92
ÁLVARO SIZA: ENTREVISTA E PROJETOS ALVARO SIZA: INTERVIEW AND PROJECTS DESIGN NA MODA DESIGN AND FASHION MINIARQUITETURAS À MESA TABLE MINI-ARCHITECTURES UMA CASA EM SÃO PAULO A HOUSE IN SÃO PAULO DESIGN GRÁFICO: TYPO BERLIN 2003 GRAPHIC DESIGN: TYPO BERLIN 2003 REVISTA BIMESTRAL DE DESIGN ARQUITETURA INTERIORES COMPORTAMENTO QUADRIFOGLIO EDITORA Nº 31 2003 R$ 12.50 FULL TEXT IN ENGLISH ARC DESIGN Nº 31 2003

Revista ARC DESIGN Edição 31

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Revista ARC DESIGN Edição 31

Citation preview

Page 1: Revista ARC DESIGN Edição 31

ÁLVARO SIZA: ENTREVISTA E PROJETOSALVARO SIZA: INTERVIEW AND PROJECTS

DESIGN NA MODADESIGN AND FASHION

MINIARQUITETURAS À MESATABLE MINI-ARCHITECTURES

UMA CASA EM SÃO PAULOA HOUSE IN SÃO PAULO

DESIGN GRÁFICO: TYPO BERLIN 2003 GRAPHIC DESIGN: TYPO BERLIN 2003

REVISTA BIMES TRAL DE DESIGN ARQUITETURA INTERIORES COMPORTAMENTO

QU

AD

RIF

OG

LIO

ED

ITO

RA

31

2

00

3

R

$ 1

2.5

0

FULL TEXT IN ENGLISH

AR

C D

ESIG

N

31

20

03

Page 2: Revista ARC DESIGN Edição 31

As pe ças que ilus tram a capa des ta

edi ção fo ram cri a das pelo ar qui te to

Mas si mi li a no Fuk sas e sua es po sa, a

de sig ner Do ri a na Man drel li, para a em -

pre sa Ales si.

Nas ci do em Roma em 1944, Fuk sas

co me çou a pin tar aos 14 anos e aos

16 tor nou-se alu no do pin tor e es cul tor sur re a lis ta Gior gio de Chi ri co.

Es tu dou tam bém fi lo so fia, an tes de en trar para a es co la de ar qui te tu ra

da Uni ver si da de La Sa pi en za (Roma), onde se for mou em 1969.

Em 1967 inau gu rou seu es tú dio em Roma, ao qual se se gui ram, em

1989 e 1993, os es tú di os de Pa ris e de Vi e na, res pec ti va men te.

En tre 1998 e 2000 foi cu ra dor da VII Bi e nal In ter na ci o nal de Ar qui te -

tura de Ve ne za, com o tema “Me nos Es té ti ca, mais Éti ca”. Des de ja nei ro

de 2000 é res pon sá vel pela co lu na de ar qui te tu ra do jor nal se ma nal

“L’Es pres so”, fun da da por Bru no Zevi. Den tre os prê mi os re ce bi dos, des -

ta cam-se o “Vi tru vio In ter na ti o nal a la Tra yec to ria” (Bu e nos Ai res, 1998),

o Grand Prix d’Ar chi tec tu re Fran çai se (1999) e a con de co ra ção pelo

Honorary Fel lows hip do Ame ri can Ins ti tu te of Ar chi tects (2002).

Sua prá ti ca pro fis si o nal está cen tra da na re a li za ção de obras pú bli cas,

que in clu em edi fí ci os uni ver si tá ri os e gran des com ple xos ur ba nos. En tre

seus pro je tos mais im por tan tes po de mos ci tar o pla no ur ba nís ti co da

Praça das Na çõ es Uni das (Ge ne bra), o Cen tro da Paz (Is rael), a Agên cia

Espa ci al Ita li a na – ASI (Roma), a re no va ção da zona às mar gens do Rio

Sena em Clichy-sur-Sei ne e o pla no ur ba nís ti co para uma área de 1.000

hec ta res do Ae ro por to Char les de Gaul le (Pa ris), além das Tor res Gê me as

(Vi e na) – com ple xo de pré di os para es cri tó ri os com 150 metros de al tu -

ra e 160 mil me tros qua dra dos de área cons tru í da, e do Pu dong In ter na -

ti o nal Tra de Cen ter (Shan gai, Chi na), com uma área de 4 mi lhõ es de me -

tros qua dra dos. Den tre as obras mais re cen tes pode-se ci tar a me gas to -

re da Em po rio Ar ma ni em Hong Kong (tam bém em par ce ria com Do ri a na

Man drel li), inau gu ra da em no vem bro de 2002, e o novo pólo da Feira de

Milão, ain da em cons tru ção.

Fuk sas, cuja me to do lo gia pro je tu al ba seia-se em mo de los tri di men si o nais,

pro vou sua ha bi li da de em “es cul pir” e re a li zar edi fí ci os em di ver sas es ca las,

como o Mu seu do Gra fi te em Ni aux, Fran ça, e as Tor res Gê me as em Vi e na.

Seus pro je tos são ca rac te ri za dos pelo uso de ma te ri ais inovadores, pela

gran de im por tân cia dada ao con tex to e pela re la ção es trei ta com a arte –

mu i tas ve zes, fon te de ins pi ra ção.

Há mu i tos anos de di ca aten ção par ti cu lar ao es tu do dos pro ble mas ur ba -

nos nas gran des áre as me tro po li ta nas. Atu al men te vive e tra ba lha em

Roma e Pa ris.

A par ce ria com Do ri a na Man drel li data de 1985. Nas ci da em Roma, Man -

drel li es tu dou His tó ria da Arte e Ar qui te tu ra na Uni ver si da de La Sa pi en za,

onde tam bém já foi pro fes so ra. Atu al men te di ri ge a se ção de de sign do

es tú dio de Fuk sas. Seus pro je tos re fle tem a pes qui sa cons tan te de no vos

ma te ri ais e no vas téc ni cas pro du ti vas à qual a de sig ner se de di ca.

Foto

Car

lo L

avat

ori

Foto

Ray

mon

d Pr

atSt

udio

Mas

sim

ilian

o Fu

ksas

Arc

hite

tto

Acima, imagem da capa: conjunto de chá desenhado por MassimilianoFuksas e Doriana Mandrelli para a Alessi

Abaixo, interior da loja Emporio Armani em Hong Kong: uma grande fitavermelha em fibra de vidro auxilia na definição dos espaços e assumenovas funções em cada ambiente, como no restaurante, onde faz asvezes de balcão. No pé da página, projeto do novo pólo da Feira deMilão, ainda em construção

Page 3: Revista ARC DESIGN Edição 31

Ar qui te tu ra. Tema da mai or im por tân cia em nos sa cul tu ra, ga nha es pa ço

perma nen te em ARC DE SIGN. Se até hoje te mos mos tra do pro je tos ar qui te tô ni cos

de for ma es po rá di ca, a par tir des ta edi ção sua pre sen ça – seja a ar qui te tu ra

em si, seja a de pro je tos de in te ri o res – será cons tan te.

Inau gu ra mos essa nova se ção com o gran de mes tre Álvaro Siza, um dos mais

im por tan tes ar qui te tos con tem po râ ne os, au tor do pro je to para o Mu seu Ibe rê

Ca mar go, em Por to Ale gre.

Além de Siza, pu bli ca mos o me lhor da ar qui te tu ra, em pro je tos re ais, pro jetos

ex pe ri men tais e tam bém me ta fó ri cos. O Bra sil está mu i to bem re pre sen ta do

por Ha ron Co hen; o ex pe ri men ta lis mo, no cam po in ter na ci o nal, é exer ci do em

pro je tos de di men sõ es re du zi das, XS, ou Ex tra Small; a me tá fo ra com pa re ce

na co le ção Tea & Cof fee To wers – be lís si ma.

Exis te uma coin ci dên cia, uma iden ti da de de pro pó si tos en tre a moda e o

de sign de pro du tos? De te nha-se nas rou pas e nas idéi as de Nan ni Stra da

e você terá a res pos ta.

Typo Ber lin 2003, im por tan te conferência de de sign grá fi co, es co lheu este ano

o tema “hu mor”: apro vei te a qua li da de do tra ba lho e ria... se pu der.

No ca pí tu lo Pro du tos, te mos re ló gios su í ços e uma co le ção bra si lei ra de

móveis. Os re ló gios são cri a ção do fa mo so de sig ner Han nes Wetts tein; os mó veis

pro vam que uma an ti ga re a li da de co me ça a ser in ver ti da, quan do in dús tri as

bra si lei ras de gran de por te já vêem o de sig ner como “o seu me lhor ami go”.

Boa lei tu ra!

Maria Helena Estrada

Editora ARC

DES

IGN

Page 4: Revista ARC DESIGN Edição 31

NANN

I ST

RADA

MODA

DES

IGN

Mar

ia H

elen

a Es

trad

a

RARO

S E CA

ROS

Win

nie

Bast

ian

1414 2222

CADERNO DE ARQUITETURA 29

NEWS 4

REVISTA BIMES TRAL DE DESIGN ARQUITETURA INTERIORES COMPORTAMENTO

n º 3 1 , j u l ho/agos t o 2003

O D

ESIGN

E A

GRAN

DE IND

ÚSTR

IA

Dani

ele

Riss

i

26

RIGO

R NA

FORM

A E NO

TRA

ÇOW

inni

e Ba

stia

n

3030

MUNDO TECH 56

A rou pa como ha bi tá cu lo e amoda como pro je to. Co nhe ça aobra de Nan ni Stra da, de sig ner

Ar qui te tos de todo o mun do ex plo ramos li mi tes en tre ar qui te tu ra e de signna úl ti ma co le ção lan ça da pela em pre saita li a na Ales si, em edi ção li mi ta da

Acre di tan do no de sign, uma gran deem pre sa do sul do país se des ta cano se tor do mo bi li á rio

Re si dên cia pau lis ta na pro je ta dapor Ha ron Co hen com bi na for masri go ro sas e es pa ços ge ne ro sos,fiel ao es ti lo do ar qui te to

26

Page 5: Revista ARC DESIGN Edição 31

COMO B

ATEM

AS

HORA

S?M

aria

Hel

ena

Estr

ada

TYPO

BER

LIN

2003

Mar

ia C

ristin

a Dr

esle

r

EXTR

A SM

ALL

Artig

o pu

blic

ado

na re

vist

a Ca

se d

a Ab

itare

, Itá

lia

ÁLVA

RO S

IZA

E O M

ODE

RNO P

ORT

UGAL

Mar

ia H

elen

a Es

trad

a e

Win

nie

Bast

ian

PUBLI FORMA 60

MATERIAL CONNEXION 70

5252 62623838 4242

EXPEDIENTE 78 ENGLISH VERSION 79*

En tre vis ta ex clu si va com Sizailus tra da por três obras re cen tesdo ar qui te to em Por tu gal e umano Bra sil

No vi da des no uni ver so dos re ló gios?Veja al guns lan ça men tos que incorpo-ram design e tecnologia

Acom pa nhe co nos co os des ta -ques da 8ª edi ção da con fe rên ciade de sign grá fi co que acon te ceto dos os anos na ca pi tal ale mã

Pro je tos ex pe ri men tais mos tramexem plos de ar qui te tu ra mí ni ma, “ex -tra small”. In ter ven çõ es ur ba nasanun ci am no vas for mas cons tru ti vase no vos ma te ri ais na ar qui te tu ra

Page 6: Revista ARC DESIGN Edição 31

PRINTER OF THE YEARPrin ci pal pro du tor mun di al de pa pel re ves ti do de alta qua li da de,

a Sap pi pro duz as mar cas Mag no, Han no Art, Pres to, Vol ta ge e Ro yal,

pre sen tes em mais de cem paí ses. Com o in tu i to de re co nhe cer

a ex ce lên cia da in dús tria grá fi ca, a em pre sa pro mo ve com pe ti çõ es

mun di ais que ocor rem em to dos os con ti nen tes. Este ano, a ceri -

mô nia de en tre ga dos prê mi os da Amé ri ca Cen tral e Amé ri ca do

Sul foi re a li za da em São Pau lo, ten do como gran de pre mi a da a

grá fi ca chi le na Ogra ma, que re ce beu me da lha de ouro pelo tra ba -

lho “Me mó ria Viña San Pe dro 2001”

(foto), da de sig ner Xi me na

Ure ta. O Bra sil foi re pre sen -

ta do pela grá fi ca Bur ti, que

le vou duas me da lhas de pra ta

pe los tra ba lhos “Li vro Volks wa -

gen”, de sen vol vi do

pela agên cia Al map

BBDO, e “Ca len dá rio

Bur ti”, cri a do por Alex

Cha con.

www.sap pi.com

SAMSUNG DESIGN AWARDS 2003Um con cur so de de sign para es tu dan tes da Amé ri ca La ti na, que

se re a li za nos paí ses onde a Sam sung atua: Bra sil, Ar gen ti na,

Chi le, Peru, Co lôm bia, Equa dor, Ve ne zu e la e Pa na má. Po dem par -

ti ci par alu nos de cur sos téc ni cos e su pe ri o res de de sign grá fi co,

de sign in dus tri al, web de sign ou pu bli ci da de, nas ca te go ri as

Design In te ra ti vo (ban ners, pop ups, bot toms), De sign Ele trô ni co

(fo to gra fia di gi tal), Pu bli ci da de (pro pa gan da e dis play de pro du -

tos) e De sign In dus tri al (de sign de pro du to). O ven ce dor do Sam -

sung De sign Awards 2003 ga nha rá uma bol sa de es tu dos no

valor de 5 mil dó la res. Es co las e pro fes so res en vol vi dos nos

proje tos fi na lis tas se rão con tem pla dos com pro du tos da mar ca.

Segun do Gi se la Tur que ti, di re to ra de mar ke ting, “a ini ci a ti va visa

dar apoio e opor tu ni da des de mer ca do para a pró xi ma ge ra ção de

pro fis si o nais”. As ins cri çõ es, gra tu i tas, po dem ser fei tas até 20

de agos to. A gran de fi nal será re a li za da no dia 23 de se tem bro,

em São Pau lo.

www.sam sung.com.br/de sig na wards2003

DESIGN BRASILEIRO NO PRÊMIO IF, ALEMANHAPro mo ver o re co nhe ci men to in ter na ci o nal do de sign bra si lei ro é

o ob je ti vo do De sign & Ex cel len ce Bra zil, lan ça do em São Pau lo

no fi nal de ju nho. O pro je to, uma par ce ria da Câ ma ra do Co mér cio

e In dús tria Bra sil –Ale ma nha de São Pau lo com a APEX-Bra sil e o

Mi nis té rio do De sen vol vi men to, In dús tria e Co mér cio Ex te ri or,

tem o apoio da Han no ver Fairs do Bra sil e du ra ção pre vis ta de

dois anos. A pri mei ra ini ci a ti va foi o in cen ti vo à par ti ci pa ção de

em pre sas bra si lei ras no con cur so IF De sign, um dos mais im por -

tan tes da área em todo o mun do – e “por ta de en tra da” dos pro -

du tos bra si lei ros na co mu ni da de eu ro péia e in ter na ci o nal.

A in ten ção é que o Bra sil dei xe de ser ape nas ex por ta dor de

“com mo di ti es” e pas se tam bém a ex por tar pro du tos aca ba dos

para a Ale ma nha (atu al men te, ape nas 20% das ex por ta çõ es para

a Ale ma nha são de pro du tos aca ba dos, in for ma o vice-pre si den -

te de mar ke ting da Câ ma ra Bra sil–Ale ma nha, Tho mas Timm).

Os clas si fi ca dos na pri mei ra fase do IF se rão no ti fi ca dos no fi nal

de ou tu bro e os fi na lis tas se rão re ve la dos na se gun da quin ze na

de de zem bro. A ce ri mô nia de pre mi a ção acon te ce em Han no ver,

Ale ma nha, em mar ço de 2004.

www.de bra zil.com.br

www.if de sign.de

PROMOSEDIA 2003De 12 a 15 de se tem bro de 2003,

acon te ce em Udi ne, Itá lia, a 27ª edi -

ção da Pro mo se dia, úni ca fei ra em

todo o mun do de di ca da ex clu si va -

men te à ex po si ção e co mer ci a li za ção

de ca dei ras. Vale con fe rir a qua li da de

da pro du ção, apro vei tar os pre ços,

co nhe cer pro je tos ino va do res e sa ber

a quan tas anda o mer ca do in ter na ci o -

nal. O tema des te ano, a pró pria his -

tó ria da Pro mo se dia, será apre sen ta do nas mos tras ins ti tu ci o nais

pro mo vi das pe los or ga ni za do res da fei ra, co me çan do pela ex po si ção

“Se di a Clas si ca”, de di ca da a ca dei ras de di ver sas épo cas em es ti lo

clás si co. Para mais in for ma çõ es, vi si te o site www.pro mo se dia.it.

Page 7: Revista ARC DESIGN Edição 31

DAUM INVESTE NO BRASILA tra di ci o nal vi dra ria fran ce sa Daum, re co nhe ci da mun di al men te

pela alta qua li da de dos cris tais que pro duz, aca ba de lan çar no

Bra sil o con cur so in ter na ci o nal “Arte & De sign”, para pro mo ver

sua mar ca e a pro du ção do cris tal em “pâte de ver re”.

Es tu dan tes de ar qui te tu ra, de se nho in dus tri al, ar tes plás ti cas e

de sign de in te ri o res que qui se rem ter seu pro je to edi ta do pela em -

pre sa – que já con ta em suas co le çõ es com pe ças de Sal va dor Dali

e Phi lip pe Starck – pre ci sam de sen vol ver um cen tro de mesa ou

uma lu mi ná ria em cris tal “pâte de ver re”, ins pi ran do-se no tema

Na tu re za, e en vi ar o ma te ri al (de se nhos ar tís ti cos, téc ni cos e pro -

tó ti po – este úl ti mo op ci o nal) até 15 de de zem bro de 2003, para

a Fran ça. O pri mei ro co lo ca do irá a Pa ris e a Nancy para vi si tar a fá -

bri ca da Daum, além de ter sua peça pro du zi da pela em pre sa e ex -

pos ta nas lo jas de Pa ris e São Pau lo. Os in te res sa dos que re si di -

rem em São Pau lo de vem re ti rar até 30 de no vem bro o re gu la -

men to e a fi cha de ins cri ção na loja Gri fes & De sign (Al. Ga bri el

Mon tei ro da Sil va, 795). Par ti ci pan tes de ou tras ci da des de vem

en vi ar um e-mail para daum@gri fe se de sign.com.br, com nome e

en de re ço para re ce ber as in for ma çõ es ne ces sá ri as.

Na mes ma oca si ão, a Daum apre sen tou na loja Gri fes e De sign, em

São Pau lo, a co le ção “Mé moi re d’une Fleur” (fo to), pro je to do de -

sig ner ita li a no Enzo Mari. O designer bus cou ins pi ra ção na na tu re -

za para cri ar as pe ças, mas res sal ta: “pro cu ro cap tar a es sên cia da

na tu re za, não re pre sen tá-la”.

Com pos ta por qua tro pe ças (dois va sos, um cen tro de mesa e

uma fru tei ra) em cris tal “pâte de ver re”, a co le ção terá edi ção li mi -

ta da – se rão pro du zi dos ape nas 350 exem pla res de cada mo de lo.

Mais in for ma çõ es pelo e-mail daum@gri fe se de sign.com.br, com

Ra quel. www.daum.fr

TRANSPARÊNCIASA Vi dro til aca ba de lan çar a co le ção Trans pa rên ci as. Tra ta-se das já

co nhe ci das pas ti lhas em vi dro para revestimentos e mo sai cos,

antes trans lú ci das e ago ra dis po ní veis tam bém em dez co res,

com trans pa rên cia.

O pro ces so ar te sa nal de fa bri ca ção ga ran te im per me a bi li da de

total, o que fa ci li ta a lim pe za e im pe de a for ma ção de man chas;

além dis so, a su per fí cie ir re gu lar das pas ti lhas faz com que a luz

re fli ta em vá ri as di re çõ es, as se gu ran do um bri lho in con fun dí vel.

Essa com bi na ção de fa to res tor na o Vi dro til um re ves ti men to ver -

sá til, ca paz de ul tra pas sar as “áre as úmi das” para ga nhar ou tros

am bi en tes da casa, além de es pa ços co mer ci ais e do uso em pai -

néis de co ra ti vos. Con fir man do esta ten dên cia, nove am bi en tes

uti li za ram Vidro til na úl ti ma Casa Cor São Pau lo, den tre eles o

Fumoir (fu mó dro mo), de Mar ce lo Ron sen baum, e a Sala do Bem-

es tar, de Shê nia Noguei ra, além do gran de pai nel de Si eg bert Za net ti ni

(foto), na entrada do prédio.

www.vi dro til.com.br

ARQUITETURA BRASILEIRA NO CANADÁA Em bai xa da do Bra sil em Ot ta wa, Ca na dá, che fi a da pelo em bai xa dor

Hen ri que Val le, está re a li zan do um pro gra ma de di vul ga ção do país

no ex te ri or com a dis tri bu i ção do mini-CD-ROM “Bra sil: Ar qui te tu ra

Con tem po râ nea”. O con teú do en glo ba ima gens e co men tá rios

sobre obras re cen tes de ar qui te tos bra si lei ros ou es tran gei ros, em

di ver sas áre as. No mes como Os car Ni e me yer, Pau lo Men des da

Ro cha e Ro ber to Bur le Marx es tão entre os des ta ques. Ou tros tópi-

cos re la tam pro je tos bra si lei ros no ex te ri or e as Bi e nais de Ar qui -

tetu ra de São Pau lo. Para ter aces so ao con teú do do CD, vi si te a

pági na da Em bai xa da do Bra sil em Ot ta wa: www.bra sem bot ta wa.org.

Page 8: Revista ARC DESIGN Edição 31

Na foto, linha de mesas Tribo, design Ilse Lang,

um dos projetos ganhadores da edição 20026

ARC DESIGN

MOSTRA ARTEFACTO BOSCH Acon te ce em São Pau lo até abril de 2004 a mos tra Ar te fac to.

São 24 am bi en tes as si na dos por ar qui te tos, de co ra -

dores e pai sa gis tas de todo o Bra sil. Li ving, es cri tó rio-

bi bli o te ca, quar to de ca sal, es tú dio, es pa ço gour met,

loun ge, home of fi ce, sala de al mo ço, co ber tu ra e lofts

são al guns dos 19 es pa ços de co ra dos com os mó veis da

mar ca, além de uma cer ta over do se de com ple men tos.

No mi ni loft (foto), pro je to de Ci le ne Mon tei ro Lupi, des ta -

cam-se o sofá Sade II, com pés de ce dro cas ta nho re ves -

ti do em cou ro sin té ti co bran co, e a pol tro na Pa nay, de

fibra na tu ral im por ta da da Ásia.

A Mos tra Ar te fac to sur giu em 1992 em São Pau lo e, de vi -

do ao seu su ces so, hoje é re a li za da nas lo jas do gru po

em todo o país (já acon te ce ram 35 mos tras nas lo jas de

São Pau lo, Rio de Ja nei ro, Sal va dor, Re ci fe, Belo Ho ri zon te,

Bra sí lia, Ma ceió e Cu ri ti ba).

Mos tra Ar te fac to Bosch: Rua Had dock Lobo, 1.405, São

Pau lo. Tel. (11) 3061-5855.

www.ar te fac to.com.br

PRÊMIO BERTA LEITCHICNos dias 20 e 21 de agos to de 2003, o Rio De sign Cen ter – shop ping

que reú ne lo jas de de co ra ção e de sign, res tau ran tes e áre as de la zer,

além de pro mo ver even tos cul tu rais, como cur sos e mos tras – re ce -

be rá as ins cri çõ es para o Prê mio Des co Ber ta de De sign na sede do

Shop ping do Le blon, no Rio de Ja nei ro. Ar qui te tos, de sig ners de in te -

ri o res, de se nhis tas in dus tri ais, de co ra do res e es tu dan tes com tra ba -

lhos iné di tos – nas ca te go ri as Mo bi li á rio Re si den ci al, Uten sí li os

Domés ti cos, Ilu mi na ção, Têx teis e Re ves ti men tos – es tão con vi da dos

a par ti ci par do con cur so em ho me na gem à en ge nhei ra e de co ra do ra

Ber ta Leit chic, que par ti ci pou do pro je to do Ater ro do Fla men go e da

ide a li za ção do Rio De sign Cen ter. O ob je ti vo é es ti mu lar a ado ção de

no vas so lu çõ es em de sign, re ve lan do no vos ta len tos e pro pi ci an do o

con ta to en tre pro fis si o nais e em pre sas para a for ma ção de par ce ri as.

Os três pri mei ros co lo ca dos re ce be rão prê mi os em di nhei ro e os

traba lhos dos 20 fi na lis tas se rão ex pos tos em no vem bro, no Rio

Design Cen ter. O re gu la men to com ple to do con cur so está dis po ní vel

na pá gi na prin ci pal do site www.ri o de sign.com.br.

PRÊMIO MUSEU DA CASA BRASILEIRAAs ins cri çõ es para a 17ª edi ção do Prê mio De sign Mu seu da Casa

Brasi lei ra de vem ser en tre gues nos dias 7 e 8 de agos to de 2003.

Cria do em 1986 pela Se cre ta ria da Cul tu ra do Es ta do de São Pau lo, o

con cur so acon te ce to dos os anos e pre mia o tra ba lho de pro fis si o nais

e es tu dan tes de de se nho in dus tri al, nas ca te go ri as Mo bi li á rio, Uten -

síli os, Têx teis e Re ves ti men tos, Ilu mi na ção, Equi pa men tos Ele tro e le -

trô ni cos, Equi pa men tos de Cons tru ção e En sai os

Críticos. Po dem par ti ci par, in di vi du al men te

ou em gru po, pes so as fí si cas bra si lei ras ou

estran gei ras re si den tes no país

há mais de dois anos.

Mu seu da Casa Bra si lei ra:

Av. Bri ga dei ro Fa ria Lima,

2.705, São Pau lo.

Tel.: (11) 3032-2564.

www.mcb.sp.gov.br

Page 9: Revista ARC DESIGN Edição 31

7ARC DESIGN

CASAS DE GIO PONTIA co le ção Pron tu a rio, da edi to ra ita li a na

Abi ta re Se ges ta, di ri gi da por En ri co Mor -

teo, aca ba de pu bli car o li vro “Gio Pon ti:

Tre Vil le In ven ta te”, de Mi che le Por cu e

Atti lio Stoc chi. Edi ção cu i da do sa, traz ras -

cu nhos, fo tos, de se nhos, plan tas e

maque tes das re si dên ci as Plan chart,

Arre a za e Ne ma zee, pro je ta das por Pon ti en tre 1953 e 1964.

“Três fa mí li as, três de se jos, três ca sas be lís si mas como em

um so nho, em co res”, le mos no iní cio do li vro. “Vi ven da, be lís -

si ma pa la vra dos es pa nhóis para di zer casa, é hu ma no, mu i to

hu ma no”, pros se gue o tex to, ci tan do Pon ti, “não é a casa do

ho mem – é a mes ma coi sa mas di ver sa – é a casa para as

crian ças, as mu lhe res, os ve lhos, o sono, os so nhos, o re pou so,

a in dul gên cia, o aban do no, a dor, a pre gui ça, o ócio, as pai xõ es,

o amor, o nas ci men to e a mor te...” Um li vro po é ti co? Se gu ra -

men te. E tam bém in for ma ti vo, ilus tra ti vo da obra des se gran -

de ar qui te to ita li a no, pre cur sor do de sign con tem po râ neo.

O li vro pode ser ad qui ri do no site da dis tri bu i do ra Ho e pli.

E-mail: or ders@ho e pli.it / www.ho e pli.it

VENDENDO TENDÊNCIASO bair ro dos Jar dins, em São Pau lo, aca ba de ga nhar mais um

es pa ço de di ca do à ar qui te tu ra e à de co ra ção. Tra ta-se da Vi ei ra

San tos, loja ide a li za da pe las ar qui te tas Ana Ma ria e Ca mi la Vi ei ra

San tos, que co mer ci a li za móveis e aces só ri os se le ci o na dos em

vi a gens pela Ásia, África, Eu ropa e pe los Es ta dos Uni dos.

O pro je to ar qui te tô ni co ex plo ra a neu tra li da de do bran co e a

trans pa rên cia do vi dro, fa zen do com que os olhares se vol tem

para as pe ças ex pos tas. Tam bém cha ma aten ção na pro pos ta o

uso da luz na tu ral, com bi na da a um jar dim de in ver no que es tru -

tu ra o es pa ço da loja. Como des ta que, a es ca da em már mo re

(foto) sem po li men to com de se nho ge o mé tri co – pro va de que

ou sa dia e ri gor for mal com bi nam, sim!

Vi ei ra San tos: Rua Jo a quim An tu nes, 184, São Pau lo.

Tel.: (11) 3062-0660.

NOSSO NOVO SITE O site de ARC DE SIGN está re no va do: ágil, in for ma ti vo e co e ren -

te com a re vis ta. As no vi da des in clu em fer ra men tas de bus ca

abran gen tes, ma té ri as de capa na ín te gra, a agen da de even tos

em novo for ma to, links úteis e a ver são in te gral do web si te em

in glês (com for mu lá rio para pe di dos de as si na tu ra fora do Bra -

sil). Vi si te a ho me pa ge, ca das tre-se para re ce ber in for ma ti vos e

en vie e-mail para sa ber mos a sua opi ni ão so bre a nova ver são.

www.arc de sign.com.br

Page 10: Revista ARC DESIGN Edição 31

Ilust

raçã

o a

part

ir da

maq

uete

de

Alv

aro

Siz

a Vi

eira

.MUSEU IBERÊ CAMARGO.

O PROJETO JÁ É UMA HOMENAGEM À IMAGINAÇÃO.O Museu Iberê Camargo, projeto do arquiteto Alvaro Siza Vieira, de Portugal, será construído em Porto Alegre usando cimento

Cauê Branco. Desde já considerado um espaço de arte de classe internacional, o projeto do Museu Iberê Camargo, ao escolher o cimento Cauê

Branco, mostra sua opção pela inovação. Em sua próxima obra, tome este partido arquitetônico como referência. Use a imaginação. Use Cauê Branco.

www.cimentocaue.com.br. Central de Atendimento Cauê 0800 703 9003

futu

ra

75346_420x280 8/7/03 12:42 Page 1 Mont_02 server:FUTURA-75346:Arquivos:Lito:

Used Mac Distiller 5.0.x Job Options
This report was created automatically with help of the Adobe Acrobat Distiller addition "Distiller Secrets v1.0.5" from IMPRESSED GmbH. You can download this startup file for Distiller versions 4.0.5 and 5.0.x for free from http://www.impressed.de. GENERAL ---------------------------------------- File Options: Compatibility: PDF 1.3 Optimize For Fast Web View: No Embed Thumbnails: No Auto-Rotate Pages: No Distill From Page: 1 Distill To Page: All Pages Binding: Left Resolution: [ 2400 2400 ] dpi Paper Size: [ 1275 871 ] Point COMPRESSION ---------------------------------------- Color Images: Downsampling: Yes Downsample Type: Bicubic Downsampling Downsample Resolution: 300 dpi Downsampling For Images Above: 350 dpi Compression: Yes Automatic Selection of Compression Type: Yes JPEG Quality: << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> Bits Per Pixel: As Original Bit Grayscale Images: Downsampling: Yes Downsample Type: Bicubic Downsampling Downsample Resolution: 300 dpi Downsampling For Images Above: 350 dpi Compression: Yes Automatic Selection of Compression Type: Yes JPEG Quality: << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> Bits Per Pixel: As Original Bit Monochrome Images: Downsampling: No Compression: No Anti-Alias To Gray: No Compress Text and Line Art: Yes FONTS ---------------------------------------- Embed All Fonts: Yes Subset Embedded Fonts: Yes Subset When Percent Of Characters Used is Less: 99 % When Embedding Fails: Cancel Job Embedding: Always Embed: [ /Helvetica ] Never Embed: [ ] COLOR ---------------------------------------- Color Management Policies: Color Conversion Strategy: Leave Color Unchanged Intent: Default Device-Dependent Data: Preserve Overprint Settings: Yes Preserve Under Color Removal and Black Generation: No Transfer Functions: Remove Preserve Halftone Information: No ADVANCED ---------------------------------------- Options: Use Prologue.ps and Epilogue.ps: No Allow PostScript File To Override Job Options: No Preserve Level 2 copypage Semantics: Yes Save Portable Job Ticket Inside PDF File: Yes Illustrator Overprint Mode: No Convert Gradients To Smooth Shades: Yes ASCII Format: No Document Structuring Conventions (DSC): Process DSC Comments: Yes Log DSC Warnings: No Resize Page and Center Artwork for EPS Files: Yes Preserve EPS Information From DSC: Yes Preserve OPI Comments: No Preserve Document Information From DSC: Yes OTHERS ---------------------------------------- Distiller Core Version: 5000 Use ZIP Compression: Yes Deactivate Optimization: No Image Memory: 524288 Byte Anti-Alias Color Images: No Anti-Alias Grayscale Images: No Convert Images (< 257 Colors) To Indexed Color Space: Yes sRGB ICC Profile: sRGB IEC61966-2.1 END OF REPORT ---------------------------------------- IMPRESSED GmbH Bahrenfelder Chaussee 49 22761 Hamburg, Germany Tel. +49 40 897189-0 Fax +49 40 897189-71 Email: [email protected] Web: www.impressed.de
Adobe Acrobat Distiller 5.0.x Job Option File
<< /ColorSettingsFile () /LockDistillerParams true /DetectBlends true /DoThumbnails false /AntiAliasMonoImages false /MonoImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageDownsampleType /Bicubic /MaxSubsetPct 99 /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /ColorImageDownsampleThreshold 1.16667 /GrayImageFilter /DCTEncode /ColorConversionStrategy /LeaveColorUnchanged /CalGrayProfile (Adobe Gray - 20% Dot Gain) /ColorImageResolution 300 /UsePrologue false /MonoImageResolution 1200 /ColorImageDepth -1 /sRGBProfile (sRGB IEC61966-2.1) /PreserveOverprintSettings true /CompatibilityLevel 1.3 /UCRandBGInfo /Remove /EmitDSCWarnings false /CreateJobTicket true /DownsampleMonoImages false /DownsampleColorImages true /MonoImageDict << /K -1 >> /ColorImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageDict << /HSamples [ 2 1 1 2 ] /VSamples [ 2 1 1 2 ] /Blend 1 /QFactor 0.9 >> /CalCMYKProfile (U.S. Web Coated (SWOP) v2) /ParseDSCComments true /PreserveEPSInfo true /MonoImageDepth -1 /AutoFilterGrayImages true /SubsetFonts true /GrayACSImageDict << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> /ColorImageFilter /DCTEncode /AutoRotatePages /None /PreserveCopyPage true /EncodeMonoImages false /ASCII85EncodePages false /PreserveOPIComments false /NeverEmbed [ ] /ColorImageDict << /HSamples [ 2 1 1 2 ] /VSamples [ 2 1 1 2 ] /Blend 1 /QFactor 0.9 >> /AntiAliasGrayImages false /GrayImageDepth -1 /CannotEmbedFontPolicy /Error /EndPage -1 /TransferFunctionInfo /Remove /CalRGBProfile (sRGB IEC61966-2.1) /EncodeColorImages true /EncodeGrayImages true /ColorACSImageDict << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> /Optimize false /ParseDSCCommentsForDocInfo true /GrayImageDownsampleThreshold 1.16667 /MonoImageDownsampleThreshold 1.5 /AutoPositionEPSFiles true /GrayImageResolution 300 /AutoFilterColorImages true /AlwaysEmbed [ /Helvetica ] /ImageMemory 524288 /OPM 0 /DefaultRenderingIntent /Default /EmbedAllFonts true /StartPage 1 /DownsampleGrayImages true /AntiAliasColorImages false /ConvertImagesToIndexed true /PreserveHalftoneInfo false /CompressPages true /Binding /Left >> setdistillerparams << /PageSize [ 576.0 792.0 ] /HWResolution [ 2400 2400 ] >> setpagedevice
Page 11: Revista ARC DESIGN Edição 31

Ilust

raçã

o a

part

ir da

maq

uete

de

Alv

aro

Siz

a Vi

eira

.

MUSEU IBERÊ CAMARGO. O PROJETO JÁ É UMA HOMENAGEM À IMAGINAÇÃO.

O Museu Iberê Camargo, projeto do arquiteto Alvaro Siza Vieira, de Portugal, será construído em Porto Alegre usando cimento

Cauê Branco. Desde já considerado um espaço de arte de classe internacional, o projeto do Museu Iberê Camargo, ao escolher o cimento Cauê

Branco, mostra sua opção pela inovação. Em sua próxima obra, tome este partido arquitetônico como referência. Use a imaginação. Use Cauê Branco.

www.cimentocaue.com.br. Central de Atendimento Cauê 0800 703 9003

futu

ra

75346_420x280 8/7/03 12:42 Page 1 Mont_02 server:FUTURA-75346:Arquivos:Lito:

Used Mac Distiller 5.0.x Job Options
This report was created automatically with help of the Adobe Acrobat Distiller addition "Distiller Secrets v1.0.5" from IMPRESSED GmbH. You can download this startup file for Distiller versions 4.0.5 and 5.0.x for free from http://www.impressed.de. GENERAL ---------------------------------------- File Options: Compatibility: PDF 1.3 Optimize For Fast Web View: No Embed Thumbnails: No Auto-Rotate Pages: No Distill From Page: 1 Distill To Page: All Pages Binding: Left Resolution: [ 2400 2400 ] dpi Paper Size: [ 1275 871 ] Point COMPRESSION ---------------------------------------- Color Images: Downsampling: Yes Downsample Type: Bicubic Downsampling Downsample Resolution: 300 dpi Downsampling For Images Above: 350 dpi Compression: Yes Automatic Selection of Compression Type: Yes JPEG Quality: << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> Bits Per Pixel: As Original Bit Grayscale Images: Downsampling: Yes Downsample Type: Bicubic Downsampling Downsample Resolution: 300 dpi Downsampling For Images Above: 350 dpi Compression: Yes Automatic Selection of Compression Type: Yes JPEG Quality: << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> Bits Per Pixel: As Original Bit Monochrome Images: Downsampling: No Compression: No Anti-Alias To Gray: No Compress Text and Line Art: Yes FONTS ---------------------------------------- Embed All Fonts: Yes Subset Embedded Fonts: Yes Subset When Percent Of Characters Used is Less: 99 % When Embedding Fails: Cancel Job Embedding: Always Embed: [ /Helvetica ] Never Embed: [ ] COLOR ---------------------------------------- Color Management Policies: Color Conversion Strategy: Leave Color Unchanged Intent: Default Device-Dependent Data: Preserve Overprint Settings: Yes Preserve Under Color Removal and Black Generation: No Transfer Functions: Remove Preserve Halftone Information: No ADVANCED ---------------------------------------- Options: Use Prologue.ps and Epilogue.ps: No Allow PostScript File To Override Job Options: No Preserve Level 2 copypage Semantics: Yes Save Portable Job Ticket Inside PDF File: Yes Illustrator Overprint Mode: No Convert Gradients To Smooth Shades: Yes ASCII Format: No Document Structuring Conventions (DSC): Process DSC Comments: Yes Log DSC Warnings: No Resize Page and Center Artwork for EPS Files: Yes Preserve EPS Information From DSC: Yes Preserve OPI Comments: No Preserve Document Information From DSC: Yes OTHERS ---------------------------------------- Distiller Core Version: 5000 Use ZIP Compression: Yes Deactivate Optimization: No Image Memory: 524288 Byte Anti-Alias Color Images: No Anti-Alias Grayscale Images: No Convert Images (< 257 Colors) To Indexed Color Space: Yes sRGB ICC Profile: sRGB IEC61966-2.1 END OF REPORT ---------------------------------------- IMPRESSED GmbH Bahrenfelder Chaussee 49 22761 Hamburg, Germany Tel. +49 40 897189-0 Fax +49 40 897189-71 Email: [email protected] Web: www.impressed.de
Adobe Acrobat Distiller 5.0.x Job Option File
<< /ColorSettingsFile () /LockDistillerParams true /DetectBlends true /DoThumbnails false /AntiAliasMonoImages false /MonoImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageDownsampleType /Bicubic /MaxSubsetPct 99 /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /ColorImageDownsampleThreshold 1.16667 /GrayImageFilter /DCTEncode /ColorConversionStrategy /LeaveColorUnchanged /CalGrayProfile (Adobe Gray - 20% Dot Gain) /ColorImageResolution 300 /UsePrologue false /MonoImageResolution 1200 /ColorImageDepth -1 /sRGBProfile (sRGB IEC61966-2.1) /PreserveOverprintSettings true /CompatibilityLevel 1.3 /UCRandBGInfo /Remove /EmitDSCWarnings false /CreateJobTicket true /DownsampleMonoImages false /DownsampleColorImages true /MonoImageDict << /K -1 >> /ColorImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageDict << /HSamples [ 2 1 1 2 ] /VSamples [ 2 1 1 2 ] /Blend 1 /QFactor 0.9 >> /CalCMYKProfile (U.S. Web Coated (SWOP) v2) /ParseDSCComments true /PreserveEPSInfo true /MonoImageDepth -1 /AutoFilterGrayImages true /SubsetFonts true /GrayACSImageDict << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> /ColorImageFilter /DCTEncode /AutoRotatePages /None /PreserveCopyPage true /EncodeMonoImages false /ASCII85EncodePages false /PreserveOPIComments false /NeverEmbed [ ] /ColorImageDict << /HSamples [ 2 1 1 2 ] /VSamples [ 2 1 1 2 ] /Blend 1 /QFactor 0.9 >> /AntiAliasGrayImages false /GrayImageDepth -1 /CannotEmbedFontPolicy /Error /EndPage -1 /TransferFunctionInfo /Remove /CalRGBProfile (sRGB IEC61966-2.1) /EncodeColorImages true /EncodeGrayImages true /ColorACSImageDict << /VSamples [ 1 1 1 1 ] /HSamples [ 1 1 1 1 ] /Blend 1 /QFactor 0.25 /ColorTransform 1 >> /Optimize false /ParseDSCCommentsForDocInfo true /GrayImageDownsampleThreshold 1.16667 /MonoImageDownsampleThreshold 1.5 /AutoPositionEPSFiles true /GrayImageResolution 300 /AutoFilterColorImages true /AlwaysEmbed [ /Helvetica ] /ImageMemory 524288 /OPM 0 /DefaultRenderingIntent /Default /EmbedAllFonts true /StartPage 1 /DownsampleGrayImages true /AntiAliasColorImages false /ConvertImagesToIndexed true /PreserveHalftoneInfo false /CompressPages true /Binding /Left >> setdistillerparams << /PageSize [ 576.0 792.0 ] /HWResolution [ 2400 2400 ] >> setpagedevice
Page 12: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 13: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 14: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 15: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 16: Revista ARC DESIGN Edição 31

14ARC DESIGN

“Pen

so, de

se nh

o, v

i su a

li zo

, vivo

a r

ou pa

com

o um

ob je to, o

u co

mo

o pr

i mei ro

es p

a ço

onde

ha bi tar”, afir ma

Nan

ni S

tra d

a. U

ma

ex po

si çã

o na

Tri e n

al d

e Mi lã

o, d

u ran

te o

Sa lão

do

Mó v

el,

re a vi va os con

cei tos –

atu a

lís si mos –

de Nan

ni Stra d

a so bre a “pele do

cor po”

Maria H

elen

a Estrad

a

Foto

Mic

hael

Sco

tt

NANNI

STR

ADA:

moDA D

eSIg

N

Page 17: Revista ARC DESIGN Edição 31

15ARC DESIGN

O Ins ti tu to Po li téc ni co

de Mi lão tem hoje um

La bo ra tó rio de De se nho

In dus tri al para a Moda,

com 48 alu nos que se

exer ci tam em tor no aos te mas li ga dos ao de sign do

ves tu á rio en quan to pro du to in dus tri al. É esta a nova

pai xão de Nan ni Stra da, que di ri ge o la bo ra tó rio.

Ir re ve ren te, ig no ran do có di gos, pro je tan do no vas lin -

gua gens, re be lan do-se nos anos de 1970 con tra o

padrão má xi mo e in dis cu tí vel na moda, o do “fio

reto”, de al fai a te, no cor te das rou pas, Nan ni Stra da

em me nos de dez anos de atu a ção pro fis si o nal faz a

pas sa gem – ou a ul tra pas sa gem – fun da men tal: da

moda ao fas hion de sign.

Qual a su til di fe ren ça?

A des pre o cu pa ção do fas hion de sign em re la ção à

moda, à efê me ra gra tu i da de da moda, e o fato de ado -

tar con cei tos que se ba sei am na me to do lo gia pro je tu al

pró pria ao de sign. Quan do afir mou que “a moda é o

que pas sa de moda”, Coco Cha nel ins tau rou a gran de

con fu são em tor no a essa não tão su til di fe ren ça. A

obra de Nan ni Stra da mos tra os pon tos de en con tro,

de nun cia as di fe ren ças, tra ça os pon tos de uni ão

entre de sign e moda.

“Se o de sign é o pro je to do mun do, a moda re pre sen -

ta as es ta çõ es”, es cre ve Al me ri co de An ge lis e acres -

cen ta, “... o de sign da moda é a ca pa ci da de de dar

forma aos com por ta men tos, exa ta men te a mes ma ta re -

fa do de sign”, no pre fá cio do li vro “Moda De sign”, de

Nan ni Stra da. Um li vro gos to so, que se lê como um

ro man ce de aven tu ras, no qual a de sig ner tam bém

Na página ao lado, a imagem da capa e a

capa do livro “Moda Design”, sobre o trabalho

de Nanni Strada (Editoriale Modo, Milão),

com o Torchon em linho.

Nesta página, à esquerda, Torchons monta-

dos sobre o corpo, em foto e desenho;

abaixo, outra das muitas possibilidades de

uso do Torchon

Foto

Gio

vann

i Ron

dina

Foto

Mic

hael

Sco

tt

Page 18: Revista ARC DESIGN Edição 31

Acima, foto da Coleção Etnológica,

publicada na revista inglesa Nova, em

1972; ao lado, meias em tecido stretch, da

mesma coleção, lançadas em 1971; abaixo, à

esquerda, Pantysol, roupa sem costura, apre-

sentada no filme “O Manto e a Pele”, em 1974; à

direita, capa da revista Casabella, 1974, apresen-

tando “O Manto e a Pele”

diz “a que veio” e dei xa cla ro seu pen sa men to pro je tu al.

“Sem pre pen sei na rou pa para vi a jar, para pes so as que

como eu vi vem em uma di men são de gran de mo bi li da -

de, de cu ri o si da de, de pre ca ri e da de, de aven tu ra”, diz

Nan ni Stra da so bre seu tra ba lho. “A rou pa é um ob je to

ca paz de pro vo car no vas lin gua gens.”

O “abi to giù dal cor po”, rou pa des cen do pelo cor po, de

1972, foi a pri mei ra opor tu ni da de para Nan ni Stra da

apli car suas pes qui sas so bre a ves ti men ta ori en tal e

suas te o ri as so bre a ge o me tria da rou pa, à re a li da de in -

dus tri al. Con vi da da pela em pre sa ita li a na Max Mara, ela

de se nha pe ças ge o mé tri cas, cha tas, sem cor tes, sem

for ro, sem re for ços e, prin ci pal men te, com cos tu ra sol -

da da, como as usa das ape nas nas ma lha ri as.

Para a pro du ção des sa nova rou pa, a in dús tria de má -

qui nas de cos tu ra foi so li ci ta da a cri ar ou tros dis po si ti -

vos, fato que pas sou a ocor rer, com fre quên cia, a cada

nova “in ven ção” da de sig ner.

Em 1972 nas ce a Co le ção Et no ló gi ca, ca mi se tas com

man gas lon guís si mas e mei as stretch, sem pés, tam -

bém fora de me di da, que se usa vam ar re ga ça das. “É o

con cei to de li ber da de do cor po, da de com po si ção e da

redu ção das pe ças de ves tu á rio, que as su mem for mas

e me di das inu si ta das”, es cre ve Rai mon da Ric ci ni,

Foto

Har

ri P

ecci

nott

i

Foto

Dav

ide

Mos

coni

Foto

s do

film

e “O

Man

to e

a P

ele”

Page 19: Revista ARC DESIGN Edição 31

17ARC DESIGN

cu ra do ra da re cen te mos tra de Nan ni

Stra da na Tri e nal de Mi lão. Para a

Cole ção Et no ló gi ca, cri a da em Lon dres,

onde mo ra va na épo ca, Nan ni Stra da

pre ci sa va de edi to res de moda co ra jo sos,

e a re vis ta Nova, in gle sa, era o alvo de se -

ja do. Foi as sim que, com a “cons pi -

ração” da re da to ra res pon sá vel Ca ro li ne

Ba ker, sur giu o pri mei ro edi to ri al de

moda com clo se-ups de seg men tos

do cor po e o en fo que no ob je to, e não

no com por ta men to.

O uso di fu so da mi nis saia fez com

que as mei as pas sas sem a ocu par po si ção de pro ta go -

nis tas, ves tin do mais de um ter ço do cor po, ga nhan do

lis tas, qua dra dos, de se nhos. Um fe nô me no que pro pi -

cia, tam bém, a ino va ção no cam po das má qui nas

para pro du zi-las. A par tir des sa re a li da de,

esten der o mes mo pro ces so in dus tri al a todo o

ves ti do, em ma lha tu bu lar, foi o lam pe jo de um

so nho. E a cri a ção de um pro je to que an te ce de

déca das a meia-ves ti do de Phi lip pe Starck (veja ARC

DE SIGN N. 7).

Este novo ves ti do é a pele, o há bi to in fi ni to, uma só

À esquerda, desenho de Nanni Strada

para a sequência do filme “O Manto e

a Pele”; abaixo, à esquerda, esque-

ma da roupa Pantysol, sem costura,

e à direita, a roupa vestida, em foto

publicada no jornal inglês Observer

Foto

Jam

es W

edge

Page 20: Revista ARC DESIGN Edição 31

18ARC DESIGN

peça sem cos tu ras. A pes qui sa foi sin te ti za da no fil me

“O Man to e a Pele”, cri a do para apre sen ta ção na se ção

in ter na ci o nal da Tri e nal de Mi lão de 1974, cujo cu ra dor

foi Et to re Sott sass.

Sem pre par tin do de pes qui sas so bre rou pas e cos tu -

mes tra di ci o nais em di ver sas par tes do mun do, Nan ni

Stra da par ti ci pa, ain da em 1974, do con cur so ins ti -

tu í do pelo go ver no da Lí bia para de fi nir o há bi to

mo der no is lâ mi co. Con cur so e in ten çõ es

anu la dos, des sa ex pe ri ên cia, no en tan to,

sur gem as su ces si vas ver sõ es do há bi -

to-pai nel, uma peça úni ca que, do bra -

da, pa re cia já vir em bru lha da. É o caso

da Co le ção Ori en te Chi na, de 1975 a

1979, rou pas so fis ti ca das em te ci dos po -

bres, cri a das para a loja de mes mo nome, em Mi lão.

Ou tro pro je to pre cur sor, apre sen ta do em 1988, e uma

das gran des re vo lu çõ es em nos so modo de ves tir – que

po de ria ter-se trans for ma do em uma gran de ques tão

ju di ci al (se as sim Nan ni Stra da ti ves se de ci di do) –, foi a

cri a ção dos Tor chon, o mes mo Ple ats Ple a se que Is sey

Mi ya ke apre sen ta ria qua tro anos de pois!

Pen sa do para con vi ver com o no ma dis mo real e men -

tal, um ob je to au tô no mo em re la ção ao cor po, este é o

Tor chon. “Apai xo na da como sem pre pela ma té ria, vi -

ven do na que le tem po na ‘pon te-aé rea’ Mi lão–Lis boa,

Acima e abaixo, o Manto, a “roupa chata”, de 1973, com costuras e

soldas funcionais e decorativas, que permitem a sobreposição das

diversas partes da roupa; na sequência acima, o esquema de dobradu-

ra para embalagem; fazem parte do metaprojeto para o filme “O Manto

e a Pele”, que recebeu o Compasso d’Oro em 1979

Fotos do filme “O Manto e a Pele”

Page 21: Revista ARC DESIGN Edição 31

19ARC DESIGN

Acima e ao lado, a roupa árabe islâmi-

ca. O abandono da tridimensionali-

dade, o geometrismo, a flexibilidade e

a criação de novos hábitos são as

marcas fortes do trabalho de Nanni

Strada, presentes nessa renovação

da vestimenta para a mulher islâmica

Acima, sandálias em verniz com

tornozeleiras e salto em perspex,

na coleção para Pandiani, 1967; à

direita, detalhe da coleção URSS,

de 1983, que se insere em uma

campanha do governo russo para

diminuir a distância entre a quali-

dade do produto russo e aquele

estrangeiro, com uso de máquinas

superautomáticas que permitiam

produção em larga série, com

qualidade e facilidade de produção

Fotos Manfredi Bellati

Page 22: Revista ARC DESIGN Edição 31

20ARC DESIGN

Acima, esquema de corte e uso da roupa da Coleção

Oriente e China; ao lado, cintos da Coleção Portuguesa;

abaixo, Crespati, exemplo de pesquisa sobre tecidos, na

coleção para o Japão, 1986-1993

co me cei a ‘ex pe ri men tar’ com mi nhas sai as de li nho, a

tor cê-las, que ren do trans for má-las em rou pa de vi a gem.

A tela de li nho, com sua seca ener gia, me per mi tia ges -

tos li be ra tó ri os, me per mi tia ves tir a rou pa como os

nôma des ‘ves tem’ as ti ras nas quais car re gam seus fi lhos,

sem mai o res cu i da dos. Essa foi tam bém a pri mei ra vez

que se tra tou um te ci do de pois da rou pa já pron ta.”

Na li nha dos Tor chon em li nho, Nan ni Stra da pro du ziu

tam bém pe ças para o in ver no, em seda ou em te ci dos

sin té ti cos e tam bém em te ci dos de lã, nos quais se inse -

ria um su til fio de elas tô me ro, ge ran do uma es pé cie de

cre pom, en tre a ma lha e o te ci do.

O que é a rou pa de Nan ni Stra da? A rou pa de sign,

um pro je to de de se nho in dus tri al por ta dor de ino va -

çõ es tec no ló gi cas.

Con ti nu an do suas pes qui sas ba se a das nas rou pas

tradi ci o nais de cada país ou cul tu ra, sur gi ram a Co le ção

Rús sia e a Co le ção Por tu gal, esta uma ex pe ri ên cia exer -

ci da em toda a ex ten são da ca deia pro du ti va e de dis tri -

bu i ção. No Ja pão, com rou pas que iam ao en con tro da

Foto

Dom

enic

o D'

Eras

mo

Foto

Fra

nces

co R

adin

o

Foto

s Gi

ovan

ni C

abas

si

Page 23: Revista ARC DESIGN Edição 31

21ARC DESIGN

Acima, projeto realizado durante seminário, com os alunos da “Futurarium, Escola Estética de Design, Arquitetura e Arte”, Milão: roupa “multi

wear”, realizada com máquinas circulares computadorizadas, retomando a temática do “sem costura”, ou seja, sem pontos de solda; abaixo, Pli

Pla, 1993, roupas modulares comprimíveis que se abrem ou fecham como um leque: à esquerda a saia e à direita o vestido

cul tu ra ja po ne sa

do ves tir, seu su ces so

era enor me.

Em 1988, na fren te de 300

jor na lis tas (!), apre sen ta a

cole ção Tor chon. Em 1990 inau -

gu ra sua loja em Tó quio, a Nan ni

Stra da Shop.

A Co le ção Pli-Pla, de 1993, apre sen ta rou pas-ob je to, fle -

xí veis, que se abrem e se fe cham como um le que.

“Mi nha in ten ção é a de des vin cu lar, des co lar a rou pa

de seu ori gi nal cor te de al fai a ta ria, e da sub mis são que

esta sem pre teve em re la ção ao cor po e à moda.”

Co e ren te com seu es pí ri to cu ri o so, nos úl ti mos anos

Nan ni Stra da tem se de di ca do ao en si no. Ha bi tar o

há bi to (a rou pa); há bi to e ri tu a li da de; o há bi to da saú -

de; há bi to per for má ti co; for mal & fle xí vel; se du ção

con tro la da; moda e arte são os sete te mas por ela

pro pos tos, atu al men te de sen vol vi dos pe los alu nos do

Po li téc ni co de Mi lão. �

Mostra Abitare l’AbitoTrienal de Milão, abril a julho 2003

Curador: Raimonda RicciniProjeto: Italo Lupi

Foto

Luc

iano

Soa

ve

Foto

s Ba

lest

rini

Page 24: Revista ARC DESIGN Edição 31

22ARC DESIGN

RARO

S E

CARO

S

À di rei ta, pro je to do es cri tó rio aus tra li a no

Den ton Cor ker Mars hall. Em pra ta e com

bicos e al ças re ves ti dos em re si na ter mo -

plás ti ca, o con jun to é com pos to por bu les

para chá e para café, lei tei ra, açu ca rei ro,

vaso e ban de ja.

Na pá gi na ao lado, à es quer da , cri a ção do

arqui te to ja po nês Toyo Ito; em ce râ mi ca, o

con jun to é for ma do por seis xíca ras de café

com pi res, cre mei ra, açu ca rei ra, por ta-co -

lhe res, seis co lhe res e ban de ja. Na se quên -

cia, con jun to cri a do pelo es tú dio ho lan dês

MVRDV em col a bo ra ção com Duzan Do e pel.

Bule (peça in fe ri or) em pra ta re ves ti da

com re si na ter mo plás ti ca, lei tei ra (peça

central) em ce râ mi ca com re ves ti men to em

resi na ter mo plás ti ca e açu ca rei ro (peça

su pe ri or) em re si na ter mo plás ti ca

Uma co le ção qu

e pro m

o ve a con ta m

i na ção

en tre ar qui te tu ra e de sign é a mais

re cen te ou

sa dia da

Ales si. Tea an

d Co

f fee To w

ers é um

“me ta p

ro je to” cri a do

por

Ales san d

ro M

en di ni, art di rec tor da em

pre sa ita

li a na

, com o in tu i to de bu

scar

no vo

s ca

mi nho

s pa

ra o

de s

en vo

l vi m

en to d

o de

sign

de ob

je tos do

més

ti co

s

Page 25: Revista ARC DESIGN Edição 31

23ARC DESIGN

Winnie Bastian / Fotos Carlo Lavatori

Uma his tó ria de mi cro ar qui te tu ras de mesa, de mi cro -

ur ba ní s ti ca de apar ta men to. As sim o de sig ner ita li a no

Ales san dro Men di ni de fi ne a co le ção Tea and Cof fee

Towers, úl ti mo lan ça men to da Ales si.

Men di ni con vi dou 22 ar qui te tos – re no ma dos e em as cen são – de di ver sos paí ses para cri a rem

con jun tos de chá e café. Em co mum en tre eles, o fato de te rem se ex pres sa do pou co, até en tão,

na di men são do de sign. Os pro fis si o nais ti ve ram to tal li ber da de de pro je to, des de que não se dis tan ci as -

sem do ob je ti vo da co le ção: ex plo rar no vas ma nei ras de in cor po rar as pec tos da ar qui te tu ra ao de sign.

“A in te ra ção en tre dis ci pli nas afins é um mé to do mu i to útil para a oxi ge na ção do seu desen -

vol vi men to. Em par ti cu lar en tre a ar qui te tu ra (o gran de) e o de sign (o pe que no). A idéia era tra ba lhar

sobre o pa ra do xo en tre os li mi tes, a mu dan ça ver ti gi no sa de es ca la e o cru za men to de fun çõ es dis tan tes

en tre si”, acres cen ta Men di ni.

Nes te pro je to, os li mi tes nor mal men te im pos tos quan do se ini cia um pro je to de de sign fo ram es que ci dos: “ao con trá -

rio, so li ci tou-se aos de sig ners que apre sen tas sem li vre men te sua lin gua gem e vi são de mun do”, ex pli ca Al ber to Ales si.

Tam bém não fo ram im pos tos li mi tes na es co lha de ma te ri ais ou mé to dos: a úni ca in di ca ção da com pa nhia foi

a pre fe rên cia pelo uso da pra ta, ma te ri al tí pi co de con jun tos de chá e café. Mas, cla ro, como os 22 au to res

da co le ção Tea and Cof fee To wers são mu i to di fe ren tes en tre si, foi im pos sí vel uni for mi zar os ob je tos em um

só ma te ri al. O me tal de base em pre ga do para a mai o ria das pe ças é a pra ta, com ex ce ção dos con jun tos de

Greg Lynn (em ti tâ nio), Juan Na var ro Bal de weg (em aço ino xi dá vel) e do gru po in glês Fu tu re Systems (com

ban de ja em alu mí nio ano di za do). Ou tros ma te ri ais uti li za dos (de su por te) são: ce râ mi ca, vi dro re sis ten te ao

ca lor e ma dei ra. Para os aces só ri os, fo ram em pre ga das re si nas ter mo plás ti cas, por ce la na e ar gi la chi ne sa.

Page 26: Revista ARC DESIGN Edição 31

Abai xo, con jun to em pra ta cri a do pelo ar qui te to

es lo ve no Tom Ko vac (com a par ti ci pa ção de Jo na -

than Pod bor sek, Da vid Mo ri son e Jack Ha na ne),

com pos to de bu les para chá e café, lei tei ra, açu -

ca rei ro e ban de ja.

No pé da pá gi na, pro je to do fran cês Jean Nou vel

(em co la bo ra ção com Au ré li en Barbry), em pra ta

com in te ri or dou ra do e tam pas em pra ta de co ra da

e re si na ter mo plás ti ca

Nes ta co le ção atí pi ca, os re fi na men tos for mais e pro du ti vos

que nor mal men te não exis tem na pro du ção em mas sa são parte

in te gran te do bri e fing. Se rão pro du zi dos so men te 99 exem pla res

de cada con jun to, além de três pro vas de au tor.

O re sul ta do são con jun tos de chá que con ci li am o sen so da

cons tru ção e da com po si ção ar qui te tô ni ca e a sim bo lo gia e o

ri tu al do més ti cos. As uto pi as de cada au tor tam bém se re fle -

tem em cada con jun to. En quan to o fran cês Do mi ni que Per rault

pro põe um con jun to mo der nis ta e ne o clás si co em pra ta e por -

ce la na, o nor te-ame ri ca no Greg Lynn con ce be ob je tos que re me tem a for mas da na tu re za. Ao mes mo tem po que

os ita li a nos Mas si mi li a no Fuk sas e Do ri a na Man drel li apre sen tam um con jun to de for mas es cul tu rais (como se

fos se uma fo lha de pa pel en ro la da em tor no de si mes ma), o es tú dio aus tra li a no Den ton Cor ker Mars hall (John

Den ton, Bill Cor ker e Bar rie Mars hall) ele vou uma tor re oblí qua, emer gen te de uma pla ta for ma (a ban de ja) cor -

ta da em di ver sas di re çõ es por seg men tos ama re los (as al ças das

peças) – uma lin gua gem seca e ner vo sa que pre nun cia uma in ten ção

não-or to do xa de uso, se gun do Men di ni. Se o fran cês Jean Nou vel

pro põe ci lin dros es pe lha dos em me tal po li do e bri lhan te, dou ra dos

no in te ri or (como em sua tor re utó pi ca para a úl ti ma Bi e nal de Ve ne za),

o es cri tó rio ho lan dês MVRDV (Winy Maas, Ja cob van Rijs e Na tha lie de

Vri es) ex plo ra, em seu pro je to, a su per po si ção de ob je tos – ca fe tei ra,

açu ca rei ro e lei tei ra – , re sul tan do em uma for ma plás ti ca e flu i da. E

es tes são ape nas al guns exem plos.

Ex pos tos na Tri e nal de Mi lão du ran te o úl ti mo Sa lão do Mó vel, os conjun -

tos de chá e café “con tra ce na vam” com oito tor res em es ca la 1 : 100,

ide a li za das por oito dos 22 ar qui te tos, tam bém ex pos tas na úl ti ma

Page 27: Revista ARC DESIGN Edição 31

25ARC DESIGN

Aci ma, con jun to cri a do pelo fran cês

Domi ni que Per rault. Em pra ta e por ce la -

na, é for ma do por bule para café, lei tei -

ra, açu ca rei ro, seis xí ca ras de café com

pires, seis co lhe res de café e ban de ja.

Abai xo, à es quer da, pro je to dos ita li a -

nos Mas si mi li a no Fuk sas e Do ri a na

Man drel li, com pos to de qua tro xí ca ras

de café com pi res, bule para café e ban -

de ja, em pra ta e por ce la na

Bi e nal de Ve ne za. O ob je ti vo era in di car a su til li ga -

ção que une as lin gua gens da ar qui te tu ra e do de sign.

Men di ni sin te ti za: “Se eu ti ves se de aven tu rar uma

de fi ni ção sob uma úni ca for ma, cha ma ria es tes au to -

res de ‘ ar qui te tos vir tu ais’ . De uma vir tu a li da de que

pre nun cia, tam bém no mun do do in te ri or do més ti co,

ati tu des an tro po ló gi cas e ri tu ais de cal ma, de res -

pon sa bi li da de e de cons ci ên cia do vi ver”. �

Aci ma, cri a ção do nor te-ame ri ca no Greg

Lynn em co la bo ra ção com Claus Dol de, Ele -

na Man fer di ni, Pa trick McE ne any e Nuri Mil -

ler. Em ti tâ nio, é for ma do por bu les para chá

e café, lei tei ra, açu ca rei ro e ban de ja.

Abai xo, o con jun to ge o mé tri co cri a do pelo

ar qui te to e ar tis ta in glês Wil li am Al sop (em

co la bo ra ção com Fe de ri co Graz zi ni), no qual

cada peça é trans for ma da em um cubo. Em

pra ta de co ra da, é com pos to por bu les para

chá e café, lei tei ra, açu ca rei ro du plo com

co lher e pin ça, cai xa para do ces e cin zei ro

Page 28: Revista ARC DESIGN Edição 31

26ARC DESIGN

O DESIGN E A GRANDE INDÚSTRIA

O mai or pólo mo ve lei ro do Bra sil está na re gião ser ra na

do Rio Gran de do Sul, con cen tra do nas ci da des de Ben to

Gon çal ves e Ca xi as do Sul. São em pre sas de gran de por -

te, es pe ci a li za das em ar má ri os e co zi nhas, pou co di ver si -

fi can do em di re ção a ou tras ti po lo gias, como as ca dei ras.

Nes se con tex to se des ta ca, com acen tu a do di fe ren ci al, a

Sac ca ro. De di can do-se des de sua fun da ção ao mó vel re si -

den ci al, nas mais di ver sas ti po lo gias, a em pre sa fez, des de

a dé ca da de 1980, a op ção pelo de sign. Um lon go ca mi nho

per cor ri do, des de a pro du ção ini ci al de ces tos e ber ços de

vime. Uma es co lha ar ris ca da, naque le tem po, que pre ci sou

de pa ci ên cia e per se ve ran ça para ser im plan ta da.

A em pre sa des per tou nos sa aten ção pelo nú me ro e pela

qua li da de dos de sig ners que as si nam a nova co le ção.

“O de sign é im pres cin dí vel para a em pre sa que de se ja

A Sac ca ro in ves te em de sign para for ta le cer sua mar ca, apre sen ta

novas li nhas e man tém a tra di ção ao fa bri car mó veis de fi bra na tu ral

Daniele Rissi Fotos Joel Jordani

No alto da pá gi na e acima, ca dei ras em pi lhá veis para

áre as exter nas Mo Bo Ma, estru tu ra em alu mí nio e en cos to

em per cin tas de lá tex, de sign Alain Blat chè. À di rei ta,

linha Luc ca, pol tro na e puff (que se en cai xa sob o as sen to)

em cou ro re cons ti tu í do tran ça do, cri a ção Stu dio Sac ca ro

Page 29: Revista ARC DESIGN Edição 31

27ARC DESIGN

fazer de sua mar ca uma re fe rên cia no mer ca do da deco ra -

ção. É a úni ca ma nei ra de tor nar vi sí vel seus valo res e

con cei tos para um pú bli co com mu i tas op çõ es”, afir ma

João Sac ca ro, di re tor da em pre sa.

É esta mes ma ori gem ar te sa nal que, hoje, ga ran te a extre -

ma qua li da de dos pro du tos apre sen ta dos pela Sacca ro.

Uma co le ção com mais de cem pro du tos.

Ou tra ca rac te rís ti ca que nos cha mou a aten ção nes ta no va

co le ção de mo bi li á rio foi seu “acen to” re gio nal, tra du zi do em

uma lin gua gem bra si lei ra. Na ver da de, pou co se fala no Rio

Gran de do Sul e em suas pe cu li a ri da des em ou tras par tes do

Bra sil, pou co se conhe ce do de sign gaú cho, e pes qui sas

como as re a li za das pe las de sig ners Tina e Lui, com a Sac ca -

ro, que ex plo ram o mo bi li á rio dos imi gran tes ita li a nos, vêm

nos mos trar o po ten ci al des se uni ver so pou co ex plo ra do.

Ins ta la da em uma área de 100 mil me tros qua dra dos, a fá -

bri ca pro duz, em mé dia, 60 mil pe ças por ano. Para alcan -

çar a qua li da de fi nal de seus pro du tos, a em pre sa traz

suas ma té ri as-pri mas de di ver sas par tes do mun do, es pe -

ci al men te da Ásia, e con ta com ha bi li do sos ar te sãos para

o aca ba men to fi nal. Ape nas um de seus so fás, re a li za do

em fi bra tran ça da, con so me 20 ho ras de tra ba lho!

Uma pro du ção ex por ta da para os mer ca dos da Ar gen ti na,

da Bo lí via, do Mé xi co e dos Es ta dos Uni dos, e vendi da no

Bra sil por meio de 12 lo jas ex clu si vas nas prin cipais ci da -

des bra si lei ras, além de 27 pontos-de-venda multimarcas.

“É nes se rit mo que a Sac ca ro pre ten de con ti nu ar”, con fes sa,

en tu si as ma do, João Sac ca ro, “in ves tin do em de sign, sem -

pre com mais se ri e da de para va lo ri zar o con cei to da mar ca.

Tudo com o in tu i to de ga ran tir sua lon ge vi da de”. �

Ao lado, mesa de cen tro La vo ro em mul ti la mi -

na do com aca ba men to em im bu ia po mel le,

dese nha da por Ro que Friz zo. No alto da página,

apa ra dor da li nha Te laio, ins pi ra do na arqui -

te tu ra das ca sas de imi gran tes do Rio Gran de

do Sul. Em ma dei ra, pos sui tam po de vi dro e

mó du los mó veis de jun co com fun çõ es de

gave tei ro e por ta-gar ra fas, de sign Tina Aze -

ve do Moura, Lui Lo Pumo e De bo ra Ei chen berg

Page 30: Revista ARC DESIGN Edição 31

À es quer da, mesa de jan tar da li nha Te laio,

com oito ban de jas mó veis sob o tam po de vi -

dro, ser vin do como jogo ame ri ca no

À di rei ta, mesa Bor bo le ta, de sign Di a na Ca be za,

com base em ma dei ra e tam po em vi dro; no pé

da pá gi na, li nha San Ba bi la, com pos ta de pe ças

em fi bra de ba na nei ra, pro je to Stu dio Sac ca ro

Page 31: Revista ARC DESIGN Edição 31

1ARC DESIGN

CA

DE R

NO

DE

AR

QU

I TE T

UR

A E

IN

T ER

I OR

E S

apoio:

Page 32: Revista ARC DESIGN Edição 31

30ARC DESIGN

Um edi fí cio com ple ta men te va za do, sem pa re des que obs tru am a vi são e, prin ci -

pal men te, a in te gra ção com o ex te ri or: as sim o ar qui te to Ha ron Co hen ima gi nou

a re si dên cia cons tru í da re cen te men te em São Pau lo. E esse foi seu pon to de par ti da.

Co hen pro pôs es pa ços bem-de fi ni dos, mas flu i dos e li vres de qual quer in ter fe rên cia

fí si ca (pi la res) ou vi su al (pa re des), o que só foi pos sí vel gra ças à es tru tu ra nada

conven ci o nal uti li za da na re si dên cia. Qua tro pi la res ro bus tos – ex ter nos ao edi fí cio –

e di ver sos ti ran tes res pon dem pela sus ten ta ção das la jes do pa vi men to su pe ri or e da

co ber tu ra, li be ran do com ple ta men te a plan ta. A in ter li ga ção en tre es pa ço in ter no e

exter no (que acon te ce tan to pelo de se nho da plan ta como pela es co lha do vi dro para

o fe cha men to) é a tô ni ca do pro je to, no qual os úni cos am bi en tes “con fi na dos” – se é

que as sim os po de mos cha mar – são as áre as de ser vi ço e os quar tos, para man ter a

fun ci o na li da de e a pri va ci da de, res pec ti va men te.

No piso tér reo, uma cir cu la ção bem-de fi ni da con duz o vi si tan te des de o por tão de

en tra da e in ter li ga os qua tro es pa ços prin ci pais: duas sa las de es tar, o bar e a sala de

jan tar. Toda essa gran de área é fe cha da por pai néis – fi xos ou mó veis – de vi dro, com

ex ce ção dos lo cais es co lhi dos para ex por as obras de arte, que são su por ta das por

pa re des de al ve na ria.

No pa vi men to su pe ri or, uma lon ga ban ca da per cor re todo o es pa ço e de sem pe nha a

fun ção de home-of fi ce. Ao fi nal da ban ca da si tua-se a bi bli o te ca, aber ta, mas com por -

ta es ca mo te á vel – cujo de se nho com re cor tes en cai xa-se per fei ta men te na ban ca da,

Winnie BastianFotos Fernando Chaves

Rigo

R no

tRa

ço e

na

FoRm

a Uni fi can do ex te ri or e in te ri or, o pro je to do ar qui te to Ha ron Co hen valo -

ri za sen sa çõ es e sen ti dos, sem pre man ten do o foco na sim pli ci da de e

na au sên cia de de co ra ti vis mo

Acima, cro qui do ar qui te to Co hen mos tran -

do a fa cha da fron tal da re si dên cia.

Na pá gi na ao lado, a am pli tu de do es pa ço é

re for ça da pelo vão cen tral e pela es ca da

em ba lan ço – des ta que para o cor ri mão

me tá li co e para o guar da-cor po do piso su -

pe ri or, tam bém de se nha dos pelo ar qui te to

Page 33: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 34: Revista ARC DESIGN Edição 31

32ARC DESIGN

32ARC DESIGN

À es quer da, vis ta da en tra da so ci al: a cir cu la ção ul tra pas sa o es pa ço

in ter no e se es ten de pela área ex ter na, con vi dan do o vi si tan te – e os

mo ra do res – a en trar.

Abai xo, vis ta par ci al do es tar, ten do ao fun do pai nel em con cre to de Ma -

ria Bo no mi, a par tir do qual sur ge uma cas ca ta, que ter mi na em um es -

pe lho d’água; o pre do mí nio do vi dro nos fe cha men tos e a pro pos ta de

cai xi lhos am plos fa zem com que as áre as ex ter nas “pe ne trem” na casa

No alto da pá gi na ao lado, vis ta da fa cha da pos te ri or e do ane xo jun to

à pis ci na, uti li za do como es tú dio de mú si ca pelo fi lho do ca sal. No pé

da pá gi na ao lado, vis ta par ci al da fa cha da su do es te: des ta que para a

ge o me tria har mô ni ca ex plo ra da por Co hen, que tira par ti do dos pi la res

de gran des pro por çõ es

32ARC DESIGN

Page 35: Revista ARC DESIGN Edição 31

33ARC DESIGN

Page 36: Revista ARC DESIGN Edição 31

34ARC DESIGN

A arquitetura limpa e sem ornatos de Cohen é complementada por clássicos do mobiliário racionalista e obras de artistas plásticos renomados.

Abaixo, vista da área social, no primeiro pavimento: em primeiro plano, ambiente de estar com poltronas LC1, design Le Corbusier, e mesa

Noguchi, design Isamu Noguchi; à esquerda, bar com bancada em concreto e cadeiras Diamante, design Harry Bertoia; ao fundo, outro ambiente

de estar, com poltronas Barcelona, design Mies van der Rohe. Os quadros que aparecem nas duas páginas são de autoria de José Roberto Aguilar

LEGENDA01 - Entrada veículos02 - Entrada social03 - Jardim04 - Espelho d’água05 - Painel Maria Bonomi06 - Garagem07 - Hall08 - Sala de estar09 - Sala de jantar10 - Bar11 - Lavabo12 - Cozinha13 - Dormitório empregada14 - Banheiro15 - Circulação serviço16 - Lavanderia17 - Entrada serviço18 - Plano de apoio da cozinha19 - Deck madeira20 - Piscina21 - Sala de ensaio

PLANTA PAVIMENTO TÉRREO

Page 37: Revista ARC DESIGN Edição 31

35ARC DESIGN

À di rei ta e abai xo, vis tas da sala de jan tar, com ca dei ras MR50, de sign Mies van der

Rohe; des ta que para a ban ca da de apoio (abaixo), de se nha da por Co hen e exe cu -

ta da em con cre to. Note-se o pre do mí nio in ten ci o nal de tons neu tros (bran co, cin za

e pre to) na cons tru ção, fa zen do com que os ob je tos e obras de arte ga nhem des ta que

LEGENDA01 - Vazio02 - Área de estúdio03 - Escritório04 - Sala de televisão05 - Banheiro serviço06 - Depósito07 - Rouparia08 - Dormitório09 - Banheiro10 - Dormitório casal11 - Closet12 - Banheiro casal

PLANTA PAVIMENTO TÉRREO

Page 38: Revista ARC DESIGN Edição 31

36ARC DESIGN

Ao lado, es tan te de apoio à área da pis ci -

na, um exem plo da uti li za ção do con cre to

no “mo bi li á rio”, re cur so ampla men te

ex plo ra do por Co hen. À ex tre ma es quer -

da, vis ta da cir cu lação al ter na ti va de

ser vi ço cri a da na facha da nor des te.

Na pá gi na ao lado, vis ta par ci al do se -

gun do pa vi men to: uma gran de ban ca da

de tra ba lho (tam bém em con cre to, sem pre

fi nís si mo) per cor re o es pa ço até che gar

à bi bli o te ca, ao fun do. A gran de pa re de

vinda do tér reo (à es quer da) é, na ver -

da de, um pi lar que per pas sa o vão e con -

ti nua até a co ber tu ra, onde sus ten ta a

cai xa d’água

per mi tin do o fe cha men to to tal do es pa ço e pos si bi li tan do o uso al ter na ti vo do

am bi en te como quar to de hós pe des. Ape nas um dos mu i tos de ta lhes in te li gen tes

e pre ci sos do pro je to de Co hen.

Ain da no piso su pe ri or, uma cir cu la ção al ter na ti va – de fi ni da por um pai nel de vi dro

lei to so – in ter li ga os três quar tos, ga ran tin do pri va ci da de aos mo ra do res.

A es ca da so ci al tam bém me re ce aten ção es pe ci al: foi pro je ta da com o in tu i to de

trans mi tir a sen sa ção de am pli tu de co e ren te com o es pí ri to da casa, em bo ra uti li -

zan do uma área com pac ta. Os “se gre dos” de tal pro e za? O vo lu me “sol to” da es ca da,

o cor ri mão su til (tam bém de se nha do pelo ar qui te to e exis ten te so men te no se gun do

lan ce) e a plan ta-bai xa ide a li za da por Co hen, que de fi ne a lar gu ra de 1,40 me tro para

a en tra da e a saí da da es ca da – lar gu ra que cai para ape nas um me tro no pa ta mar.

So lu çõ es como essa – su tis na per cep ção, for tes no sig ni fi ca do – são “mar ca re gis tra da”

de Ha ron Co hen, um ar qui te to ca paz de re a li zar projetos de alta com ple xi da de a

partir de for mas ex tre ma men te pu ras e sim ples. �

À es quer da, vis ta par ci al do ba nhei ro do

ca sal a par tir do aces so pelo clo set:

espa ços ge ne ro sos e ilu mi na ção na tu -

ral per mei am to dos os am bi en tes da

casa. Na se quên cia, vis ta do vão cen tral

que une vi su al men te os dois pi sos; des -

ta que para o pai nel de vi dro lei to so (no

alto da foto, à di rei ta), que cria uma

circu la ção iso la da para os quar tos

FICHA TÉCNICA

Projeto de ArquiteturaArquitetos: Haron Cohen, Marcelo Ne po muceno,Rodrigo VelascoColaboradores: Dennis Ishii, Emer son Húngaro

Projeto Estrutural: Benedicts Engenharia Ltda.

Projeto Hidráulico: PHE Projetos Elétricos eHidráulicos Ltda.

Projeto Elétrico: Keeping Serviços Ltda.

Projeto Paisagismo: Arquiteto Koiti Mori

Construção: CPA – Engenharia e Construções Ltda.

Esquadrias: Tecnofeal Esquadrias de Alumínio

Painel em concreto: Maria Bonomi

Marcenaria: Tokizo Ono Marcenaria Ltda.

Cozinha: Kitchens

Page 39: Revista ARC DESIGN Edição 31

37ARC DESIGN

Page 40: Revista ARC DESIGN Edição 31

Pro je tos de di men sõ es mu i to pe que nas, ca pa zes de ca ber no bol so.

In ter ven çõ es ur ba nas que va lo ri zam a ex pe ri men ta ção e anun ciam

no vas for mas cons tru ti vas e no vos ma te ri ais na ar qui te tu ra

Nesta página, abrigo portátil Rotation Pneu, design Dominik Baumüller. Um “frisbee” gigante, flexível

e que se sustenta no ar sem qualquer apoio. Inflável, feito em membrana dupla de polietileno, usa a

força centrífuga para manter-se aberto: durante a rotação (impulsionada por um pequeno motor cen-

tral de 300 watts), o ar entra por orifícios próximos do centro e circula no interior das membranas.

Pesa 18 quilos e tem 6 metros de diâmetro. Na página ao lado, banheiros públicos criados por Shuhei

Endo na cidade de Hyogo, Japão. As formas sinuosas das chapas de aço sugerem diversas entradas

O pe que no é belo. É o que pro va a pes qui sa de Phyllis Ri chard son, pu bli ca da

no li vro “XS: Big Ide as, Small Bu il dings”, lan ça do pela Tha mes & Hud son. Uma

visão pa no râ mi ca so bre tudo que já foi pro du zi do na ar qui te tu ra de pe que na

es ca la, das in ter ven çõ es ur ba nas às pai sa gís ti cas, nos úl ti mos anos. O pe que -

no tor nou-se não ape nas si nô ni mo de ar qui te tu ra ami gá vel, mas de ex pe ri -

men ta ção de novas ma nei ras de ha bi tar, de ex plo ra ção dos de ta lhes e do uso

dos ma te ri ais, além de aten to es tu do de seu im pac to psi co ló gi co e am bi en tal.

Ini ci al men te, ve mos os re fú gios para me di ta ção, ou seja, aque les es pa ços

sacros e pro fa nos que pa re cem des cen der dos an ti gos tem plos, ar qui te tu ras

fi lo só fi cas para as quais a es co lha do lu gar se tor na par te ati va do pro je to.

A su per fí cie me tá li ca e es pe lha da do Kel der Bel ve de re re a li za da pelo Softroom,

na In gla ter ra, re fle te como um di a man te a flo res ta que cir cun da o Ki el der

Water, o mai or lago ar ti fi ci al do nor te da Eu ro pa.

É tam bém um lago, des sa vez aus trí a co, a pai sa gem para a me di ta ção do

Guckl hupf Mo bi le Lo o kout, de Hans Pe ter Wörndel, em Mond see, Áustria:

um cubo de ma dei ra, cu jas pa re des são pai néis cor re di ços e gi ra tó ri os, que

po dem ser to tal men te aber tos, de tal modo que quem está den tro é ca paz de

mo di fi car seu pon to de vi são. Quem está do lado de fora, no en tan to, vê uma

es cul tu ra em cons tan te trans for ma ção.

A pe que na es ca la per mi te qual quer lou cu ra. Pura ex pe ri men ta ção que leva o

fazer ar qui te tô ni co para per to do ter ri tó rio da es cul tu ra.

Em Co pe nha gue, Di na mar ca, vá ri os ar qui te tos, como Ma rio Bot ta, Do mi ni que

Per rault, Ri chard Mei er, Al va ro Siza, Mi chael Gra ves, Mik ko Heik ki nen e

Foto

s Yo

shih

aru

Mat

sum

ura

Foto

s Do

min

ik B

aum

ülle

r

ARC DE SIGN e CASE DA ABI TA RE, co nhe ci da re vis ta ita li a na, es ta be le ce ram um acor do de in ter câm bio dema té ri as e ar ti gos. Case da Abi ta re pu bli ca em sua pró xi ma edi ção o ar ti go “Por que Eles se Per mi tem...”,so bre os ir mãos Cam pa na. Arc De sign ini cia esse in ter câm bio com uma re se nha do li vro “XS: Big Ide as,Small Bu il dings”, per mi tin do-se pe que nas in ter fe rên ci as no tex to ori gi nal

EXTRA SMALLnovas formas construtivas

Page 41: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 42: Revista ARC DESIGN Edição 31

40ARC DESIGN

Aci ma, pa ra das de me trô em Han no ver, Ale ma nha,

cri a das pelo es cri tó rio Des pang Ar chi tek ten. Com

es tru tu ra em aço, seus pla nos ver ti cais po dem ser

re ves ti dos com di ver sos ma te ri ais. Abai xo, es ta ção

al pi na mó vel Ski Haus, cri a da pelo ar qui te to Ri -

chard Hor den com es tu dan tes de Mu ni que. Se gue o

prin cí pio do de sign de he li cóp te ros.

No alto da pá gi na ao lado, três pos sí veis con fi gu ra -

çõ es do mi ran te Guckl hupf, no Lago Mond, Áustria.

Cri a da por Hans Pe ter Wörndl, suas aber tu ras mu -

dam con for me a von ta de do vi si tan te. No pé da pá -

gi na ao lado, tor re com es tru tu ra pi ra mi dal, cri a da

pelo ar qui te to Ralph Ers ki ne

Foto

s De

span

g Ar

chite

kten

Mark ku Ko mo nen, in se ri ram em um par que al gu mas va ri a çõ es so bre o tema da

ca ba na, essa cons tru ção hu mil de e in gê nua que, re e la bo ra da, se trans for mou em

um cas te lo em mi ni a tu ra, um re fú gio e, mes mo, um me ta fó ri co es pa ço trans -

pa ren te pou sa do em uma ve lha ár vo re. Ex pe ri men ta ção pura, mas não ape nas.

Esse tipo de ra di ca lis mo pro je tu al pode in ter vir con cre ta men te nas ruas, em

qual quer ci da de, e uma pro va são as es ta çõ es de trem e os bo xes para bi ci -

cle ta com pro je tos de Shu hei Endo, em Fu kui, Ja pão: um lon go cor re dor

com pos to de mi ni ga le ri as on du la das, cons tru í das com cha pas me tá li cas

anco ra das ao ter re no; as pa ra das do me trô de Han no ver, Ale ma nha, pro je ta das

pelo Des pang Ar chi tek ten: blo cos mo du la res re a li za dos com di ver sos ma te -

ri ais, da ma dei ra à pe dra, in clu in do-se os pai néis me tá li cos co lo ri dos.

Pro je tar o pe que no pode ser um modo de tra tar o es pa ço ur ba no de for ma in te -

li gen te. Shu hei Endo re a li zou tam bém os ba nhei ros pú bli cos no par que de

Hyo go, uti li zan do cha pa me tá li ca on du la da. O re sul ta do é uma doce onda me -

tá li ca que trans for ma a fun ci o na li da de in cô mo da e an ti es té ti ca des ses lo cais

em pre sen ça agra dá vel.

Exis tem tam bém pro je tos que le vam a con se quên ci as ex tre mas a idéia do mí -

ni mo es pa ço. Um exem plo é a casa que pode ser co lo ca da no bol so como um

len ço (Ba sic Hou se, de Mar tin Ruiz de Azúa), ou que, como a Icons Tre e top

Ob ser va ti on Struc tu re, de Gi les Eber solt, va gueia como um as te rói de pelo

céu até “pou sar” nos ra mos de uma ár vo re; te mos ain da a Ba lu le, uma es fe -

ra trans pa ren te que gira e pára so bre qual quer su per fí cie; a es ta ção al pi na

por tá til Ski Haus, de Ri chard Hor den, ou ain da a Ro ta ti on Pneu Shel ter, de

Do mi nik Baumüller, esta uma es pé cie de “fris bee” gi gan te e fle xí vel, que pesa

ape nas 18 qui los e se abre como um fun go.

Na ver da de, como es cre ve o pró prio au tor, este li vro pre ten de ser a ce le bra -

ção das pe que nas coi sas da vida, de mons tran do que ra ci o ci nar em pe que no

pode ser tam bém um ma ra vi lho so e cons tru ti vo exer cí cio men tal. �

Foto

Ric

hard

Hor

den

“XS: Big Ide as, S mall Bu il dings”já pode ser en con tra do no Bra silna Li vra ria Cul tu ra, na edi çãoin gle sa da Tha mes & Hud son e naver são es pa nho la da Gus ta vo Gili Matéria publicada na revista Case da Abitare 52, Editora Abitare Segesta, Itália.

Page 43: Revista ARC DESIGN Edição 31

41ARC DESIGN

Foto

s Pa

ul O

tt

Foto

Chr

istia

n Ri

chte

rs

Page 44: Revista ARC DESIGN Edição 31

ÁLVARO SIZA E O MODERNO PORTUGAL

42ARC DESIGN

Page 45: Revista ARC DESIGN Edição 31

Álvaro Siza Vi ei ra nas ceu em 1933 na pe que na Ma to si nhos (vi zi nha à ci da de do Por to), Por tu gal. Desde

mu i to pe que no, co me çou a de se nhar e ain da hoje de se nha mu i to. “Uns jo gam gol fe, eu de se nho.

Liber ta-me o es pí ri to”, dis se cer ta vez em en tre vis ta ao ar qui te to Edu ar do Khol de Car va lho. En tre

1949 e 1955, es tu dou ar qui te tu ra na Es co la Su pe ri or de Be las-Ar tes do Por to (ES BAP), sen do que sua

pri mei ra obra foi cons tru í da em 1954. Du ran te o cur so, apro xi mou-se do pro fes sor Fer nan do Tá vo ra,

im por tan te ar qui te to por tu guês, do qual foi as sis ten te (1955-1958) e com quem re a li zou pro je tos con -

jun tos. En si nou na ES BAP en tre 1966 e 1969, ten do rein gres sa do em 1976. Foi pro fes sor vi si tan te na

Es co la Po li téc ni ca de Lau san ne, na Uni ver si da de de Pen sil vâ nia, na Es co la de

Los An des, em Bo go tá, na Gra du a te Scho ol of De sign, na Uni ver si da de de

Har vard, como Ken zo Tan ge Vi si ting Pro fes sor, e no Ins ti tu to Uni ver si tário

de Ar qui te tu ra de Ve ne za; hoje con ti nua a le ci o nar na Fa cul da de de

Ar qui te tu ra do Por to, ci da de onde vive. Siza é re co nhe ci do

in ter na ci o nal men te como um dos mes tres da ar qui te tu ra con -

tem po râ nea e tem obra re a li za da em di ver sos paí ses além de

Por tu gal, como Es pa nha, Ale ma nha, Itá lia, Ho lan da e Ja pão.

Re ce beu em 1992 o Prê mio Pritz ker e, tam bém, a me da lha de ouro

da Fun da ção Al var Aal to.

Na pá gi na ao lado, Siza de se nha um cro qui do

edifício da Fundação Iberê Ca mar go, em seu es -

cri tó rio, du ran te en tre vis ta con ce di da a ARC

DE SIGN. Nes ta pá gi na, uma das ima gens tí pi cas

de Siza, tam bém de se nha da du ran te a en tre vis ta

Maria Helena Estrada e Winnie Bastian

Nes te pri mei ro ar ti go so bre Por tu gal, que per cor re mos se guin do o ro tei ro de

suas no vas edi fi ca çõ es, apre sen ta mos Álvaro Siza, fi gu ra fun da men tal na

arqui te tu ra con tem po râ nea, que tam bém nos in tro duz a esse novo país – fa mi -

li ar e es tra nha men te cu ri o so para nós –, que se equi li bra en tre dois mun dos.

Como afir ma o pró prio Siza, “a tra di ção é um de sa fio para a ino va ção”

ARC DESIGN visitou Portugal a convite da TAP Air Portugal.

Page 46: Revista ARC DESIGN Edição 31

A nova sede da Fa cul da de de Ar qui te tu ra do Por to, uma das obrasmais co nhe ci das de Siza, si tua-se nos ter re nos da ex tin ta Quin ta daPó voa, à mar gem da Via Pa no râ mi ca so bre o Rio Dou ro.Os edi fí ci os prin ci pais, cons tru í dos en tre 1987 e 1993, es tão di vi di dosem duas alas dis tin tas, que con ver gem em di re ção ao oes te, mar can doa en tra da prin ci pal do con jun to no “vér ti ce” des se tri ân gu lo ima gi ná rio.Nes te pro je to per ce be-se cla ra men te o par ti do oblí quo ado ta do peloar qui te to na im plan ta ção dos edi fí ci os, nes se caso res pal da do pelatopo gra fia do ter re no. Na Ala Nor te (se cre ta ria, di re to ria, an fi te a tros e bi bli o te ca), os vo lu mescon tí nu os for mam uma bar rei ra, pro te gen do a es co la do ba ru lho vin doda es tra da li mí tro fe ao ter re no e de uma vis ta pou co in te res san te. Na mar -gem sul (sa las de aula, sa las de de se nho, ga bi ne tes dos pro fes so res), Sizade fi niu qua tro vo lu mes cú bi cos – ser vi dos por uma ga le ria con tí nua –, com

FACULDADE DE ARQUITETURA DO PORTO

Fa cul da de de Ar qui te tu ra do Por to: à es quer -

da, plan ta de im plan ta ção; abai xo, vis ta dos

edi fí cios prin ci pais (à es quer da, a Ala Sul, e à

di rei ta, a Ala Nor te). Na pá gi na ao lado, vis ta da

fa cha da sul, vol ta da para o Rio Dou ro (des ta que

para a har mo nia exis ten te en tre os edi fí ci os

novos e a an ti ga Casa da Quin ta da Pó voa), e,

abai xo, vis ta in ter na de um dos pré di os da Ala Sul

LEGENDA1 – Ala Norte2 – Ala Sul3 – Pavilhão Carlos Ramos4 – Antiga Casa da Quinta da Póvoa

3

2

1

4

N

es pa ça men to su fi ci en te en tre eles para man ter a bela vis ta para o RioDou ro a partir do pátio da escola.Do con jun to ar qui te tô ni co fa zem par te, além das no vas cons tru çõ es queabri gam o nú cleo cen tral da es co la, a an ti ga casa da quin ta (rea bi li ta dapor Siza en tre 1984 e 1986, e que hoje abri ga o cur so de mes tra do), osane xos da casa an ti ga (onde fun ci o na a As so ci a ção de Es tu dan tes) e oPa vi lhão Car los Ra mos (com salas de projeto). Este úl ti mo, cons tru í doen tre 1986 e 1996, se in te gra aos jar dins da casa an ti ga e sua im plan -ta ção foi fei ta de modo a res pei tar as ár vo res pre e xis ten tes. A in ser ção do con jun to res pei ta a to po gra fia e as edi fi ca çõ es do entor no,como des cre ve Bri git te Fleck em seu li vro so bre o ar qui te to: “Siza – quenão gos ta de cons tru ir edi fí ci os do mi nan tes na pai sa gem, mas pre fe re tor ná-los par te in te gran te de uma com po si ção – re pe te a lar gu ra dos edi fí ci os daan ti ga quin ta e ali nha a al tu ra das no vas cons tru çõ es se gun do a to po gra fia”.

Page 47: Revista ARC DESIGN Edição 31

ARC DESIGN – A pri mei ra im pres são so bre sua ar qui te tu ra, e que nos

cha mou a aten ção, foi o enor me res pei to pelo es pa ço que cir cunda a

obra, a gran de aten ção de di ca da ao am bi en te e às pes so as.

ÁLVARO SIZA – Bem en ten di do. Uma obra não é bela iso la da men te,

exis te a con vi vên cia; qua se não há cons tru çõ es iso la das na cida de.

E, por tan to, uma das fon tes de de ci são do pro je to vem do que en vol -

ve esse pro je to, que de ter mi na cer tas op çõ es para umas coi sas di a lo -

ga rem com as ou tras, se não na ci da de, mu i tas ve zes, pas sa a haver

uma ca co fo nia no ar, e está tudo aos gri tos, nin guém se en ten de.

AD – Pa re ce-nos tam bém um tra ço ca rac te rís ti co de sua obra o uso da

pers pec ti va, dos pla nos oblí quos, dos vo lu mes que, em bo ra de cer ta

for ma des cons tru í dos, não aban do nam a har mo nia das pro por çõ es;

não é uma des cons tru ção agres si va, caó ti ca, como em Gehry ou Ha did.

AS – Exa to. E é cla ro que as obras são mu i to di fe ren tes umas das ou -

tras, até por que o con tex to é sem pre mu i to di fe ren te. E o de sem pe nho

pos sí vel na ci da de tam bém é mu i to di fe ren te. Aqui se faz um edi fí cio

pú bli co, com im pac to por toda a ci da de, e esse edi fí cio pode e deve se

so bres sair aos ou tros, é um mar co na ci da de. Ago ra, quan do se faz

uma casa, um edi fí cio co mer ci al, não se está a om bre ar com uma cate -

dral, um es tá dio, ou o edi fí cio da Câ ma ra, e tal. Tem de ha ver um sen -

ti do de pro por çõ es, e não só no que se de se nha, tem de ha ver propor -

çõ es no sen ti do de que uma casa tem um va lor na ci da de e, por tan to,

uma re pre sen ta ti vi da de que exi ge uma ex pres são di fe ren te do que o

edi fí cio da Câ ma ra, ou uma igre ja, um edi fí cio ins ti tu ci o nal, uma uni ver -

si da de etc. Aí tem de ha ver pro por çõ es, não va mos es tar a om bre ar.

AD – No iní cio de sua car rei ra fa la va-se de sua ar qui te tu ra como bru -

ta lis ta. O que o se nhor pen sa a res pei to?

AS – Por vol ta dos anos de 1950 e tal apa re ceu essa cor ren te arqui -

te tô ni ca que cha ma vam de bru ta lis mo, que se ca rac te ri za va pelo uso

dos ma te ri ais à vis ta, um pou co ex pres si o nis ta. Des de mi nhas pri mei -

ras obras tra ba lhei com o con cre to apa ren te.

AD – O se nhor, hoje, é o mai or re pre sen tan te da fa mo sa Es co la do

Entrevistamos Álvaro Siza em seu escritório no Porto, um prédio próximo à reurbanizada zona portuária, com vista para o Rio Douro.

Page 48: Revista ARC DESIGN Edição 31

O Pa vi lhão de Por tu gal na Ex po si ção Mun di al de 1988 (Expo’98) – re a li -za da à bei ra do Rio Tejo, em Lis boa – é for ma do por dois ele men tosopos tos que se equi li bram: o va zio/sim bó li co e o cheio/fun ci o nal. O pri mei ro com pre en de uma am pla pra ça (50 x 60 me tros) for ma da pordois pór ti cos ro bus tos in ter li ga dos por uma co ber tu ra de es pes su rasutil, uma es pé cie de “ten da” de con cre to, com pé-di rei to va ri an do entre10 e 13 me tros. O se gun do cor res pon de a um edi fí cio de dois pi sos e sub so lo, com rela -ti va men te pou cas aber tu ras, que se or ga ni za em tor no de um pá tio de22,5 x 20 me tros. Na fa cha da les te, vol ta da para o Rio Tejo, umaco ber tu ra apoi a da em es bel tos pi la res for ma um enor me al pen dre la te ral.No pe rí o do de pro je to, não ha via um uso de fi ni do para o Pa vi lhão, o que

PAVILHÃO DE PORTUGAL

Pa vi lhão de Por tu gal: aci ma e abai xo, des ta que para a co ber tu ra da pra -

ça de even tos – uma fi nís si ma ca ma da de con cre to en vol ve ti ran tes em

aço ino xi dá vel fi xa dos aos dois pór ti cos. Nas duas pá gi nas, cro qui de

Siza evi den cia o equi lí brio en tre os dois vo lu mes (o cheio e o va zio)

exi giu um es pa ço fle xí vel e ver sá til, mas que man ti ves se o pa pel sim bó -li co que o edi fí cio so li ci ta va.Na fase de uti li za ção pela Expo’98, o edi fí cio se di vi dia lon gi tu di nal men teem duas áre as: Po en te (área ex po si ti va, em gran de par te com piso du plo)e Nas cen te (vol ta da para o rio, abri ga va as áre as VIP, no 1º piso, e res -tau ran te, no 2º piso). No sub so lo, es tão as áre as de ser vi ço (comco mu ni ca çõ es ver ti cais in de pen den tes e aces so prin ci pal pela ram pa).Além da bem-re sol vi da con ci li a ção en tre car ga sim bó li ca e fun ci o na li da de,cha ma a aten ção a rein ter pre ta ção de ele men tos tra di ci o nais da ar qui -te tu ra por tu gue sa – como os azu le jos que re ves tem os pór ti cos e aestru tu ra ção do edi fí cio em tor no do pá tio in ter no – em um edi fí cioindis cu ti vel men te con tem po râ neo. Coi sas do “mes tre” Siza.

Nota: o “Pavilhão de Portugal” foi comprado doParque Expo pelo Estado para nele funcionar, apósa Expo'98, a Presidência do Conselho de Ministros.Permanece sem uso definido até hoje.

46ARC DESIGN

Page 49: Revista ARC DESIGN Edição 31

movi men ta ção nes se sen ti do – obri ga tó rio que as cons tru çõ es

sejam fei tas por ar qui te tos. E, por tan to, as opor tu ni da des eram mu i to

pou cas. E a qua li da de tam bém de pen de al gu ma coi sa da quan ti da de.

Em bo ra a quan ti da de tam bém pos sa pro du zir tris tes coi sas.

Mas não há dú vi da de que se abri ram mu i tas opor tu ni da des de

traba lho fora de Por tu gal e pas sou a ha ver a di vul ga ção do que se

fa zia, a per cep ção de con tem po ra nei da de. Já não era pre ci so ir a

Pa ris ou a Lon dres para ter cer tas in for ma çõ es.

AD – E o outro lado do mundo...?

AS – O ou tro lado do mun do tem se aguen ta do mu i to bem... No Bra sil

hou ve um sur to de ar qui te tu ra que teve mu i ta in flu ên cia em Por tu gal

e, um pou co, por toda a Eu ro pa. Nos anos da mi nha for mação,

exa ta men te, na dé ca da de 1950.

AD – Como o se nhor vê essa ar qui te tu ra bra si lei ra, dos

anos de 1950 e hoje?

AS – Hoje tam bém há gran des ar qui te tos no Bra sil.

AD – E quem são?

AS – Bom, já que vo cês são de São Pau lo,

vou ci tar como exem plo o Men des da

Rocha, gran dís si mo ar qui te to que ali ás

veio cá di ver sas ve zes.

AD – O que pri mei ro cap ta

a aten ção, prin ci pal men te

de um bra si lei ro,

acos tuma do a ou -

vir his tóri as

Por to. A que se deve o enor me su ces so des sa es co la e o gran de

reco nhe ci men to in ter na ci o nal?

AS – Eu não sei se há um ex traor di ná rio su ces so da Es co la do Por to.

Bom, eu di ria que ar qui te tos que fre quen ta ram a Es co la do Por to,

natu ral men te, re ce be ram mu i to da ins ti tu i ção e da sua es tru tu ra,

or ga ni za ção etc., mas às ve zes, tam bém, al guns ar qui te tos mais ve -

lhos se des ta cam, como Jo a quim Tá vo ra, que é bem co nhe ci do no

Bra sil, e no vos, o ar qui te to Sou to de Mou ra, o ar qui te to Sou ti nho,

uma sé rie de ar qui te tos que es tu da ram na Es co la do Por to e que

têm dado boas pro vas e, en tão, são re co nhe ci dos. Mas não exis te,

no sen ti do de um es ti lo ou de uma ex pres são, uma Es co la do Por to.

Há boa e má ar qui te tu ra, como em toda a par te. Ao fa lar na Es co la

do Por to, não há dú vi da de que a Es co la pro du ziu e edu cou um

núme ro sig ni fi ca ti vo de ar qui te tos que têm dado boas pro vas, mas

isso se deve não só ao en si no pres ta do como, e mu i to, pela aber -

tu ra das pes so as e pelo entu si as mo que se se gue à que da de uma

di ta du ra tão lon ga. Esse foi um gran de fa tor de in flu ên cia. Como

con se quên cia, a aber tu ra de no vas pos si bi li da des de tra ba lho, que

eram re du zi das, por que se fa zia pou co. Edi fí ci os pú bli cos como os

que se fa zi am não pri ma vam pela qua li da de. Quem os fa zia eram

aque les da con fi an ça do re gi me. Só de pois hou ve a aber tu ra das

opor tu ni da des para gen te nova... Em todas as ci da des do in te ri or,

pra ti ca men te, não ha via um ar qui te to, es tes eram sem pre do Por to

ou de Lis boa e, em ge ral, em Lis boa é que se fa zi am as obras pú -

bli cas – uma ou ou tra no Por to tam bém – e ha via pou quís si mos

arqui te tos. Não era, e jul go que ain da não é – ape sar de ha ver

Page 50: Revista ARC DESIGN Edição 31

O Mu seu de Arte Con tem po râ nea de Ser ral ves cons ti tui o mai or cen tro

cul tu ral do nor te de Por tu gal. Inau gu ra do em ju nho de 1999, o mu seu

si tua-se no Par que de Ser ral ves, con si de ra do mo nu men to na ci o nal

des de 1966, e a in te gra ção com este en tor no ma jes to so foi uma das

con di ci o nan tes do pro je to. O mu seu lo ca li za-se na par te mais alta do

par que, cer ca do de be los jar dins, e acom pa nha o des ní vel do ter re no

(de apro xi ma da men te 9 me tros), in se rin do-se na pai sa gem. Ou tros

dois fa to res de fi ni ram a lo ca li za ção do mu seu: a pro xi mi da de em rela -

ção a uma im por tan te ave ni da da ci da de (fa ci li tan do o aces so dos

vi si tan tes) e a ine xis tên cia de ár vo res.

O pro je to pre viu es pa ços al ta men te fle xí veis – uma ne ces si da de quan-

do se tra ta de arte con tem po râ nea em vir tu de da di ver si da de de ti po -

lo gias e ta ma nhos que as obras apre sen tam. As sim, o edi fí cio pos sui

cer ca de 4.500 me tros qua dra dos em sa las de ex po si ção com di fe ren -

tes ca rac te rís ti cas de es ca la e pro por ção, que com bi nam ilu mi na ção

na tu ral e ar ti fi ci al, per mi tin do abri gar ex po si çõ es das mais di ver sas

áre as. A luz na tu ral é uti li za da por Siza para de fi nir a na tu re za dos

es pa ços; cer tas sa las de ex po si ção apre sen tam aber tu ras em pon tos

es tra té gi cos – ras gan do as pa re des, com ge o me tri as di ver sas, ca rac -

te rís ti cas da obra do ar qui te to –, de modo a cap tar de ter mi na do

enqua dra men to da pai sa gem, ele van do-a ao sta tus de obra de arte.

Mu seu de Arte Con tem po râ nea de Ser ral ves: acima, plan ta de im plan ta ção; abai xo, à es quer da, vis ta da fa cha da fron tal do edi fí cio prin ci pal e, na

sequên cia, de ta lhe tí pi co da ar qui te tu ra de Siza, no qual um vo lu me se pro je ta. Na pá gi na ao lado, de ta lhe e lo ca li za ção do pré dio, des ta can do-se

seus di ver sos vo lu mes, em meio ao jar dim da Fun da ção Ser ral ves, um dos mais be los do Por to

MUSEU DE ARTE CONTEMPORÂNEA DE SERRALVES

Acervo ARC DESIGN

Foto

Egí

dio

Sant

os

Page 51: Revista ARC DESIGN Edição 31

sobre Por tu gal, a ter mu i to pre sen te a ima gem do Portugal da épo ca

co lo nial, é a gran de mu dan ça ve ri fi ca da no país. Hoje ve mos uma

trans for ma ção mu i to gran de nas ci da des, prin ci pal men te no que diz

res pei to à ar qui te tu ra. Pa re ce ter sido tudo mu i to rá pi do. Na ver da de,

fo ram duas re vo lu çõ es: a po lí ti ca e a eco nô mi ca, com a entra da da

Comu ni da de Eu ro péia, do di nhei ro da Comu ni da de Eu ro péia. Como é

que vo cês viven ci am es sas mu dan ças?

AS – A gran de mu dan ça é mais uma gran de mu dan ça po lí ti ca. E, em

con se quên cia, uma gran de mu dan ça so ci al. Além dis so, uma aber tu ra

gran de em re la ção às fron tei ras, au men ta da quan do na Es pa nha tam-

bém de sa pa re ceu o cau di lho. Pas sou a ha ver mu i to mais in ter câm bio

cul tu ral, e tam bém eco nô mi co. A Co mu ni da de Eu ro péia, para a qual

Por tu gal en trou, ge rou uma mo di fi ca ção enor me: hou ve a cons tru ção

de no vas auto-es tra das, que apro xi ma ram mu i to o in te ri or, ge ran do

um gran de de sen vol vi men to e a cri a ção de mu i tas ci da des. E hou ve

tam bém uma aflo ra ção da cons tru ção de equi pa men tos, que fal ta vam

so bre tu do no in te ri or: bi bli o te cas, cen tros cul tu rais etc. Com base nos

apoi os co mu ni tá ri os, com a su per vi são da Co mu ni da de Eu ro péia,

houve tam bém uma gran de al te ra ção nas uni ver si da des, em cer tos

as pec tos mu i to po si ti va e em cer tos as pec tos mu i to ne ga ti va.

AD – Quais os aspectos negativos?

AS – As mu dan ças fo ram mu i tas ve zes ne ga ti vas do pon to de vis ta da

qua li da de da ur ba ni za ção e da qua li da de da ar qui te tu ra em ci da des

pre cio sas do in te ri or, onde este sur to de de sen vol vi men to se alas trou,

com as pec tos ne ga ti vos. E em bo ra se fale mu i to, exis tam mu i tos

progra mas de con ser va ção do pa tri mô nio, tam bém há degra da ção,

não tan to do pa tri mô nio, dos edi fí ci os, mas do am bi en te das ci da des.

E es tão a se alas trar pela pe ri fe ria, por que em re la ção ao cen tro histó -

ri co há, de uma ma nei ra ge ral, cu i da dos com a preser va ção e, às ve -

zes, até um exa ge ro, não se pode to car em nada, não pode apa re cer

nada de novo. Ago ra, os as pec tos po si ti vos fo ram as con di çõ es de

vida, mais co mu ni ca ção, me nos iso la men to. Nes te mo men to, Por tu gal

acei ta imi gran tes no lu gar de en viá-los. E não só isso, há me lho res

con di çõ es para os tra ba lha do res, por tan to mai or consu mo, mai or

qua li da de do pon to de vis ta eco nô mi co.

AD – O se nhor ven ceu o con cur so pro mo vi do pela Fun da ção Ibe rê Ca -

mar go para a cons tru ção do mu seu. O pro je to está em an da men to?

Foto Luís Ferreira Alves

Acer

vo A

RC D

ESIG

N

Page 52: Revista ARC DESIGN Edição 31

50ARC DESIGN

FUNDAÇÃO IBERÊ CAMARGO

Em bre ve a ar qui te tu ra de Álvaro Siza será in cor po ra da ao ce ná riobrasi lei ro com a cons tru ção de sua pri mei ra obra no Bra sil: o mu seu daFundação Ibe rê Ca mar go, na ci da de de Por to Ale gre. A lo ca li za ção do edi fí cio não po de ria ser mais re pre sen ta ti va: seu terre noestá si tu a do na Ave ni da Pa dre Ca ci que, às mar gens do Rio Guaí ba (umdos sím bo los de Por to Ale gre), e per mi te vis ta pri vi le gia da do cen tro daci da de – vis ta que foi ex plo ra da pelo ar qui te to por meio de aber tu rasdis cre tas e es tra té gi cas. Con ce bi do para abri gar e ex por a obra do ar tis ta plás ti co gaú cho, omu seu tam bém terá a fun ção de cen tro cul tu ral, se di an do ex po si çõ estem po rá ri as e dan do lu gar a cur sos, mos tras e se mi ná ri os. Este pro jetoren deu a Siza o Leão de Ouro da 8ª Bi e nal de Ar qui te tu ra de Ve ne za(2002), um dos mais im por tan tes prê mi os in ter na ci o nais de ar qui te tura.O edi fí cio se de sen vol ve rá em cin co pa vi men tos in ter li ga dos por um siste ma de ram pas, to ta li zan do 8.250 me tros qua dra dos de área cons -tru í da. No tér reo, um gran de es pa ço de 1.300 me tros qua dra dos iráexpor a mos tra per ma nen te de de se nhos, gra vu ras e pin tu ras de Ibe rêCa mar go, en quan to os três pa vi men tos su pe ri o res abri ga rão nove sa lasde ex po si ção – com di men sõ es va ri a das, per mi tin do a fle xi bi li za ção does pa ço –, des ti na das às mos tras tem po rá ri as. O sub so lo com bi na di ver sasfun çõ es de apoio: um au di tó rio para 125 pes so as, sa las para cur sos eofi ci nas, cen tro de do cu men ta ção e pes qui sa so bre a obra de Ibe rê,além de dois ate li ês – um para ex por os equi pa men tos de tra ba lho doar tis ta gaú cho e ou tro para ati vi da des di ver sas. Sob a ave ni da, Sizapro je tou um es ta ci o na men to para cem veí cu los; uma pas sa re la sub ter râ -nea fa ci li ta rá o aces so dos vi si tan tes. O re le vo do ter re no, re cor ta do ao fun do por uma gran de es car pa, le vouo ar qui te to a em pre gar nes ta obra um ma te ri al de in tro du ção re cen teno Bra sil: o con cre to bran co, es co lhi do por Siza “para que o mu seu sedes ta que com mais ni ti dez do fun do ver de da es car pa”. Se gun do o enge -nhei ro Dil mar Ca sel la, da Cauê – em pre sa que for ne ce rá o ci men tobran co para a obra –, as van ta gens do con cre to bran co em re la ção aocon ven ci o nal não se li mi tam ape nas à es té ti ca, em bo ra este seja omai or ape lo do pro du to. A fa ci li da de de ma nu ten ção – o con cre to bran coapa ren te eli mi na a ne ces si da de de pin tu ra e a sim ples la va gem é su fi -ci en te para re no var sua apa rên cia – e a me nor ab sor ção de ca lor sãoduas gran des van ta gens des se ma te ri al, uti li za do há dé ca das em ou trospaí ses e in tro du zi do no mer ca do bra si lei ro há ape nas três anos.

Mu seu Ibe rê Ca mar go: aci ma, cro qui evi den cia a com ple men ta ri da de das

cur vas da es car pa e da pa re de on du la da do mu seu; abai xo, ma que te

mos tran do as re la çõ es do edi fí cio com o en tor no (ao fun do, a es car pa, e

à fren te, o Rio Guaí ba). Na pá gi na ao lado, o cor te (no alto) evi den cia a

in de pen dên cia en tre as sa las de ex po si ção e as ram pas, cujo vo lu me se

des ta ca na par te ex ter na do edi fí cio; na plan ta do sub so lo, des ta que

para o es ta ci o na men to, si tu a do sob a Ave ni da Pa dre Ca ci que

Page 53: Revista ARC DESIGN Edição 31

AS – O Mu seu Ibe rê Ca mar go tem cor ri do mu i tís si mo bem, é uma

gran de em prei ta da, há um gran de apoio, mu i to es ti mu lan te, por parte

da vi ú va em re la ção aos tra ba lhos. Isto me deu con for to, confian ça.

Te mos como in ter lo cu tor téc ni co, es trei ta men te li ga do, o en ge nhei ro

José Luiz Ca nal, eu mes mo fui lá duas ou três ve zes, mas para o pros -

se gui men to do tra ba lho tem ido mais o en ge nhei ro Jor ge Sil va,

respon sá vel pela par te es tru tu ral. En fim, man te mos o con ta to por

mei os, hoje, tão prá ti cos – e-mails, fax, fo tos.

AD – Po de mos ter um de se nho à mão li vre do Mu seu Ibe rê Ca mar go?

AS – Ah, pos so dar... Fa zer as sim de cor é um ca mi nho di fí cil mas,

em li nhas ge rais... há uma es car pa... e uma de pres são de al tu ra mu i to

gran de, jun to à es tra da e há uma de pres são a pi que. Por tan to, era o

lo cal onde eu ti nha de en cai xar o edi fí cio. Ha via o gran de pro ble ma

das car gas e des car gas, por que o ter re no não é mu i to lar go e ti nha

de cri ar aces so aqui para um ca mi nhão, para o mon ta-car gas e para

a saí da para a es tra da. Tam bém o pro ble ma do es ta ci o na men to, que

será fei to com aces so pe las ram pas e com li ga ção di re ta com o mu seu. A

forma do mu seu cor ta-se con tra o ver de da en cos ta e é pra ti ca men te

o con tra pon to à cur va da pai sa gem. De pois há uma sé rie de edi fí ci os

bai xos, tudo é cons tru í do em vol ta. Aflo ram al guns vo lu mes, onde es tão

zo nas do pro gra ma, como os ate li ês, uma ca fe te ria, e tal. Para o aces so ao mu -

seu a par tir do es ta ci o na men to, há um ele va dor, uma es ca da e uma ram pa.

Nas ga le ri as, há aber tu ras para a luz e um gran de es pa ço e em toda a

vol ta, com uma gran de al tu ra, são as sa las de ex po si ção, ba si ca men te. Há

uma ram pa, me ta de no ex te ri or e me ta de lá den tro... o per cur so é sem pre

esse, por onde an dam as pes so as, e tal... Há, de vez em quan do, uns “olhos”

para ver o rio. Tudo cons tru í do em con cre to bran co.

AD – E o que está acon te cen do com o Pa vi lhão de Por tu gal?

AS – O Pavilhão está abandonado e está a se arruinar.

AD – Por quê?

AS – A cons tru ção, de pois das co me mo ra çõ es da Expo 98, era

para ser o Pa lá cio do Go ver no, mas de sis ti ram de fazê-lo e está

aban do na do. E o mais gra ve é que re ce bi uma car ta para que

rescin dis se o con tra to. O que eu pre ve jo é que se tra ta de des pa -

char-me para de pois fa ze rem o que qui se rem. E eu vou re a gir. Há

uma coi sa que se cha ma di rei tos do au tor.

Veja mais desenhos técnicos no site de ARC DESIGN: www.arcdesign.com.br0 1 5 10m

Page 54: Revista ARC DESIGN Edição 31

Única pre sen ça vi sí vel, cons tan te, em nos so cor po, o re ló gio de pul so

ser ve a Deus e ao di a bo, à tec no lo gia e à moda, à fun ção e à for ma.

Algu ma coi sa mu dou – e mu i to – ao lon go de sua his tó ria: se an tes

ele pas sa va de uma ge ra ção a ou tra, hoje é bem des car tá vel – ou

um va lor guar da do no fun do de uma ga ve ta ou co fre.

São ven di dos, atu al men te, um bi lhão de re ló gios por ano!

A in dús tria su í ça, tra di ci o nal lí der do mer ca do re lo -

joei ro, tem de li gar o “sem pre aler ta” para essa ava -

lan che que, se gu ra men te, não pri ma pela qua li da de.

A mais re cen te ini ci a ti va é uma ex po si ção iti ne ran te

da fe de ra ção su í ça dos re lo jo ei ros, “Think Time, Think

Swiss Ex cel len ce”, que es ta rá em São Pe ters bur go no

mês de ju lho.

Foco de in te res se cul tu ral – qual o de sig ner que ain da

não se aven tu rou nes se cam po? Até Max Bill, fa moso

ar tis ta su í ço, de se nhou sua sé rie, em 1962.

Mas o re ló gio é tam bém um da que les ob je tos

capazes de ilus trar as di ver sas me to do lo gias

proje tuais de abor da gem ao de sign. Além de ter

se tor na do um vas to cam po ex pe ri men tal para

novos ma te ri ais e no vas li gas me tá li cas.

Han nes Wetts tein, fa mo so de sig ner de mo bi li á rio,

en ca ra o re ló gio como mi croar qui te tu ra. “Che ga-se a

um bom pro je to mu i to mais gra ças à qua li da de do

con cei to, do que de for ma em pí ri ca”, afir ma Wetts tein.

Com Pi er re Nobs, da em pre sa su í ça de re ló gios Ven tu ra,

Já hou ve tem po em que um só re ló gio de ve ria ser vir uma

cida de in tei ra. Ca rís si mo, era co lo ca do na tor re mais alta da

ci da de. Hoje se dá o in ver so: mu i tos re ló gios para uma só

pes soa... Para quê? Por quê? O re ló gio va rou os li mi tes do

sim ples ob je to uti li tá rio. Ele ago ra de fi ne seu usu á rio

COMO BATEM AS HORAS?

Maria Helena Estrada

Page 55: Revista ARC DESIGN Edição 31

Nas duas pá gi nas, re ló gios da co le ção Sparc, de sign

Hannes Wetts tein para a Ven tu ra. O Sparc fx é o pri mei ro

re ló gio di gi tal au to má ti co do mun do: os mo vi men tos da

mão trans for mam a mas sa cen trí fu ga em ro ta ção; por

meio de um minige ra dor essa ener gia se trans for ma em

cor ren te que ali men ta o me ca nis mo do re ló gio. Como se

não bas tas se, um con den sa dor ar ma ze na a ener gia em ex -

ces so, tor nan do o uso da ba te ria su pér fluo. Ho rá rio, data e

for ma to das in di ca çõ es se ajus tam com a co roa gi ra tó ria.

Primeiro relógio digital na categoria luxo, recebeu o

Prêmio Good Design, Chicago, EUA, 2001/02

Na pá gi na ao lado, par te pos te ri or do Sparc fx; à di rei ta,

o mos tra dor do Sparc fx: lei tu ra cla ra, mos tra dor em

safi ra, anti-ris cos em alto grau, à pro va d’água e fe cho

do brá vel em ti tâ nio na pul sei ra de bor ra cha. Aci ma,

Sparc fx e abai xo, Sparc px: fun ci o na li da de, er go no mia e

me lhor lei tu ra das ho ras nes tes re ló gios pro du zi dos em

aço ma ci ço e à pro va d’água

Page 56: Revista ARC DESIGN Edição 31

54ARC DESIGN

ele diz que exer ce uma “co-la bo ra ção”. In dús tria e

designer tra ba lham em unís so no, ten tan do es ta be le cer

no vos pa drõ es de lin gua gem para os re ló gios – um dos

mais po lu í dos uni ver sos no mun do do de sign.

E o que é Ven tu ra? É mar ca sem pas sa do, sem com -

pro mis so com mo de los his tó ri cos, sem pre ten sõ es a

as su mir a vo la ti li da de da moda, por tan to li vre para

“in ven tar” no vos pa râ me tros de qua li da de e de tec no -

lo gia, como o uso do ti tâ nio, por exem plo, e ou tras

bem fun da das exi gên ci as.

Mes tre no uso de ma te ri ais, Wetts tein sabe como com -

bi nar a pra ta do mos tra dor com o aço dos pon tei ros e o

ti tâ nio da cai xa. Por ou tro lado, se gun do a du pla de

cria dores, pre ci são é um es ta do de es pí ri to e um pré-

requi si to da per fei ção.

O que de se ja Nobs? Fa zer com que o ob je to re ló gio e a

máqui na re ló gio re ad qui ram a sua se ri e da de, per di da em

meio ao ser vi lis mo à moda e a tan tos gad gets do con su mo.

As sim fo ram con ce bi das, com a uti li za ção de um soft wa re

avan ça do 3-D, as li nhas V-ma tic e V-tro nic, a pri mei ra se

des do bran do em ver sõ es como o Mas ter, o es por ti vo, o

EGO, o sub e o quart zo. To dos têm cai xas e pul sei ras

em ti tâ nio en du re ci do, me ca nis mos cer ti fi ca dos pelo

COSC (Con tro le Of fi ci el Su is se des Chro no mè tres) e são

re sis ten tes à água.

Fa lan do em tec no lo gia, não po de mos dei xar de ci tar o

mo de lo Sparc, tam bém de sign de Han nes Wetts tein e

fabri ca do em aço ma ci ço, o pri mei ro re ló gio di gi tal au to -

má ti co do mun do, que re ce beu o Prê mio Good De sign

2001, em Chi ca go, EUA. Os mo vi men tos da mão se

trans for mam em ro ta ção no re ló gio e, por meio de um

mi ni ge ra dor, esse mo vi men to é trans for ma do em ener-

gia; como se não bas tas se, essa ener gia pode ser ar ma -

ze nada, o que dá ao re ló gio uma gran de li ber da de de

funci o na men to en quan to fora de uso.

E, além da so fis ti ca ção tec no ló gi ca, a am bi ção de qua -

li da de nes ses re ló gios che ga ao ex tre mo! As sim como

o ver me lho Fer ra ri é pro va do pres tí gio e vi si bi li da de

da mar ca, sur ge ago ra – como to tal exi gên cia de per fei -

ção – o pre to Ven tu ra! �

Page 57: Revista ARC DESIGN Edição 31

55ARC DESIGN

Os relógios da marca Ventura podemser encontrados nas lojas H. Stern.

Nas duas pá gi nas, os mo de los da li nha V–ma tic, da Ven tu ra. Na

pá gi na ao lado, o cro nô me tro, um dos clás si cos da re lo jo a ria

mo der na. Au to ma tic, Glo be, Chro no graph Lar ge, Me di um e Loga

são as ver sõ es da li nha, to dos com pon tei ros lu mi no sos e cai xa

em for ma cô ni ca, que re ce beu di ver sos prê mi os de de sign.

Aci ma e nos dois de ta lhes abai xo, mo de lo Loga, o mais com ple xo do

pon to de vis ta tec no ló gi co, in cor po ra uma es ca la ro ta ti va e lo ga -

rítmi ca de or de na ção para con ver são re lâm pa go de va lo res, de mi -

lhas, de po le ga das, de on ças etc., além de mul ti pli ca çõ es e di vi sõ es.

Abai xo, à di rei ta, cro nô me tro Ego, re a li za do em 1998 em edi ção

limi ta da em ouro e pla ti na, é hoje um pro du to de li nha que in tro -

du ziu o ro tor in vi sí vel, me re ce dor do Prê mio de Ino va ção Chro nos

Page 58: Revista ARC DESIGN Edição 31

POCKET PC Com sis te ma ope ra ci o nal Win dows‚ em por tu -

guês, o iPaq 1915 pos si bi li ta es cre ver tex -

tos, mon tar pla ni lhas, ou vir mú si ca, gra var

voz, as sis tir a ví de os e ler li vros. Pos sui

64 MB de me mó ria RAM, pro ces sa dor

Intel® X-Sca le PXA250 de 200 MHz, re so lu -

ção de 240 x 320 pi xels, dis play de cris tal lí qui do trans flec -

ti vo (com bom ní vel de vi su a li za ção tan to em am bi en tes in -

ter nos como ex ter nos) e slot de ex pan são Se cu re Di gi tal

(SD) para au men tar a ca pa ci da de de ar ma ze na men to. A ba -

te ria tem au to no mia de uso su pe ri or a 6 ho ras. Acom pa nha

cabo para sin cro ni za ção e sis te ma ope ra ci o nal Mi cro soft®

Windows® para Poc ket PC 2002.

HP: 0800-13-0999

www.hp.com.br

DIVERSÃO NO CARROO con for to de as sis tir a um fil me en quan to se faz uma lon ga

vi a gem. Com fren te des ta cá vel, o mo de lo VRX 935VD da Cla -

ri on é si mi lar a ou tros apa re lhos de som para car ro. Aci o nan -

do-se um bo tão, po rém, sur ge uma tela de cris tal lí qui do de

7”. Toca-rá dio AM/FM e re pro duz CD, CD-RW, MP3, VCD e DVD.

Ha bi li ta do para TV e com ca pa ci da de de re pro du ção de ima-

gens se pa ra das para ou tros mo ni to res, per mi te que os

passa gei ros da fren te as sis tam a um DVD, en quan to os de

trás jo guem vi de o ga me ou as sis -

tam à TV. Com po tên cia de saí da

de 53 w x 4 ca nais (212 w), pos -

sui con tro le re mo to e con tro la dor

de dis que tei ras de CD e DVDs

players op ci o nais.

Cla ri on: (11) 5897-6301

www.cla ri onbr.com.br

Ob je to sín te se da alta tec no lo gia em

som e ima gem, o DVD é o hit do

momen to. A se guir, uma amos tra da

plu ra li da de de DVD pla yers com seus

mo de los, re cur sos e pro pos tas. Em

bus ca da má xi ma efi ci ên cia, se le ci o na -

mos tam bém ou tros ob je tos “tech” para

or ga ni zar, co nec tar, ves tir e inte ra gir

Page 59: Revista ARC DESIGN Edição 31

59ARC DESIGN

ROBÔ ASPIRADOR Ain da não é a Rose dos Jet sons, mas já dá para se sen tir

na que le am bi en te fu tu ris ta tão es pe ra do no sé cu lo XXI. O

Tri lo bi te é um as pi ra dor de pó in te li gen te, guia do por uma

tec no lo gia de cé lu la fo to e lé tri ca que de tec ta a su jei ra e o

faz tra ba lhar até que tudo es te ja lim po. Ao ser pro gra ma do

cria um de se nho com o pe rí me tro do lo cal onde fará a lim -

pe za e co me ça do mais per to para o mais lon ge, cal cu lan do

o tem po que será gas to na re a li za ção da ta re fa. Com 13 cm

de al tu ra e 35 cm de di â me tro, pas sa por bai xo de ca mas,

me sas e mó veis. Um con tro le mag né ti co evi ta o cho que con -

tra pos sí veis obs tá cu los e o faz re cu ar pe ran te os des ní veis.

Caso a ba te ria des car re gue, o Tri lo bi -

te se di ri ge à base de re car ga

e re tor na pos te ri or men te

ao ser vi ço, par tin do de

onde ha via pa ra do.

Elec tro lux: 0800-78-8778

www.elec tro lux.com.br

PROFISSIONALA nova câ me ra di gi tal Olym pus E-20 pos sui os re cur sos que

um fo tó gra fo pro fis si o nal de se ja: a pos si bi li da de de con tro -

lar ma nu al men te al guns efei tos, ti ran do me lhor pro vei to da

tec no lo gia di gi tal. Com de fi ni ção de 5 me ga pi xels, a E-20

pro duz ima gens com re so lu ção de 2560 x 1920 pi xels. Pos -

sui zoom óti co de 4x, vi sor e cris tal lí qui do, saí da para flash

de es tú dio e ex ter no e ajus te au to má ti co do bran co. É com -

pa tí vel com dois ti pos de car tão de me mó ria (Smart

Me dia e Com pact Flash) e trans -

fe re ar qui vos via co ne xão USB.

TKR: (11) 3931-7255

www.olym pus.com.br

NO BOLSO OU NO PESCOÇOComo cha vei ro ou co lar – aco plan do a pre si lha ou o

cor dão –, o No mad MuVo da Cre a ti ve é um apa re lho

leve e pe que no que ar ma ze na até duas ho ras com -

ple tas de mú si ca WMA e MP3, além de ar qui vos e

ima gens. Tem ca pa ci da de para ar ma ze nar 64 MB e

é com pos to por duas par tes, sen do uma de las es -

pe cí fi ca para se co nec tar à por ta USB do com pu ta dor,

re a li zan do a trans fe rên cia de da dos sem a ne ces si da de de

ca bos ou soft wa re es pe cí fi co. Com o uso de uma

ba te ria AAA, o No mad MuVo re pro duz mú -

si ca por até 12 ho ras.

ww.cre a ti ve bra sil.com

ROUPA DE MILHOUm je ans “eco ló gi co”, fei to com 25% de fi bra de mi lho (In -

geo™) e 75% de al go dão. A San tis ta Têx til, pro du to ra na ci o nal

de te ci dos que abas te cem a in dús tria da moda, apre sen ta

na co le ção ve rão 2004 o In geo™, a pri mei ra fi bra sin té ti ca

que não de ri va do pe tró leo (re cur so não-re no vá vel, é bom

fri sar). Ma cio e com tem pe ra tu ra agra dá vel ao to -

que, o te ci do ab sor ve a umi da de e tem a van ta gem

de não amas sar, além de não po der – nem pre ci -

sar – ser pas sa do. O In geo™ é re sul ta do da re cen te

par ce ria en tre as em pre sas Car gill e Dow

Quí mi ca, que for ma ram a joint-ven tu re

Car gill Dow LLC (www.car gill dow.com)

com a fi na li da de de pro du zir ma te ri ais

sin té ti cos a par tir do mi lho e de ou tras

plan tas, ga ran tin do as sim o uso sus -

ten tá vel dos re cur sos na tu rais.

San tis ta Têx til: 0800-11-2007

www.san tis ta tex til.com.br

Page 60: Revista ARC DESIGN Edição 31

58ARC DESIGN

SEM MISTÉRIOS...Me nos es pa ço, me nos ca bos, fios... e con tro les. A TV com bi -

na da com DVD traz fa ci li da des até na hora de ins ta lar. O

mo de lo MD20FL1 pos sui 21”, tela pla na, con tro le re mo to

uni fi ca do, sin to nia au to má ti ca para 181 ca nais, som ste -

reo, te cla SAP e en tra da para fone de ou vi do.

Semp Tos hi ba: 0800-702-5566

www.semp tos hi ba.com.br

FINA ESPESSURAPe san do 3 qui los e com es pes su ra de ape nas 43 mi lí me tros,

o DV5921N da LG se di fe ren cia por seu de sign dis cre to e

elegan te. A cor ver de no pai nel e a pla ta for ma mais fina apre -

sen tam uma va ri a ção su til, po rém sig ni fi ca ti va em re la ção à

for ma-pa drão dos apa re lhos de DVD. Re pro duz CD-R/RW,

VCD, WMA e MP3. Pos sui re cur sos como a fun ção Auto Play

(que dá iní cio au to má ti co à exi bi ção, pu lan do vi nhe tas e

menu ini ci al), Di gi tal Pic tu re Zoom (para am pli ar qual quer

par te da ima gem em até 16 ve zes) e lei tu ra por meio de

duplo la ser óp ti co, re du zin do a taxa de er ros na re pro du ção.

LG: 0800-707-5454

www.lge.com.br

PORTA-RETRATO OUPAISAGEMPara tra ba lhar com ar qui vos no for ma -

to “por trait” e vi su a li zá-los me lhor. O

mo de lo 213T da Sam sung, com re so lu -

ção de 1600 x 1200 pi xels e tela de

cris tal lí qui do 21,3”, pode ser fa cil -

mente ajus ta do: bas ta re gu lar a al tu ra

na par te in fe ri or do mo ni tor e tra vá-lo na

po si ção vertical. Um softwa re es pe cí fi co faz a con ver são

dos pro gra mas. Com pa tí vel com to dos os sis te mas ope ra ci -

o nais, pos sui ân gu lo de vi são de 270 graus, tem po de

respos ta de 0,025 se gun dos e con su mo de 75 w. Além da

en tra da ana ló gi ca, co mum a to dos os mo ni to res, uma in ter -

fa ce di gi tal pos si bi li ta a co ne xão de ou tro com pu ta dor, a ser

uti li za do em mo men tos di fe ren tes. Com bor da in fe ri or a 2

cen tí me tros, o mo ni tor pode ser uti li za do para com por um

pai nel de gran des pro por çõ es. Dis po ní vel a par tir de se tem bro.

Sam sung: 0800-12-4421

www.sam sung.com.br

HOME THEATER O SoundS pa ce 10 da Na ka mi chi ofe re ce per for man ce para

qual quer am bi en te. Com de sign mo der no, pode ser mon -

tado so bre o piso, es tan tes ou na pa re de. Com por ta cin co

dis cos (DVDs, CDs ou VCDs), pos sui ti mer de duas ho ras,

para des li ga men to au to má ti co, e sis te ma on-scre en, para

ve ri fi car a mon ta gem do apa re lho e o de sem pe nho de cada

com po nente. Uti li za dois sub wo o fers ati vos para cap tu rar e

re pro du zir nu an ces mu si cais, au men tan do o im pac to dos

efei tos de bai xa fre quên cia, além de cin co cai xas acús ti cas

Surround que re pro du zem de ma nei ra re a lis ta tri lhas so no -

ras de ci ne ma co di fi ca das em Dolby Di gi tal e DTS, to ta li -

zando 365 W RMS de po tên cia. Para a ex pan são do sis te ma,

há cin co en tra das de ví deo e sete en tra das de áu dio.

Pro teus: (11) 3032-2565

www.na ka mi chi.com

Page 61: Revista ARC DESIGN Edição 31

EM TODO O LUGAR Ide al para quem não gos ta de mo no to nia, o Sti lus DP-700

pesa pou co mais de 1 qui lo e pode ser le va do a ti ra co lo. Re -

pro duz DVD-R/RW, CD-R/RW e VCD. Pos sui dis play de cris tal

lí qui do de 10”, som Dolby Di gi tal e ba te ria com du ra ção de 3

ho ras, além de con tro le re mo to e duas saí das para fone de

ou vi do. Pode ser ins ta la do no teto do car ro. A en tra da para

car tão Me mory Stick per mi te a vi su a li za ção de fo tos di gi tais

e a re pro du ção de mú si cas em

for ma to MP3.

Gra di en te: (11) 3034-2166

www.gra di en te.com

59ARC DESIGN

DVD OU VHS? OS DOIS! A pra ti ci da de do 2 em 1: um apa re lho para quem está li ga do

nas no vi da des mas não abre mão de as sis tir a seus ví de os

pre fe ri dos. O mo de lo DC-596B per mi te gra var di re ta men te do

DVD para o vi de o cas se te, re pro du zir CD, VCD e MP3. Com a fun -

ção Mar ker, pode-se se le ci o nar até cin co ce nas no DVD para

vê-las no va men te ao tér mi no do fil me com aces so di re to.

LG: 0800-707-5454

www.lge.com.br

LEITURAAGRADÁVELUm best-sel ler do ta ma nho de uma ca der -

ne ta? É o que pro põe a E-Ink Cor po ra ti on, que de sen vol -

veu jun ta men te com a Phi lips o pro tó ti po de uma es pé cie de li -

vro ele trô ni co. A di fe ren ça é que além de ser o pri mei ro li vro vir -

tual de alta re so lu ção fei to com com po nen tes de va lor aces sí -

vel, este pro por ci o na sen sa ção de lei tu ra si mi lar ao pa pel, prin -

ci pal men te pela to na li da de bran ca do fun do. São dois dis plays

de fina es pes su ra com re so lu ção de 160 pi xels. O aces so às in -

for ma çõ es po de rá ser re a li za do por co ne xõ es wi re less e USB.

Dis po ní vel a par tir de 2004.

www.eink.com

ENFIM... O GRAVADOR! O que mu i tos es pe ra vam já exis te: um

apa re lho que gra va cli pes, fil mes e ou tros

ti pos de pro gra ma di re ta men te em um DVD.

Com o mo de lo DMR-E30, é pos sí vel gra var

DVD-R e DVD-RAM, e nos mo dos XP, SP, LP, FR e

EP (até 12 ho ras), além de re pro du zir as mí di as

DVD, DVD-R/RAM, CD-R/RW e VCD.

Pa na so nic: 0800-11-1033

www.pa na so nic.com.br

Glos sá rio:DVD-R = DVD gra vá velDVD-RW = DVD re gra vá velDVD-RAM = DVD re gra vá vel dos dois la dos, com ca pa ci da de de ar ma ze na men to du plo CD-R = CD gra vá velCD-RW = CD re gra vá velVCD = Vi deo Com pact DiscWMA = Win dows Me dia Au dio

Page 62: Revista ARC DESIGN Edição 31

F O R M A

PU

BL

I

ED

IT

OR

IA

L

Sé ri os ou ir re ve ren tes? Não im por ta a épo ca,

po dem ser de 1920, 1950 ou mes mo de 2003:

são con tem po râ ne os.

Os con cei tos da Bau haus re vo lu ci o na ram os

padrõ es bur gue ses da Ale ma nha na dé ca da de

1920 em bus ca de for mas ra ci o nais. A co le ção tu -

bu lar de Mies Van der Rohe – um dos clás si cos

dis po ní veis na For ma – con ti nua atu al e tor nou-se

sím bo lo de for ma lis mo e ele gân cia. Isto pro va

que o pa pel do ob je to se trans for ma com o pas sar

do tem po, mas a qua li da de do pro je to per ma ne ce.

A ar qui te ta nor te-ame ri ca na Flo ren ce Knoll

criou, na dé ca da de 1950, o la yout bá si co de es cri -

tó ri os que ado ta mos até hoje nas sa las dos exe cu -

ti vos das gran des cor po ra çõ es: a mesa de tra ba lho,

a dis po si ção das ca dei ras e o ar má rio la te ral.

No iní cio dos anos de 1960, a em pre sa ita li a na

Aci ma, mesa de reu ni ão 2480, pro je ta da por Flo ren ce Knoll na dé ca da de 1950;

abai xo, chai se-lon gue da co le ção tu bu lar, de sign Mies Van der Rohe, dé ca da de

1930. Na pá gi na ao lado, pro du tos da Kar tell com de sign de Phi lip pe Starck: no

alto, à es quer da, ca dei ras Lou is Ghost em po li car bo na to; à di rei ta, ca dei ra Eros;

no pé da pá gi na, li nha Plo of, com en cos to em po li e ti le no e pés em alu mí nio

Page 63: Revista ARC DESIGN Edição 31

Kar tell re a li zou a fa ça nha de ti rar o plás ti co da

cozi nha e tra zê-lo para a sala, cha man do de sig ners

de pres tí gio e ta len to, como Vico Ma gis tret ti e Joe

Co lom bo. O apri mo ra men to cons tan te na qua li -

da de dos ma te ri ais plás ti cos em pre ga dos e pro -

pos tas de de sign sem pre na van guar da fo ram os

res pon sá veis pela ima gem que a Kar tell pos sui

hoje, si nô ni mo de ir re ve rên cia e ex pe ri men ta lis mo.

A par ce ria com o de sig ner fran cês

Phi lip pe Starck tem re sul ta do em

mó veis bem-hu mo ra dos,

re sis ten tes e bo ni tos. Um

exem plo é o re cen te pro -

jeto da ca dei ra Lou is Ghost,

que sur pre en de por rein ter pre -

tar em po li car bo na to a ca dei ra

da época de Luís XVI.

FORMAAv. Cidade Jardim, 924

São Paulo, SP – Tel.: (11) 3816-7233Rua Farme de Amoedo, 82A

Rio de Janeiro, RJ – Tel.: (21) 2523-2949www.forma.com.br

Page 64: Revista ARC DESIGN Edição 31

62ARC DESIGN

Maria Cristina Dresler

Por si só o tema pa re cia ser um con tra-sen so ou uma pi a da. Num ce ná rio de

con jun tu ra eco nô mi ca re ces si va, onde o ní vel de de sem pre go deve atin gir até

se tem bro a casa dos 5 mi lhõ es, não há mu i tos mo ti vos para o riso.

Mas quem su biu ao pal co pro cu rou ti rar par ti do da si tu a ção.

A iden ti da de vi su al des te ano vi nha, de cer ta for ma, de en con tro à re a li dade.

A “pí lu la do hu mor”, me tá fo ra co mum na cul tu ra ale mã, pro cu ra ex pri mir algo

como um an tí do to con tra os ma les do dia-a-dia. Com pro va da men te, o hu mor

pos sui efei to po si ti vo na psi que e na saú de hu ma na, pro vo can do uma gran de

ca pa ci da de de su pe ra ção. E em bo ra pos sa não pro lon gar o tem po de vida, o

riso tem um in con tes tá vel poder de nos fazer pa re cer mais jo vens e vi tais.

Den tro de um cu i da do so con cei to de iden ti da de vi su al, a con fe rência foi re pre -

sen ta da por um con sul tó rio mé di co, com tudo aqui lo a que o pa ci en te tem di -

rei to: o pro gra ma equi va lia à re cei ta mé di ca etc. Se por um lado a se quên cia

de ana lo gias é in te res sante e re ve la fan tasia (vale con fe rir: www.typo-ber lin.de),

por ou tro a ima gem as sép ti ca poderia pa re cer es tra nha nes se con tex to.

A con cep ção da Typo en fo ca va o tema sob os mais di ver sos ân gu los e cou be aos

ou vin tes opi na rem so bre o que de ve ria ser con si de rado mais en gra ça do: o pa -

les tran te em si, seu tra ba lho, a en ce nação da pa les tra ou, em de ter -

mi na dos ca sos, até mes mo a mais com ple ta fal ta de fa mi li a ri da de

com o pró prio tema hu mor. A ver da de é que não é fá cil ser bom

co me di an te: ha via de tudo um pou co e, en tre os al tos e bai xos,

vale co men tar o prin ci pal.

Uma das pa les tras ini ci ais cou be a Pip po Li on ni, sem dú vi da

uma das per so na li da des mais in te res san tes e ver sá teis des se

Hu mor. Este foi o tema es co lhi do para a Typo Ber lin 2003, uma das

mais importantes ma ni fes ta çõ es do design gráfico internacional

TYPO BERLIN 20038ª Conferência Internacional de Design Gráfico

Page 65: Revista ARC DESIGN Edição 31

63ARC DESIGN

“...Sua própria vida já era relativamente caótica. Nada de trágico, apenas o de costume: estresse excessi-vo, meio ambiente agressivo, sentimentos fora do lugar, ambiguidade, relacionamentos selvagens... emresumo, crise da meia-idade, não a primeira e provavelmente também não a última.”

“...A vida da humanidade também estava uma confusão: bombas caindo, a Bolsa caindo, gente andando na direçãoerrada, superaquecimento global, congelamento ideológico, secas e dilúvios, enfim... um verdadeiro inferno.“

“...Para começar a se preparar ele foi a uma conferência sobre a morte. Lá conheceu Ursula e suas 11 virgens,discutiu sobre a antropofagia, sobre cartazes predizendo o fim, sobre verda des mórbidas, transcendência atômi-ca, experimentou os me lhores aperitivos e a culinária de um designer maluco, mas não achou a menor graça.“

Nes

ta pá g

i na, à di rei ta, tre ch

os do li v

ro “Fa

cts ab

out Life”, de Pip p

o Li on

ni; a

bai xo, o de s

ig ne

r du

rante

sua pa

les tra na Typo

Ber lin

200

3.

No alto e no pé

da pá

gi na

ao lado

, ele m

en tos da

ide

n ti da d

e vi su

al da Ty

po Ber lin 20

03, cri a do

s

por Ste fa n

ie Giers do

rf, M

ag nu

s Hen

g ge e Jo

achim Buh

row, d

o Es

tú dio Ad

hoc

Page 66: Revista ARC DESIGN Edição 31

64ARC DESIGN

uni ver so. Pip po vem de ou tras áre as: es tu dou ma te má ti ca e fi lo so fia na

Portland Sta te Uni ver sity e na New York Uni ver sity e tem na mú si ca (sa xo fo ne)

uma pai xão. Hoje vive e tra ba lha em Pa ris. Sua fi lo so fia de vida é ba se a da em

ima gens e seu uni ver so é re pre sen ta do por meio de pic to gra mas e, com essa

lin gua gem mi ni ma lis ta, pro cu ra re tra tar a vida e o co ti di a no. Sua vi são bem-

hu mo ra da da so ci e da de e do com por ta men to hu ma no tem sido pu bli ca da em

uma sé rie de li vros en ti tu la dos “Facts about Life”.

O pri mei ro de les, de 1999, gira em tor no do re la ci o na men to en tre

o ho mem e a mu lher. Em seu ter cei ro li vro, apre sen ta do este

ano na Typo Ber lin, Pip po abor da os pro ble mas exis ten ci ais e as

an si e da des de um ho mem de meia-ida de na so ci e da de mo der -

na. Seu “Fal ling Man” é um per so na gem que vive in ten sa men te

as an gús ti as do nos so mun do. Ape sar da lin gua gem re du zi da,

pró pria dos pic to gra mas, cada pá gi na do li vro pos sui gran de

den si da de nar ra ti va e é in te res san te ob ser var como as fi gu ras

anô ni mas das pla cas de si na li za ção po dem ga nhar vida e trans mi tir emo çõ es.

Ar min Reins, re da tor pu bli ci tá rio com car rei ra em al gu mas das mai o res agên -

ci as in ter na ci o nais, te ceu con si de ra çõ es a res pei to de como o hu mor pode

pro mo ver ou ar ru i nar de ter mi na da mar ca. Com exem plos de fil mes pu bli ci tá -

ri os que se va lem do hu mor in gê nuo, pas san do pe los de gos to du vi do so, até

bri lhan tes exem plos da pu bli ci da de, Reins cor ro bo rou sua tese.

“O hu mor ba seia-se em cli chês. O bom tex to pu bli ci tá rio é aque le que re tra ta uma

si tu a ção na qual o con su mi dor en xer ga a si mes mo, ge ran do iden ti fi ca ção”, afir ma.

Es tu dos sus ten tam que em 85% dos fil mes pu bli ci tá ri os exi bi dos na te le vi são

ale mã o es pec ta dor não as so cia o co mer ci al à mar ca. O que equi va le ria a di zer

que cer ca de 1,8 bi lhão de euros

em ver bas pu bli ci tá ri as é jo -

ga do fora. Dos 15% res tan tes,

dois ter ços das pro pa gan das

têm como trun fo o hu mor. Um

fil me co mer ci al que pro vo ca

ri sos é me mo ri za do mais fa cil -

men te e não tem de ser re pe ti do

com tan ta fre quên cia quan to

os outros. Pon to para o hu mor.

Nes

ta pá g

i na, exe

m plos

do tra b

a lho

do gru p

o eB

oy: a

cima,à es

querda

, o han

gar do

s fo gu

e -

tes e, à direi ta, ilus tra çã

o pa

ra a re

vis ta no

r te-am

e ri ca n

a FA

C; no ce

ntro, o

gru po

du ran

te sua

apre se

n ta ç

ão; n

o pé

da pá

gina

,dua

s de

sua

s “bi bli o

te ca

s”, a

tu a li za d

as a cad

a no

vo tra b

a lho

Page 67: Revista ARC DESIGN Edição 31

Mu i tos, a prin cí pio, se per gun ta vam o que Nils Hol ger Mo or mann, de sig ner

de mó veis, au tor da fra se-con cei to “think sim ple, live sim ple”, fa zia numa

con fe rên cia so bre de sign grá fi co. Hu mor como fi lo so fia ca rac te ri za o es ti lo

de tra ba lho de Mo or mann, mar ca do tam bém pela ir re ve rên cia e uma fina

sen si bi li da de. Mo or mann tem como pon to for te a ten dên cia a rom per com as

re gras e a bus car o inu si ta do em seus pro du tos.

De pois de mos trar uma vi são de seu uni ver so de tra ba lho e de seus pro du -

tos, Mo or mann fa lou de um tema que du ran te mu i to tem po lhe ren de ra dores

de ca be ça e po de ria tê-lo le va do à ru í na: a bri ga

ju di ci al con tra a ca deia de mó veis su e ca IKEA,

que pla giou um de seus pro je tos, pas san do a co -

mer ci a li zá-lo em uma ver são mais ba ra ta.

De pois de ga nhar o pro ces so, Mo or mann co me mo -

ra a vi tó ria edi tan do um pe que no li vro em es ti lo de

ca ri ca tu ra nar ran do a his tó ria por meio de me tá -

fo ras: o gi gan te IKEA sim bo li za do por um alce,

ani mal tí pi co da Su é cia, e a fir ma Mo or man por

um pas tor ti ro lês. A pu bli ca ção foi proi bi da. Foi

libe ra da uma se gun da ver são,

mas esta obe de cen do aos cor tes im pos tos, in clu si ve com um

la cre so bre os olhos do alce, para não ser re co nhe ci do!

Stef fen Sau er teig, Svend Smi tal, Kai Ver mehr e Pe ter Stemm ler

for mam o gru po eBoy. Como anun ci a va Erik Spi e ker mann

an tes da su bi da do gru po ao pal co, eles só fa zem aquilo que

lhes agrada, não se pre o cu pam com a ob ten ção de no vos cli -

en tes e ain da as sim con se guem ter cli en tes como Nike, Adi -

das e MTV. Tudo teve iní cio com o web si te www.eboy.com,

cri a do em 1993. Os qua tro tra ba lham em ci da des dis tan tes

umas das ou tras, como Pots dam, Wed ding e N. York, e per -

ma ne cem li ga dos por meio da in ter net e de “li ve cams”. O

con ta to con tí nuo e uma boa di vi são de tra ba lho fa zem com

que tudo fun ci o ne: “um de nós está qua se sem pre en vol vi do

em pes qui sa, ou seja, tes ta no vos pro gra mas e no vas téc ni cas

en quan to os ou tros tra ba lham jun to aos cli en tes”. Dos Es ta -

dos Uni dos a Tó quio eles já con quis ta ram ad mi ra do res fi éis.

No

alto d

a pá

gi na

, à

es qu

er da

, os

de s

ig ne

rs E

n ric Jar dí e

Laura Me s

e gue

r; no pé

da pá

gi na

, os qu

a tro de s

ig ne

rs do gru p

o:

Lau ra Me s

e gue

r, Jos

é Ma n

u el U

rós, Joa

n Bar jau e En

ric Ja

r dí

Nes

ta pá g

i na, exe

m plos

de fon tes

cri a d

as pe los

de s

ig ne

rs

do Typ

e-o-To ne

s e dis tri bu

í das

pelo Fo

ntS h

op (ve

ja m

ais fon -

tes cri a da

s pe

lo gru po

es p

a nho

l em www.typ

e-o-to ne

s.co

m)

Page 68: Revista ARC DESIGN Edição 31

Suas ci da des e seus ce ná ri os co lo ri dos cres cem em to das as di re çõ es; cada

vez mais pe dras – ou seja, pi xels – com ple tam es ses mun dos ur ba nos. As

obras se as se me lham às ilus tra çõ es onde se pro cu ra en con trar uma agu lha

no pa lhei ro. O tra ba lho, no en tan to, tem mé to do: eles co le ci o nam tudo o que

cri am. Con se gui ram mon tar um ban co de da dos – am pli a do cons tan te men te

–, uma es pé cie de “match box”, como eles mes mos o denominam. Sem pre que

pre ci sam de de ter mi na da fi gu ra vão ali bus car e as sim vão mon tan do no vos

ce ná ri os. “Já con se gui mos re a li zar um gran de so nho, que era ir pa rar no ver -

so de uma em ba la gem da Kel logg’s.” EBoy-2 cor ri ge: “Foi da Nes tlé.”

De sign do sul da Eu ro pa: os Mon tes Pi ri neus for mam as fron tei -

ras na tu rais que se pa ram a “Eu ro pa La ti na” do res to do con -

ti nen te, mas... onde se si tu am as fron tei ras cul tu rais? Pou co

depois de anun ci ar o gru po de de sig ners ti po grá fi cos de Bar ce -

lo na Type-o-To nes, Erik Spi e ker mann fez o se guin te co men tá rio:

“o de sign do sul da Eu ro pa tem, aos olhos dos nór di cos, um to -

que di fe ren te, algo que cha ma a aten ção... algo de en gra ça do, mais pre ci sa -

men te no sen ti do de ‘stran ge-funny’, mu i to co mum, ali ás, aos paí ses la ti nos”.

Hu mor é par te do tra ba lho do gru po, que se es pe ci a li zou em fon tes “en gra -

ça das”, com ca rá ter ilus tra ti vo, de fon tes ca li grá fi cas a ding bats. “A au sên cia

de cri té ri os se ve ros é tam bém um fa tor pre sen te no nos so tra ba lho e acre -

di ta mos que ela seja qua se uma ne ces si da de para que uma fon te pa re ça

au tên ti ca.” Na tu ra li da de e es pon ta nei da de são, sem dú vi da, seu di fe ren ci al.

Os fa mo sos pas sos fal sos vi su ais e tex tu ais, que aca bam re sul tan do no

humor não-in ten ci o nal, fo ram o tema de Jörg Wil lich. A pro pos ta foi ilus tra da,

en tre ou tras coi sas, com exem plos dos co nhe ci dos car tõ es de ins tru çõ es deNo alto da pá

gi na

, Jörg Wil lich e os

de s

e nho

s do

s fo lhe tos

de ins tru çõ

es de se

gu ran ç

a de

bor do

, que

ilus

tra ram

, em sua

pa les tra, a

dis cre p

ân cia en

tre im

a gen

s e men

sa ge

ns de co

mu n

i ca ç

ão. À

es q

uer da, ilus

tra ç

ão da co

m pa

nhia ale mã Hap

ag

Lloy

d e no

des

taqu

e um

a faca

(proibida

nos

vôo

s); na

se q

uên c

ia, na

taçã

o em

grupo

(da

com

panh

ia britânica

Exe

l

Airw

ays); à

direita, d

es taqu

e pa

ra a erro na

ilus

traç

ão (a pe

ssoa

apa

rece

gorda

no prim

eiro qua

dro e mag

ra no se

gund

o)

do pas

sa ge

i ro no

de s

e nho

da em

pre s

a Air Fran

ce.N

o ce

n tro da pá

gi na

, de s

e nho

s de

Ales s

io Le o

nar di. Ab

ai xo

, se q

uên -

cia ilu

s tran d

o as

di fe ren

ças en

tre os

cro mos

so mos

do in di ví du

o no

r mal, d

o ti pó

grafo ale m

ão e de Gian

ba tis ta Bo d

o ni

Tipógrafo alemãoIndivíduo normal G.B. Bodoni

tipóg

rafo m

ortal

mor

tal n

ormal

Page 69: Revista ARC DESIGN Edição 31

67ARC DESIGN

se gu ran ça de bor do, que todo pas sa gei ro está acos tu ma do a en con trar nos

avi õ es. Quan tas pes so as re al men te lêem este fo lhe to não se sabe, mas a

com pa ra ção en tre o tex to e a men sa gem trans mi ti da pe las res pec ti vas

ilustra çõ es já se ria su fi ci en te para ga ran tir boas ri sa das du ran te o vôo. Pelo

me nos foi o que acon te ceu no au di tó rio. Uma in te res san te com bi na ção de

car tõ es de “safety on bo ard” foi di vi di da em

temas como na ta ção em gru po, onde os náu fra -

gos bói am em cír cu lo de mãos da das em suas

ves tes de sal va-vi das, en quan to a ae ro mo ça de

pé na por ta do avi ão – ou dos des tro ços dele –

ace na a eles tran qui la men te.

Wil lich es tu dou De sign em Kre feld, Ale ma nha, e

no Ro yal Col le ge of Art, em Lon dres. Após a gra -

du a ção tra ba lhou na De sign

Brid ge (Lon dres) e de pois na

Pe ter Schmidt Stu di os (Ham bur go). Em 1997 aju dou a

mon tar o gru po Lan dor, que hoje di ri ge.

Um dos des ta ques do en con tro foi o de sig ner ti po grá fi co

ita li a no Ales sio Le o nar di. Em sua apre sen ta ção, iro ni zou

a fi gu ra do ti pó gra fo: suas ex pec ta ti vas, seu co ti di a no,

suas neu ro ses. Ci ên cia, fa mí lia e re li gião fo ram as me tá -

fo ras – mé to do, pai xão e fa na tis mo – nas quais ele apoi ou

sua te o ria so bre esta es pé cie pe cu li ar e fora dos pa drõ es nor mais, mos tran do

ao mes mo tem po o pró prio tra ba lho. O ti pó gra fo, se gun do Le o nar di, pos sui

cro mos so mos di fe ren tes dos ou tros se res hu ma nos, mais pre ci sa men te 26

pa res – as sim como as le tras do al fa be to –, e em for ma de le tras! No ca pí tu lo

À di rei ta e ab

ai xo

, o brinde

ofe re ci do

por Le o

nar di ao

s pa

r ti ci -

pan tes

: um di ver ti do

ma n

u al p

ara a vida

di á ria, in

cluin d

o re ce

ita

de pão

e, c

la ro, ti po g

ra fia. No pé

da pá

gi na

, o de s

ig ne

r du

ran te

sua co

n fe rên

cia

Uma

ques

tão

que

pre o

cu pa

as

pes s

o as

nor m

ais: o

que

faze

r na

s fé ri as

? Pa

ra u

m v

er da

dei ro

ti pó

gra fo, n

ão h

á

dúvi da

: ti po

gra fia! O ca d

er no

de

ras c

u nho

s de

Le o

nar di

(aba

i xo) é um exe

m plo de

s se fe nô

me n

o

Page 70: Revista ARC DESIGN Edição 31

68ARC DESIGN

everything I do always comes back to meNas duas pá gi nas, ima gens re fe ren -

tes à pa les tra de Ste fan Sag meis ter.

Aci ma e no pé das duas pági nas, a

men sa gem ine quí vo ca de Sag meis ter:

“Every thing I do always co mes back

to me” (tudo o que eu faço sem pre

vol ta para mim)

Page 71: Revista ARC DESIGN Edição 31

À direita, con

vi te para um

jan tar de ga

la or ga n

i za d

o pe

la Gay

and

Les

bi an

Tas

k Fo

r ce, o qua

l é aco

m pa

-

nha d

o po

r uma ba

na na

e uma am

ei xa

, em um sim

bo lis

mo ba

s tan

te ób v

io (mos

tra d

o na

ca te g

o ria “meu

s

pi o res

tra ba

lhos

”); a

baixo, o de s

ig ne

r du

ran te su

a ap

re se

n ta ç

ão

de di ca do à re li gião, Le o nar di des cre ve – nos mol des da “Di vina

Co mé dia”, de Dan te – a “Co mé dia ti po grá fi ca”, na qual o

tipó gra fo pas sa pelo céu, in fer no e pur ga tó rio, des cre ven do

as agru ras e a sina da pro fis são.

No úl ti mo dia, Ste fan Sag meis ter, aus trí a co ra di ca do em N.

York e pre sen ça cons tan te en tre os pa les tran tes na Typo

Ber lin (se gun do Spi e ker mann, aque le que não pre ci sa ser

anun ci a do), su biu ao pal co com uma tor ta de cre me na

mão. Di vi diu sua pa les tra em qua tro par tes, as quais ele

mes mo de no mi nou: “en gra ça di nho”, “en gra ça do”, “mu i to

en gra ça do” e “en gra ça dís si mo”.

Den tro da pri mei ra ca te go ria fa lou so bre os pi o res tra ba -

lhos de sua car rei ra, dan do des ta que a uma capa do ál bum “Nine Li ves”,

do gru po de rock Ae ros mith. Ou tro des ta que fi cou para um fo lhe to da

Cathay Pa ci fic Air li nes e também o da As so ci a ção de Lés bi cas e Gays. Para

a ca te go ria “en gra ça dís si mo”, afun dou a cara na tor ta de cre me!

En quan to os res tos da tor ta se ca vam em seu ros to, fa lou de seus pro je tos

atu ais, de di can do es pe ci al aten ção ao “True Ma jo rity Pro ject”, que pre -

tende in cen ti var mais nor te-ame ri ca nos a par ti ci par dos pro ces sos de ci só -

ri os em vez de dei xar que uma eli te po lí ti ca abu se de seu po der. Sua

men sa gem fi nal – uma se quên cia de fo tos num mis to de ins ta la ção e co -

la gem, onde a ti po gra fia se in te gra ao fun do – não dei xa dú vi das quan to

à in ter pre ta ção, prin ci pal men te le van do em con ta a di re -

ção na qual os ob je tos vo a do res se des lo cam: do Ori en te

para o Oci den te.

Mu i ta in for ma ção em pou co tem po, e pou co tem po para

mo no to nia. A pró xi ma Typo Ber lin já tem data mar ca da:

13 a 15 de maio de 2004, vol tan do ao tema de par ti da –

Es cri ta/Ti po gra fia. �

A Typo Ber lin, pro mo vi da e or ga ni za da pelo FontS hop, co me çou como uma con fe rên cia so bre ti po gra fia e ain da con ser va umaên fa se mu i to for te nes ta área. De vi do ao su ces so al can ça do, o le que de te mas foi am pli a do con for me as ten dên ci as vi gen tes.Em 2002, o tema foi “In for ma ção – Es tru tu ra e Pro ces sos” e, no ano an te ri or, “Bran ding”. Em 2004, re to ma-se o tema depar ti da, sob o tí tu lo “Es cri ta”.

Page 72: Revista ARC DESIGN Edição 31

Com pos to para su per fí ci es só li das que pode ser tra ta do como me tal. Con tém pó me tá li co embase de re si na, po den do ser mol da do com téc ni cas de fun di ção de re si na, mas uma vezso li di fi ca do tem as qua li da des do me tal. A su per fí cie do ma te ri al é não-po ro sa (ini be o cres -ci men to de bac té ri as ou fun gos) e pode ser en cres pa da ou po li da. Dis po ní vel em qua tro cores:aço ino xi dá vel, la tão, bron ze e co bre. Apli ca çõ es atu ais in clu em tra ta men tos de ares tas eemba la gens de cos mé ti cos, mas tam pos e/ou ban ca das es tão dis po ní veis sob en co men da

METALLIC SOLID SURFACING MATERIAL mc# 4812-01

Bi o com pó si to fei to com 40% de pro du tos em pa pel-jor nal, 40% de re si na à base de soja, 10%de co ran tes e ou tros. É até 50% mais duro que o car va lho, e pode ser cor ta do, tri tu ra do, en -ta lha do, per fu ra do e pre ga do de for ma si mi lar à ma dei ra. Deve ser im per me a bi li za do para re -pe lir man chas e umi da de. É al ta men te re sis ten te à abrasão e à água, além de ser di men sio -nal men te es tá vel a lí qui dos e va po res. Dis po ní vel em vá ri as co res, em pai néis de 0,91 x 1,8me tros, com 9,5, 12,7 e 25,4 mm de es pes su ra. Apli ca çõ es in clu em mo bi li á rio, ins ta la ções com-er ci ais e pi sos. Não re co men da do para uso em áre as úmi das

ENVIRON® mc# 0004-01

WOOD TIL ING mc# 4804-02

La dri lhos de ma dei ra dura la mi na da im preg na da com re si na epó xi. Ins ta la dos da mes ma formaque os la dri lhos ce râ mi cos, po dem ser cor ta dos, mo de la dos e re pa ra dos como a ma dei ra, masnão em pe nam, de te ri o ram ou ab sor vem água. A su per fí cie é re sis ten te à abra são e a pro du tosquí mi cos. Po dem ser apli ca dos em to das as áre as onde os pi sos ce râ mi cos são uti li za dos,in clu si ve ba nhei ros e ban ca das. Dis po ní veis em 7 co res-pa drão e nos se guin tes ta ma nhos: 5,1 x 5,1,10,2 x 10,2, 10,2 x 15,25 e 10,2 x 20,3 cm (to dos com 9 mm de es pes su ra)

Te ci do com uma face la mi na da de te ci do 100% po li és ter so bre um fun do de tri cô 100%po li és ter e aca ba men to em Te flon. As apli ca çõ es pri má ri as des se te ci do, dis po ní vel em novecores, in clu em ar ti gos de ta pe ça ria – como os as sen tos do Mid way Res tau rant, em N. York, epai néis de te ci do

UPHOLSTERY TEXTILE mc# 0314-01

MATE­RIAL

CON­NE­ XION

O ma

te ria

l para esta seção fo

i for ne ci d

o pelo

Materia

l ConneXio

n. Tr

adução: W

innie

Bastian

Folhas perfuradas de poliuretano e fibra natural, moldadas tridimensionalmente em diversasformas. São leves, estáveis, permeáveis e flexíveis (podem variar do elástico ao rígido). A estru-tura espacial e as perfurações podem ser adaptadas para serem permeáveis a materiais quevariem do gasoso ao viscoso, e também podem ser preenchidas com espuma de poliuretano.Aplicações incluem núcleo de sistemas-sanduíche, material de reforço, filtros, construçãocivil e naval, suporte para curativos ortopédicos rígidos e sapatos esportivos

SUPPORTIVE SHEET mc# 1886-05

Page 73: Revista ARC DESIGN Edição 31

Placa com fibras de pinheiro extraídos de florestas portuguesas. Pigmentos orgânicos sãoadicionados às fibras da madeira e combinados a um aglutinante para produzir uma placatotalmente colorida. É resistente à unidade e está disponível em seis cores. As espessuras variamentre 8 e 30 mm. Aplicações incluem mobiliário e superfícies internas

PIGMENTED WOOD FIBERBOARD mc# 4850-01

WINDOW SCREENING mc# 4815-01

Per si a nas de co ra ti vas em te ci do de bam bu, pro du zi do a par tir de fi nas ti ras de bam bu (natrama) e mo no fi la men to na tu ral (no ur du me), re ves ti das com ver niz ar bó reo na tu ral. Va ri a çõ esno ín di ce de trans mis são de luz (en tre 50 e 70%) ocor rem con for me o nú me ro de ti ras debam bu por po le ga da. Atu al men te dis po ní veis em duas co res (âm bar e éba no) e duas lar gu ras(61 e 91,5 cm), em com pri men tos de até 27,5 me tros. O te ci do é tra ta do com pes ti ci das, masnão é re tar dan te de cha mas. Apli ca çõ es in clu em per si a nas, di vi só ri as, re ves ti men to para pare -des, com po nen tes de mo bi li á rio etc.

Cha pas po li mé ri cas fei tas com ma te ri ais re a pro vei ta dos. So bras e ma te ri ais des car ta dos comoco pos de café, CDs, so bras in dus tri ais, cé du las an ti gas e es co vas de den te são uti li za das paracri ar di ver sos pa drõ es de cha pas plás ti cas po li mé ri cas co lo ri das. A es pes su ra das cha pas variaen tre 2 e 25 mm e as di men sõ es pa drão são 1 x 2 me tros. Cada tipo de re sí duo con fe re umacor dis tin ta e não-uni for me à cha pa. Apli ca çõ es atu ais: mo bi li á rio e dis plays em pon tos-de-ven da

RECYCLED POLYMER SHEETS mc# 4847-01

Cascas de coco são combinadas com resina vegetal 50% natural para criar ladrilhos para inte-riores. Variações disponíveis incluem o uso de cascas de arroz, cereais, nozes, coco-babaçu,coco-dendê e castanha-do-pará. O tamanho padrão do ladrilho é 20 x 20 x 0,5 cm, com outrasopções de tamanho sob encomenda. Aplicações incluem piso e mobiliário

COCONUT HUSK TILE mc# 4833-01

Com pos to por agre ga dos e aglu ti na dos de pe dra, mas sem areia, esse pro du to para pi sos ex ter -nos é mis tu ra do e des pe ja do de modo se me lhan te ao con cre to. A su per fí cie pode ser lim pa comoo con cre to (com es co va e/ou água) e tam bém tem um tem po de vida si mi lar. É imu ne à mai o riados pro du tos quí mi cos e apre sen ta alta re sis tên cia à com pres são. A per me a bi li da de do pro du toà água evi ta pos sí veis da nos cau sa dos por inun da çõ es. Dois ti pos es tão dis po ní veis: um com basede ci men to e ou tro com base de re si na que per mi te mos trar a cor na tu ral do com pos to

PERMEABLE CONCRETE mc# 4830-01

71ARC DESIGN

Page 74: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 75: Revista ARC DESIGN Edição 31

ArcDesignDominici 01/07/03 15:39 Page 1

Page 76: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 77: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 78: Revista ARC DESIGN Edição 31

Brazilian Furniture

Onde encontrar o móvelbrasileiro no mercadonorte-americano

Commercial Center

( BFCC)

O Brazilian Furniture Commercial Center (BFCC) é um centro permanente de exposição e de venda de

móveis nos Estados Unidos da América. É a forma mais adequada para o empresário do setor moveleiro

que quer exportar para o mercado americano.

Localiza-se em Miami Dade, dentro da Zona Franca

de Miami, em um local elegante, de fácil acesso,

próximo ao Aeroporto Internacional de Miami e do

porto, e com estacionamento para facilitar a visita de

compradores e representantes.

No local, o expositor encontrará à sua disposição

uma sala de reunião com videoconferência,

atendimento personalizado, telefone e fax, entre

outras facilidades, a fim de tornar o ambiente mais

propício para a realização de negócios.

Ligue agora e saiba mais informações sobre o BFCC.

Fone: (11) 5180-3804 / Email: / Site: [email protected]

Brazilian Furniture Commercial Center2305 NW 107th AveSuíte: 2M44 Mailbox: 56Miami, FL 33172Telefone: 305-4063857

Amcham - Câmara Americana de Comércio de São PauloRua da Paz, 1.431

São Paulo - SP - Cep 04713-001Tel: + 5511 5180 3804Fax: +5511 5180 3777

ANUNC

956568 ANUNCIO:956568 ANUNCIO 10/19/11 12:01 PM Page 1

Page 79: Revista ARC DESIGN Edição 31

Name / Company

Occupation

Address

Zip code City State Country

Telephone e-mail

Date Signature

ANNUAL SUBSCRIPTION (6 issues) METHOD OF PAYMENT: North and Latin America US$ 70,00 Mastercard VisaEurope and Africa US$ 75,00 Diners American ExpressAsia and Oceania US$ 83,00

Credit card number Expiring date /

Selected past issues are available for sale (e-mail us for more information: [email protected])

Delivery period: about 35 working days.

You can also subscribe to ARC DESIGN through our website www.arcdesign.com.br

Quadrifoglio Editora: Rua Lisboa, 493 – CEP 05413-000 – São Paulo – SP – Tel.: +55 (11) 3088-8011. Fax: +55 (11) 3898-2854.

TEL – +55 (11) 3088-8011FAX – +55 (11) 3898-2854SITE – www.arcdesign.com.bre-mail – [email protected]

Nome Data de nascimento

Empresa Ramo de atividade

Endereço Comercial Residencial

Bairro CEP Cidade Estado

DDD Fone Fax e-mail

CNPJ ou CPF I.E./RG

Data Assinatura

ASSINATURA ANUAL 6 números da revista ASSINATURA BIANUAL 12 números da revista1 PAGAMENTO DE R$ 75,00 1 PAGAMENTO DE R$ 150,002 PAGAMENTOS DE R$ 38,00 2 PAGAMENTOS DE R$ 76,00

FORMA DE PAGAMENTO: Depósito em conta corrente* Cheque Cartão de Crédito*Somente à vista. O comprovante de depósito deverá ser enviado com esta ficha preenchida para o fax (11) 3898-2854.

Depósitos: Banco Itaú (341) - Agência 0036 C/C 50948-7 ou Banco BBV (641) - Agência 0739 C/C 01.00000804

CARTÃO DE CRÉDITO: American Express Diners Mastercard VisaNº do cartão Validade /

Para adquirir números anteriores, consulte-nos por e-mail ([email protected]) ou por telefone (11 3088-8011)

Você também pode assinar ARC DESIGN pelo website www.arcdesign.com.br

Page 80: Revista ARC DESIGN Edição 31

Internet Site:

www.arc de sign.com.br

Uma Publicação Quadrifoglio Editora / A Quadrifoglio Editora PublicationARC DESIGN n° 31, Julho/Agosto 2003 / July/August 2003

Diretora Editora / Publisher – Maria Helena EstradaDiretor Comercial / Marketing Director – Cristiano S. BarataDiretora de Arte / Art Director – Fernanda Sarmento

Redação / Editorial Staff:Editora Geral / Editor – Maria Helena EstradaEditora de Design Gráfico / Graphic Design Editor – Fernanda SarmentoChefe de Redação / Editor in Chief – Winnie BastianEquipe Editorial / Editorial Staff – Daniele Rissi (Redatora)

Jô A. Santucci (Revisora)Tatiana Palezi (Produtora)

Traduções / Translations – Paula Vieira de Almeida

Arte / Art Department:Designer – Cibele CipolaEstagiária / Trainee – Helena Salgado

Participaram desta edição / Contributors in this issue:Jairo da RochaMaria Cristina Dresler

Departamento Administrativo / Administrative Department:Fabiana Ferreira da Costa

Departamento Comercial / Advertising Department:Ivanise CalilElinée Hisgail

Departamento de Circulação e Assinaturas / Subscriptions Department: Denise Toth Gasparotti

Conselho Consultivo / Advisory Council:Professor Jorge Cunha Lima, diretor da Fundação Padre Anchieta (FundaçãoPadre Anchieta’s director); arquiteto (architect) Julio Katinsky; Emanuel Araujo,diretor da Pinacoteca do Estado de São Paulo (Pinacoteca do Estado de SãoPaulo’s director); Maureen Bisilliat, curadora do Pavilhão da Criatividade doMemorial da América Latina (curator of Memorial da América Latina’s Pavilhãoda Criatividade); João Bezerra, designer, especialista em ergonomia (designer,expert on ergonomy); Rodrigo Rodriquez, especialista em cultura e designeuropeus, consultor de Arc Design para assuntos internacionais (expert onEuropean culture and design, Arc Design consultant for international subjects)

CTP: Takano Editora Gráfica Ltda.Impressão / Printing: Takano Editora Gráfica Ltda.Papel / Paper: Suzano Papel – Couchê Reflex Matt (miolo – 150 g)

Supremo Duo Design (capa – 250 g)

Os direitos das fotos e dos textos assinados pelos colaboradores da ARCDESIGN são de propriedade dos autores. As fotos de divulgação foram cedidaspelas empresas, instituições ou profissionais referidos nas matérias. A repro-dução de toda e qualquer parte da revista só é permitida com a autorizaçãoprévia dos editores, por escrito.

The rights to photographs and articles signed by ARC DESIGN contributors areproperty of the authors. Photographs for publicity were provided by the compa-nies, institutions or professionals referred to in the articles. Total or partialreproduction of any part of the magazine is only permitted with prior, writtenconsent by the publishers.

Cromos e demais materiais recebidos para publicação, sem solicitação préviade ARC DESIGN, não serão devolvidos.

Chromes and other materials received for publication, but unsolicited by ARCDESIGN, will not be returned.

Apoio / Support:

Apoio Institucional / Institutional Support:

Arc Design – endereço para correspondência / mailing address:Rua Lisboa, 493 – CEP 05413-000São Paulo – SPBrazil

Telefones / Telephone numbers:Tronco-chave / Switchboard: +55 (11) 3088-8011Fax: +55 (11) 3898-2854

e-mails:Administração / Administration:

[email protected]

Assinaturas / Subscriptions: [email protected]

Comercial / Marketing:[email protected]

Direção de Arte / Art Direction:[email protected]

Editora / Editor:[email protected]

Produção / Production:[email protected]

Redação / Editorial Staff:[email protected]

Page 81: Revista ARC DESIGN Edição 31

Eng

lish

Ver

sion

NANNI STRADAFASHION DESIGN – page 14

Irreverent, ignoring codes, projecting new languages and standing upin the 1970’s against the unquestionable and maximum pattern offashion (the typical tailored one of straight cuts in garments) NanniStrada, in less than ten years working as a professional, has reached,or better, outreached a limit that opens a passage from fashion to fash-ion design. What is the subtle difference between the former and thelatter one? Fashion design is not really concerned about fashion andits ephemeral gratuitousness. Besides, there is also the fact that fash-ion design adheres to concepts based on the design’s methodology ofprojecting. A great confusion around such not-so-subtle difference wasstarted by Coco Chanel when she claimed that “fashion is what is notin fashion anymore.”Nanni Strada’s work exposes the differences, shows the points of con-vergence and outlines the links between design and fashion. On itspreface, Almerico de Angelis writes: “If design is the project of theworld, fashion represents the seasons” and also adds, “fashion designis the capacity of shaping behaviors, which is exactly the same taskbelonging to design.” It is a pleasant book to read, as free-flowing asan adventure novel, in which its purpose is made clear, as well as thedesigner’s projecting thought.“I have always thought about which clothes to wear when traveling,for people who live in a dimension of great mobility, curiosity, precar-iousness and adventure, like me” – Strada talks about her work.“Clothes are objects capable of provoking new languages.”The 1972 “abito giù dal corpo” (a garment that falls through the body)was Nanni Strada’s first opportunity to have her researches on theoriental clothing and her theories on the geometry of clothingapplied on the industrial reality. She designed clothes for the Italiancompany Max Mara, such as geometrical pieces with no cuts, liningor reinforcement and, specially, with welded seam, like the onesused only on knitwear products.For the production of such new garment, the industry of sewingmachines was requested to create new mechanisms, which startedhappening frequently each time a new “invention” was conceivedby the designer.In 1972 the Ethnological Collection was created in London, whereNanni Strada used to live at that period. Its products consisted ofsweatshirts with considerably long sleeves and stretch stockings withno footing or a precise size, normally worn tucked up. RaimondaRiccini, curator of Nanni Strada’s recent exhibition held at the MilanTriennale, wrote, “It’s the concept of the body’s freedom, of the reduc-tion and decomposition of garments, which assume unusual shapesand sizes.” However, daring fashion editors were needed. Strada’sdesired target was the British magazine Nova. With the “conspiring”help of editor in chief Caroline Baker, the first fashion editorial cameup, with close-ups on body segments and focalization on the object –not on the behavior.Due to the diverse use of mini-skirts, stockings started acting as themain characters of fashion, dressing more than 1/3 of the body,acquiring stripes, squares and drawings. Such phenomenon also pro-pitiated innovation in the machines field to have them produced. Withthe existence of such reality, extending the same industrial processthrough the whole dress (made of tubular knitwear) was the suddeninspiration of a dream and the creation of a project that precededdecades of stocking-dress by Philippe Starck (see ARC DESIGN N.7).This new dress, also made of one single seamless piece, represent-ed the skin: the infinite garment.Nanni Strada’s research was summarized into the film The Cloak andthe Skin, which was created for a presentation in the internationalsection of the 1974 Milan Triennale, with Ettore Sottsass as its curator.

EDITORIAL

Architecture, theme of major importance in our culture,

receives a permanent space in ARC DESIGN. If nowadays

we have still been showing architectonic projects in a spo-

radic way, from this edition on its presence will be constant

(be it architecture itself or architecture of interior design).

We inaugurate this new section with the great master

Álvaro Siza, one of the most important contemporary

architects, author of the Iberê Camargo Museum’s project,

in Porto Alegre.

Besides Siza, we publish the best of architecture, in real

experimental and also metaphorical projects. Brazil is very

well represented by Haron Cohen. Experimentalism in the

international field is applied in projects of reduced dimen-

sions, XS, or Extra Small. The metaphor takes part in the

collection Tea & Coffee Towers – absolutely beautiful.

Is there a coincidence, an identity of purposes, between fash-

ion and design products? Grasp Nanni Strada’s clothes and

ideas and you will have the answer.

This year, Typo Berlin 2003, an important graphic design

conference, chose “humor” as a theme. Enjoy the quality of

the work and laugh… if you are able to.

In the Products chapter, there are Swiss watches and a

Brazilian furniture collection. The watches are famous

designer Hannes Wettstein’s creation; the pieces of furni-

ture prove that a former reality starts being inverted,

when Brazilian big industries already see the designer as

“its best friend”.

Enjoy your reading!Maria Helena Estrada

Maria Helena EstradaNowadays, Milan’s Polytechnic Institute has an Industrial DesignLaboratory for Fashion, which is run by Nanni Strada, who has a pas-sion for it. The lab has 48 students working on themes connected tothe design of garments as an industrial product.

“I think, visualize, design and experience clothing

not only as an object, but also as the primary

space inhabited by the body,” Nanni Strada states.

During the Milan Furniture Fair, an exhibition at

the Triennale revives Nanni Strada’s extremely

recent concepts on “the body skin”

Page 82: Revista ARC DESIGN Edição 31

ALESSI, TEA AND COFFEETOWERS – page 22

Alessi’s most recent daring experiment is a

collection that refers to a certain contamina-

tion between architecture and design. Tea and

Coffee Towers is a “metaproject” created by

Alessandro Mendini, art director of the Italian

company, whose intention is to search for new

paths for the development of domestic objects80

ARC DESIGN

Winnie BastianA history of table’s micro-architectures, of apartment’s micro-urban-istics. That is how Italian designer Alessandro Mendini defines thecollection Tea and Coffee Towers, Alessi’s latest novelty.Twenty-two notable emerging architects from several countries wereinvited by Mendini to create tea and coffee sets. All of them had some-thing in common – they had not expressed themselves very much inthe design’s dimension, until then.As long as they would not take distance from the collection’s objective,which was to explore new ways of incorporating aspects of architectureinto design, the professionals had total freedom for projecting.“The interaction between similar disciplines, in particular architecture(the big one) and design (the small one), was a very useful methodfor the oxygenation of its development. The idea was to work over theparadox among the limits, the vertiginous change in scale and thecrossing of functions that are distant from one another,” Mendini adds.The limits that are normally imposed when a design project isstarted were forgotten in such project. “On the contrary, the designerswere requested to present in a spontaneous way their language andoutlook on the world”, explains Alberto Alessi.Limits were also not imposed on the choice of materials or methods.The preference for the use of silver, which is the typical material fortea and coffee services, was the only indication of the company. However,once the 22 authors of the collection Tea and Coffee Towers were verydifferent from each other, it obviously became impossible to unify theobjects into one single material. The basic metal used for most pieces wassilver, apart from the sets by Greg Lynn (made of titanium), Juan NavarroBaldeweg (made of stainless steel) and the English group Future Systems(whose tray was made of anodized aluminium). Ceramics, heat resistantglass and wood were also used. As for the accessories, thermoplasticresin, porcelain and Chinese clay were applied. In such atypical collection, the formal and productive refinementsthat usually do not exist in the mass production make part of thebriefing. Only 99 exemplars of each set will be manufactured, apartfrom three author samples.Tea services that connect symbology and domestic rituals with thesense of fabrication and architectonical composition are the result. Itis also possible to note each author’s utopias reflected in each set.While French Dominique Perrault suggests a modernist and neoclassicset in silver and porcelain, American Greg Lynn conceives objects thatrefer to forms of the nature.Italian Massimiliano Fuksas and Doriana Mandrelli present a set ofsculptural forms, resembling a sheet of paper wrapped around itself.At the same time, the Australian studio Denton Corker Marshall (JohnDenton, Bill Corker and Barrie Marshall) raised an oblique tower,emerging from a platform – which is the tray – cut by yellow seg-ments in several directions – the handles of the parts. According toMendini, such work represents a rough and nervous language thatpredicts a non-orthodox intention of use. While French Jean Nouvel presents sleek cylinders in polished and brightmetal, golden on the inner side (as in his fanciful tower for the latestVenice Art Biennale), Dutch office MVRDV (Winy Maas, Jacob van Rijsand Nathalie de Vries) explores in its project the superposition of objects– such as coffeepot, sugar bowl and milk jug – which resulted in a plas-tic and fluid form. And those are just a few examples!The tea and coffee sets exhibited at the Milan Triennale during the lat-est Furniture Fair interacted with eight towers in 1/100 scale, whichwere idealized by eight of the 22 architects and also exhibited at thelatest Venice Biennale. The objective was to indicate the subtle con-nection that combines the language of architecture with that of design.

Always proceeding from researches about traditional clothing and cus-toms in several parts of the world, Nanni Strada, also in 1974, tookpart in a contest instituted by the Libyan government, to decide on themodern Islamic garment. Even though both the contest and its intentionhad been canceled, succeeding versions of the panel-garment cameup. It was a single piece that seemed to be gift-wrapped when folded.Likewise, the Orient China Collection created sophisticated garmentsin very simple fabrics for a Milanese store with the collection’s namefrom 1975 to 1979.In 1988 another precursory project was presented. One of the great-est revolutions in our dressing manners was the creation of theTorchon, which was the same Pleats Please that Issey Miyake pre-sented four years later! Such revolutionary fact could have turned intoa vast legal case if Nanni Strada wanted so.The Torchon is an autonomous object in relation to the body and wasdesigned to cohabit with the real and mental nomadism. “Having apassion for the subject, as always, and at that time living by the airliftthat connected Milan to Lisbon, I started to twist my linen skirts, tryingto turn them into traveling clothes. The linen texture with its dry ener-gy allowed me to free my gestures and wear my clothes just like themembers of nomad tribes, who carelessly wear waistbands to carrytheir children. That was the first time a cloth was handled when thegarment had already been produced.”By following the same pattern of the linen Torchon, Nanni Strada alsoproduced winter clothes made of silk, synthetic fabrics and wool. Adelicate elastometric yarn was inserted in them, which created a typeof crepe resembling knit and cloth.What exactly does Nanni Strada’s clothing represent? It’s an industrialdesign project full of technological innovations.The Russia Collection and the Portugal Collection were also a resultof her researches. They represented an experience practiced in thewhole extension of the productive and distributive chains. Theirsuccess was huge in Japan considering that the garments met theJapanese dressing manner.In 1988, the Torchon Collection was exhibited in front of 300 journalists!In 1990 Strada inaugurated her store in Tokyo, called Nanni Strada Shop.The 1996 Pli-Pla Collection presented object-clothes, which wereflexibly opened and closed like a fan.“My intention is to divest the garment from its original tailored cut andfrom its submission in relation to the body and to fashion.”In the latest years Nanni Strada has been devoting to teaching.Inhabiting the Garment; Habit and Rituality; The Habit of Health;Performative Habit; Formal & Flexible; Controlled Seduction andFashion and Art are the seven themes proposed by Nanni Strada thatare currently being developed by the students of the Milan’sPolytechnic Institute.

Page 83: Revista ARC DESIGN Edição 31

RIGIDITY IN FORM AND IN LINE – page 30By unifying exterior and interior, architect Haron Cohen’s

project values sensations and senses, always keeping the

focus on simplicity and on the lack of decorativeness

81ARC DESIGN

Saccaro invests in design to make its brand strong, presents

new lines and keeps tradition when manufacturing furniture

made of natural fiber

DESIGN AND THE BIG INDUSTRYpage 26

Daniele Rissi / Photos by Joel JordaniThe greatest furniture pole of Brazil is in the mountain-rangedregion of Rio Grande do Sul, concentrated in the towns BentoGonçalves and Caxias do Sul. They are big companies specializedin closets and kitchens, diversifying a bit in direction to othertypologies such as chairs.In such context, Saccaro is highlighted with a stressed differential. Devotingsince its foundation to residential furniture in the most varied typologies, thecompany has opted, since 1980, for design. A long path gone through,since the initial production of wicker baskets and cradles. A risky choice,at that time, that needed patience and perseverance to be established.The company called our attention for the amount and quality of thedesigners who sign the new collection.“Design is essential for the company that wishes to make of its branda reference in the decoration market. It is the only way to make its val-ues and concepts visible for a public with a lot of options,” JoãoSaccaro, the company’s director, claims.It is exactly this handcrafting origin that, nowadays, assures theextreme quality of the products presented by Saccaro. A collectionwith more than one hundred products.Another characteristic that caught our attention in this new furniture

collection was its regional“accent”, which was translatedinto a Brazilian language.In fact, not much is talkedabout Rio Grande do Sul andits peculiarities in other partsof Brazil, and not much is

known about its local design. Researches such as, for instance, theones held by designers Tina and Lui, for Saccaro, that exploit theItalian immigrants’ types of furniture, come to show us the potentialof such not very much exploited universe.Settled in an area of one hundred thousand square meters, the fac-tory manufactures an average of sixty thousand component parts ayear. To reach the final quality of its products, the company bringsits raw materials from several parts of the world, especially fromAsia, and counts on skillful craftsmen for the final touch. Just one ofits couches, made of plaited fiber, consumes twenty hours of work!It’s a production that is exported to the Argentinean, Bolivian, Mexicanand American markets, and sold in Brazil through branches located inthe main Brazilian cities, besides 27 franchises.“It is with this rhythm that Saccaro intends to go on,” João Saccaroconfesses enthusiastically, “investing in design, always with moreseriousness to value the brand’s concept. Everything made with theintention of assuring its long-life.”

Winnie BastianA completely hollow building, with no walls to block the vision and,especially, the integration with the exterior: that is how architect HaronCohen imagined the recently built residence in São Paulo. And that washis starting point.Cohen proposed well-defined spaces, but also flowing and free of anyphysical or visual interference (pillars or walls), which only becamepossible thanks to the definitely non-conventional structure that wasapplied in the residence. Four vigorous pillars – outside the building– and various tie bars are responsible for sustaining the groundplates of the top floor and of the roofing, completely dischargingthe floor plan. The interconnection between internal and externalspace (which occurs through both the floor-plan’s drawing and thechoice of the glass for the closure) is the project’s highlight, inwhich the only “confined” environments – if we can call them likethat – are the laundry room and the bedrooms, to keep thefunctionality and the privacy, respectively.On the ground floor, a well-defined circulation conducts the guest fromthe entrance gate and interconnects the four main areas: two livingrooms, the bar-room and the dining room. The whole big area isenclosed by fixed or moveable glass panels, except for the placesthat were chosen to expose the works of art, which are sustainedby masonry walls.On the top floor, a lengthy workbench covers the whole space andacts as a home-office. By the end of the workbench, there is a library,which is open but has a pilfered door, of which cut-drawings per-fectly fit into the workbench, allowing the total closure of the spaceand making it possible to alternatively use the environment asguests’ room. That is only one of the innumerous intelligent andprecise details of Cohen’s project.Further on the top floor, an alternative circulation, which is definedby a panel made of lactescent glass, interconnects the three rooms,certifying privacy to the residents. The social stairs also deserve aspecial attention: they were projected with the intention of transmit-ting the largeness sensation that is coherent with the house’s spirit,although with the use of a compact area. The “secrets” of suchprowess? The “loose” volume of the stairs, the subtle handrail(which was also designed by the architect and exists only on thesecond floor) and the floor-plan idealized by Cohen, which definedthe 1.40-meter width for the stairs’ entry and exit. Such width isreduced to one meter on the platform.Solutions like that one – subtle in the perception and strong in themeaning – are Haron’s Cohen trade mark; he’s an architect ableto consummate high complexity projects from extremely pure andsimple forms.

Mendini summarizes, “If I had to risk one definition under a singleform, I would call these authors ‘virtual architects’, for they have avirtuality that predicts, also in the domestic interior world, anthro-pological attitudes and rituals of calmness, responsibility and con-sciousness of living.”

Page 84: Revista ARC DESIGN Edição 31

82ARC DESIGN

Projects of very small dimensions,

capable to fit into one’s pocket.

Urban interventions that valorize

the experiment and announce new

constructive forms and new mate-

rials in architecture

Small is beautiful. That is what Phyllis Richardson’s research proves,which was published in the book “XS: Big Ideas, Small Buildings”,released by Thames & Hudson. A panoramic view about everything thathas already been produced in small scale architecture, from the urbaninterventions to the landscaping ones, in the last years. Small becamesynonymous not only to friendly architecture, but also to experiments ofnew ways of inhabiting and exploiting the materials’ details and use,besides an attentive study of its psychological and environmental impact.Initially, we see the refuges for meditation, that is, those sacred and profanespaces that appear to descend from the old temples, philosophical architec-tures to which the place’s choice becomes an active part of the project.Kelder Belvedere’s metallic surface smooth as a mirror, carried out bySoftroom, in England, reflects like a diamond the forest that surroundsKielder Water, the largest artificial lake of northern Europe.It is also a lake, but this time from Austria, that forms the landscapefor the GucklHupf Mobile Lookout’s meditation, by Hans Peter Woerndl,in Mondsee, Austria: a wooden cube, of which walls are sliding androtating panels, which can be totally opened, in such a way that whois inside is able to have his point of vision modified. However, who isoutside sees a sculpture in constant transformation. Small scale allows any extravagant possibility. A pure experiment thattakes the architectonical production closer to the sculpture’s territory.In Copenhagen, Denmark, several architects as for instance MarioBotta, Dominique Perrault, Richard Meier, Alvaro Siza, Michael Graves,Mikko Heikkinen, Markku Komonen, introduced in a park some vari-ations of the cottage’s theme, this humble and innocent constructionthat, when re-elaborated, was transformed into a miniature castle, arefuge and even a metaphorical transparent space placed on an oldtree. Pure experiment, but not only that.That type of projectual radicalism may interfere in a concrete way in thestreets, in any city, and a proof of it are the train stations and the bicyclesheds with Shuhi Endo’s projects, in Fukui, Japan: a long corridorconsisting of wavy mini galleries, constructed with metal plates firmlyfixed to the ground. The subway stops of Hannover, Germany, wereprojected by Despang Architekten with blocks built of modules withseveral materials, from wood to stone, including colorful metallic panels.Projecting small may be a way of treating the urban space intelligently. Shuhi Endo projected also the public lavatories of the Hyogo Parkmaking use of metallic wavy plate. The result is a sweet metallic

ARC DESIGN and CASE DA ABITARE, a famous Italian magazine, haveestablished an agreement of exchanging news and articles. Case daAbitare publishes in its next edition the article: “Why do they allowthemselves…” about the Campana brothers. ARC DESIGN starts suchexchange with a review on the book “XS: Big Ideas, Small Buildings,”with small interferences in the original text

In this first article about modern Portugal, where we roamed about byfollowing the itinerary of its new constructions, we introduce ÁlvaroSiza, a primordial figure in contemporary architecture who also intro-duces us to such new Country, which is familiar and strangely curiousto us Brazilians and maintains itself in balance between two worlds

wave that transforms the disturbing and anti-esthetic functionality ofsuch places into a pleasant appearance.There are also projects that lead the idea of minimum space to extremeconsequences. An example is the house that can be put in the pocket likea handkerchief (Basic House, by Martin Ruiz de Azúa), or wanders likean asteroid through the sky until it “lands” on a tree’s branches (like IconsTreetop Observation Structure by Gilles Ebersolt). There is also Balule, atransparent sphere that spins and stops on any surface; the portablealpine station Ski House, by Richard Horden, or even the Rotation PneuShelter, by Dominik Baummuiller, which is a type of gigantic and flexibleFrisbee that weighs only eighteen kilos and opens itself like a fungus.In fact, as the author himself writes, this book intends to be the cele-bration of small things in life, showing that reasoning small might alsobe a marvelous and constructive mental exercise.

“XS: Big Ideas, Small Buildings” can already be purchased in Brazil atLivraria Cultura, in the english edition of Thames and Hudson and inthe Spanish version of Gustavo Gili.

ÁLVARO SIZA AND MODERN PORTUGALpage 42

Álvaro Siza Vieira was born in 1933 in the small town

Matosinhos (located next to the city of Oporto), in Portugal. He

started drawing when he was a very young child and has drawn

a lot ever since. “Some play golf, I draw. It sets my spirit free,”

he once told architect Eduardo Khol de Carvalho in an interview.

From 1949 through 1955, he studied architecture at the Higher

School of Fine Arts of Oporto (ESBAP), considering that his first

project was built in 1954. During the course, he got closer to

Professor Fernando Távora, an important Portuguese architect,

whom he assisted (1955-1958) and worked together with on the

accomplishment of combined projects. He taught at ESBAP from

1966 to 1969 and returned to teach in 1976. He was a visiting

professor at the Polytechnic School of Lausanne, at the

University of Pennsylvania, at the School of Los Andes, in

Bogotá, at the Graduate School of Design, at the University of

Harvard (as a “Kenzo Tange Visiting Professor”) and at the

University Institute of Architecture of Venice. Nowadays, he con-

tinues to teach at the Architecture School of Oporto – which is

the city where he lives. Siza is worldwide recognized as one of

the masters of contemporary architecture and has works

accomplished in several countries besides Portugal, such as

Spain, Germany, Italy, Holland and Japan

EXTRA SMALLNEW CONSTRUCTIVE FORMS – page 38

Maria Helena Estrada and Winnie Bastian

Page 85: Revista ARC DESIGN Edição 31

83ARC DESIGN

ARCHITECTURE SCHOOL OF OPORTO

The new seat of the Architecture School ofOporto, one of Siza’s most known projects, islocated on the extinct Quinta da Póvoa’s grounds,aside the Panoramica Road over the Douro River.The main buildings, constructed between1987 and 1993, are divided into 2 distinctwings, which converge westwards, determin-ing the main entrance of the complex in the “vertex” of such imaginarytriangle. In this project, it is possible to notice the oblique partition thatwas used by the architect for the buildings’ implantation, which was,in this case, determined by the area’s topography.In the north wing (office, direction room, amphitheatre and library), thecontinuous volumes shape a barrier, protecting the school from thenoise that comes from the area’s bordering road and from a not veryinteresting view. However, on the southern boarder (classrooms, draw-ing-rooms, and teachers’ study) Siza defined four cubic volumes, inter-connected by a continuous gallery, with enough spacing between eachone of them to keep the beautiful view that faces the Douro River andis visible from the school’s internal courtyard. Besides the new build-ings that cover the central essential part of the school, what also makepart of the architectonical complex are the outbuildings of the Quinta’sold farm house (where the Students’ Association acts) and the CarlosRamos Pavilion (with project rooms). The latter one, built between1986 and 1996, is integrated to the old house’s garden and had itsimplantation made so as to respect the pre-existent trees.The insertion of the complex respects the surroundings’ edifying andtopography, as Brigitte Fleck describes in her book about the architect,“Siza – who does not like constructing buildings that command thescenery, but prefers to make them an integrant part of a composition– repeats the width of the old farm’s buildings and lines up the newbuildings’ height in conformity with the topography.”

PORTUGAL’S PAVILION

The Portugal’s Pavilion at the World Exhibition (Expo’98) – held onthe bank of the Tagus River, in Lisbon – is formed by two oppositeelements that maintain one another in equilibrium: the empty/sym-bolic one and the full/functional one. The former consists of anextensive square (50 x 60 meters) formed by two vigorous porticosinterconnected by a roofing of a subtle thickness, a type of “tent” madeof concrete with ceiling-height varying from 10 to 13 meters. The lat-ter corresponds to a two-floor building with an underground-floor andrelatively few openings, which is organized around a courtyard of22.5 x 20 meters. On the east façade, which faces the Tagus River, aroofing leaned on slender pillars constitute a huge side-porch.In the projecting period, no use in specific had been defined for thePavilion, which demanded a flexible and versatile space that wouldstill keep the symbolic performance requested by the building.In the period of occupation by Expo’98, the building was longitudi-nally divided in two areas: Occident (expository area, mostly withdouble floor) and Orient (facing the river, covering the VIP areas onthe first floor and Restaurant on the second floor). On the under-ground, there are the service areas (with vertical independent com-munications and main access through the ramp).Besides the well-resolved conciliation between symbolic charge andfunctionality, the reinterpretation of traditional elements fromPortuguese architecture attracts attention – as, for instance, the porti-cos’ floored tiles and the building’s structuring around the inner court-yard – in a certainly contemporary building. “Master” Siza’s mysteries.

SERRALVES MUSEUM OF CONTEMPORARY ARTThe Serralves Museum of Contemporary Art constitutes the biggestcultural center of northern Portugal. Inaugurated in 1999, the muse-um is located at Parque de Serralves, which is considered a nationalmonument since 1996. The integration with such majestic surroundingswas one of the influencing aspects of the project.The museum is situated on the higher part of the park surroundedby unbelievable gardens, and follows the ground’s difference in level(of approximately 9 meters), inserting itself in the scenery.Two other aspects determined the museum’s location: the proximityin respect to an important avenue in the city (making the access easyfor the visitors) and the inexistence of trees (avoiding possible falls).The project supposed highly flexible spaces – a necessity when itcomes to contemporary art in view of the diversity of typologies andsizes presented by the artistic creation. As a result, the building holdsaround 4,500 square meters in exhibition rooms with different char-acteristics of scale and proportion, which combine natural and artifi-cial lighting, allowing expositions of the most diverse areas to be held.Natural light is used by Siza to define the nature of the spaces; cer-tain exposition rooms have openings in strategic spots – dispersingthe walls with various geometries, which are characteristics of thearchitect’s artistic work. In that way, the openings catch a specificframing of the landscape, increasing it to the status of “piece of work”.

IBERÊ CAMARGO MUSEUM

Soon Álvaro Siza’s architecture will be incorporated into the Brazilian scenerywith the construction of his first work in Brazil: the Iberê Camargo Museum,in the city of Porto Alegre. The building’s location could not be more repre-sentative: its ground is situated at Padre Cacique Avenue, on the banks of theGuaíba River (one of the symbols of Porto Alegre), and consents a privilegedview of the city’s center – which was exploited by the architect through strate-gic and discrete openings.Conceived to shelter and exhibit the work of the plastic artist from Rio Grande doSul (where the locals are called “gaúchos”), the museum will also act as a cul-tural center, giving place to temporary exhibitions, courses, shows and seminars.Such project awarded Siza the Golden Lion of the eighth Venice Biennale of archi-tecture (2002), one of the most important international prizes of architecture.The building will have stories interconnected by a system of ramps, totalizing8,250 square meters of constructed area. On the ground floor, a large spaceof 1,300 square meters will exhibit the permanent show of drawings,engravings and paintings of Iberê Camargo, while the three higher stories willbe occupied by nine exhibition rooms (with varied dimensions allowing flex-ibility of the space) meant for the temporary exhibitions.The underground floor combines several supporting functions: an auditoriumfor 125 people, rooms for courses and workshops and a center of docu-mentation and research about Iberê’s work, besides two studios – one forexhibiting the working equipment of the “gaucho” artist and the other for var-ied activities. Under the avenue, Siza projected a parking lot for one hundredvehicles; an underground footbridge will make the visitors’ access easy. Theterrain’s relief, cut on the background by a big slope, led the architect to applyin such work a material recently introduced in Brazil: white concrete, chosenby Siza “so that the museum is highlighted more clearly from the slope’sgreen background.” According to engineer Dilmar Casella, who works for thecompany Cauê – which will supply white concrete for the construction – theadvantages of white concrete in relation to conventional concrete are not limitedonly to esthetics, although it is the product’s greatest appeal. White concrete appar-ently eliminates the need for painting, and the simple washing is enough to renewits appearance, therefore the maintenance facility and the smaller absorption of heatare the two great advantages of such material, which has been used in other coun-tries for decades and was introduced in the Brazilian market only three years ago.

Page 86: Revista ARC DESIGN Edição 31

84ARC DESIGN

WE INTERVIEWED ÁLVARO SIZA IN HIS OFFICE IN OPORTO, IN ABUILDING THAT FACES THE DOURO RIVER.

ARC DESIGN: The first impression on your architecture, which caughtour attention, was the huge respect for the area that surrounds the con-struction, the great attention devoted to the environment and to people.ÁLVARO SIZA: Well understood, a work is not beautiful isolated; thereis the sociability. But there are almost no isolated constructions in thecity. And, therefore, one of the project’s sources of decision comes fromwhat involves such project, which determines certain options for somethings to dialogue with others. Otherwise in the city, many times, acacophony starts happening in the air, and everything screams,nobody understands one another.A.D.: It seemed to us that also a peculiar feature of your work was theuse of perspective, of oblique plans, of volumes that, although decon-structed in a way, did not leave the proportions’ harmony; it is not anaggressive, chaotic, deconstruction, as in Gehry or Hadid.A.S.: Exactly. And of course the constructions are very different fromone another, even because the context is always very different. Thepossible performance in the city is also very different. Here a publicbuilding is constructed with impact through out the city, and such build-ing can and must stand out in relation to the other buildings; it is alandmark in the city. Now, when a house, a commercial building, isconstructed, there is no comparison with a cathedral, a stadium or thetown hall’s building. There has to exist a sense of proportions, and notonly in what is designed: there has to exist proportion in the meaningthat a house has a value in the city and, therefore, it has a represen-tativeness that requires an expression which is different from the onerequested by the town hall’s building, or a church, an institutionalbuilding, a university etc. Proportions have to exist; we ought not tomake comparisons.A.D.: In the beginning of your carrier your architecture was talked ofas being brutalist. What are your thoughts on it?A.S.: Around 1950 that architectonic tendency named brutalism cameup, of which specific qualities were pointed out by the use of materialsat sight, a little expressionist. Since my first works I have worked withapparent concrete.A.D.: Nowadays, you are the greatest representative of the famousSchool of Oporto. Its huge success and big international recognition isdue to what specifically?A.S.: I am not sure if the School of Oporto has an extraordinary suc-cess. Well, I would say that architects who have attended it, naturally,received a lot from the institution and its structure, organization etc.However, sometimes, it also happens that some old architects are high-lighted, like Joaquim Távora, who is well known in Brazil, and newones, such as Souto de Moura, architect Soutinho, a series of archi-tects who studied at the School of Oporto and are recognized for thegood proofs they have given. But it does not exist, in the meaning of astile or an expression, a School of Oporto. There is good and bad archi-tecture, as in everywhere. When we talk about the School of Oporto,there is no doubt about the fact that it has produced and educated aconsiderable number of architects who have given good proofs, butthat is due to not only the education given, but also to the people’sopening and to the enthusiasm that results from the decline of a verylong period of despotism. That was a great influence. As a result, therewere new possibilities of work, which were reduced because not muchwas done. Public buildings like the ones that used to be constructed didnot give primordial importance to quality. The individuals who projectedthem were entrusted by the political system. Only afterwards there wasan opening of opportunities for new people… In almost every country-

side-city there was not one single architect; architects were always fromOporto or Lisbon and, in general, it was in Lisbon that public construc-tions used to take place (one or two also in Oporto) and there were veryfew architects. It was not - and I suppose it still isn’t – obligatory for theconstructions to be carried out by architects (although there have beendiscussions around the subject). And quality also depends, somehow, onquantity; although quantity may also produce sad things. But undoubt-edly, many job opportunities have been opened outside Portugal and adisclosure on what used to be constructed has become constant. That isthe perception of comtemporaneity. It was already not necessary to go toParis or London to receive certain pieces of information.A.D.: How about the other side of the world…?A.S.: The other side of the world has been standing pretty well… InBrazil there was an outbreak of architecture that was very influent inPortugal and, a little, all around Europe… It was exactly when I wasgraduating, in the 1950’s.A.D.: How do you see that Brazilian architecture from the 1950’s, andhow do you see architecture nowadays?A.S.: Nowadays there are also great architects in Brazil.A.D.: And who are they?A.S.: Well, since you are from São Paulo, I will mention as an exampleMendes da Rocha, an extremely great architect who, by the way, hasbeen here several times.A.D.: What first attracts attention, especially of Brazilians (who are usedto listening to stories about Portugal, to having Portugal’s image alwayspresent in the colonial period) is the big change noticed in the country.Nowadays we see a very big transformation in the cities, especiallywhen it comes to architecture. Everything seems to have happened veryquickly. In fact, there were two revolutions: the political and the eco-nomical one, with the introduction of the European Community, of its cur-rency. How do you experience such changes?A.S.: The big change is one more big political change. And, consequent-ly, a big social change. Besides that, there is also a great opening relat-ing to the frontiers, which was increased when the military dictator alsodisappeared in Spain. Many more cultural and also economical relationsstarted happening. The European Community, to which Portugal joined,created a huge modification: new railroads were constructed, and theybrought the countryside closer, resulting into a great development andthe creation of many cities. There was also the leveling of the equip-ments’ construction, which were mostly missing in the countryside:libraries, cultural centers etc. Based on communitarian supports, with theEuropean Community’s supervision, there was also a big alteration in theuniversities, which was, in certain aspects, very positive and in otheraspects very negative.A.D.: Which are the negative aspects?A.S.: The changes were, many times, negative on the point of view ofthe quality of the urbanization and of the architecture used. In pre-cious cities on the countryside, where such developing outbreak wasspread, there were negative aspects. Although there is a lot beingtalked about it and there are many programs of patrimony’s preser-vation; there is also degradation, not much of the patrimonies, thebuildings, but of the cities’ environment. And they are being spreadthrough the suburbs, because in relation to the historical center thereare, in a general way, precautions with the preservation and, some-times, there is also an exaggeration, nothing can be touched, nothingnew can appear. Now, the positive aspects were the qualities of life,there was more communication, less isolation. Currently, Portugalaccepts immigrants instead of sending them; and not only that, bet-ter working conditions, therefore more consuming, better quality onthe economic point of view.

Page 87: Revista ARC DESIGN Edição 31

85ARC DESIGN

A.D.: You won the contest sponsored by Fundação Iberê Camargo forthe museum’s construction. Is the project in process?A.S.: The Iberê Camargo Museum’s construction has been going pret-ty well. It is a good taskwork, there is a big support, very stimulat-ing due to the relict in relation to the works, anyway. That gave mecomfort, confidence. We have as a technical interlocutor, closelyconnected, engineer Canal. I myself was there some two or threetimes, but for the work’s carrying-on engineer Jorge Silva has beentaking part, for he’s responsible for the structural part. Anyway,nowadays we keep in touch through very practical means – e-mails, fax, photographs.A.D.: Could we have a freehand sketching of the Iberê Camargo Museum?A.S.: Oh, I could give it… It is difficult to make it by memory but, ingeneral… there is a slope…and a very big height’s depression by theroad, and there is a sinking depression. Therefore, that was the placewhere I had to place the building. There was the big problem of load-ing and unloading, because the terrain is not very wide and had to cre-ate an access for a truck, for transporting equipment and for theentrance and the exit. There was also the problem of parking place,which will be constructed with an access through the ramps with adirect connection to the museum. The museum’s shape is cut athwartthe hillside’s green and it is practically the counterpoint towards thelandscape’s curve. Then there is a series of low buildings, everythingis constructed around them. Some volumes are brought to the samelevel, where there are the program’s areas, such as studios, a coffeeshop and so on. For the museum’s access through the parking lot,there is an elevator, a ramp and stairs. In the galleries, there areopenings for light and the exhibition rooms are located all around abig area. There is a ramp, half on the outside and half on the insideand that is always the same way that people walk through… Oncein a while, there are some “eyes” to see the river. Everything con-structed with white concrete.A.D.: And what is happening with the Portugal’s Pavilion?A.S.: The Pavilion is abandoned and being brought to ruin.A.D.: Why is that?A.S.: After the celebrations of Expo’98, the construction was supposedto become the Government’s Palace, but they gave up building it and itis abandoned now. The most serious aspect is that I received a letterrequesting the contract to be relapsed. What I foresee is that it is aboutsending me away so that they can do whatever they want with it. AndI will react. There is something called copyright.A.D.: Besides architecture, your activity also involves design, but inminor scale. Would you say you have a scarce design production?A.S.: Design? Yes. I design in my spare times. I design furniture andobjects for my projects. There are pieces designed by myself at theItalian companies Reggiani and Fontana Arte, and at the Spanish com-pany 114; I’ve also created a watch.A.D.: Which company was the watch created for?A.S.: For Swatch. An Expo’98 celebrative watch, of which editionis sold out because it was only sold here, in the year thatOporto was the capital of culture. I design when I havenothing to do. The activity of architecture is verydemanding; it takes a lot of time.

HOW DO CLOCKS STRIKE HOURS?page 52

There was a time that one

single clock should serve an

entire city. Extremely expen -

sive, it used to be located

on the highest tower of the

city. Nowadays, it is the

opposite: many clocks for one single person… What for?

Why? Clock has surpassed the limits of the simple practical

object. Now it defines its user

Maria Helena EstradaA single visible, constant, presence in our bodies, the wristwatchserves god and devil, technology and fashion, function and form.Something has changed – a lot – through out its history: if formerly itused to pass from one generation to another, nowadays it is quitedisposable – or a value kept on the bottom of a drawer or a safe.Currently, one billion watches are sold per year!The Swiss industry, a traditional leader in the watchmakers market, hasto turn on the “stand by mode” for such avalanche that, with sure, doesnot give primordial importance to quality. The most recent initiative is anitinerant exhibition of the Swiss federation of watchmakers, “Think Time,Think Swiss Excellence”, which will be held in Saint Petersburg in July.A center of cultural interest – which designer has not ventured in that fieldyet? Even Max Bill, a famous Swiss artist, designed his series, in 1962. Butwatch is also one of those objects which are capable to illustrate the sever-al projectual methodologies of approaching design. And it has also becomea vast experimental field for new materials and new metallic alloys.Hannes Wettstein, a famous furniture designer, sees the watch as amicro-architecture. “You achieve a good project thanks to the concept’squality, way more than to in an experimental way,” Wettstein states.With Pierre Nobs, from the Swiss company of watches Ventura, heclaims to exercise “collaboration”.Industry and designer work in unison, trying to establish new language pat-terns for watches – one of the most polluted universes of the world of design.And what is Ventura? It is a brand with no past, without a commitmentwith historical standards, nor intentions to assume the volatility of fashion,thus free to make up new parameters of quality and technology as, forinstance, the use of titanium, and other well-founded demands.Expert at the use of materials, Wettstein knows how to combine thesilver display with the steel hands and the titanium box. On the otherhand, according to the two designers, preciseness is a state of mindand a pre-requirement of perfection.What does Nobs wish? To make the object watch and the machinewatch reacquire their seriousness, which was lost among the servilitytowards fashion and among so many sale gadgets.That is how the lines V-matic and V-tronic were conceived, with theutilization of an advanced 3-D software, considering that V-matic wasdisplayed in versions such as: Master, sportive, EGO, sub and quartzo.All of them have boxes and wristbands made of hardened titanium,mechanisms certified by COSC (Controle Officiel Suisse desChronomètres) and are water resistant.Talking about technology, we must not forget to mention the Sparcmodel, also designed by Hannes Wettstein and manufactured in massivesteel, the first digital watch of the world, which received the Good

Page 88: Revista ARC DESIGN Edição 31

Maria Cristina DreslerThe theme, of its own accord, seemed to be nonsenseor a joke. In a scene of recessive economic conjunc-

ture, where the level of unemployment might reach fivemillion by September, there are not many reasons for laughter. Butthe ones who made use of it tried to make the best of the situation.

TYPO BERLIN 2003The 8th International Graphic DesignConference – page 62

Humor. The theme chosen for Typo

Berlin 2003, one of the most repre-

sentative manifestations of the area, could not be more con-

tradictory considering the European crisis, more specifically

in Germany

PUBLI EDITORIAL: FORMA – page 60

Serious or irreverent? The perioddoes not matter; they can be from1920, 1950 or even 2003: theyare contemporary.The Bauhaus concepts caused aradical change in the bourgeoisstandards of Germany in the 1920’sin search of rational forms. The tubular collection of Mies van derRohe – one of the classics available at Brazilian store Forma – is stillup-to-date and has become a symbol of formalism and elegance. Thatproves that the objects’ function changes along the years, but the pro-ject’s quality remains.American architect Florence Knoll created in the 1950’s the basicoffices’ layout that is still used nowadays in the executive rooms of bigcompanies: the work desk, the chairs’ disposition and the side closets.In the beginning of the 1960’s the Italian company Kartell achieved theprowess of taking away plastic from the kitchen and bringing it to theliving room requesting talented prestigious designers like VicoMagistretti and Joe Colombo. The constant improvement of the appliedplastic’s quality and leading design proposals were responsible forKartell’s current image, which is synonymous to irreverence andexperimentalism. The partnership with French designer Philippe Starckhas resulted into witty, resistant and beautiful furniture. An example isthe recent project of the Louis Ghost chairs, which are surprising forre-interpreting the chair of Louis XVI period in polycarbonate.

The visual identity of this year was, in a certain way, contrary toreality. The “humor pill”, a usual metaphor in the German culture, isstudious to express something like an antidote against the daily evils.As already proved, humor has a positive effect on the psyche and onthe human health, provoking a great capacity of overcoming. And,although it may not lengthen the period of life, laughter has anunquestionable power of making us look younger and more vital.Within a careful concept of visual identity, the conference is rep-resented by a doctor’s office, including everything the patient hasthe right of having: the program is equivalent to the medical pre-scription etc. If on the one hand the sequence of analogies isinteresting and reveals fantasy (it’s worth checking www.typo-berlin.de), on the other hand the aseptic image might seem oddin such context.The Typo’s insight focalized its theme under the most varied anglesand it was up to the listeners to opine on what should be consideredfunnier: the lecturer himself, his work, the lecture’s simulation or, inspecific cases, even the most complete lack of familiarity with thetheme itself, humor. The truth is that it is not easy to be a good come-dian: there was a little bit of everything and, among the ups anddowns, it is worth commenting the main aspects.One of the initial lectures was entitled to Pippo Lionni, undoubtedlyone of the most interesting and versatile personalities of that uni-verse. Lionni comes from other areas: he has studied mathematicsand philosophy at the Portland State University and at the New YorkUniversity, and also has a passion in music (the saxophone).Nowadays he lives and works in Paris. His philosophy of life is basedon images and his universe is represented through pictograms. Withsuch minimalist language, he endeavors to portray life and quotidian.His witty outlook on society and on the human behavior has beenpublished in a series of books entitled “Facts about Life”.The first of them, from 1999, follows a course around the relation-ship between man and woman. In his third book, presented thisyear at Typo Berlin, Lionni refers to the existential problems and theanxieties of a middle-aged man in the modern society. His “FallingMan” is a character that intensely experiences the afflictions of ourworld. Despite the reduced language, proper of the pictograms, eachpage of the book has a large narrative density and it is interestingto observe how the anonymous figures of the traffic signs can gainlife and transmit emotions.Armin Reins, editor-adman with a carrier in some of the biggestinternational agencies, has made some considerations concerninghow humor is able to promote or ruin a certain brand. With exam-ples of advertising films that avail themselves of innocent humor,passing through the ones of doubtful enjoyment, until brilliant exam-ples of publicity, Reins has corroborated his thesis.“Humor is based on clichés. The good advertising text is the one thatretracts a situation in which the consumer sees himself, creatingidentification,” he claims. Studies sustain that in 85% of the advertising films exhibited on theGerman television the spectator does not associate the commercialwith the brand – which is the same as saying that around 1.8 bil-lion euros spent in advertising budgets is thrown away. Of the 15%remaining, 2/3 of the advertisements have humor as a trump card.A commercial film that provokes laughter is more easily memorizedand does not have to be repeated with as much frequency as theothers. A credit for humor.At first, many were wondering what Nils Holger Moormann, furni-ture designer and author of the concept-sentence “Think simple, livesimple”, was doing in a conference about graphic design. Humor as

Design Award 2001, in Chicago, USA. The hand’s movements aretransformed into rotation in the watch and, through a mini-generator,such movement is transformed into energy. As if it was not enough,the energy can be stored, which gives the watch a great freedom ofrunning when it is out of use.Besides the technological sophistication, the quality’s ambition of thosewatches reaches its utmost limits! Just like the Ferrari red is a proof ofthe brand’s reputation and visibility, now what emerges is the Venturablack – as a complete demand of perfection.

[The Ventura watches are sold at H. Stern]

ARC DESIGN

86

Page 89: Revista ARC DESIGN Edição 31

87ARC DESIGN

a philosophy characterizes the work style of Moormann, markedalso by irreverence and a fine sensibility. Moormann has the ten-dency to break the rules and search for the unusual in his productsas a strong point.After showing an outlook on his work universe and on his prod-ucts, Moormann talked about a theme that for a long time hadcaused him headaches and could have brought him to ruin: ajudicial dissension against the Swedish furniture chain IKEA,which plagiarized one of his projects, starting to commercialize itin a cheaper version.After winning the cause, Moormann celebrated the victory byediting a short book in caricature style narrating the story throughmetaphors: the giant IKEA symbolized by an elk, a typical Swedishanimal, and the company Moormann by a Tyrolese shepherd. Thepublication was forbidden. A second version was released, but thisone obeying the imposed exclusions, included with a sealing waxover the elk’s eyes, so that it would not be recognized!Steffen Sauerteig, Svend Smital, Kai Vermehr and Peter Stemmlerconstitute the group eBoy. As Erik Spiekermann announced beforethe group’s coming up to the stage, they only do what they like; theydo not worry about acquiring new clients and yet they get to haveclients such as Nike, Adidas and MTV. Everything started with thewebsite www.eboy.com, created in 1993. The four of them work incities that are distant from one another, like Potsdam, Wedding andNew York, and remain in contact through the Internet and live cams.The continuous contact and a good division of work make every-thing work: “one of us is often involved with researches, whichmeans he tests new programs and new techniques while the otherswork together with the clients.” From the United States to Tokyo theyhave already achieved loyal admirers. Their cities and colorfulstages grow in every direction; more and more stones – that is, pixels– complete those urban worlds. The works are similar to the illustrations where a needle in ahaystack is looked for. However, the piece of work has a method:they compile everything they create. They got to set up a database– constantly enlarged –, a kind of matchbox, as they call it. Everytime they need a specific figure they go there to get it and that ishow they set up new stage settings. “We have already got to achievea big dream, which was to appear on a Kellogg’s box.” Eboy-2corrects, “It was Nestlé.”Design from the south of Europe. The Pyrenees Mountains form thenatural boundaries that separate Latin Europe from the rest of thecontinent, but… where do the cultural boundaries are situated? Awhile after announcing the group of typographic designers fromBarcelona Type-o-Tones, Erik Spiekermann made the followingcomment: “The design from the south of Europe has, to the eyes ofthe Nordic people, a different touch, something that calls attention…something funny, more precisely in the meaning of strange-funny,which is, by the way, very common to the Latin countries.”Humor is part of the group work, which has specialized in funnyfonts, with an illustrative character, from calligraphic fonts to dingbats.“The lack of severe criteria is also an issue that is present in our workand we believe that it is almost a necessity for a font to look authentic.”Naturalness and spontaneity are, undoubtedly, its differential.The famous visual and textual false steps, which achieve a result inthe non-intentional humor, were the theme proposed by JörgWillich. The proposal was illustrated, among other things, withexamples from the known instructions cards of safety on board thatevery passenger is used to find in the airplanes. It is not known howmany people read such leaflet; the comparison between the texts

and the message transmitted by the respective illustrations wouldalready be enough to assure good laughter during the flight. At leastthat was what happened with the audience. An interesting combi-nation of safety-on-board cards was divided into themes such as:swimming in groups (where the castaways float in a circle of hold-ing hands wearing their lifesaver vests while the flight attendant isstanding by the airplane’s door – or its wreckage – and calmlywaves to them), hairdressing etc.Willich studied Design at Krefeld, in Germany, and at the RoyalCollege of Art, in London. After graduating, he worked for DesignBridge (London) and, afterwards, for Peter Schmidt Studios(Hamburg). In 1997, he helped set the group Landor, which he cur-rently manages.One of the prominences of the meeting was Italian typographicdesigner Alessio Leonardi. In his presentation, he spoke ironicallyabout the typographer’s figure: his expectations, his day by day,and his “neurosis”. Science, family and religion were themetaphors – method, passion and fanaticism – in which he sup-ported his theory about such peculiar species with out-of-the-nor-mal patterns, showing, meanwhile, his own work. The typographer,according to Leonardi, holds chromosomes that are different fromthe other human beings, more precisely 26 pairs – just like theletters of the alphabet –, and in form of letters! In the chapter thatis dedicated to religion, Leonardi describes – following the molds ofthe “Divine Comedy” by Dante – the “Typographic Comedy”, inwhich the typographer passes through heaven, hell and purgatory,describing the roughness and the fate of the profession.On the last day, Stefan Sagmeister, an Austrian radicated in NewYork and a constant presence among the lecturers at Typo Berlin(according to Spiekermann, the one that does not need to beannounced), came up to the stage with a cream pie on his hand. Hedivided his lecture in four parts, which he denominated: “smoothlyfunny”, “funny”, “very funny” and “extremely funny”.Within the first category he talked about the worst works of his car-rier, highlighting a cover of the album “Nine Lives”, from the rockband Aerosmith. Another prominence was entitled to a leaflet byCathay Pacific Airlines and, another one, by the Association ofLesbians and Gays. For the “extremely funny” category, he dug hisface into the cream pie!While the rest of the pie was drying up on his face, he talked abouthis current projects, devoting special attention to the “True MajorityProject”, which intends to motivate more Americans to participate ofthe decisive projects instead of letting a political elite abuse on itspower. His final message – a sequence of photographs in a mixtureof installation and paste-up, where typography completes itself tothe bottom – does not leave doubts concerning the interpretation,specially considering the direction in which the flying objects aremoved: from East to the West.Too much information in such short time, and not enough time formonotony. Next Typo Berlin already has an appointed date: from 13 to15 May 2004, returning to the starting-theme – Writing/Typography.

Typo Berlin, sponsored and organized by FontShop, started as a confer-ence about Typography and still keeps a very strong emphasis in thisarea. Due to the success attained, the set of themes was increased asaccording to the present tendencies. In 2002, the theme was “Information– Structure and Processes” and, one year before that, it was “Branding”.In 2004, the starting theme will be recaptured, under the title ‘Writing’.

Page 90: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 91: Revista ARC DESIGN Edição 31
Page 92: Revista ARC DESIGN Edição 31

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

0

5

25

75

95

100

an transparŒncias julho_03.psC:\Meus documentos\##Documentos\Trabalhos em andamento\Vidrotil anœncio julho_03\an transparŒncias julho_03.cdrquarta-feira, 2 de julho de 2003 11:07:42

Color profile: DisabledComposite 150 lpi at 45 degrees