Upload
anon350
View
82
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Geopolitica ED modulo 5
Citation preview
02/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 1/7
Geopolticacontempornea
DuranteaGuerraFria,ageopolticadesempenhouumpapelcentralnosomentenombitoacadmico,mastambmnaesferapolticomilitar.AformulaodapolticadecontenoedaOtan(OrganizaodoTratadodoAtlnticoNorte)aofinaldadcadade1940eseudesenvolvimentonasltimasdcadasaoladododesenvolvimentodenovastecnologiasedacorridaarmamentistanasdcadasde1970e1980foramreflexosdaestratgiaadotadapelaspotnciaspormeiodoestudodageopolticaclssicaedodesenvolvimentodeumaanlisecomplexa.
TaisargumentoseconcepesforamfundamentadosporestudiososcomoHalfordMackinder,NicholasSpykman,ColinCinzaeZbigniewBrzezinski,noentanto,aocontrriodopensamentonorteamericano,Kjellneosgeopolticosalemesressaltaramnosomenteasrelaesentreodesenvolvimentotecnolgicoeseuimpactonageografia,mastambmaconexocomasquestestnicasepolticasqueimpactavamnoambienteglobal.Acinciapolticaamericanasemdvidasherdouconceitosimportantesdatradioalem,particularmentedeHansMorgenthau,assimcomodeMaxWebereCarlSchmitt,masosnorteamericanospossuamtambmumaestratgiapolticaindividualeconstrudaembasesslidas(VESENTINI,2007).
Ouniversalismoamericanoseopunhaemtermosaoculturalismoalemooucontextualismovistodaperspectivadequeocontextoouapocainfluenciadiretamentenaconstruodopensamentoesemostravamaisvoltadoparaareaestratgica.Contudo,atualmentenosepodedesvincularaanlisegeopolticadainterfacetnicaecultural,jqueaanlisegeopolticatemumprofundoimpactonasdecisesdasnaes.Apesardisso,SamuelHuntingtondebateochoquedascivilizaeseafirmaqueapolticasetornoumuitomaisprximasideiasdeKjelln.AlinhadedivisogeogrficaqueHuntingtoncriouentreascivilizaesdolesteedooestepraticamenteidnticaaqueKjelln,80anosantes,haviaressaltadoseragrandelinhaculturalentreaRssiaeaEuropa(VESENTINI,2007).
Entretanto,foiageopolticasuecoalemcosmopolitaqueprovouserprecisanadescriodofuturodaEuropacontempornea,principalmentenosanosdereestruturaoeredefiniodoparadigmadasrelaesinternacionais.NoperodopsSegundaGuerraMundial,omundopresenciavaumalutaincessantepelodomnioideolgicoepolticodeduasgrandespotncias,EstadosUnidoseURSS(UniodasRepblicasSoviticas),queutilizavamaszonasdeinflunciacomoformadeproteoedisseminaodeseusrespectivosideais.
Comumasituaodesfavorvelecomaeconomiaemrunas,aEuropanecessitavadecapitalexternoeinvestimentosqueauxiliassememsuareestruturaopolticaeeconmica,bemcomonareintegraocomosdemaispases.Tendoemvistaaameaasoviticaeapossvelalianacomospasesdoocidenteeuropeuoquefortaleceria,porconseguinte,osconceitosdocapitalismo,osEstadosUnidosdaAmricaidealizaramumplanocapazdesuprirasnecessidadesdasnaesdevastadasnaSegundaGuerraMundial:oPlanoMarshall.Inicialmente,osEUApretendiamabrangercomoplanonosoocidenteeuropeu,mastambmaUniodasRepblicasSocialistasSoviticas(URSS),quenecessitavaigualmentedoauxlio.Contudo,asdivergnciasideolgicasnopermitiramumacordo,oquedeterminouqueocrditoseriaconcedidosomenteaospaseseuropeusquecompactuavamcomaspolticasamericanasecomaDoutrinaTruman.
Emcontrapartida,aURSSutilizouumapolticadeisolamentosemelhanteparaaproximarasnaescomunistaseproteglasdainvasoideolgicadocapitalismoocidental:eraaCortinadeFerro.ComoafirmaHuntington(1997):
[...]Emsuacompetioentresi,osEstadosncleostentamcongregarsuaslegiescivilizacionais,fazeralianascomEstadosdeterceirascivilizaes,promoveradivisoedefecesnascivilizaesadversriaseempregaracombinaoapropriadadeaesdiplomticas,polticas,econmicaseclandestinas,bemcomoinstigaesporpropagandaeformadecoero,paraatingirseusobjetivos[...](HUNTINGTON,1997,p.261).
Noentanto,apeculiaridadedaGuerraFriaaindaquehouvesseodesentendimentoentreaspotnciaseadivisodomundoresidianofatodequenoexistiaumperigoiminenteouumaameaadefinitivadeumaTerceiraGuerraMundial.Havia,naverdade,umasubdivisoadvindadofinaldaSegundaGuerra
02/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 2/7
MundialedoacordoentreEstadosUnidosdaAmricaeURSS.Essasubdivisoapontavaqueessespasesexerceriaminflunciasobsuasrespectivasreassemutilizaraforamilitar.SegundoHobsbawn(1995):
[...]Asituaomundialsetornourazoavelmenteestvelpoucodepoisdaguerraepermaneceuassimatmeadosdadcadade1970,quandoosistemainternacionaleasunidadesqueocompunhamentraramemoutroperododeextensacrisepolticaeeconmica[...]asduassuperpotnciasaceitavamadivisodesigualdomundo,faziamtodoesforopararesolverdisputasdedemarcaosemumchoqueabertoentresuasForasArmadas[...](HOBSBAWN,1995,p.225).
Otermocoexistnciapacficadefiniaesseperododeincertezasederedefiniesdosistemainternacional,noqualumaaindafrgilpotncia,aURSSsevistapormeiodasmazelassociaisedasrevoluesinternas,viaumavastaoportunidadedemantersuahegemoniaedomnioterritorial,aomesmotempoemqueseusproblemaseconmicos,cadavezmaisevidentes,aproximavamnamaisdeseufim.
Entretanto,asmudanaspolticasnocontextodaGuerraFriatransformaramopanoramainternacional,vistoquenohaviamaisumarivalidadeentreamaioriadasgrandespotnciasprincipalmenteentreasqueforamderrotadasnaSegundaGuerraMundial.Amaiorpartedelasseencontravaemprocessodereconstruodesuapolticaeeconomia.Podeseafirmar,assim,quehouveumcongelamentodapolticainternacionalequeasquesteslevantadasempocasdeguerraseviamabrandadaseinviveisparaseremcolocadasempautanovamente(HUNTINGTON,1997).
Porm,nodecorrerdasrelaesdaRssiacomospasescontguosapsadesestalinizao,houveumconstantedesentendimento,oquefezcomqueaentoimponnciadoexrcitovermelhotivessedesermostradanovamenteparaquesuahegemoniaregionalfossemantida.Asdivergnciaspolticas,diplomticaseculturaiseramfatoresindispensveisparaanalisaressesconflitoseconseguircompreenderaestruturadecadaprovncia.Contudo,nosomenteolesteeuropeu,masafrica,marcadaporumagrandemiscigenaoecommaisde50pases,sofreucomadificuldadedeabrangerpoliticamentetodasasdiferenastnicaseculturaisdentrodeumasnao.ComoafirmouHuntington(1997):
Apolticamundialestsendoreconfiguradaseguindolinhasculturaisecivilizacionais.Nessemundo,osconflitosmaisabrangentes,importanteseperigososnosedaroentreclassessociais,ricosepobres,ouentreoutrosgruposdefinidosemtermoseconmicos,massimentrepovospertencentesadiferentesentidadesculturais.Asguerrastribaiseosconflitostnicosiroocorrernoseiodascivilizaes[...](HUNTINGTON,1997,p.21).
DuranteaGuerraFria,ateoriadeHuntingtonfoicomprovadaespecialmentecomrelaosnaesrecmindependentesdocontinenteafricanoSaaraOcidentaleSomliaecomnaescomunistasdolesteeuropeu.Entretanto,essanovaeradageopolticamundial,queperduroude1947a1991,foimarcadaporumhiatooucrisedaproduoediscussoacadmicareferenteaostemasgeopolticos.DevidodissoluodaUnioSoviticaecrisedocomunismonomundo,oprocessodedesenvolvimento,apredominnciadocapitalismocomomodeloeconmicoeaconjunturainternacionalreacenderamodebateentreadcadade1980e1990.
Dessemodo,asmudanasprovocadaspelasconstantesevoluestecnolgicassetornaramcadavezmaisvisveisnasrelaesinternacionais(comoaTerceiraRevoluoIndustrial).Asuperaodedistnciasgeogrficasetemporaiseatrocadeinformaesedecontedoemtemporealpermitiramoaprofundamentodaglobalizao,ainterdependnciadaeconomiamundialeaintegraodevriasesferasdasociedade,oqueintensificouosprocessosemodificouageopolticaglobal.
Diantedessacrescenteconectividade,verificaseaemergnciadeumsistemainternacionalcadavezmaiscomplexo,juntamentecomumaeconomiaglobaldinmicaeasubsequenteascensodenovosatores(EstadosenoEstados).Aglobalizao,portanto,estfundamentadanosconceitosdeintercmbioeinterdependnciaentreasnaesemaspectosmaisabrangentesdoqueoeconmico,comoosaspectosculturais,polticosesociais.
DesdeRatzel,ageopolticautilizacomoferramentadeestudoessasinterfaces,afimdeconseguircompreendereanalisarasrelaesentreosEstadoseasquestesreferentesaoexpansionismo,
02/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 3/7
distribuiodosterritrioseaosconceitosderegionalizaoedeintegraopoltica,econmicaecultural,quepermeiamoestudodasrelaesinternacionais.Algicadasdisputasestsubmetidahojenosomentesquestesdocomrcio,masprincipalmentesquestesgeoestratgicas,comoainflunciaideolgicaeautilizaodosoftpower,essenciaisparaamanutenodahegemoniadasgrandespotncias.
Fonte:
HOBSBAWM,E.Eradosextremos:obrevesculoXX(19141991).2.ed.SoPaulo:CompanhiadasLetras,1995.
HUNTINGTON,S.P.Ochoquedecivilizaes.RiodeJaneiro:Objetiva,1997.
VESENTINI,W.J.Novasgeopolticas.4.ed.SoPaulo:Contexto,2007.
Exerccio1:
AGuerraFriadeterminouumperododebipolaridadenomundo.Sobreesteperodo,nocorretoafirmar:
I)Ascolniaseuropeiasiniciamumprocessodedescolonizao,decorrentedaperdadopoderpolticoeuropeu.Osprocessosdeindependnciaeclodirameaslutascivispelopoderlocalforamalimentadaspelasduasgrandespotncias:EUAeURSS.
II)AGuerraFriafoiumfatordeestabilidademundial,namedidaquesomenteduaspotnciasdividiamopoder.
III)ApsaSegundaGuerraMundial,ospasesdolesteeuropeudecidirampelosocialismoeromperamcomosEUA.
IV)EmtodooperododaGuerraFria,osistemaeconmicodaUnioSoviticaeracomandadopeloplanejamentoburocrtico.
V)Naseconomiascapitalistas,osistemaeconmicoeraocapitalismo,pormcomalgumaintervenoestatalnaeconomia.Esteeraosistemaeconmicodasocialdemocracia.
ASomenteIeIIestoincorretas.BSomenteIIeIIIestoincorretas.CSomenteIIIeIVestoincorretas.DSomenteIVeVestoincorretas.ESomenteaVestincorreta.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio2:
SobreaSegundaGuerraMundialnocorretoafirmar:
AFoiumprolongamentodaPrimeiraGuerra:disputasdaspotnciasindustriaispormercadosematriasprimas,noresolvidasnaPrimeiraGuerraeaprofundadaparaospases:Alemanha,Itliae
02/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 4/7
Japo.BOTratadodeVersalhes,impostoAlemanhapelosvencedoresdaPrimeiraGuerrafoiumdosmotivosquelevaramAlemanhaparaaguerra.EmsuasclusulasmaisimportantesaAlemanhafoianicaresponsvelpelaeclosodaGuerraperdeutodasassuascolniasevriosterritriosalemesnaEuropaalmdeserobrigadaaenfrentaraslimitaesmilitaresepagamentodepesadssimasreparaesdeguerra.CAsdurascondiesdoTratadodeVersalhesgeraram,entreosalemes,umprofundoressentimento,responsvelemgrandepartepelaascensodeHitleraopoderequeacaboudesencadeandoSegundaGuerraMundial.DOspasesAlemanha,JapoeRssiaforamosprincipaispasesqueseassociaramemumaalianadenominadaEixo.EODiaDocorreuemjunhode1944,quandoastropasamericanascanadensesdesembarcaramnaNormandia,acelerandoofimdasegundaGuerraMundial.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio3:
AsdiferenasideolgicasentreosdoisblocosocapitalistalideradopelosEUA,eosocialistalideradopelaUnioSovitica,acabaramdeterminandoaeclosodeumanovageopolticadomundo,aGuerraFria.
SobreaGuerraFrianocorretoafirmar:
AAdisputaentreosdoisblocospelahegemoniaplanetriaprovocariavriosconflitospelomundo.BDurantemaisde40anos,asduassuperpotnciasmantiveramseemclimadeconfrontopermanente,chegandoaumconflitoarmadodireto.CAGuerraFriaassinalouadecadnciageopolticadaEuropa,sendoqueesteterritriofoibipartidoemzonasdeinflunciasubmetidoaosEUAeUnioSovitica.DAdisputaentreosdoisblocospelahegemoniaplanetriaprovocouumacorridaaosavanosmilitaresecientficos.ENasreascoloniaisdafricaedasiaocorreuumprocessodedescolonizaodecorrentedarelativaperdadodomnioeuropeunomundo.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio4:
MaisdeumadcadaapsaquedadoMurodeBerlimem1989,novasfronteiraspolticoestratgicaseeconmicasvmsendodelineadasnaEuropa.Asafirmaesabaixorevelamomovimentoatualdessasfronteiras,EXCETOque:
AAextinodafronteiraestratgicadaCortinadeFerrotempermitidoaexpansodeestruturasdoblocoocidentalparaosterritriosdoantigoblocosovitico.BOalargamentodoblocoocidentaleuropeusignifica,porsuavez,oaprofundamentodainflunciaestratgicanorteamericananaEuropa.CUcrniaeBelarus,integrantesdaComunidadedosEstadosIndependentes,funcionamcomoumafaixaestratgicaentreoblocoocidentaleaRssia.DOespaoCentroEuropeuvemsendoreconstitudopelosinvestimentosalemesempasesexsocialistascomoaPolnia,aRepblicaTchecaeaEslovquia,almdeoutros.EApssuaintegraoformalComunidadedosEstadosIndependentes,osEstadosBlticos,porintermdiodaPolnia,estreitaramrelaescomaEuropaCentral.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
02/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 5/7
Exerccio5:
Adiferenasocioeconmicaentreospasesdesenvolvidosesubdesenvolvidoscadavezmaior,agravadapelaaceleraodoprocessodeglobalizaoeconmica.Oaumentodapobrezanomundorelacionaseavriosfatores.
Escolhaaalternativaquemelhorexpressaessarealidade:
AUtilizaodepolticaspblicaspaternalistasnospasespobrescontroledanatalidadenospasesricosdiminuiodafomenospasessubdesenvolvidos.BAumentodaconcentraoderendaaumentodospostosdetrabalhonospasesdosulpoucaqualificaodapopulaonospasesmaispobres.CPolticaspblicasquefavorecemadistribuioderendaigualdadedasoportunidadesentreosdiferentespasesmaiorcontrolenoprocessodefavelizaonospasesdesenvolvidos.DAumentodaconcentraoderendafragilidadedepolticaspblicasfavorveisadistribuioderendadesqualificaodamodeobraparaoingressonomercadodetrabalhonospasessubdesenvolvidos.EDesempregoelevadonospasessubdesenvolvidosocorrncia,emtodosospasesdomundo,damodernizaodaproduoindustrialmaiordistribuiodeterrasnospasesmaispobres.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio6:
ComaquedadoMurodeBerlim(1989),ocolapsodosregimescomunistasdoLesteEuropeueofimdaU.R.S.S.(1991),aOTAN(OrganizaodoTratadodoAtlnticoNorte)deparoucomumacrisedeobjetivosquealevouaatuarmilitarmente,depoisdadcadade90,emalgumasregiesdomundo,conformeosexemplosabaixo.
I.1995IntervenomilitaremanutenodapaznaBsniaHerzegovina.
II.1999IntervenomilitaremanutenodapazemKosovo.
III.2003ComandodaforainternacionalqueatuaemCabul(Afeganisto).
IV.2003Intervenomilitar,comajustificativadedestruiroarsenalbliconoIraque.Estocorretos:
AApenasI,IIeIII.BApenasI,IIIeIV.CApenasII,IIIeIV.DApenasIeIV.EI,II,IIIeIV.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio7:
Diferentestermosforamutilizados,apartirdaSegundaGuerraMundial,paracaracterizarodesnveldedesenvolvimentoeconmicodeunspasesemrelaoaoutros.Entretanto,nosanosmaisrecentes,muitosdessestermos,porteremconotaespreconceituosasepejorativas,foramsistematicamentesubstitudosporoutros.
Assinaleaalternativaquemelhorretrataessatransiodeterminologia:
APasesatrasadosparasubdesenvolvidos,pobres,exploradosedeficitrios.BPasessubdesenvolvidosparapasesemdesenvolvimento,atrasados,poucoprodutivoseagrrios.CPasesdependentesparasubdesenvolvidos,pobres,atrasadosedominados.DPasesexploradosparapobres,deficitrios,atrasadosesubdesenvolvidos
02/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 6/7
EPasessubdesenvolvidosparapasesemdesenvolvimento,explorados,dominadosedeeconomiadependente.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio8:
Aconfiguraogeopolticadops2GuerraMundialestabeleceuumabipolaridadedominadaporduassuperpotncias:EUAeURSS.EsseperodoficouconhecidocomoGuerraFriaesecaracterizounoplanomilitardiplomticopor:
AConfrontosmilitaresemtodasasregiesdogloboondeosinteressesdasduassuperpotnciasestivessememdisputa.BCombinaodepressesdiplomticaseacordosglobaisnolugardeconfrontosmilitares.CConfrontosmilitaresatravsdealiadosregionaisemreasdoTerceiroMundoeacordosglobaisdecoexistnciapacfica.DConfrontosreligiososemreasdoTerceiroMundoeacordosglobaisdecoexistnciapacfica.EN.D.A.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio9:
OfimdaGuerraFriaeadesagregaodaURSSpuseramfimaomundobipolareantigaclassificaodospasesemPrimeiro,SegundoeTerceiroMundo.OSegundoMundoreuniaosantigospasessocialistas.Hoje,anovaordemmundial,representadanafigura,divideasnaesempobresericas,ousubdesenvolvidasedesenvolvidas.
Assinaleaalternativaquemelhordescreveanovaordemmundial:
AOspasesemergentes,tambmchamadosdesubdesenvolvidosindustrializadosouemindustrializao,atraemosinvestimentosdasempresastransnacionaisporqueapresentamasvantagensdeummercadoconsumidoremexpanso,dosinmerosincentivosfiscaisqueoferecemedaestabilidadepolticoeconmica.BOsantigospasessocialistas,agoraditospasesdeeconomiaemtransio,atraemgrandesinvestimentoseestoadaptandoseeconomiademercado,inclusiveCoriadoNorteeVietn.CAmultipolaridademodificouadistribuiodariqueza.Issoporque,hoje,osploseconmicospossuemmodernasestratgiasparaalcanarnovosmercados.Dessamaneira,emboraospasesricospermaneamricos,osquepertenciamaoTerceiroMundovemapobrezadiminuir.DOconflitoNorteSulantagoniza,deumlado,tecnologia,altonveldevidaeriqueza,edeoutrolado,exclusodosnovosmeiostcnicocientficos,baixonveldevidaepobreza.EAmaioriadospaseslatinoamericanos,asiticoseafricanossubdesenvolvidosdoSuldespertaointeresseeconmicodosdesenvolvidosdoNorte,poisrepresentamnovosmercadosconsumidoresedeinvestimentodecapitalespeculativo,inclusiveosdafricaSubsaariana,quepassamporturbulnciastribais,seca,fomeeaids.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios
Exerccio10:
Apsotrminodabipolaridade,caractersticadoperododaGuerraFria,osconflitosarmados:
02/06/2015 UNIPUniversidadePaulista:DisciplinaOnlineSistemasdecontedoonlineparaAlunos.
http://online.unip.br/imprimir/imprimirconteudo 7/7
AAumentaram,devidoinegvelsupremaciamilitardosEstadosUnidosnomundo.BDiminuram,devidoaosurgimentodeoutrospolosdepodernomundo.CDiminuram,devidoderrotadosocialismosovitico.DAumentaram,devidoretomadadeantigasdiferenastnicasereligiosasentrepovos.EAumentaram,devidoaocrescimentodepasesquedetmarmasnucleares.
Comentrios:
EssadisciplinanoEDouvocnofezcomentrios