DE ALUNOS DENTRO DO LABORATÓRIO.
As aulas práticas serão compostas por 4 etapas:
1. Etapa: explanação teórica sobre a teoria da prática; 2. Etapa: confecção da ficha técnica (Procedimento descrito passo-a-passo para a elaboração
da fórmula); 3. Etapa: preparo da fórmula e acondicionamento; 4. Etapa: rotulagem e registro em livro de controle de formulações;
Para a realização das aulas práticas, algumas regras devem ser previamente seguidas;
1. Vestuário obrigatório:
Uso de jaleco em tempo integral;
Uso de touca em tempo integral;
Uso de máscara para pesagem e manipulação;
Uso de luvas para pesagem e manipulação; 2. Não usar: anéis, brincos grandes, pulseiras e relógios; 3. Guardar todo o material sob as carteiras; 4. Lavar as mãos antes de iniciar a manipulação; 5. Limpar a bancada com álcool 70% embebido em papel toalha; 6. Separar todo o material (vidrarias e afins) necessário; 7. Fazer anti-sepsia do material com álcool 70% embebido em papel toalha; 8. No momento da execução da fórmula, a bancada deverá conter apenas as vidrarias necessárias e a ficha técnica; 9. Fazer assepsia das mãos com álcool 70%; 10. Manter o silêncio dentro do laboratório, principalmente na hora da manipulação; 11. Antes do acondicionamento, mostrar ao professor a formulação e a respectiva ficha técnica; 12. Finalizar o processo lavando todo o material utilizado e limpando a bancada;
AVISOS IMPORTANTES A chamada será feita com 15 minutos de aula. Os alunos só poderão fazer aula prática se estiverem devidamente vestidos; As fichas técnicas deverão ser confeccionadas antes da execução das fórmulas;
Apostila Prática de Farmacotécnica I – Prof. Herbert Cristian de Souza
SOLUÇÕES
REGRAS PARA O PREPARO DE SOLUÇÕES
1. Partículas pequenas de uma mesma substância dissolvem mais rapidamente do que as partículas maiores, portanto é melhor triturar a substância para que seu tamanho diminua;
2. Para uma solubilização mais rápida é melhor levigar a substância com um líquido viscoso, como o propilenoglicol ou glicerina;
3. Quanto mais solúvel for a substância, mais rápida será sua dissolução;
4. Quando se prepara um elixir ou uma solução hidro-alcoólica é aconselhável dissolver os constituintes solúveis no álcool antes de mistura-lo ao restante do veículo e os constituintes hidrossolúveis devem ser previamente solubilizados na água.
5. Agitadores magnéticos, misturadores elétricos economizam tempo e ajudam a preparar produtos uniformes;
6. A filtração de um líquido pode ajudar na obtenção de produtos claros, límpidos
7. Um medidor de pH barato, ajuda na conferência do pH e a prevenção de incompatibilidades relacionadas a esse pH
8. Dissolver sais em uma quantidade mínima de água antes de adicioná-lo a um veículo viscoso
9. Agitar constantemente quando misturar dois líquidos minimiza incompatibilidades devido aos efeitos da concentração
10. Quando incorporar um material insolúvel, levigar o pó com uma pequena porção do veículo ou um líquido miscível com o veículo
11. Agitar gentilmente e não chacoalhar o produto para evitar a formação de espuma
12. Adicione líquidos de alta viscosidade a líquidos de baixa viscosidade com agitação constante
13. Sempre esteja atento ao pH e concentração alcoólica dos produtos preparados
14. Quando filtrar, esteja atento sobre o que está sendo retido no filtro.
15. Quando trabalhar com hidrocolóides, deixar que hidratem lentamente antes de qualquer incorporação.
16. Quando selecionar um veículo, estudar a concentração do fármaco, solubilidade, pKa, sabor e estabilidade.
17. Considerações ou estudos sobre o veículo devem incluir pH, aroma e sabor, edulcorante, cor, conservantes, viscosidade, compatibilidade e, se indicado, agentes suspensores e emulsificantes.
18. Quando preparar elixires, dissolver os constituintes solúveis em álcool no álcool e os constituintes solúveis na água, em água. Adicione a solução aquosa à solução alcoólica, com agitação, para manter alta a concentração do álcool, o mais possível.
19. Talco pode ser usado para remover óleos essenciais em excesso. Isso é obtido pela adição de 1-2 g de talco por 100 ml de solução e filtra-se. Durante a filtração, as primeiras porções do filtrado são devolvidas ao filtro até obtenção de um filtrado límpido (repassar o filtrado).
20. Sistemas co-solventes, misturas de água, álcool, glicerina e propilenoglicol podem ajudar na clarificação de soluções que são pouco límpidas, devido a insolubilidade em água.
21. A velocidade de dissolução pode ser aumentada colocando-se o béquer em um banho ultrassônico
Apostila Prática de Farmacotécnica I – Prof. Herbert Cristian de Souza
22. Partículas pequenas dissolvem-se mais rápido que partículas grandes
23. Agitação aumenta a velocidade de dissolução do fármaco
24. Geralmente, quanto mais solúvel for o fármaco, mais rápida será a sua velocidade de dissolução.
25. Quando trabalhar com um líquido viscoso, a velocidade de dissolução do fármaco é diminuída.
26. Um aumento na temperatura geralmente permite um aumento na solubilidade e na velocidade de dissolução de um fármaco. Algumas exceções são o Hidróxido de Cálcio e Metilcelulose
27. A solubilidade de um fármaco não iônico pode ser aumentada ou diminuída pela adição de um eletrólito
28. A solubilidade de uma substância ácida pouco solúvel é aumentada quando o pH do meio é aumentado (conversão a sal)
29. A efetividade de um conservante pode estar relacionada ao pH. Por exemplo: Parabenos são geralmente utilizados na faixa de 4 a 8, Clorobutanol requer pH menor que 5 e, o Benzoato de sódio é mais efetivo em pH ao redor de 4.
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
6
PRÁTICA 1. EXERCÍCIOS DE CÁLCULOS DE SOLUÇÕES 1. Calcule a quantidade de cada componente acima para se fazer um volume final de 2,5 ml.
Líquido C......................35ml Sólido B........................9,0g Líquido R......................2,5ml Liquido P......................20,0ml Água destilada......q.s.p...100,0ml
2. Calcule o Feq do estolato de eritromicina.
Dados: PM Estolato de eritromicina 1056,41. PM de Eritromicina base 733,94
3. Calcule o Feq do Acetato de Hidrocortisona.
Dados: PM Acetato de hidrocortisona 404,51. PM de Hidrocortisona base 362,47
4. Calcule o Feq da amoxicilina Trihidratada.
Dados: PM da molécula de amoxicilina trihidratada 419,46. PM da molécula de amoxicilina anidra
365,41
5. Calcule a quantidade de cada componente para fazer 60 cápsulas da seguinte fórmula:
Cloridrato de Sertralina...................................50mg Cloridrato de fluoxetina..................................12mg Dados: PM do HCl Sertralina 342,69 / PM da Sertralina Base 305,97 PM do HCl Fluoxetina 345,79 / PM da Fluoxetina Base 308,74
6. Faça a correção do Ácido Fólico que contém 5mg/cápsula, sendo que a matéria-prima disponível
tem 12% de umidade. 7. Faça a correção da Uréia, sendo que a matéria-prima disponível tem 5% de umidade. 8. Calcule o Fc dos seguintes fármacos, e indique qual a quantidade que deverá ser pesada para se
preparar 120 cáps.
Cálcio quelato (18% - significa que o teor do Cálcio é de 18%)...........................0,10mg Carbonato de cálcio (40%)..................0,20mg Carbonato de magnésio (40%)............0,33mg Cobre sulfato (25%)............................0,20mg Excipiente q.s.p.....................................1cáps
9. Quantos gramas de um fármaco são necessários para se fazer 120ml de uma solução 25% p/v?
10. Como preparar 120ml de uma solução a 0,25% de sulfato de neomicina a partir de uma solução
estoque que contém 1 grama desta substância em 10,0 ml? 11. Quantos litros de uma solução a 8% podemos preparar com 500,0 g de um fármaco?
12. Quantos gramas de um fármaco são necessários para preparar 200g de uma solução a 10% p/p?
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
7
13. Quantos gramas de uma solução a 70% p/p com uma densidade de 1,2 g/ml serão necessários para preparar 600ml de uma solução 10% p/v?
14. Quantos gramas de um soluto são necessários para preparar 240g de uma solução a 12% p/p?
15. Como seria preparada uma solução a 3% p/p usando a glicerina como solvente e sabendo que o
volume final desta solução é de 120ml (densidade=1,25g/ml)? 16. Quanto de álcool a 92,8% seria necessário para preparar 500,0 ml de álcool a 70%?
17. Qual é a concentração, % p/p, de açúcar em um xarope preparado dissolvendo 5kg de açúcar em
8Kg de água? 18. Uma solução contém 37% de um fármaco. Que quantidade desta solução seria necessária para
preparar 480ml de uma solução que contêm 2,5% deste componente ativo?
19. Qual a concentração final de álcool em uma mistura de 5 litros de álcool a 25%, 1 litro a 50% e 1 litro a 95%?
20. Qual é a concentração em % de fármaco na seguinte mistura: 2kg de solução a 3% p/p; 300g de
solução a 2,5% p/p e 500g de solução a 4,2% p/p?
21. Em qual proporção deve-se misturar álcool a 50% e água destilada para obter uma solução a 35%?
Entendendo a concentração de soluções em PPM O termo PPM refere-se a Partes Por Milhão em massa em volume. Para um soluto em concentrações muito pequenas, a expressão da concentração em termos de %p/v torna-se muito dificultosa. Nestes casos, é comum o uso da unidade partes por milhão (PPM). Então, 1PPM significa, 1 parte de SOLUTO (em mcg, mg, g, kg, litros ,etc) em 1.000.000 de partes de SOLUÇÃO (em mcg, mg, g, kg, litros ,etc). Assim: 1PPM 1mg de soluto _______________________1.000.000ml* de solução *(Nestes casos, deve-se usar em termos de volume, para adequar ao termo SOLUÇÃO) 3PPM 3mg de soluto _______________________3.000.000ml* de solução 22. Quantos miligramas de Fluoreto de Sódio (NaF) são necessários para se preparar a formula
abaixo, sabendo-se que a dissolução de uma colher de chá (5,0ml) da solução abaixo em 235ml de água resulta numa solução de 3ppm de NaF.
NaF.....................................?g Agua destilada.......q.s.p...90ml
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
8
PRÁTICA 2. SOLUÇÃO DE ÁGUA BORICADA
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Ácido bórico 3,0G
Água destilada q.s.p 100ml
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
9
PRÁTICA 3. SOLUÇÃO CANFORADA
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Cânfora 10g Álcool etílico q.s.p. 100ml
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ 26. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
10
PRÁTICA 4. XAROPE SIMPLES – NF
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Sacarose 85%
Nipagin 0,15%
Nipazol 0,05%
Água destilada q.s.p 100ml
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
11
PRÁTICA 5. XAROPE SUGGAR-FREE
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
CMC (Carboximetilcelulose) 2,0%
Sacarina 0,1%
Sorbitol 5,0%
Metilparabeno (Nipagin) 0,1%
Água destilada q.s.p 100ml
Essência qs
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
12
SUSPENSÕES / CREMES / GEIS
TÉCNICA GERAL DE MANIPULAÇÃO
1. Efetuar a pulverização no gral e a tamização dos pós insolúveis até ficarem finamente divididos.
2. Acrescentar o agente molhante (glicerina, propilenoglicol, sorbitol, etc) ao P.A e um pouco do veículo e misturar até ficar homogêneo no gral.
3. Aquecer parte do veículo para facilitar a dispersão do agente suspensor. 4. Dispersar o agente suspensor em q.s do veículo. 5. Adicionar 4 em 2, aos poucos, agitando levemente. 6. Transferir para um cálice ou Becker. 7. Adicionar os outros excipientes e adejuvantes. 8. Completar o volume até q.s.p desejado. 9. Acondicionar e rotular com indicação de “agite antes de usar”.
AGENTES SUPENSORES MAIS UTILIZADOS
1. CMC – carboxi metil celulose 0,5% a 2,0% 2. Carbopol 940 – 0,5% a 1% 3. Bentonita – 0,5% a 5% 4. Veegun – silicato de alumínio e magnésio 0,5% a 2,5% 5. Pectina – 1% a 3% 6. Goma xantana – 0,3% a 0,5%
OBSERVAÇÃO
Como as suspensões possuem pós insolúveis, esta forma farmacêutica não pode ser filtrada
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
13
PRÁTICA 6. SUSPENSÃO “LEITE DE MAGNÉSIA”
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Óxido de magnésio 3,0g
Xarope de laranja ou xarope simples 25,0g
CMC 0,5g
Nipagim 0,2g
Nipazol 0,3g
Água destilada q.s.p 100g
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
14
PRÁTICA 7. SUSPENSÃO DE CARBAMAZEPINA
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Carbamazepina 2,0g
Glicerina 5,0ml
Propilenoglicol 5,0ml
Sorbitol 10,0ml
Sacarina sódica 0,05g
Metilparabeno 0,1g
Solução de metilcelulose 1% 50,0ml
Essência q.s
Xarope simples q.s.p 100ml
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
15
PRÁTICA 8. SUSPENSÃO ANTI-ÁCIDA
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Hidróxido de alumínio 4,0g
Sorbitol 10,0g
Glicerina 2,5g
Nipagim 0,15g
Nipazol 0,10g
Xarope simples q.s.p 100,0ml
Essência q.s
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
16
PRÁTICA 9. CREME LANETTE (BASE ANIÔNICA)
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Álcool cetoesterarílico 24g
Álcool cetílico 2,5g
Glicerina 5g
Óleo mineral Ou Oleato de Decila (Cetiol V)
12g
EDTA 0,15g
Metilparabeno (Nipagim) 0,2g
Propilparabeno (Nipazol) 0,1g
Água destilada q.s.p 100g
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
17
PRÁTICA 10. CREME POLAWAX (BASE NÃO IÔNICA)
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Polawax (Alcool ceto estarílico + Mono estearato de sorbitano 20 OE)
19,0%
Óleo mineral 3%
Oleato de Decila (Cetiol V) 4%
Propilenoglicol 5%
Nipagin 0,15%
Nipazol 0,10%
ButilHidroxitolueno (BHT) 0,05%
Água destilada q.s.p 100g
Imidazolidinil uréia 0,1%
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
18
PRÁTICA 11. GEL DE CARBOPOL
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Carbopol 940 0,8g
(uniphen) Fenoxietanol + parabenos 0,4g
Glicerina 5,0g
Trietanolamina (ou sol. NaOH 50%) Qs pH 6,5
Água destilada qsp 100,0g
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
19
PRÁTICA 12. GEL DE CMC
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
CMC – Carboximetilcelulose 1,0g
Glicerina 10,0g
Solução conservante 2,0g
Água destilada q.s.p 100g
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
20
POMADAS / PASTAS
TÉCNICAS GERAIS DE MANIPULAÇÃO
1. SIMPLES INCORPORAÇÃO: as pomadas preparadas por este processo não utilizam agente levigante, sendo os princípios ativos sólidos ou líquidos incorporados diretamente à base. Pequenas porções da base podem ser usadas para facilitar a redução das partículas ou a sua incoporração.
2. SOLUÇÃO E INCORPORAÇÃO: os fármacos são dissolvidos em algum solvente apropriado e a solução obtida é posteriormente adicionada à base.
3. LEVIGAÇÃO E INCORPORAÇÃO: emprega-se este processo para fármacos incoluveis. Faz-se a
levigação com o agente levigante apropriado ao pó ou à mistura de pós finamente divididos, e depois procede-se à sua incorporação na base da pomada.
4. FUSÃO E INCORPORAÇÃO: neste, o excipiente é fundido antes da incorporação do fármaco.
Uma porção da massa fundida pode ser usada como levigante. Efetua-se a fusão quando a preparação de uma pomada é necessário incorporar ceras, espermacete, etc. Inicia-se a fusão mediante a adição da substância de maior ponto de fusão, acrescentando em seguida as demais de PF menor. Em seguida, incorporam-se os óleos e resfreia-se com agitação contínua.
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
21
PRÁTICA 13. POMADA SIMPLES
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Lanolina 30,0%
BHT 0,02%
Vaselina q.s.p 100%
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
22
PRÁTICA 14. POMADA ANALGÉSICA
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Salicilato de metila 2,0ml
Mentol 0,5g
Vaselina líquida 2,5g
Cânfora 0,5g
Vaselina sólida q.s.p 30,0g
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
23
PRÁTICA 15. PASTA LASSAR
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Óxido de zinco 12,5
Amido 12,5
Vaselina líquida q.s levigar
Vaselina sólida q.s. 50,0
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
24
PRÁTICA 16. ÁGUA DE CAL
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Óxido de cálcio 1g
Água destilada 100ml
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. Colocar em um recipiente com capacidade suficiente, o óxido de cálcio com 5 ml de água destilada. Deixe em repouso durante algum tempo e junte mais 100 ml de água destilada, agite repetidas vezes e deixe clarificar o líquido no frasco tampado.
2. Decante o líquido límpido por meio de um sifão, substituindo-o por outros 100 ml de água destilada.
3. Deixe em contato em vidro fechado agitando o líquido de vez em quando. 4. Filtre na ocasião de usá-lo. 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. ______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. _______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
25
PRÁTICA 17. PASTA D’ÁGUA
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Talco 25,0g
Óxido de zinco 25,0g
Glicerina 25,0g
Água de cal 25,0g
Metiparabeno 0,15g
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
26
SUPOSITÓRIOS
TÉCNICA GERAL DE MANIPULAÇÃO
1. Em gral de porcelana, fundir o excipiente em b.m. Caso não tenha o b.m, evite a chama direta.
2. Em gral de porcelana, incorporar os fármacos a uma pequena quantidade de excipiente fundido.
3. Adicionar o restante do excipiente fundido e misturar até a consistência desejada (viscosa).
4. Verter nos moldes previamente lubrificados e deixar solidificar naturalmente, ou levar ao refrigerador.
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
27
PRÁTICA 18. SUPOSITÓRIO DE GLICERINA
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
Glicerina 30,0g
Carbonato de cálcio 0,5g
Ácido esteárico 2,0g
Água destilada 5,0ml
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
28
PRÁTICA 19. SUPOSITÓRIO DE PEG
COMPONENTES DA FORMULAÇÃO PESO
TEÓRICO PESO
PRÁTICO FUNÇÃO
FARMACÊUTICA
PEG 400 (Polietilenoglicol) 20%
PEG 4000 (Polietilenoglicol) 80%
MATERIAL UTILIZADO: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ TÉCNICA DE PREPARO
1. _______________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________ 3. _______________________________________________________________________________ 4. _______________________________________________________________________________ 5. _______________________________________________________________________________ 6. _______________________________________________________________________________ 7. _______________________________________________________________________________ 8. _______________________________________________________________________________ 9. _______________________________________________________________________________ 10. _______________________________________________________________________________ 11. _______________________________________________________________________________ 12. _______________________________________________________________________________ 13. _______________________________________________________________________________ 14. _______________________________________________________________________________ 15. _______________________________________________________________________________ 16. _______________________________________________________________________________ 17. _______________________________________________________________________________ 18. _______________________________________________________________________________ 19. ______________________________________________________________________________ 20. _______________________________________________________________________________ 21. _______________________________________________________________________________ 22. _______________________________________________________________________________ 23. _______________________________________________________________________________ 24. _______________________________________________________________________________ 25. _______________________________________________________________________________ DATA DE FABRICAÇÃO ______/______/_______ DATA DE VALIDADE _____/______/______ ASS. ALUNO ___________________________ VISTO DO PROFESSOR_____________________________ USO FARMACÊUTICO____________________________________________________________________
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
29
EXEMPLO DE FICHA DE REFERÊNCIA DE INSUMO FARMACÊUTICO “LAUDO DE MATÉRIA-PRIMA”
Nome: Ácido esteárico
Nº DCB 00182
Cód. DCB 00124.01-0
Sinonímia Ácido octadecanóico.
Nº CAS 57-11-4
Fórmula molecular: C18H36O2
Peso molecular: 284,47
Formas farmacêuticas usuais: Pomadas, emulsões tópicas,
emulsões, cápsulas, comprimidos e supositórios.
Forma química: Forma livre
Fator de Equivalência: 1,00
Fator de Correção: Consultar o certificado de análise da matéria-prima para verificar a necessidade de aplicar o fator de correção.
Usos: Adjuvante farmacotécnico: lubrificante de comprimidos e cápsulas, emulsificante
Grau de pureza / aplicação: Grau farmacêutico
Especificação Geral
Teor ou Potência: Mistura de ácidos esteárico e palmítico. O conteúdo de cada um dos dois ácidos graxos é de no mínimo 40% e a soma dos dois componentes não deve ser inferior a 90,0%. Pode conter antioxidante
Testes Básicos de Identificação
Características organolépticas: Massa sólida de cor branca ou fracamente amarelada, de aspecto lustroso e cristalino, ou pó branco ou branco amarelado. Odor e sabor são fracos, semelhantes aos de sebo rançoso
Solubilidade: 1 g é solúvel em 20 m de etanol, em 2 mL de clorofórmio, em 3 mL de éter etílico, em 25 mL de acetona e em 6 mL e tetracloreto de carbono. É muito solúvel em sulfeto de carbono, solúvel em acetato de amila, benzeno e tolueno. Insolúvel em água
Ponto de fusão: Entre 54ºC e 70ºC
Volatilização: Entre 90ºC e 100ºC
Densidade: Não aplicável
Identificação
Índice de acidez: Entre 200 e 212
Índice de ésteres: Entre 0 e 10
Índice de iodo: No máximo 4
Índice de saponificação: Entre 200 e 220
Ensaios de Pureza
pH: Não aplicável
Cinzas sulfatadas: No máximo 0,1%
Limite de metais pesados: 0,002%
Embalagem e Armazenamento
Armazenar em recipientes bem fechados
Amostragem
Verificar procedimento geral e/ou especifico de amostragem.
Precauções
Observar descrito na FISPQ.
Referências
1. Farmacopéia Brasileira, 1996. p.1, 4a.ed
Elaborado por: Aprovado por:
FARMÁCIA UNIPAC Data: Revisão nº: Nº de página: de
Apostila Prática de Farmacotécnica II – Prof. Herbert Cristian de Souza
30
REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS
a) Bibliografia Básica:
1. ALLEN JR, Loyd V.; POPOVICH, Nicholas G; ANSEL, Howard C. Formas farmacêuticas e sistemas de
liberação de fármacos. Tradução Ana Lúcia Gomes dos Santos et al. 8. ed. Porto Alegre: Artmed, 2007.
viii, 775 p. il. Tradução de: Ansel's pharmaceutical dosage form & drug delivery systems. ISBN 978-85-
363-0760-2.
2. FERREIRA, Anderson de Oliveira. Guia prático da Farmácia magistral. 4.ed. rev. ampl. São Paulo:
Pharmabooks, 2010. v.1. xxii, 736 p. il. ISBN 978-85-8973-145-4.
3. FERREIRA, Anderson de Oliveira; BRANDÃO, Marcos. Guia prático da Farmácia magistral. 4.ed. rev.
ampl. São Paulo: Pharmabooks, 2011. v.2. xxiii, 673 p. il. ISBN 978-85-8973-145-4.(
4. AULTON, Michael E. Delineamento de formas farmacêuticas. Tradução George González Ortega et al.
2. ed. Porto Alegre: Artmed, 2005. 677 p. Tradução de: Pharmaceutics the science of dosage form
design. ISBN 978-85-363-0152-5.
e) Bibliografia Complementar
1. VILLANOVA, Janaina Cecília Oliveira; SÁ, Vania Regina de. Excipientes: guia prático para padronização:
formas farmacêuticas orais sólidas e líquidas. 2. ed. São Paulo: Pharmabooks, 2009. xv, 417 p. ISBN
85-89731-31-6.
2. LARINI, Lourival. Fármacos & medicamentos. Porto Alegre: Artmed, 2008. 404 p. il. ISBN 978-85-363-
1204-0. (
3. ANSEL, Howard C; PRINCE, Shelly J. Manual de cálculos Farmacêuticos. Tradução Elenara Lemos
Senna. Porto Alegre: Artmed, 2005. vi, 300 p. Tradução de: Pharmaceutical calculations: the
pharmacist's handbook. ISBN 978-85-363-0525-7. (
Recommended