T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

1 | ห น า

ค ำน ำ

เอกสารหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตรสงคมศกษา ระดบมธยมศกษา เปนหลกสตรฝกอบรมภายใตโครงการพฒนาหลกสตรและพฒนาคร และบคลากรทางการศกษาโดยยดถอภารกจและพนทเปนฐานดวยระบบ TEPE Online โดยความรวมมอของส านกงานคณะกรรม การการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอพฒนาผบรหาร ครและบคลากรทางการศกษาใหสอดคลองกบความตองการขององคกร โดยพฒนาองคความร ทกษะทใชในการปฏบตงานไดอยางมคณภาพ โดยใชหลกสตรและวทยากรทมคณภาพ เนนการพฒนาโดยการเรยนรดวยตนเองผานเทคโนโลยการสอสารผานระบบเครอขายอนเทอรเนต สามารถเขาถง องคความรในทกททกเวลา

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานและคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

หวงเปนอยางยงวาหลกสตรอบรมแบบ e-Training หลกสตรสงคมศกษา ระดบมธยมศกษาจะสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนตอการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาตามเปาหมายและวตถประสงคทก าหนดไว ทงนเพอยงประโยชนตอระบบการศกษาของประเทศไทยตอไป

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

2 | ห น า

สำรบญ

ค าน า 1 หลกสตร “สงคมศกษา ระดบมธยมศกษา” 3 รายละเอยดหลกสตร 4 ค าอธบายรายวชา 4 วตถประสงค 4 สาระการอบรม 4 กจกรรมการอบรม 5 สอประกอบการอบรม 5 การวดผลและประเมนผลการอบรม 5 บรรณานกรม 5 เคาโครงเนอหา 6 ตอนท 1 หลกสตรและสาระการเรยนร 10 ตอนท 2 การจดการเรยนร 22 ตอนท 3 สอและแหลงการเรยนร 32 ตอนท 4 การวดและประเมนผล 38 ตอนท 5 การวจยปฏบตการในชนเรยน 43 ใบงานท 1.1 50 ใบงานท 1.2 51 ใบงานท 1.3 52 ใบงานท 2.1 53 ใบงานท 2.2 54 ใบงานท 2.3 55 ใบงานท 2.4 56 ใบงานท 3.1 57 ใบงานท 3.2 58 ใบงานท 3.3 59 ใบงานท 4.1 60 ใบงานท 4.2 61 ใบงานท 4.3 62 ใบงานท 5.1 63 ใบงานท 5.2 64

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

3 | ห น า

หลกสตร สงคมศกษำ ระดบมธยมศกษำ

รหส TEPE-55104 ชอหลกสตรรำยวชำ สงคมศกษา ระดบมธยมศกษา วทยำกร

ผศ.ดร.วลย อศรางกร ณ อยธยา สาขาวชาการสอนสงคมศกษา ภาควชาหลกสตรและการสอน

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผทรงคณวฒตรวจสอบเนอหำ 1. นางวนเพญ สทธากาศ

2. ดร.เฉลมชย พนธเลศ 3. นางสาวกตยาภรณ ประยรพรหม 4. นางหทยา เขมเพชร 5. ผศ.ดร.วลย อศรางกร ณ อยธยา

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

4 | ห น า

รำยละเอยดหลกสตร ค ำอธบำยรำยวชำ

ความหมาย ความส าคญของหลกสตรและสาระการเรยนรกลมสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม การจดการเรยนร สอและแหลงการเรยนร การวดและประเมนผลผเรยน ตลอดจนการท าวจยปฏบตการในชนเรยน เพอสงเสรมการจดการเรยนในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมใหมประสทธภาพ วตถประสงค

เพอใหผเขารบการอบรมสามารถ 1. อธบายแนวคดพนฐานเกยวกบสงคมศกษาได 2. อธบายความเชอมโยงของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมกบ

การพฒนาผเรยนได 3. วเคราะหหลกสตรสงคมศกษาในหลกสตรสถานศกษา 4. อธบายหลกการเรยนรสงคมศกษาเพอพฒนาผเรยน 5. วเคราะหแนวทางการพฒนาผเรยนดานความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะทพง

ประสงคได 6. เสนอแนวทางการด าเนนการสอนของครไปสการปฏบตได 7. น าเสนอการออกแบบการสอนทเนนทกษะทางสงคมและการบรณาการเทคโนโลยในการ

สอนได 8. อธบายหลกการเลอกและใชสอการสอน 9. อธบายหลกการส าคญในการประเมนขอมลเพอพฒนาทกษะ การคดอยางมวจารณญาณ

ได 10. อธบายแนวทางการใชแหลงรยนรได 11. อธบายลกษณะการวดและประเมนผลการเรยนรสงคมศกษาทมประสทธภาพได 12. อธบายแนวปฏบตในการวดและประเมนผลการเรยนรสงคมศกษาได 13. อธบายวธการและเครองมอตางๆทใชในการวดและประเมนผล 14. อธบายกระบวนการวจยปฏบตการในชนเรยนได 15. อธบายแนวทางการวจยปฏบตการในชนเรยนได

สำระกำรอบรม

ตอนท 1 หลกสตรและสาระการเรยนร ตอนท 2 การจดการเรยนร ตอนท 3 สอและแหลงการเรยนร ตอนท 4 การวดและประเมนผล ตอนท 5 การวจยปฏบตการในชนเรยน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

5 | ห น า

กจกรรมกำรอบรม 1. ท าแบบทดสอบกอนการอบรม 2. ศกษาเนอหาสาระการอบรมจากสออเลกทรอนกส 3. ศกษาเนอหาเพมเตมจากใบความร 4. สบคนขอมลเพมเตมจากแหลงเรยนร 5. ท าใบงาน/กจกรรมทก าหนด 6. แสดงความคดเหนตามประเดนทสนใจ 7. แลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการอบรมกบวทยากรประจ าหลกสตร 8. ท าแบบทดสอบหลงการอบรม

สอประกอบกำรอบรม

1. บทเรยนอเลกทรอนกส 2. ใบความร 3. วดทศน 4. แหลงเรยนรทเกยวของ 5. กระดานสนทนา (Web board) 6. ใบงาน 7. แบบทดสอบ

กำรวดผลและประเมนผลกำรอบรม วธการวดผล 1. การทดสอบกอนและหลงอบรม โดยผเขารบการอบรมจะตองไดคะแนนการทดสอบ

หลงเรยนไมนอยกวา รอยละ 70 2. การเขารวมกจกรรม ไดแก สงงานตามใบงานทก าหนด เขารวมกจกรรมบนกระดาน

สนทนา บรรณำนกรม

กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม. 2556. ประมวลรำยวชำสำระกำรเรยนร สงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ระดบมธยมศกษำ. กรงเทพฯ: โรงเรยนสาธต จฬาลงกรณมหาวทยาลย (ฝายมธยม) เนาวนตย สงคราม. 2549. การใชอนเตอรเนตในการสบคนขอมล ใน ประมวลบทควำมกจกรรม พฒนำผเรยนสมำตรฐำนกำรเรยนรกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม. วลย พานช (บรรณาธการ), หนา 55 - 70. กรงเทพฯ: ศนยต าราและ วชาการ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วลย อศรางกร ณ อยธยา. 2555. ครสงคมศกษำกบกำรพฒนำทกษะแกนกเรยน. กรงเทพฯ: คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

6 | ห น า

วลย อศรางกร ณ อยธยา. 2554. การจดการเรยนรสงคมศกษา ใน ประมวลชดวชำ หนวยท 1-5 กำรจดประสบกำรณกำรเรยนรสงคมศกษำ, หนา 2-1 – 2-70. นนทบร: บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. วลย อศรางกร ณ อยธยา. 2554. สงคมศาสตรและสงคมศกษา ใน ประมวลชดวชา หนวยท 1-5 สำรตถะและวทยวธทำงสงคมศกษำ, หนา 2-1 – 2-55.นนทบร: บณฑตศกษา

สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตตฤกษ (แปล). 2554. ทกษะแหงอนำคตใหม: กำรศกษำเพอ ศตวรรษท 21. กรงเทพฯ: โอเพนเวลดส. สรวรรณ ศรพหล, รงนภา นตราวงศ และ เจษฎา กตสนทร. 2554. หลกสตรแกนกลางและ หลกสตรสงคมศกษา ใน ประมวลชดวชำ หนวยท 1-5 กำรจดประสบกำรณกำรเรยนร สงคมศกษำ, หนา 1-1 – 1-71. นนทบร: บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สรวรรณ ศรพหลและ วลย อศรางกร ณ อยธยา. 2554. การจดการเรยนรสาระศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม (2) ใน ประมวลชดวชำ หนวยท 6-11 กำรจดประสบกำรณกำรเรยนร

สงคมศกษำ, หนา 7-1 – 7-124. นนทบร: บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สวมล วองวาณช. 2544. กำรวจยปฏบตกำรในชนเรยน. กรงเทพฯ: อกษรไทย. สวมล วองวาณช. 2550. เคลดลบกำรท ำวจยในชนเรยน. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: ศนยเครอขาย วจยการศกษาแบบบรณาการ คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

7 | ห น า

หลกสตร TEPE-55104

กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ระดบมธยมศกษำ

เคำโครงเนอหำ

ตอนท 1 หลกสตรและสำระกำรเรยนร เรองท 1.1 แนวคดพนฐานเกยวกบสงคมศกษา เรองท 1.2 กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมกบการพฒนาผเรยน เรองท 1.3 หลกสตรสงคมศกษาในหลกสตรสถานศกษา แนวคด 1. สงคมศกษาเปนวชาบรณาการแบบสหวทยาการโดยบรณาการความรทคดสรรจาก

กลมสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ซงเปนรายวชาในโรงเรยนเพอเตรยมพลเมองดใหสงคม

2. มโนทศนของสาระสงคมศกษาทง 5 สาระเปนปจจยทเชอมโยงหลกสตรสงคมศกษาสการจดการเรยนรซงจะท าใหบรรลเปาหมายของสงคมศกษา

3. การพฒนาหลกสตรสงคมศกษาจะตองต งอยบนฐานของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานซงเปนหลกสตรทมมาตรฐานเปนเปาหมาย

วตถประสงค เพอใหผศกษาสามารถ 1. อธบายแนวคดพนฐานเกยวกบสงคมศกษาได 2. อธบายความเชอมโยงของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

กบการพฒนาผเรยนได 3. วเคราะหหลกสตรสงคมศกษาในหลกสตรสถานศกษา

ตอนท 2 กำรจดกำรเรยนร

เรองท 2.1 หลกทางการจดการเรยนรสงคมศกษาเพอพฒนาผเรยน เรองท 2.2 สงคมศกษากบการพฒนาคณภาพผเรยนดานความสามารถ ทกษะ และ

คณลกษณะ อนพงประสงค เรองท 2.3 แนวทางในการด าเนนการสอนของครเพอประสทธภาพในการเรยนของ

ผเรยน เรองท 2.4 การออกแบบการสอนสงคมศกษาทเนนทกษะการท างานและการใช IT แนวคด 1. หลกการจดการเรยนรสงคมศกษาเปนเกณฑส าหรบการวางแผนการจดการเรยนร

ซงจะสงผลตอคณภาพการเรยนการสอน 2. การพฒนาคณภาพของผเรยนตองพฒนาองครวมทงความสามารถ ทกษะ และ

คณลกษณะอนพงประสงคโดยผานเนอหาสาระ จะท าใหผเรยนมคณภาพตามเปาหมายของหลกสตรสงคมศกษา

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

8 | ห น า

3. การด าเนนการสอนของครตองมการวางแผนทกขนตอน ตงแตขนน า ขนสอน และขนสรปเปนการพฒนาความร ทกษะทางปญญาและคณลกษณะทพงประสงค รวมทงการประเมนสมฤทธผลซงจะเปนประโยชนตอผเรยนและคร โดยจะสงผลตอคณภาพการเรยนการสอน

4. การออกแบบการสอนทเนนทกษะทางสงคม และการบรณาการเทคโนโลย ท าใหผเรยนพฒนาทกษะการท างาน การแสวงหาความรและการแกปญหาได

วตถประสงค เพอใหผศกษาสามารถ 1. อธบายหลกการเรยนรสงคมศกษาเพอพฒนาผเรยน 2. วเคราะหแนวทางการพฒนาผเรยนดานความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะทพง

ประสงคได 3. เสนอแนวทางการด าเนนการสอนของครไปสการปฏบตได 4. น าเสนอการออกแบบการสอนทเนนทกษะทางสงคมและการบรณาการเทคโนโลย

ในการสอนได

ตอนท 3 สอและแหลงกำรเรยนร เรองท 3.1 หลกการเลอกและการใชสอการสอน เรองท 3.2 การพฒนาทกษะการคดวจารณญาณกบระบบเครอขายอนเตอรเนต เรองท 3.3 แนวทางการใชแหลงการเรยนร แนวคด 1. การเลอกและการใชสอการสอนในขนตอนตางๆ ของการสอนเปนบทบาทส าคญ

ของครในการจดการเรยนการสอนและเสรมการเรยนรของผ เรยนโดยท าใหสามารถจดการสอนไดหลายลกษณะและหลายรปแบบ

2. ผเรยนสามารถหาขอมลจากแหลงเรยนรอยางหลากหลาย จงท าใหการคดสรรและกลนกรองขอมลมความส าคญมาก ดงนนทกษะความคดอยางมวจารณญาณทเนนการประเมนขอมล จงมความจ าเปนในการพฒนาใหเกดแกผเรยน

3. แหลงการเรยนรท าใหผเรยนเกดการเรยนรและไดประสบการณจรงดวยตนเอง ดงนนการใชแหลงการเรยนรใหเกดประโยชนอยางคมคา จงตองมการวเคราะหหลกสตร มการวางแผนพฒนากจกรรม และสรรหาแหลงการเรยนร เพอท าใหสอดคลองกบวตถประสงคของการเรยนและเปนไปตามมาตรฐาน

วตถประสงค เพอใหผศกษาสามารถ 1. อธบายหลกการเลอกและใชสอการสอน 2. อธบายหลกการส าคญในการประเมนขอมลเพอพฒนาทกษะ การคดอยางม

วจารณญาณได 3. อธบายแนวทางการใชแหลงรยนรได

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

9 | ห น า

ตอนท 4 กำรวดและประเมนผล เรองท 4.1 ลกษณะการวดและประเมนผลการเรยนรสงคมศกษาทมประสทธภาพ เรองท 4.2 แนวทางปฏบตในการวดและประเมนผลการเรยนร เรองท 4.3 วธการและเครองมอในการวดและประเมนผลการเรยนร แนวคด 1. การวดและการประเมนผลเปนกระบวนการตรวจสอบพฒนาการของผเรยนและน า

ผลมาใชในการสงเสรมผเรยน ใหมพฒนาการและการเรยนรเตมศกยภาพ จงตองมกระบวนการทมการวางแผนใหครอบคลมกระบวนการเรยนการสอนอยางตอเนอง เพอใหการสอนสงคมศกษามประสทธภาพ

2. แนวปฏบตในการวดและประเมนผลการเรยนร เนนการประเมนผลทคนหาความสามารถทแทจรงของผ เรยนและคณลกษณะท พงประสงค ซงจะตองสอดคลองกบวตถประสงค เนอหาสาระ และกจกรรมการเรยนรและซงจะตองเปนกระบวนการทตอเนองตลอดเวลาสอน

3. วธการและเครองมอในการวดและประเมนผลการเรยนร มความหลากหลายซงครสงคมศกษาตองรจกเลอกใชใหสอดคลองกบสงทตนตองการวดและประเมนผล เพอใหไดขอมลทสะทอนความสามารถและคณลกษณะทแทจรงของผเรยน

วตถประสงค เพอใหผเรยนสามารถ 1. อธบายลกษณะการวดและประเมนผลการเรยนรสงคมศกษาทมประสทธภาพได 2. อธบายแนวปฏบตในการวดและประเมนผลการเรยนรสงคมศกษาได 3. อธบายวธการและเครองมอตางๆทใชในการวดและประเมนผล

ตอนท 5 กำรวจยปฏบตกำรในชนเรยน เรองท 5.1 กระบวนการวจยปฏบตการในชนเรยน เรองท 5.2 แนวทางการวจยปฏบตการในชนเรยน แนวคด

1. การวจยปฏบตการในชนเรยนเปนการแกปญหาในชนเรยน เพอพฒนาการเรยนการสอน โดยใชกระบวนการวจยทเปนกระบวนการคนหาขอเทจจรงทมรปแบบของการใชวธการทางวทยาศาสตร

2. การท าวจยในชนเรยนเปนกระบวนการทจะตองท าเปนขนตอนอยางตอเนองจะเรมตนจากชนเรยนของครแตละคนทรบผดชอบ ซงครอบคลมประเดนปญหาการเรยนการสอนของชนเรยนนนๆ

วตถประสงค เพอใหผศกษา 1. อธบายกระบวนการวจยปฏบตการในชนเรยนได 2. อธบายแนวทางการวจยปฏบตการในชนเรยนได

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

10 | ห น า

ตอนท 1 หลกสตรและสาระการเรยนร

เรองท 1.1 แนวคดพนฐานเกยวกบสงคมศกษา

ธรรมชำตของสงคมศกษำ สงคมศกษา (social studies) คอ การศกษาเกยวกบสงคม นนกคอ การศกษาคน (people) ซงคนนนกตองมทอยอาศย ซงอาศยอยในทใดทหนงชวงเวลาใดเวลาหนง มชวตความเปนอย มการบรโภค มการใชทรพยากร คนเหลานนมครอบครว มกลมสงคมของตนเอง มชมชน มประเพณวฒนธรรมในการปฏบตตามวถชวตของแตละกลม ซงทงหมดนสะทอนใหเหนองคความรทมาจากหลายแหลงของการศกษาคนควา ซงไดแก ภมศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร รฐศาสตร ส งคมวทยา และมานษยวทยา โดยเปนสวนประกอบส าคญของสงคมศกษาซงเปนวชาทสอนเกยวกบคน (study of man) ในโรงเรยนทงระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ดงแนวคดของเอดการ เวสเลย (Edgar Wesley) ทถอวาเปนผบกเบกเรองสงคมศกษาทระบวา “The social studies are the social sciences simplified for pedagogical purposes” นนกคอ สงคมศกษาคอสงคมศาสตรทถกน ามาจดหรอท าใหเขาใจงายเพอวตถประสงคในการสอน ลกษณะส าคญทแสดงใหเหนธรรมชาตของสงคมศกษา มดงน

1) สงคมศกษาเปนวชาทมลกษณะเปนการบรณาการแบบสหวทยาการ (interdisciplinary integration) โดยบรณาการความรท ไดคดสรรมาจากกลมวชาสงคมศาสตร (สวนใหญ ) และมนษยศาสตร เพอใหสอดคลองกบจดประสงคของการเรยนและวยวฒและวฒภาวะของผเรยนในโรงเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษา

2) เนอหาทไดคดสรรจากกลมวชาสงคมศาสตรเปนเพยงสอ (means) ทจะน าไปสการบรรลจดประสงคแตละจดประสงคของการเรยนรสงคมศกษา คอ การเปนพลเมองดทมทงความร ทกษะ มเจตคตทด มความรบผดชอบ และมสวนรวมในสงคม

3) เนองจากเนอหาของสงคมศกษามลกษณะเปนสหวทยาการจากหลายสาขาในสงคมศาสตร และตองใชเปนสอ (means) ในการสอน มโนทศนทางสงคมศาสตรจงตองมการบรณาการเชอมโยงเพอวตถประสงคในการสอน ดงนน การเรยนรในวชาสงคมศกษาจงเปนการเรยนรทเปนมโนทศน ซงสามารถจะน าไปประยกตใชหรอสรางองคความรใหม 4) เนอหาทคดสรรจากสงคมศาสตร (สวนใหญ) จะตองมการจดเนอหา โดยค านงถงขอบเขต (scope) และการเรยงล าดบ (sequence) เพอใหเกดการเรยนรท เปนมโนทศนทสามารถน าไปประยกตใชได 5) สงคมศกษาถกจดเพอใชสอนในโรงเรยนจงเปนกระบวนการในการเรยนรมากกวาการทองจ าในเนอหา โดยเฉพาะใชกระบวนการแกปญหา กระบวนการสบสวนสอบสวน และการตดสนใจ เปนกระบวนการส าคญในการพฒนาผเรยน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

11 | ห น า

ควำมหมำยของสงคมศกษำ ความหมายของสงคมศกษาจากมมมองนกการศกษาหลายทาน ดงตวอยางตอไปน 1) สงคมศกษาเนนเนอหาและจดประสงคทเกยวกบสงคม สงคมศกษามเนอหามาจากสงคมศาสตรทมจดประสงคเพอการสอน (pedagogical purposes) (Wesley and Wronski, 1964)

2) สงคมศกษาคอการบรณาการประสบการณและความรทเกยวกบความสมพนธของมนษยเพอจดประสงคในการศกษาความเปนพลเมองของสงคม (Barr, Barth, and Shermis, 1977)

3) สงคมศกษาคอการบรณาการเนอหาในสงคมศาสตร (สมาคมสงคมศกษาแหงชาตของสหรฐอเมรกา, 1933) 4) สงคมศกษาคอการศกษาเกยวกบวฒนธรรม เศรษฐกจ ภมศาสตร และรฐศาสตร ในมตทเปนอดต ปจจบน และอนาคต เมอสงคมศกษาถกจดอยในหลกสตรแบบบรณาการ ผเรยนควรมโอกาสไดตดสนใจวา อยากเรยนอะไร และจะเรยนอยางไร (Farris, 2001) ปจจบนความหมายของสงคมศกษาทใชอางองมากทสดและเปนทยอมรบของนกสงคมศกษาเปนของสมาคมสงคมศกษาแหงชาตของสหรฐอเมรกาซงถอวาเปนผน าทางดานสงคมศกษา (National Council for the Social Studies, 1994) โดยใหความหมายไวดงน

“ Social Studies is the integrated study of the social sciences and humanities to promote civic competence. Within the school program, social studies provides coordinated, systematic study drawing upon such disciplines as anthropology, archaeology, economics, geography, history, law, philosophy, political science, psychology, religion, and sociology, as well as appropriate content from the humanities, mathematics, and natural sciences. The primary purpose of social studies is to help young people develop the ability to make informed and reasoned decisions for the public good as citizens of a culturally diverse, democratic society in an interdependent world.”

จากความหมายดงกลาว สามารถสรปองคประกอบส าคญของความหมายของสงคมศกษา ไดดงน

1) สงคมศกษาเปนการศกษาเชงบรณาการโดยมเนอหาสาระทมาจากศาสตร (สาขา) หลายแขนงของสงคมศาสตรและมนษยศาสตร

2) สงคมศกษาเปนวชาทจดขนในโรงเรยนระดบประถมศกษาและมธยมศกษาทมลกษณะเปนสหวทยาการ (interdisciplinary) มการน าเน อหาจากหลายสาขาในสงคมศาสตร เชน เศรษฐศาสตร ประวตศาสตร ภมศาสตร สงคมวทยา และรฐศาสตร เปนตน และอาจน าเนอหาจากวทยาศาสตรธรรมชาต คณตศาสตร มาบรณาการไดตามความหมาะสม

3) สงคมศกษาเปนการศกษาเพอพฒนาเยาวชนใหมความสามารถในการตดสนใจบน พนฐานขอมลและการมเหตผล เพอประโยชนของสวนรวมในฐานะเปนพลเมองในสงคมประชาธปไตยทมความหลายหลายทางวฒนธรรม

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

12 | ห น า

เปำหมำยของสงคมศกษำ เจมส เอ แบงค และ เชอรร เอ แบงค (James A. Bank and Cherry A. Bank, 1999) ได

อธบายวา เปาหมายหลกของสงคมศกษา คอ การเตรยมพลเมองทสามารถตดสนใจดวยการไตรตรองอยางด และการมสวนรวมในการปฏบตตนในฐานะสมาชกของชมชน ประเทศ และโลก และยงมเปาหมายยอยอก 4 เปาหมายทเปนองคประกอบส าคญของเปาหมายหลก สรปได ดงน

1) เปาหมายดานความร (knowledge goals) เปาหมาย คอ ผเรยนตองเกงดานความร คอ ความรดานสงคมศาสตรในแขนงตางๆ เชน ภมศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร รฐศาสตร เปนตน เพอใชในการตดสนใจและมสวนรวมในกจกรรมตางๆของชมชนอยางมประสทธภาพ ความรทใชเปนพนฐานประกอบในการตดสนใจจะตองเปนความรท เปนประโยชนท ไดผานการวเคราะห กลนกรอง และเลอกสรร โดยผใชมาแลว คอ ความรในรปของมโนทศน หลกการ และทฤษฎทสรปจากขอเทจจรงแลว

2) เปาหมายดานทกษะ (skill goals) คอ ผเรยนตองมทกษะ 4 อยาง ทส าคญ คอ (1) ทกษะการคด (thinking skills) ไดแก การวเคราะห การสงเคราะห และการประยกตใชหลกการหรอความร เปนตน (2) ทกษะการสบสวนสอบสวนทางสงคมศาสตร (social sciences inquiry skills) ไดแก การมกระบวนการในการสรปหลกการหรอการแกปญหาอยางเปนระบบ (3) ทกษะวชาการหรอทกษะการเรยน (academic or study skills) ไดแก การอาน การฟง การเขยน การพด (4) ทกษะกลม (group skills) ไดแก ความสามารถในการเปนผน าและผตาม รวมทงความสามารถในการท างานกลม

3) เปาหมายดานเจตคตและคานยม (attitudes and value goals) คอ ผเรยนตองมเจตคตทดตอคานยมประชาธปไตย คานยมการเหนคณคาของมนษยชาต เพอใชประกอบในการตดสนใจ

4) เปาหมายดานการปฏบตตนในฐานะเปนพลเมองของสงคม (citizen action goals) คอ ผเรยนตองพฒนากระบวนการมสวนรวมในการเมอง โดยตองมสมรรถนะการเปนพลเมองดในสงคมประชาธปไตย เปาหมายส าคญของการสอนสงคมศกษา คอ การสอนหนาทพลเมอง (civic education) และถอไดวา โรงเรยนมพนธะหลกในการอบรมใหผเรยนเปนผมวฒนธรรมและการปฏบตตนใน วถประชาธปไตยทงทางสงคมและการเมอง ซงชาพน (Shapin, 2003) ไดระบเปาหมายส าคญของสงคมศกษาไว 4 ประการ ซงทง 4 ประการตองสมพนธกน ดงตอไปน

1) เพอใหมความรจากวชาประวตศาสตร สงคมศาสตรสาขาอนๆ และสาขาทเกยวของ 2) เพอพฒนาทกษะการคด และสามารถใชประโยชนและจดการกบขอมลได 3) เพอพฒนาคานยมและความเชอรวมทงอปนสยหรอพฤตกรรมทเปนประชาธปไตย 4) เพอเสรมสรางโอกาสในการมสวนรวมกบสงคมในฐานะเปนพลเมองของสงคม

ส าหรบประเทศไทย ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการศกษา ขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ (2551: 1) ไดระบเหตผลไววา ท าไมตองเรยนรสงคมศกษา ในหลกสตรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ซงสะทอนใหเหนถงเปาหมายของสงคมศกษาทสอดคลองกบแนวคดสากล ดงน

“กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ชวยใหผเรยนมความร ความเขาใจ วามนษยด ารงชวตอยางไร ทงในฐานะปจเจกบคคล และการอยรวมกนในสงคม

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

13 | ห น า

การปรบตวตามสภาพแวดลอม การจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากด นอกจากน ยงชวยใหผเรยนเขาใจถงการพฒนา เปลยนแปลงตามยคสมย กาลเวลา ตามเหตปจจยตางๆ ท าใหเกดความเขาใจในตนเอง และผ อน มความอดทน อดกลน ยอมรบในความแตกตาง และมคณธรรม สามารถน าความรไปปรบใชในการด าเนนชวต เปนพลเมองดของประเทศชาต และสงคมโลก”

องคควำมรของสงคมศกษำ องคความรของสงคมศกษานนสามารถแยกเปนขอเทจจรง (fact) มโนทศน (concept) และ

หลกการหรอแนวคดส าคญ (generalization) ดงตอไปน 1. ขอเทจจรง (fact) เปนขอมลเกยวกบเหตการณสงคม ผคน หรอปรากฏการณตางๆ เปน

ขอมลระดบทมหลกฐานหรอมการเรยนรซงเปนผลจากการศกษาและรวบรวมของนกสงคมศาสตร เชน ชอ วนท สถต รายละเอยดตางๆของสถานการณหรอปรากฏการณ เปนตน

2. มโนทศน (concept) หรอควำมคดรวบยอด เปนขอสรปจากขอเทจจรงทแสดงถงความเขาใจในสงใดสงหนงทเปนปรากฏการณตางๆ หรอขอเทจจรง โดยจะมลกษณะบงบอกสงทคลายกนหรอส งท มล กษณะรวมกน (common elements) ท งน ม โนทศนหลกท ไดจากองคความรสงคมศาสตร เชน อารยธรรม ท าเลทตง ประชาธปไตย การขดเกลาทางสงคม การผลต การบรโภค ศลปวฒนธรรม ความเชอ ความละอายใจ ความเกรงกลวตอบาป และการตรากฎหมาย เปนตน นอกจากน มโนทศนจากศาสตรทเปนสหสาขาวชาอาจน ามาพจารณาเปนมโนทศนในวชาสงคมศกษาได

3. หลกกำร (generalization) หรออาจเรยกวา สาระส าคญ เปนแนวคดสรปจากความสมพนธระหวางมโนทศน (conceptual relationship) ตงแตสองหรอมากกวาสองมโนทศน หลกการม 2 ลกษณะ คอ 1) ลกษณะทเปนขอสรป (synthetic generalization) ทแสดงขอความทมเงอนไข (conditional statement) ทระบความสมพนธทเปนเหตและผล และผลกระทบทเกดขน เชน ถารฐบาลไมดแลคณภาพชวตของประชาชน ประชาชนกจะดอยคณภาพและสงผลใหประเทศไมมการพฒนาทยงยน เปนตน

2) ลกษณะท เปนการวเคราะห (analytical generalization) ทแสดงขอความอธบายความหมายหรอแนวคดทวไปเกยวกบความเหน การเกดสถานการณหรอปรากฏการณ โดยเชอมโยงมโนทศนตางๆ ในลกษณะเปรยบเทยบหรอความสมพนธเกยวของ เชน ความปรองดองและความปราถนาดตอกน เปนจดเรมตนของการแกปญหาความขดแยง

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 1.1 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 1.1

สรป วชาสงคมศกษาเปนวชาทมลกษณะเปนการบรณาการแบบสหวทยาการโดยคดสรร องคความรจากสาขาวชาสงคมศาสตรและมนษยศาสตร การจดกระบวนการเรยนรในรายวชาสงคมศกษามงเนนใหผเรยนเกดองคความรทงในสวนของขอเทจจรง มโนทศน และหลกการ เพอพฒนาความร ทกษะ เจตคตและคานยม น าไปสการปฏบตตนในฐานพลเมองทดของส งคมประชาธปไตย

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

14 | ห น า

เรองท 1.2 กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรมกบกำรพฒนำผเรยน จดมงหมำยส ำคญของกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ในกำรพฒนำผเรยน ครตองพฒนานกเรยนทงตวบคคล (Whole child development) คอ การพฒนาใหผเรยนไดทงความร ทกษะ เจตคต คณลกษณะอนพงประสงค ซงทงหมดนสะทอนไดจากมตการเรยนร สงคมศกษา จากจดมงหมายของหลกสตรสงคมศกษาทตองการใหผเรยนเกดความเจรญงอกงามในดานตางๆ ดงน (กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ 2545: 1-2) 1. ดำนควำมร กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จะใหความรแ กผเรยนในเนอหาสาระ มโนทศน ความคดรวบยอด และหลกการส าคญๆ ในสาชาวชาตางๆ ทางสงคมศาสตร ไดแก ภมศาสตร ประวตศาสตร รฐศาสตร จรยธรรม สงคมวทยา เศรษฐศาสตร กฎหมาย ประชากรศกษา และสงแวดลอมศกษา ตามขอบเขตทก าหนดไวในแตละระดบชน โดยจดการเรยนรในลกษณะบรณาการหรอสหวทยาการ 2. ดำนทกษะและกระบวนกำร ในการเรยนสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมนนผเรยนควรจะไดพฒนากระบวนการตางๆ จนเกดทกษะและกระบวนการดงน - ทกษะการคด เชน การสรปความคด การแปลความ การวเคราะหหลกการ และการน าไปใช ตลอดจนการคดอยางมวจารณญาณ - ทกษะการแกปญหา ตามกระบวนการทางสงคมศาสตร กระบวนการสบสอบ เชน ความสามารถในการตงค าถามและการตงสมมตฐานอยางมระบบ การรวบรวมและวเคราะหขอมล การทดสอบสมมตฐานและสรปเปนหลกการ - ทกษะการเรยนร เชน ความสามารถในการแสวงหาขอมลความรโดยการอาน การฟงและการสงเกต ความสามารถในการสอสารโดยการพด การเขยน และการน าเสนอความสามารถในการตความ การสรางแผนภม แผนท ตารางเวลา และการจดบนทก รวมทงการใชเทคโนโลยและสอสารสนเทศตางๆ ใหเปนประโยชนในการแสวงหาความร - ทกษะกระบวนการกลม เชน ความสามารถในการเปนผน าและผตามในการท างานกลม มสวนรวมในการก าหนดเปาหมายการท างานของกลม ปฏบตตามหนาทตามทไดรบมอบหมายดวยความรบผดชอบ สรางสรรคผลงาน ชวยลดขอขดแยง และแกปญหาของกลมไดอยางมประสทธภาพ 3. ดำนเจตคตและคำนยม กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จะชวยพฒนาเจตคต และคานยมเกยวกบประชาธปไตยและความเปนมนษย เชน รจกตนเอง พงตนเอง ซอสตยสจรต มวนย มความกตญญ รกเกยรตภมแหงตน มนสยในการเปนผผลตทด มความพอดในการบรโภค เหนคณคาของการท างาน รจกคดวเคราะห การท างานเปนกลม เคารพสทธผอน เสยสละ เหนแกประโยชนสวนรวม มความผกพนกบกลม รกทองถน รกประเทศชาต เหนคณคาอนรกษและพฒนาศลปวฒนธรรมและสงแวดลอม ศรทธาในหลกธรรมของศาสนา และการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

15 | ห น า

4. ดำนกำรจดกำรและกำรปฏบต กจกรรมการเรยนในกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม นอกจากจะชวยใหผเรยนเกดทกษะในการท างานเปนกลม สามารถน าความร ทกษะ คานยม และเจตคตท ไดรบการอบรมบมนส ยมาใชในการแกปญหาตางๆ ท เกดขนในชวตประจ าวนของผเรยนได อนง ในการพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค ซงก าหนดในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ซงมทงหมด 8 คณลกษณะ ดงน 1. รกชาต ศาสน กษตรย 2. ซอสตยสจรต 3. มวนย

4. ใฝเรยนร 5. อยอยางพอเพยง

6. มงมนในการท างาน 7. รกความเปนไทย 8. มจตสาธารณะ ครสงคมศกษาควรก าหนดไวในจดประสงคการเรยนร (จดหมาย) ของการเรยนการสอนในแตละคาบเรยนดวย ซงทจรงแลวเมอวเคราะหจดมงหมายดานเจตคตและคานยมในขอ 3 กเปนภาพสะทอนของคณลกษณะอนพงประสงค (พฤตกรรม) ซงเปนสงทแสดงใหเหนไดจากเจตคตและคานยมของบคคล มำตรฐำนกำรเรยนรของกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม มาตรฐานการเรยนรของแตละสาระมดงน ซงมาตรฐานการเรยนรดงกลาวสะทอนใหเหนถง เนอหาส าคญทผเรยนตองเรยนตามหลกสตร

สำระ มำตรฐำน สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม

มาตรฐาน ส 1.1 ร และเขาใจประวต ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมน และปฏบตตามหลกธรรม เพออยรวมกนอยางสนตสข มาตรฐาน ส 1.2 เขาใจ ตระหนกและปฏบตตนเปนศาสนกชนทด และธ ารงรกษาพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการใชชวตในสงคม

มาตรฐาน ส 2.1 เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงาม และธ ารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ด ารงชวตอยรวมกนในสงคมไทย และสงคมโลกอยางสนตสข มาตรฐาน ส 2.2 เขาใจระบบการเมองการปกครองในสงคมปจจบน ยดมน ศรทธา และธ ารงรกษาไวซ งการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

สาระท 3 เศรษฐศาสตร

มาตรฐาน ส 3.1 เขาใจและสามารถบรหารจดการทรพยากรในการผลตและการบรโภคการใชทรพยากรทมอยจ ากดไดอยางมประสทธภาพและคมคา

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

16 | ห น า

สำระ มำตรฐำน รวมทงเขาใจหลกการของเศรษฐกจพอเพยงเพอการด ารงชวตอยางมดลยภาพ มาตรฐาน ส 3.2 เขาใจระบบ และสถาบนทางเศรษฐกจตางๆ ความสมพนธทางเศรษฐกจและความจ าเปนของการรวมมอกนทางเศรษฐกจในสงคมโลก

สาระท 4 ประวตศาสตร

มาตรฐาน ส 4.1 เขาใจความหมาย ความส าคญของเวลาและยคสมยทางประวตศาสตร สามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาวเคราะห เหตการณตางๆ อยางเปนระบบ มาตรฐาน ส 4.2 เขาใจพฒนาการของมนษยชาตจากอดตจนถงปจจบน ในดานความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณอยางตอเนอง ตระหนกถงความส าคญและสามารถ วเคราะหผลกระทบทเกดขน มาตรฐาน ส 4.3 เขาใจความเปนมาของชาตไทย วฒนธรรม ภมปญญาไทย มความรก ความภมใจและธ ารงความเปนไทย

สาระท 5 ภมศาสตร

มาตรฐาน ส 5.1 เขาใจลกษณะของโลกทางกายภาพ และความสมพนธของสรรพสงซงมผล ตอกนและกนในระบบของธรรมชาต ใชแผนทและเครองมอทางภมศาสตร ในการคนหาวเคราะห สรป และใชขอมลภมสารสนเทศอยางมประสทธภาพ มาตรฐาน ส 5.2 เขาใจปฏสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดการสรางสรรควฒนธรรม มจตส านก และมสวนรวมในการอนรกษ ทรพยากรและสงแวดลอม เพอการพฒนาทยงยน

มโนทศนส ำคญของสำระกำรเรยนรทเปนองคควำมร ของกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม และจรยธรรม มโนทศนส าคญ ไดแก - ระบบความเชอ - จรยธรรม - วฒนธรรม - การพฒนาคน - การอยรวมกนตามหลกธรรม - การปฏบตตนตามหลกธรรม - คานยมทางศาสนา - วฒนธรรมทางศาสนา - การพฒนาจต - พระไตรปฎก - พระรตนตรย - การแผเมตตา - ศลธรรม - หลกค าสอนของศาสนา

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม มโนทศนส าคญ ไดแก - ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข

- อ านาจ - การเปนพลเมองด - ระบบการปกครอง - ความยตธรรม

- กฎหมาย - กตกา/ระเบยบ - สทธ/เสรภาพ - สทธมนษยชน - วฒนธรรมทหลากหลาย - ความเขาใจอนด

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

17 | ห น า

- วฒนธรรมสากล - การขดเกลาทางสงคม - การเปลยนแปลงทางสงคม - การใชอ านาจรฐ สาระท 3 เศรษฐศาสตร มโนทศนส าคญ ไดแก - การผลต - การแจกจาย - การบรโภค - การบรการ - ระบบเศรษฐกจ - หลกเศรษฐกจพอเพยง - อปสงค - อปทาน - เงนเฟอ - เงนฝด - การพฒนาเศรษฐกจ - นโยบายการเงนและการคลง - ความรวมมอทางเศรษฐกจ - การมชวตทพอเพยง สาระท 4 ประวตศาสตร มโนทศนส าคญ ไดแก - กาลเวลา - การเปลยนแปลง - วธการทางประวตศาสตร - วฒนธรรมไทย - หลกฐานทางประวตศาสตร - ขนบธรรมเนยมประเพณ - พฒนาการของมนษย - อารยธรรม - ความเปนชาตไทย - ภมปญญาไทย - การสถาปนาอาณาจกรไทย - การอนรกษวฒนธรรมและภมปญญาไทย สาระท 5 ภมศาสตร มโนทศนส าคญ ไดแก - ความสมพนธของต าแหนง ระบบ และทศ ของสงตางๆ - ลกษณะทางกายภาพ - ลกษณะทางสงคม - แผนผง/แผนท - ปรากฏการณทางธรรมชาต - พกดภมศาตร - ภมลกษณ - ภยพบตทางธรรมชาต - ปจจยทางภมศาสตรในประเทศไทย

- สงแวดลอมทางธรรมชาต - สงแวดลอมทางสงคม - ทรพยากรธรรมชาต - การสรางสรรควฒนธรรม

- การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม - การพฒนาทยงยน - การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

- การเปลยนแปลงสภาพแวดลอม เศรษฐกจ สงคม และประชากร

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

18 | ห น า

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 1.2 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 1.2

สรป หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ก าหนดใหมการจดการเรยนรวชาสงคมศกษาไวในหลกสตรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม โดยจะตองพฒนาผเรยนใหเกดความร ทกษะ กระบวนการ เจตคต และคานยม มงเนนใหผเ รยนรจกการท างานเปนกลม และการน าองคความรทไดรบจากการเรยนรไปแกปญหาในชวตประจ าวน มาตรฐานการเรยนรของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม มทงหมด 5 สาระ ไดแก สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการใชชวตในสงคม สาระท 3 เศรษฐศาสตร สาระท 4 ประวตศาสตร และสาระท 5 ภมศาสตร

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

19 | ห น า

เรองท 1.3 หลกสตรสงคมศกษาในหลกสตรสถานศกษา กำรจดท ำรำยวชำสงคมศกษำ กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม มสถานะเปนหลกสตรหนงในหลกสตรสถานศกษา โดยมการจดท าเปนรายวชาจ านวนเทาใดขนอยกบการพจารณาใหเหมาะสมตามความพรอม โดยทวไปมการก าหนดรายวชา ดงน 1. รำยวชำพนฐำน เปนไปตามสาระการเรยนรแกนกลางซงเปนไปตามมาตรฐานการเรยนร/ตวชวด โดยผเรยนทกคนในระดบการศกษาขนพนฐานตองเรยน 2. รำยวชำเพมเตม เปนรายวชาทสถานศกษาเปดสอนเพมจากการก าหนด ไวในหลกสตร -แกนกลางการศกษาขนพนฐาน โดยเหนความตองการของผเรยน หรอความความตองการของทองถน โดยก าหนดผลการเรยนร เปนเปาหมายในการพฒนาผเรยนรายวชาเพมเตม ส าหรบระดบชนมธยมศกษาตอนตน อาจจดรายวชาพนฐานไดมากกวา 2 รายวชา แตจดสาระประวตศาสตรเปนรายวชาเฉพาะ สวนระดบชนมธยมศกษาตอนปลายอาจจดรายวชาไดมากกวา 2 รายวชา แตตองจดสาระประวตศาสตรเปนรายวชาเฉพาะเชนกน

กำรเขยนค ำอธบำยรำยวชำ 1. รำยวชำพนฐำน

การจดท าค าอธบายรายวชามาจากการวเคราะหมาตรฐานการเรยนร ตวชวด และสาระการเรยนรแกนกลางฯ ทระบ ไวในมาตรฐานการเรยนร และตวชวดเกยวกบความร ทกษะ หรอคณลกษณะทตองการใหผเรยนไดรบการพฒนา ตวอยำง มาตรฐานส 1.1 ร และเขาใจประวต ความส าคญ ศาสดา หลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอและศาสนาอน มศรทธาทถกตอง ยดมน และปฏบตตามหลกธรรมเพออยรวมกนอยางสนตสข ศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาสประเทศเพอนบาน (ตวชวด ส 1.1 ม. 2/1) วเคราะหความส าคญของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอทชวยเสรมสรางความเขาใจอนดกบประเทศเพอนบาน (ตวชวด ส 1.1 ม. 2/2) ความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย (ตวชวด ส 1.1 ม. 2/3 และ ส 1.1 ม. 2/4) พระพทธประวต การตรสรและการเผยแผพระพทธศาสนา (ตวชวด ส 1.1 ม. 2/5)

2. รำยวชำเพมเตม การเขยนค าอธบายรายวชาเพมเตมมาจากการพจารณาผลการเรยนรเปนเปาหมายใน การ

พฒนาผเรยน สาระการเรยนร (เนอหา) ทก าหนดขนในรายวชาเพมเตมตองใหสอดคลองกบ ผลการเรยนรเพอเปนกรอบในการจดกจกรรมการเรยนร สอการเรยนร และการประเมนผลการเรยนร

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

20 | ห น า

ตวอยำง รายวชาเกยวกบสนตภาพ

ผลกำรเรยนร สำระกำรเรยนร(เนอหำ) 1. อธบายความหมายและความส าคญของ สนตภาพ

ความหมายและความส าคญของสนตภาพ

2. เหนคณคาของการมสนตภาพในสงคม 3. อธบายความหมายของความขดแยง ความหมายของความขดแยง 4. วเคราะหสาเหตของความขดแยง สาเหตของความขดแยง กำรจดท ำโครงสรำงรำยวชำ 1. รำยวชำพนฐำน ครตองระบวามหนวยการเรยนร มาตรฐานการเรยนร และมตวชวด สาระการเรยนร (เนอหาตามค าอธบายรายวชา) เวลาทใชเรยน และวธวดประเมนผล 2. รำยวชำเพมเตม โครงสรางรายวชาเพมเตมมการระบผลการเรยนร หนวยการเรยนร สาระการเรยนร (เนอหาจากค าอธบายรายวชา) เวลาทใชเรยน และวธวดประเมนผล ตวอยำง

ล ำดบท

ชอหนวย กำรเรยนร

มำตรฐำนกำรเรยนร/ตวชวด

สำระกำรเรยนร เวลำเรยนทใช

น ำหนกของคะแนน

1 เครองมอทางภมศาสตร

ส 5.1 ม.5/1 ความส าคญ และป ร ะ โ ย ช น ข อ งเครองมอ

4 10

2 โลกและสงแวดลอมทางธรรมชาต

ส 5.1 ม.5/2

- โลกกบจกรวาล - สงแวดลอมทาง ธรรมชาต - การ เปลยนแปลง ลกษณะทาง กายภาพ ฯลฯ

12 30

3 วกฤตสงแวดลอม ส 5.2 ม.5/1 กรณวกฤตทางดานสงแวดลอม

10 20

ในการแบงหนวยการจดการเรยนรอาจขนอยกบวจารณญาณของคร โดยมการพจารณาถงความสมพนธของเนอหาสาระและเวลาทสอน ในการจดล าดบหนวยการเรยนร ควรค านงถงการเรยนรทเปนล าดบ และความสมพนธของเนอหา เพอใหผเรยนเกดความเขาใจในเรอง เนอหา และ มโนทศนตางๆ ซงเปนการเรยนรอยางแทจรงและไมเกดความสบสน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

21 | ห น า

กำรจดท ำหนวยกำรเรยนรแบบองมำตรฐำน องคประกอบของหนวยกำรเรยนร 1. การออกแบบหนวยการเรยนรตองมการระบมาตรฐานการเรยนร ตวชวดทเกยวของกบหนวยการเรยนรนนๆ และทส าคญตองไมควรลมระบใหครอบคลม ความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะอนพงประสงคดวยเพราะเปนองคประกอบส าคญของหลกสตรแกนกลางนอกจากมาตรฐานการเรยนรและตวชวด 2. สาระการเรยนร คอ สาระการเรยนรแกนกลางในรายวชาพนฐาน ถาเปนรายวชาเพมเตม กคอสาระการเรยนรตามผลการเรยนรของรายวชาเพมเตมนนๆ 3. กจกรรมการเรยนร เปนกจกรรมทจะท าใหผเรยนไดบรรลเปาหมายตามตวชวด กจกรรมการเรยนรตองค านงถงการพฒนาเจตคต ทกษะ คณลกษณะอนพงประสงคดวยมใชความรอยางเดยว โดยอาจแบงเปนขนน า ขนสอน (พฒนาการเรยนร) และขนสรป (รวบยอด) 4. ชนงานหรอภาระงานเปนสงทแสดงใหเหนวาผเรยนไดบรรลตามตวชวดหรอเปาหมายของหนวยการเรยนร อาจมหลากหลาย เชน โครงงาน รายงาน การตอบค าถาม ท าแบบฝก แบบทดสอบ การเขยนในรปผงความคด เปนตน 5. การประเมนผล ตองระบวธการ เครองมอ เกณฑการประเมนใหชดเจน เชน ใชการทดสอบมแบบทดสอบ และการใหนกเรยนรอยละ 70 ตองใหคะแนนผาน 50% หรอใชวธตรวจสอบงาน มการประเมนผลงานลกษณะการใชวธ Scoring Rubrics หรอ Rating Scale เปนตน 6. ชอหนวยการเรยนร ตงชอทบงบอกกบมโนทศนส าคญ หรอสงท เปนความรส าคญทตองการใหผเรยนไดเรยนรเปนการครอบคลมเนอหาทงหมด 7. เวลาเรยน ตองก าหนดเวลาเรยนแตละหนวย ใหมสดสวนเหมาะสมกนทงรายวชา อาจจะขนอยกบจ านวนตวชวด หรอชนงานทผเรยนตองใชเวลาในการเรยนและการท างาน

แผนกำรจดกำรเรยนร ครน าแผนหนวยจดการเรยนรไปจดท าแผนการจดการเรยนรท เปนแผนการจดการเรยนรประจ าวนในแตละคาบ (Dairy Lesson Plan) ในระดบชนเรยนตอไป

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 1.3 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 1.3

สรป ครสามารถพฒนาหลกสตรสถานศกษาของตนเองใหเปนหลกสตรทมมาตรฐานและมเปาหมายสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม โดยการวเคราะหมาตรฐานการเรยนร ตวชวดทเปนเปาหมายของการเรยนร และสาระการเรยนรแกนกลางฯ ในหลกสตรกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมจดท าเปนรายวชาพนฐานและรายวชาเพมเตม รายวชาทพฒนาขนประกอบไปดวยหนวยการเรยนรทมการจดล าดบความสมพนธของเนอหาตามวจารณญาณของคร

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

22 | ห น า

ตอนท 2 การจดการเรยนร เรองท 2.1 หลกทางการจดการเรยนรสงคมศกษาเพอพฒนา

ผเรยน หลกการส าคญในการจดการเรยนรสงคมศกษาคอ 1. การเรยนการสอนของครตองเชอมโยงความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะทพงประสงคเพอน าไปใชในชวตประจ าวน โดยมการก าหนดจดประสงคของบทเรยนเชงพฤตกรรมครอบคลมความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะอนพงประสงคเพอใหเหนตวชวด จะท าใหสามารถสอนผเรยนใหเกดการเรยนรไดชดเจน 2. การจดเนอหาตองจดเรยงระดบความยากงายหรอเรมจากลกษณะใกลตว มการเรยงเรยงขอมลใหเปนระบบ แบงหวขอตางๆ ซงมความสมพนธเชอมโยงกนและควรใชสอการเรยนรเพอพฒนาสงทเปนนามธรรมหรอมความซบซอน ซงจะท าใหผเรยนมความเขาใจไดชดเจนและเชอมโยงขอมลเกากบขอมลใหมไดงายขน 3. การเรยนการสอนตองใหเกดความเขาใจอยางลมลก (deep understanding) คอ การสอนมใชเพยงแคใหขอมลใหเกดความจ า ตอบค าถามไดเทานน แตจะตองพฒนาการคด สามารถอธบายมโนทศนและหลกการหรอแนวคดส าคญ ยกตวอยางได เปรยบเทยบความเหมอนกนความตางกน คนควาขอมลตางๆ เชอมโยงความรเดมกบความรทไดรบ เพอสรางองคความรใหม และสามารถน าไปประยกตใชในบรบทตางๆ ได 4. การเรยนการสอนควรเปนการบรณาการเพราะความรตางๆ ของสงคมศกษาเปนการ บรณาการทคดสรรเนอหาสาระตางๆ ของสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ไดแก ประวตศาสตร ภมศาสตร เศรษฐศาสตร รฐศาสตร นตศาสตร สงคมวทยาและมานษยวทยา รวมทงวธการจะตองมความหลากหลาย ดงนนเมอมการบรณาการทงเนอหาสาระและวธการจะท าใหเกดการเรยนรสงคม -ศกษาทเปนองครวม 5. การเรยนการสอนจะตองเนนผเรยนเปนศนยกลาง เนนการมสวนรวมของผเรยนไดลงมอปฏบตใหมากทสดทงรายบคคลและรายกลม โดยเนนการคดตดสนใจ การมปฏสมพนธกบคร รวมทงเพอนรวมชน และตองจดกจกรรมทเนนสภาพจรง (authentic activities) คอ การจดการเรยนรทน าไปสการประยกต ใช ในชวตจรง ( real–life application) ดงนนการประเมนผลตองเนนทกระบวนการปฏบตใหเหนความสามารถทแทจรงของผเรยนใหมากทสด 6. การใหขอมลยอนกลบ (feedback) เปนการตรวจสอบการเรยนรของผเรยนวาเกดขนหรอไม มากนอยเพยงใด ควรเปนการชจดเดน ซงเปนการเสรมแรงควบคกนและแนะน าแกไขขอบกพรองท เหนวาถาแกไขผเรยนจะมความกาวหนาขน การใหขอมลยอนกลบควรเปนการเปรยบเทยบกบตนเองมากกวาผอน 7. สรางบรรยากาศทสนบสนนการเรยนรในกระบวนการคดและการแสดงออกอยางถกตองและมเหตผลดวยวธการทสะทอนใหเหนถงทศนคตและแนวคดของครทมตอการยอมรบในศกยภาพของผเรยน คอ 1) การสรางความเชอมนในตนเอง เปดโอกาสใหผเรยนไดแสดงความคดเหนอยางอสระภายใตค าแนะน า (guide) ของคร มใชการบอกใหท าตามหรอบงคบ 2) ตงค าถามปลายเปดให

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

23 | ห น า

โอกาสทผเรยนจะคดและมสวนรวมในการคดกบผ อน 3) ครตองใจกวางยอมรบความคดเหนของผเรยน รวมทงตองใหเวลาการในการคด ตองมความเขาใจในการพฒนาผเรยน ยกเวนในกรณทความคดมาจากความเขาใจผดหรอขอมลไมถกตอง ครอาจตองใหขอมลทถกตอง แตยงคงใหผเรยนไดแสดงความคดของตนเอง

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 2.1 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 2.1

สรป การจดการเรยนรสงคมศกษาอยางมประสทธภาพ สงผลโดยตรงตอคณภาพการเรยนการสอน ครจะตองท าความเขาใจในเนอหาของรายวชาอยางลมลก ในสวนของการจดการเรยนรวชาสงคมศกษาควรจะจดในรปแบบของการบรณาการเนนผเรยนเปนศนยกลาง และมการใหขอมลยอนกลบระหวางผเรยนและครภายใตบรรยากาศทสนบสนนใหผเรยนไดฝกกระบวนการคดและการแสดงออกอยางถกตอง โดยครจะตองก าหนดจดประสงคเชงพฤตกรรมใหชดเจน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

24 | ห น า

เรองท 2.2 สงคมศกษากบการพฒนาคณภาพผเรยนดานความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะอนพงประสงค Roadmap จดเนนกำรพฒนำผเรยนเพอขบเคลอนหลกสตร กำรจดกำรเรยนร กำรวดและประเมนผลของส ำนกงำนคณะกรรมกำรกำรศกษำขนพนฐำน กระทรวงศกษำธกำร การเพมขดความสามารถในการเรยนร โดยเนนความสามารถและทกษะ ตลอดจนเนนการมคณ ลกษณ ะอนพงประสงค ถอวา เป นจดส าคญตอความส าเรจ ในการเรยนรของผ เรยน กระทรวงศกษาธการไดจดท า Roadmap ทจะแสดงทศทางส าคญของการพฒนาผเรยน โดยขอน าเสนอจดเนนในการพฒนาผเรยนในระดบมธยมศกษา ซงสอดคลองกบจดมงหมายของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เพอครจะเสรมสรางใหผเรยนมคณภาพ ตรงตามเปาประสงคของหลกสตร (http://www.obec.go.th/node/132)

ควำมสำมำรถและทกษะ คณลกษณะ

แสวงหาความรเพอการแกปญหา ใชเทคโนโลยเพอการเรยนร

ใชภาษาตางประเทศ (ภาษาองกฤษ) มทกษะการคดขนสง ทกษะชวต

ทกษะการสอสารอยางสรางสรรคตามชวงวย

แสวงหาความรดวยตนเอง ใชเทคโนโลยเพอการเรยนร

ททกษะการคดขนสง ทกษะชวต ทกษะการสอสารอยางสรางสรรคตามชวงวย

จดเนนตามชวงวย คณลกษณะตามหลกสตร

มงมนในการศกษา

และการท างาน

อยอยาง พอเพยง

-รกชาต ศาสน กษตรย - ซอสตยสจรต - มวนย - ใฝเรยนร - อยอยางพอเพยง - มงมนในการ ท างาน - รกความเปนไทย - มจตสาธาณะ

ม. 4-6

ม. 1-3

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

25 | ห น า

นอกจากนนยงมทกษะแหงสตวรรษท 21 ซงมความส าคญเชนกนแกผเรยนในศตวรรษใหม (วรพจน วงศกจรงเรอง และอธป จตตฤกษ (แปล), 2554, 34-35) โดยมแนวคดทส าคญในศตวรรษท 21 และทกษะส าคญ คอ

1. แนวคดส าคญในศตวรรษท 21 จตส านกตอโลก ความรพนฐานดานการเงน เศรษฐกจ ธรกจและการเปนผประกอบการ ความรพนฐานดานพลเมอง ความรพนฐานดานสขภาพ ความรพนฐานดานสงแวดลอม

2. ทกษะการเรยนรและนวตกรรม ความคดสรางสรรคและนวตกรรม ความคดเชงวพากษและแกไขปญหา การสอสารและการท างานรวมกน

3. ทกษะดานสารสนเทศ สอ และเทคโนโลย ความรพนฐานดานสารสนเทศ ความรพนฐานดานสอ ความรพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

4. ทกษะชวตและการท างาน ความยดหยนและความสามารถในการปรบตว ความคดรเรมและการชน าตนเอง ทกษะทางสงคมและการเรยนรขามวฒนธรรม การเพมผลผลตและความรรบผด ความเปนผน าและความรบผดชอบ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

26 | ห น า

ขอเสนอแนะกำรจดกจกรรมกำรเรยนรสงคมศกษำทพฒนำควำมรควำมสำมำรถ ทกษะ และคณลกษณะอนพงประสงค ดงน

1. กจกรรมพฒนำควำมรและแนวคดตำงๆ 1) กจกรรมใหผเรยนลงมอปฏบตจรง เชน มการอานคนคงา อภปรายแกปญหา 2) กจกรรมการอธบายทเสรมดวยการใชสอตางๆ 3) การตงค าถามของคร 4) การยกตวอยางและใหวเคราะหสรปเรองทน าเสนอ 5) อธบายหลกการ/ทฤษฎตางๆ และใหผเรยนประยกตใช

2. กจกรรมพฒนำทกษะ 1) กจกรรมใหผเรยนคนหาค าตอบและสรปดวยตนเอง - โครงงาน - การอภปรายโดยมประเดนใหแสดงความคดเหน - กรณศกษา - บทบาทสมมต/สถานการณจ าลอง 2) ใชแผนผงกราฟฟกตางๆ เปนการพฒนาความคด 3) การแกปญหาตางๆ

3. กจกรรมพฒนำคำนยม 1) ใชบทบาทสมมต 2) การมประเดนใหคดวเคราะห 3) การอภปรายปญหาดานจรยธรรม 4) การวเคราะหเหตการณ/สถานการณทเกยวกบคานยมจากบทความ ภาพ ขอความ หรอมกรณตวอยาง 5) กรณศกษา 6) การแกปญหาความขดแยง

4. กจกรรมพฒนำคณลกษณะอนพงประสงค 1) โครงงานทเปนการแกปญหาสงคม 2) การส ารวจและศกษาชมชน 3) การท างานเพอชมชน โดยการอาสาสมคร ชวยเหลอผอน การรณรงคตางๆ 4) การสาธต และฝกปฏบต

การจดกจกรรมการเรยนรสงคมศกษานนตองเนนการพฒนาผเรยนใหพรอมทงความร ทกษะ เจตค และคณลกษณะอนพงประสงค กจกรรมการเรยนรจงมหลายรปแบบมการบรณาการผสมผสานเพอใหบรรลเปาหมายทครอบคลมมตการเรยนรทงความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะอนพงประสงค โดยแผนการจดการเรยนรอาจมกจกรรมทเปนการพฒนาความรหรอแนวคดอาจจะสามารถพฒนาทกษะ และคณลกษณะอนพงประสงคไดไปพรอมกน เชน จดกจกรรมใหผเรยนคนควาขอมล

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

27 | ห น า

เกยวกบรฐธรรมนญมาตราทเกยวกบสทธมนษยชน โดยใหแบงเปนกลมในการคนควา และน าเสนอแนวคดหลก และวเคราะหผลกระทบทมการละเมดสทธ โดยกจกรรมคนควาขอมล สรปแนวคดหลกเปน กจกรรมพฒนาองคความร และพฒนาทกษะการคด การแบงกลมใหศกษาเนนการพฒนาทกษะการท างาน การวเคราะหผลกระทบเปนการพฒนาทกษะการคด และการน าเสนอแนวคดและผลกระทบอาจเปนกจกรรมพฒนาการใชเทคโนโลย

กำรใชกลยทธในกำรจดกจกรรมตำงๆ มขอเสนอแนะดงน 1. ตองตงค าถามททาทายใหผเรยนไดพฒนาความคดใหมากทสด โดยมการตงประเดนไวกอนลวงหนา 2. ใชสอหลากหลาย 3. ใชเทคนคตางๆ ใหผเรยนเชอมโยงขอมลหรอรายละเอยดตางๆ เชน อาจใชเทคนคการจดผงกราฟฟกในลกษณะตางๆ หรอใชเทคนคระดมสมอง 4. พยายามใหผเรยนสมผสกบสภาพจรง เชน พาไปดของจรง อานเอกสารทเปนหลกฐานชนตน เปนตน 5. อธบายใหตรงประเดนมการยกตวอยางทชดเจน อาจใชวธยกตวอยางทเกยวของโดยตรงหรอบางสวนเพอใหผเรยนไดเหนลกษณะส าคญ และสรปได 6. อาจใชหนงสอเรยนประกอบการน าเสนอขอมล 7. ค าถามทใชในการอภปรายถอวาเปน Key (แกนกลาง) ส าคญ ตองชดเจนเหมาะสมกบประเดนทอภปรายและเชอมโยงขอเทจจรงมาสการวเคราะห สวนค าถามทเปนตวค าถาม (Question) ใชในลกษณะใหเกดการคดตงแตระดบพนฐานถงระดบสง มทงอะไร ท าไม ประเมนแสดงความคดเหนหรอแสดงผลทอาจจะเกดขน 8. ตองมเทคนคในการน าอภปรายเปดโอกาสใหผเรยนทกคนมโอกาสพด แสดงความคดเหน ตอบค าถาม โดยครท าหนาทเชอมโยงความคดเหนตางๆ แสดงความกระจางในประเดนทอภปราย 9. การเลอกหวขอในการศกษาหรอการแกปญหาหรอหวขอโครงงานตางๆ เปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมอาจใหผเรยนส ารวจสภาพจรงหรอครตงค าถามกระตนใหผเรยนหาค าตอบ 10. จดชนเรยนใหโอกาสผเรยนมปฏสมพนธท างานรวมกนฝกทกษะทางสงคม เชน จดกลมยอยท างาน ครตดตามการท างาน ฝกการท างานทเปนระบบ มการวางแผน ขณะเดยวกนอาจมกระตนการใฝร มการคนควาอยางอสระ ศกษาเรองใดเรองหนงทเปนการเสรมการเรยนรของผเรยนได โดยเฉพาะในระดบมธยมศกษาตอนปลาย เปนการตอยอดการเรยนในหองเรยนไดเปนอยางด

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 2.2 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 2.2

สรป การพฒนาทกษะและคณลกษณะอนพงประสงคในรายวชาสงคมศกษาจะตองเนนการพฒนาทกษะการคดขนสงโดยเฉพาะการคดวเคราะห สงเคราะห และการคดอยางมวจารณญาณซงจะเปนพนฐานของการพฒนาคณลกษณะอนพงประสงคตอไป การจดกจกรรมการเรยนรควรจดกจกรรมทหลากหลาย ใชสอเทคโนโลยเพอการเรยนร เปดโอกาสใหผเรยนไดสมผสกบประสบการณตรงและฝกปฏบตในสถานการณจรง

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

28 | ห น า

เรองท 2.3 แนวทางในการด าเนนการสอนของครเพอประสทธภาพในการเรยนของผเรยน แนวทำงในกำรด ำเนนกำรสอน มดงน 1. ตองรและเขาใจในจดเนนหรอมโนทศนส าคญของสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ทเปนภาพรวมทงหมด และรวมทงจดเนนหรอแนวคดส าคญของแตละสาระทง 5 สาระ ซงประกอบดวย องคความร ทกษะ หรอกระบวนการเรยนร และคณลกษณะอนพงประสงค สาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม มจดเนนคอ การอยรวมกนในสงคมไทย และสงคมโลกอยางสนตสข การเปนพลเมองด ศรทธาในหลกธรรมของศาสนา การเหนคณคาของทรพยากร และสงแวดลอม ความรกชาต และภมใจในความเปนไทย โดยจดเนนในแตละสาระ คอ

สำระท จดเนน

สาระท 1 ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม 1. มความรในประวตและหลกธรรมส าคญของศาสนา 2. คดวเคราะหหลกธรรมไปปฏบตใหเกดประโยชนแกตนเอง 3. ปฏบตตามศาสนพธ

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการด าเนนชวตในสงคม

1. มความรในระบอบการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และปกปอง 2. มความรและปฏบตตนตามหนาทพลเมองด ตามความ รบผดชอบและตามกฎหมาย เพอใหเปนมคณภาพ 3. อนรกษวฒนธรรมและภมปญญาไทย และเขาใจใน วฒนธรรมทหลากหลาย 4. ด ารงชวตในสงคมไทยรจกการปรบตวภายใตกระแส โลกาภวฒนดวยทกษะการคด ทกษะชวต ทกษะการ สอสารและการใชชวตในสงคม

สาระท 3 เศรษฐศาสตร 1. การเปนผบรโภคทฉลาด โดยน าหลกเศรษฐกจพอเพยงมา ใชใหเกดประโยชน 2. ร และเขาใจระบบเศรษฐกจตางๆ รวมทงความสมพนธ ของระบบเศรษฐกจตอการด ารงชวตของคน 3. การเปนพลเมองดทดแลรกษาสงแวดลอมและทธรรมชาต เพอใหตนเองและทกคนใหด ารงชวตอยางมดลยภาพ

สาระท 4 ประวตศาสตร 1. เกดความรกและภมใจในความเปนไทยและวฒนธรรม ไทยโดยผานการวเคราะหการเรยนรจากประวตศาสตร

2. มความคดวเคราะหจากมมมองตางๆ ทงจากตนเองและ ผอน ในการมองประวตศาสตร เพอใหเกดความเขาใจใน เหตการณและการเปลยนแปลงตางๆ ทงของสงคมไทย และสงคมอนๆ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

29 | ห น า

สำระท จดเนน สาระท 5 ภมศาสตร 1. ความร ความเขาใจ ในของโลกทางกายภาพ และ

ความสมพนธของสงแวดลอมตอมนษย ผลกระทบทเกดขน 2. การมพฤตกรรมทแสดงถงการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม 2. วเคราะหผเรยนโดยคร เพอใหทราบพนฐานทงความร เจตคตตอการเรยน ทกษะ และวธ

เรยนของผเรยน เพอใหสามารถออกแบบการจดการเรยนรไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ 3. มการเรยงล าดบเนอหาโดยอาจเรยงเปนหวเรอง (Topic) ชวยใหจดเนอหาเปนหมวดหม

เพอใหผเรยนไดเรยนรตามล าดบขนตอนซงเนอหาทไดจากสาระการเรยนรแกนกลาง (รายวชาพนฐาน) ผลการเรยนรทคาดหวง (รายวชาเพมเตม) 4. การก าหนดมโนทศนหรอสาระส าคญ ตองก าหนดจากเนอหาหรอสาระการเรยนรโดยพจารณารายละเอยดแลวก าหนดเปนขอสรปหรอภาพรวมของสงนน 5. การก าหนดจดประสงค (วตถประสงค) การเรยนรตองสอดคลองกบเนอหาสาระ ตวบงช และตองครอบคลมทงความร ทกษะ (สมรรถนะ) เจตคต คณลกษณะอนพงประสงค และก าหนดจดประสงคเชงพฤตกรรม รวมทงอาจตองค านงถงจดเนนของแตละสาระทระบไวในขอ 1 6. เนนการจดกจกรรมใหผ เรยนเปนศนยกลางใหผเรยนลงมอปฏบตใหมากทสด โดยพจารณาปจจยตางๆ ไดแก จดประสงคการสอน เนอหาสาระ ผเรยน และระยะเวลาประกอบเพอ วางแผนการจดกจกรรมใหเปนขนตอน 7. การเลอกสอการเรยนร ตองค านงถงการเสรมการเรยนรของผเรยนใหมความเขาใจสงทเปนนามธรรมใหเขาใจงาย รวมทงตองสอดคลองกบเนอหา จดประสงค วธสอน และการท ากจกรรมของผเรยน 8. ก าหนดวธการประเมนผลใหชดเจนเพอสามารถตรวจสอบการเรยนรของผเรยนตามจดประสงคการเรยนร ใชวธการวด เครองมอทหลากหลาย เกณฑการประเมนผล และมการประเมนผลการด าเนนการอยางตอเนอง 9. เขยนแผนการจดการเรยนรเปนการแสดงใหเหนถงกระบวนการคด และความคดรเรมของคร เปนการชวยใหการเรยนการสอนด าเนนไปไดตามทวางแผนไว ซงเปนการน าการวางแผนมาเขยนใหสมบรณในลกษณะของแผนการจดการเรยนร เพอน าไปใชจรงในหองเรยนตอไป

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

30 | ห น า

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 2.3 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 2.3

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 2.3 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 2.3

สรป แนวทางในการด าเนนการสอนเพอเพมประสทธภาพในการเรยนรของผเรยน ครจะตองมการวางแผนทกขนตอนเรมจากการวเคราะหเนอหา โดยครจะตองวเคราะหจดเนนซงเปน มโนทศนหรอหลกการส าคญของเนอหาในแตละสาระการเรยนรของกลมสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม จากนนวเคราะหผเรยนใหทราบพนฐานความร ทกษะ และวธการเรยนของผเรยน และออกแบบกจกรรมการเรยนรทมองคประกอบหนวยการเรยนรและแผน การจดการเรยนรใหครบถวน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

31 | ห น า

เรองท 2.4 กำรออกแบบกำรสอนสงคมศกษำทเนนทกษะกำรท ำงำนและกำรใช IT การออกแบบการสอนสงคมศกษาทเนนทกษะการท างานนน กคอการออกแบบการเรยนแบบกลม ซงเปนลกษณะการท างานรวมกน สมาชกทกคนมปฏสมพนธตอกน และมการรวมมอกนท างานเปนการพฒนาทกษะสงคม ตามจดหมายรวมกนมลกษณะส าคญดงน การออกแบบการเรยนรทเนนทกษะการท างาน มลกษณะส าคญดงน 1. การจดกลมเปนครงคราวแตละคาบ ใชกลม 3-5 คนหรอ 5-8 คน ในกรณทผเรยนจ านวนมาก ใชในการแสดงความคดเหนประยกตสงทไดเรยนมา 2. การจดกลมเปนทางการใชกลมนในการท างานรวมกนหลายสปดาห เชน การท าโครงงาน ท ารายงาน การแกปญหาในประเดนตางๆ เปนตน ในขณะเดยวกนนนการออกแบบการสอนทเนนทกษะการท างาน อาจสามารถน า IT มาใชได เชน การท างานกลมในการหาขอมลใหใช IT หาขอมลทรวดเรวและหลากหลาย เชน รปภาพ ค าอธบาย วดทศน คลปวดโอ เปนตน การท างานกลมมการแบงปนขอมลกบเพอนๆ ไดโดยใชทกษะการสบคนขอมลจากเวบไซต ปจจยส าคญทท าใหการออกแบบสงคมศกษาท เนนทกษะการท างานและการใช IT มประสทธภาพ คอ 1. การเลอกจ านวนสมาชก ซงไมควรมากเกนไปควรอยในระหวาง 5-8 คน 2. การจดสรรหรอแบงหนาทตองมการวางแผนการท างานแบงหนาทใหชดเจน 3. ตองมการวเคราะหหลกสตรหรอบทเรยนทจะใช IT เปนเครองมอในการแสวงหาความร 4. มการเสนอแหลงสบคนขอมลรวมทงการใหค าแนะน าวธการสบคนขอมล การจดเกบขอมล และการวเคราะหขอมล 5. ผเรยนตองมการประชมปรกษาหารอในการสบคนขอมล ตรวจสอบขอมล และสรปขอมล รวมกน ดงนน การสอนสงคมศกษาทเนนทกษะการท างานและการใช IT จงเปนการพฒนาทกษะการท างานกลม ทกษะการคด พฒนากระบวนการเรยนร ทกษะการสอสาร และการใชเทคโนโลยเพอการเรยนร

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 2.4 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 2.4

สรป การสอนสงคมศกษาสามารถใช IT ไดในทกขนตอนของการจดการเรยนการสอนทงขนน า ขนสอน และขนสรป โดยครจ าเปนจะตองวเคราะหหลกสตรหรอเนอหาในบทเรยนทเหมาะสมในการใช IT ในการสบคนหรอแสวงหาความรทงงานรายบคคลและรายกลม การใช IT จะชวยพฒนากระบวนการเรยนร ทกษะการท างานกลม การสอสาร ทกษะการคด และทกษะการแกปญหา

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

32 | ห น า

ตอนท 3 สอและแหลงการเรยนร

เรองท 3.1 หลกการเลอกและใชสอการเรยนร

สอกำรเรยนรสรปได 3 ประเภท คอ

(1) ประเภทวสด อปกรณ และสอสงพมพ (2) ประเภทเครองมอและเทคโนโลย และ (3) ประเภทวธการหรอเทคนควธ

ประเภทสอการเรยนรสงคมศกษา ควรเปนสอทใหประสบการณตรงมความเปนรปธรรมมากทสด มดงตอไปน

1. สอทแสดงสภาพจรงไดสมผส เชน องคพระพทธรป เหรยญ ถวยชามสงคโลก เปนตน 2. สอทแสดงสภาพจ าลอง เชน หนจ าลอง การจ าลองสถานการณมาใหเรยน ประเพณ การแสดงละคร เปนตน 3. สอทแสดงใหเหนกระบวนการและขนตอนส าคญ เชน ภาพยนตร วดทศน คลปวดโอหรอ ใชตวบคคลทอธบายกระบวนการตางๆ 4. สอทใหผเรยนไดยนเสยงเหตการณรวมกน เชน คลปวดโอ ภาพยนตร วดทศน รายการ โทรทศน เปนตน 5. สอทใหผเรยนไดรบขอมลจากการเหนหรอฟง เชน ปายนเทศ บอรดแสดงขอมล ภาพ แผนพบ การบนทกเรอง เปนตน 6. สอทใชตวอกษร ตวหนงสอ รปสญลกษณ ผเรยนไดรบขอมลจากการอาน

กำรเลอกสอกำรเรยนรในกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม มเกณฑในกำรเลอก คอ

1. มความเหมาะสมกบความสามารถของผเรยน เชน อาจใชของจรงถอวาเปนสอดทสด 2. สอดคลองและเหมาะสมกบจดประสงคของการสอน เชน ใชแผนภม แสดงขนตอน

กระบวนการออกกฎหมายทตองการใหผเรยนอธบายขนตอนได 3. ตองมเนอหาทถกตองและเชอถอได ผสอนตองตรวจสอบขอมลทแสดงในสอใหถกตอง 4. ตองมความเหมาะสมกบกจกรรมการเรยนรและผเรยนมสวนรวมในกจกรรม ถาตองการ

ใหไดรบขอมลจากภมปญญาชาวบานโดยตรงกเชญวทยากรทเปนบคคล และใหผเรยนไดสมภาษณมการตอบค าถามทสงสย หรอการบรรยายและการอธบายจากภมปญญาชาวบานผนน

5. สามารถสอความหมายไดสมบรณและถกตอง ถาตองการใหเหนถงภยพบตทางธรรมชาตกตองมวดโอหรอคลปแสดงภยพบต หรอภาพใหเหนชดเจน

6. ใชสะดวก ประหยด ไมเสยเวลา เชน ของจรง หนจ าลอง คอมพวเตอร เปนตน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

33 | ห น า

หลกกำรใชสอ ขอเสนอหลกการใชสอตามขนตอนการสอน ดงน

1. ขนน า การใชสอเปนการกระตนใหเกดความสนใจ เปนสอทน าเสนอเนอหากวางๆ และใชเวลาสนๆ เชน ใชภาพเดยวหรอภาพทสมพนธกบแผนท หรอขอความสนๆ ท ใชค าถามเปนประเดนสขนสอน

2. ขนสอน (ขนพฒนาการเรยนร) เลอกสอใหเหมาะสมกบเนอหา มการเรยงล าดบของการใชสอใหเหมาะสม เชน ใชแผนทแสดงทตง อาณาเขต ลกษณะภมศาสตร คลปวดโอแสดงการเคลอนไหวใหเหนภาพชดเจน หรอใชสอ PowerPoint แสดงเนอหาปฏญาณสากลวาดวยสทธมนษยชนและมคลปวดโอประกอบการละเมดสทธ และอาจมการบนทกเสยงแสดงเหตการณการละเมด การใชสอทงหมดนกเพอใหผเรยนไดวเคราะหแสดงความคดเหนตอสภาพหรอสถานการณ ซงจะตองสอดคลองตามวตถประสงคการเรยนรดวย

3. ขนสรป (รวบยอด) เลอกใชสอทสรปสนๆ อาจใชผงกราฟฟกตางๆ หรอเทปเสยงของผเกยวของในประเดนทสอน หรอคลปสนๆ

อยางไรกตาม สอการเรยนรทครเลอกใชนนจะตองใชประกอบกบการตงค าถาม ประเดนในการตงค าถามตองเกยวของกบเนอหา หรอมโนทศนส าคญ และเชอมโยงไปยงขนสอนทเปนขนหลกในการพฒนาการเรยนร โดยอาจมกรอบค าถามทเชอมโยงตอเนองกนหรอใหจบประเดนจากสอ กระตนใหเกดความคดและแสดงออก ทจะเปนการวเคราะห แปลความ วจารณ เปนตน โดยสอการเรยนรจะเปนสวนหนงของขอมลในการคด

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 3.1 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 3.1

สรป การเลอกและใชสอการเรยนรประกอบการจดการเรยนรสงคมศกษาจะตองเปนสอการเรยนรทมความหมายในการเรยนรและสงเสรมการเรยนรของผเรยนอยางแทจรง เปนสอการเรยนรทมความเหมาะสมกบผเรยนและสงเสรมใหผเรยนเขาใจเนอหาทเรยนมากขน โดยครสามารถจดการเรยนการสอนโดยใชสอการเรยนรไดในทกขนตอนของการสอน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

34 | ห น า

เรองท 3.2 การพฒนาทกษะการคดวจารณญาณกบระบบเครอขายอนเตอรเนต ทกษะกำรคดวจำรณญำณ ทกษะการคดวจารณญาณเปนทกษะส าคญทเปนแกนหลกในกลมสาระการเรยนรส งคม-ศกษา ศาสนา และวฒนธรรม และเปนทกษะทเปนจดเนนสการพฒนาคณภาพผเรยน การคดอยางมวจารณญาณประกอบดวยทกษะความคดหลายอยางทสามารถสอนได ในยคโลกาภวฒนทมขาวสารขอมลมากมายและรวดเรว มการใชอนเตอรเนตในการสบคนขอมลโดยเฉพาะน ามาใชในการเรยนการสอนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะในหองเรยนสงคมศกษา ซงมประโยชน ในการพฒนาผเรยนไดทงความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะอนพงประสงค โดยผานขอมลสารสนเทศทไดจากการสบคนงาน ประโยชนของการเรยนการสอนดวยอนเตอรเนต คอ 1. ผเรยนมทกษะการสบคนสามารถแยกแยะขอมลได

2. สามารถจะพฒนาทกษะสงคมไดในกรณทจดกจกรรมเปนกลมใหรวมกนคนควาเปนการแลกเปลยนขอมลกน 3. สรางเจตคตในการใฝร ตดตามงานทคนควา 4. พฒนาทกษะภาษาไทยและภาษาองกฤษทตองอานขอมลซงมทงไทยและองกฤษตามเนอหาทนกเรยนสบคน 5. พฒนาทกษะการวเคราะห สงเคราะห และประเมนขอมล ซงทกษะการประเมนขอมลกคอการทมความคดอยางมวจารณญาณ ซงคดอยางมวจารณญาณ สรปไดดงน 5.1 มเกณฑหรอมาตรฐานทจะน ามาพจารณาในสงทตองตดสนใจวเคราะหหรอประเมนได 5.2 มการเกบขอมลจากแหลงทเชอถอได โดยพจารณาความถกตองและความสอดคลองของขอมลตามเกณฑทตงไว 5.3 แยกแยะระหวางขอเทจจรงจากความคดเหน และแยกสาเหตและผลกระทบได

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

35 | ห น า

5.4 มการตรวจสอบความล าเอยงรวมทงท าการเสนอขอมลในลกษณะตางๆ กน เชน การ แสดงความรสก อารมณ ในสงทน าเสนอ หรอน าเสนอขอมลทมลกษณะเหมอนกนหรอในลกษณะทไมตรงกน 5.5 มการตดสนใจลงความเหนจากการพจารณาจากหลกฐานทสมพนธหรอเกยวของกน เพอหาเหตผลทมหลกฐาน

กำรใชอนเตอรเนตในกำรสบคนขอมลส ำหรบกลมสำระสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม สวนใหญจะใชบรการคนหาขอมลทเรยนกวา Search Engine เชน www.yahoo.com www.google.com www.sanook.com หรอ www.madoo.com รวมทงเวบไซตทรวบรวมคลปวดโอ คอ www.youtube.com แนวทำงกำรพฒนำทกษะกำรคดวจำรณญำณในกำรใชอนเตอรเนต ขอมลบนเครอขายมคามหลากหลาย จะตองมการตดสนใจในการใชขอมลดงกลาววาถกตองเทจจรงเพยงไร ตองใหผเรยนตรวจสอบกอนน ามาอางอง ตวอยางค าถามทใชเปนเกณฑในการประเมนแหลงขอมลตางๆ (วลย อศรางกร ณ อยธยา ดดแปลงจากบทความของ Bruce Smith, 1983) 1. ใครเปนผใหขาวสาร/ผใหขอมล 1.1 มคนเดยวหรอไม 1.2 เปนตวแทนของฝายรฐบาลหรอไม เชน รายงานของทางราชการ รายงานของ คณะกรรมการ 1.3 เปนกลมทมความคดซงมลกษณะพเศษของตนหรอไม 2. ผใหขาวสารมภมหลงอยางไรบาง 2.1 มการศกษาหรอมประสบการณ ซงแสดงคณสมบตของผเชยวชาญในเรองนน อะไรบาง

2.2 มชอเสยงเปนทรจกของคนในวงการเกยวกบเรองนนหรอไม 3. มหลกฐานอะไรทแสดงวาขอมลนนเชอถอได 3.1 ผใหขาวสารเปนผเชยวชาญในเนอหานนหรอไม 3.2 ผใหขาวสารไดตรวจรายละเอยดเกยวกบเนอหาหรอเหตการณทก าลงมขอ ถกเถยงหรอไม 4. ผใหขาวสารมจดประสงคในการแสดงความเหนหรอเสนอขอมลอะไร 4.1 ผใหขาวสารมอคตเปนการสวนตวหรอไมสนใจแนวคดอนๆ หรอไม 4.2 ผใหขาวสารมความเหนเปนของตนเอง หรอเปนตวแทนของกลม หรอสถาบนท มความสนใจเกยวกบเรองนนหรอไม

5. มเหตผลทจะถามความเชอถอไดของผใหขาวสารหรอไม 5.1 ความคดเหนของผใหขาวสารมความสอดคลองกนหรอขดแยงกนหรอไม 5.2 ผเชยวชาญคนอนๆ ในวงการเดยวกนมความคดเหนสนบสนนหรอไม ผเชยวชาญขาวนนมความคดเหนอยางไรบาง 5.3 จดมงหมายของการแสดงความคดเหนของผใหขาวสารนนเปนเรองของการ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

36 | ห น า

โฆษณาชวนเชอ และโนมนาวใจใหเชอโดยไมตองมการพสจนหรอไม 5.4 แหลงขอมลทผใหขาวสารเสนอนนปรากฏตอสายตาของผอนในรปแบบใด เชน เสนอในรปของขาว เสนอในรปของรายงานองคกรหรอสมาคม เปนตน

บทบำทของครในกำรสอนใหผเรยนใชอนเตอรเนตสบคนขอมล ครควรแนะน ำผเรยนดงน 1. การสบคนขอมล เชน การหาชอหวเรองในการคนหาขอมลเพอใหไดขอมลทตองการ 2. เลอกแหลงการสบคนในอนเตอรเนตทเชอถอได 3. แนะน าการน าขอมลตางๆ มาวเคราะหและประเมนความนาเชอถอได 4. การรวบรวมขอมลทได ผานการพจารณาดวยการคดอยางมวจารณญาณวาถกตองและ เหมาะสมมาจดระเบยบเรยบเรยงเขยนเพอตอบโจทยปญหาของคร

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 3.2 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 3.2

สรป ทกษะการคดอยางมวจารณญาณเปนทกษะส าคญทเปนแกนหลกในการจดการเรยนการสอนวชาสงคมศกษา ระบบอนเตอรเนตมขอมลมากมายทงขอมลเชงวชาการทเปนประโยชน ขอมลทเปนโฆษณาชวนเชอ หรอขอมลทเปนบทวเคราะหหรอความคดเหนของผเขยน การฝกการคดอยางมวจารณญาณจะชวยใหผเรยนไดคดสรรและกลนกรองขอมล เนนการประเมนขอมลจงเปนทกษะทมความส าคญในปจจบนซงเขาสยคโลกาภวตน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

37 | ห น า

เรองท 3.3 แนวทางการใชแหลงการเรยนร แหลงการเรยนรในชมชนเปนแหลงทท าใหคนในสงคมเกดการเรยนร เปนแหลงการศกษาทใชไดตลอดชวต แหลงการเรยนรอาจแบงไดหลายประเภทไดแก 1. ประเภทบคคลเปนผมความรความสามารถ เชน เปนปราชญชาวบานหรอภมปญญา ทองถน เปนผประกอบอาชพโดยตรง หรอเปนผมบทบาทในสายงานนน 2. ประเภททรพยากรธรรมชาต เชน อทยานแหงชาต ปาเขา ทะเล เปนตน 3. ประเภทสอ เชน หนงสอพมพ หนงสอ นตยสาร ภาพยนตร วทย โทรทศน เปนตน 4. ประเภทวตถและอาคารสถานท เชน สถานประกอบการ ศนย เยาวชน ศนยศลปาชพ โบราณสถาน พพธภณฑ เปนตน แนวทำงกำรใชแหลงกำรเรยนร 1. ตองมการตงจดประสงคการใชแหลงการเรยนรใหสอดคลองกบหลกสตรทเรยน 2. เชญบคลากรในชมชนทมความรตรงตามหลกสตรมาเปนวทยากร 3. ใชชมชนเปนขอมลในการเรยนการสอน เปนแหลงวฒนธรรม/ภมปญญาทองถน สงแวดลอมในชมชน โบราณสถานโบราณวตถ วด ศาสนสถานตางๆ สภาพความเปนอยในชมชน แหลงประกอบอาชพ เปนตน 4. มการจดกจกรรมในการเรยนรแหลงชมชน เชน - กอนใชแหลงเรยนรมการศกษาคนควาวเคราะหองคความรของแหลงเรยนร และมการวเคราะหความสอดคลองกบสาระการเรยนรและมาตรฐานการเรยนรในหลกสตร เตรยมคมอการศกษานอกสถานท ตงค าถามใหสบคน - ระหวางการใชแหลงเรยนร มการออกแบบกจกรรมตางๆ ใหผเรยนปฏบต - หลงการใชแหลงเรยนร มการก าหนดชนงานหรอภาระงานทแสดงวาผเรยนเกดการเรยนร เชน สรปใบงานทเปนการท ากจกรรมขณะใชแหลงเรยนร หรอท ารายงานสรป หรอสรปดวยการจดนทรรศการ เปนตน

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 3.3 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 3.3

สรป การจดการเรยนการสอนสงคมศกษาโดยใชแหลงเรยนรจะท าใหผเรยนไดประสบการณจรงดวยตนเอง การใชแหลงเรยนรใหเกดประโยชนสงสดในการจดการเรยนการสอนขนอยกบวจารณญาณของครในการเลอกแหลงเรยนรใหมความเหมาะสมกบเนอหาทจดการเรยนการสอน โดยจะตองมการวางแผน มการเตรยมคมอการสอนในแหลงเรยนร และออกแบบกจกรรมใหปฏบต สรรหาแหลงการเรยนรท เหมาะสมกบผเรยน เพอใหผเรยนเกดกำรเรยนรอยำงมควำมหมำยและบรรลผลของจดประสงคในกำรเรยนกำรสอน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

38 | ห น า

ตอนท 4 การวดและประเมนผล

เรองท 4.1 ลกษณะการวดและประเมนผลการเรยนรสงคมศกษาทมประสทธภาพ ลกษณะกำรวดและประเมนผลกำรเรยนรทมประสทธภำพในกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม

1. การประเมนผลการเรยนรตองสอดคลองกบจดประสงคของการสอน (ผลการเรยนร) 2. การประเมนผลการเรยนรควรประเมนเพอตรวจสอบความรและทกษะในเรองทจะเรยน

เพอเปนขอมลเบองตนของผเรยนแตละคน และเพอประโยชนของการวางแผนกจกรรมการเรยนการสอนใหสอดคลองกบพนฐานของผเรยน และประโยชนในการพจารณาพฒนาการของผเรยน

3. การประเมนผลการเรยนรตองครอบคลมพฤตกรรมการเรยนรทงความร ทกษะ เจตคต รวมทงคณลกษณะอนพงประสงค

4. การประเมนผลการเรยนรตองมการวางแผนพฒนาจดประสงคแตละจดประสงควาเปนอยางไร และวดผลอยางไร ประเมนผลอยางไร มเกณฑหรอเครองมออะไรทจะประเมนผลทมประสทธภาพ

5. การประเมนผลการเรยนรสามารถประเมนไดทงกลมยอยและรายบคคล เพอใหเหนความสามารถทแตกตาง โดยตองสอดคลองกบกจกรรมการเรยนร

6. การประเมนผลการเรยนรตองท าอยางตอเนอง ระหวางการเรยนการสอน ซงอาจตองใชวธการสงเกตเปนวธการหลก และตองประเมนผลทกครงหลงจบบทเรยน โดยตองมการบนทกหลงการสอน

ประโยชนจำกกำรประเมนผลกำรเรยนกำรสอนในกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม

1. เพอปรบปรงกระบวนการสอน วธสอนของคร 2. เพอปรบปรงการเรยนของนกเรยน 3. เพอตดสนผลการเรยน 4. เพอพฒนาพฤตกรรมโดยรวมของนกเรยนทงความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะทพง ประสงค

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 4.1 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 4.1

สรป การประเมนผลการเรยนรเปนการตรวจสอบทงความร ทกษะ และเจตคตของนกเรยนตามจดประสงคการเรยนร การประเมนผลการเรยนรจะตองประเมนกอน ระหวางบทเรยน และหลงบทเรยนทกครง เพอใหครอบคลมกระบวนการเรยนการสอนอยางตอเนอง และยงเปนสวนส าคญในการพฒนาการสอนสงคมศกษาใหมประสทธภาพ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

39 | ห น า

เรองท 4.2 แนวทางปฏบตในการวดและประเมนผลการเรยนร แนวปฏบตกำรวดและประเมนผลกำรเรยนรตำมขนตอนของกระบวนกำรเรยนกำรสอน

แนวปฏบตกำรประเมนผล กำรเรยนร

หลกกำรส ำคญ

1. การประเมนผลกอนการเรยน ตรวจสอบ 1. ความรพนฐานของนกเรยน 2. ความรและทกษะในเรองทจะเรยน

2. การประเมนผลระหวางเรยน ตรวจสอบ 1. ความรความสามารถ ทกษะของนกเรยนตามจดประสงค 2. พฒนาการของนกเรยน/ความกาวหนาของนกเรยน 3. ปญหาตางๆ ทเกดขนจากการเรยนรทเกดระหวางจด กจกรรม เชน การเรยนของนกเรยน การสอนของคร เนอหาวชา เปนตน

3. การประเมนเพอสรปผลการ เรยน

ตดตามผลการเรยนรทคาดหวง (ตามทตงจดประสงคกอนบทเรยน) และตรวจสอบผลสมฤทธของนกเรยน (ความส าเรจของนกเรยน)

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 4.2 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 4.2

สรป การวดและประเมนผลการเรยนรในรายวชาสงคมศกษาแบงออกเปนการประเมนผลกอนการเรยน การประเมนผลระหวางเรยน และการประเมนเพอสรปผลการเรยน การวดประเมนและประเมนผล ทงสามขนตอนเปนการประเมนพฒนาการของผเรยนอยางครอบคลม เพอใหบรรลจดประสงคการเรยนรทตงไว

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

40 | ห น า

เรองท 4.3 วธการและเครองมอในการวดและประเมนผลการเรยนร วธกำรและเครองมอทเปนหลกส ำคญในกำรประเมนผลกำรเรยนรสงคมศกษำ มดงน

1. ดำนควำมร

วธกำร เครองมอ การประเมนเพอตรวจสอบความร ความคด ความกาวหนาในสาระการเรยนร

แบบทดสอบทมหลายลกษณะ เชน - แบบเลอกตอบ - แบบเขยนตอบ - บรรยายความแบบเตมค าสนๆ - แบบถกผด - แบบจบค

ฯลฯ

2. ดำนควำมสำมำรถ/ทกษะ และผลงำน พฤตกรรมหรอคณลกษณะอนพงประสงค

วธกำร เครองมอ - ใชการสงเกตเปน รายบคคลหรอกลม - การตรวจผลงาน - การสอบถาม

- แบบสงเกตและจดบนทก - แบบประเมนทกษะ/ผลงาน โดยใช 1. การตรวจสอบรายการ/ส ารวจรายการ 2. การประเมนคา/ประมาณคา 3. เกณฑการประเมนแบบรบรกส - แบบสมภาษณ - แบบสอบถาม

3. ดำนพฤตกรรม/ขอมลทเกยวกบกำรท ำงำนทไมอำจพบเหนอยำงชดเจน

วธกำร เครองมอ

- สน ท น า ซ ก ถ าม พ ดค ย เป นรายบคคล/กลม

- แบบสมภาษณ (ไมเปนทางการ) เพอใหไดขอมลเกยวกบการท างานและแนวคดตางๆ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

41 | ห น า

4. ดำนผลงำนของผเรยน กำรเรยนรของผเรยน โดยเปดโอกำสใหผ เรยนไดแสดงควำมรสก ควำมสำมำรถ และพฤตกรรมอยำงชดเจน

วธกำร เครองมอ - ประเมนดวยแฟมสะสมงาน (Portfolio) - การรวบรวมผลงานของนกเรยน ซงอาจม 2 แบบ คอ 1. ผลงานขนสดทายทดทสด (เปนการสรปภาพรวม) 2. ผลงานทเปนชนงานใน ชวงแรก ชวงกลาง และชวงทาย (ดพฒนาการในการเรยนร)

- แบบรายงานตนเอง (ประเมนตนเอง) โดยใช - การตรวจสอบรายการ/ตรวจรายการ - การประเมนคา/ประมาณคา - แบบประเมนผลงาน โดยใช - การตรวจสอบรายการ/ส ารวจรายการ - การประเมนคา/ประมาณคา - เกณฑการประเมนแบบรบรกส - แบบบนทก

แนวปฏบตกำรประเมนผลกำรเรยนรดวยวธประเมนจำกกำรปฏบต มดงน 1. การตงจดประสงค ตองตงจดประสงคทชดเจนนนกคอ ตองมการตงจดประสงคเชงพฤตกรรม สามารถสงเกตพฤตกรรมไดโดยค านงถง - องคความรทตองการใหนกเรยนน าไปใช - ทกษะทตองการใหพฒนาทมทงทกษะการคด ทกษะการเรยนและทกษะสงคม - คณลกษณะทตองการใหนกเรยนพฒนา 2. ก าหนดงานทตองท า (Performance Task) โดยแสดงใหเหนถงทกษะและความรตองเปนงานทเปดโอกาสใหนกเรยนไดคดลงมอกระท าเอง-ก าหนดเวลาขนอยกบความเหมาะสมของชนงาน ซงควรท าอยางนอย 1 สปดาห 3. ก าหนดกจกรรมการเรยนรใหเกยวของกบการท างานทก าหนด 4. การตงเกณฑการประเมนเปนการใชรบกส (Scoring Rubrics) ในการประเมนนกเรยนในดานการปฏบต เกณฑการใหคะแนนแบบรบกส (Scoring Rubrics) เปนเครองมอในการใหคะแนนโดยมการก าหนดเกณฑชดเจนส าหรบทกตวบงช การเกบรวบรวมขอมลจะมความเปนปรนยสง และมความตรงสง เพอชวยในการพฒนาคณภาพของงานและการเรยนของนกเรยนสามารถใชเปนแนวทางในการประเมนตนเองและประเมนเพอนได และชวยในการประหยดเวลาในการประเมนเพอชจดแขงจดออนของการปฏบตงานและคณภาพของงานการก าหนดเกณฑการใหคะแนนมอย 2 ประเภท ไดแก เกณฑทเปนขอความทวไปไมขนอยกบเนอหา (General Scoring Rubrics) กบเกณฑทเปนขอความเจาะจงขนอยกบเนอหาทตองการวด (Specific Scoring Rubrics) เกณฑการใหคะแนนทง 2 ประเภท มตวอยาง ดงน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

42 | ห น า

แบบประเมนโดยใชเกณฑการประเมนแบบรบรกสทเปนขอความทวไป (General Scoring Rubrics) กำรเขยนรำยงำน 3 2 1 ความเขาใจในสาระ

การใชหลกฐานอางอง วธการเขยน

ดมาก เกยวของมาก

ถกตอง

พอใช ปานกลาง ปานกลาง

ตองปรบปรง ไมเกยวของ ไมถกตอง

แบบประเมนโดยใชเกณฑการประเมนแบบรบรกสทเจาะจง (Specific Scoring Rubrics)

กำรอภปรำยกลม 3 2 1 การมสวนรวม

- แสดงความคดเหนในทกประเดนมสวนรวมอยางกระตอรอรน แสดงความใฝร

- แสดงความคดเหนในบ า งป ร ะ เด น ม ก า รกระตน ให แสดงความคดเหนบาง

- ไมตดตามประเดนทอภปราย มสวนรวมในการแสดงความคดเหนนอยมาก

ขนตอนกำรสรำงรบรกส 1. ก าหนดเนอหา/มโนทศนหรอจดประสงคทตองการประเมน โดยก าหนดมตตางๆ ของลกษณะเดนของสงทตองการประเมน 2. ระบพฤตกรรม คณลกษณะของงานหรอตวบงชทจะสามารถบรรลสงทตองการประเมน 3. คดเลอกพฤตกรรม คณลกษณะตางๆ ทระบไวในขอ 2 โดยจดประเภทเปนกลมๆ ในสงทตองการประเมน 4. น าผลการคดเลอกพฤตกรรม คณลกษณะตางๆ มาจดล าดบความส าคญและก าหนดคณภาพในแตละระดบ 5. อธบายคณภาพของมตทตองการประเมนใหชดเจน

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 4.3 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 4.3

สรป วธการและเครองมอในการวดและประเมนผลการเรยนรมความหลากหลาย ครตองใชวจารณญาณในการเลอกวธการและเครองมอในการวดประเมนผลใหเหมาะสมกบเนอหา เพอใหไดผลการประเมนทสอดคลองกบจดประสงคการเรยนรทตงไว และสามารถพฒนาผลสมฤทธและทกษะของนกเรยนไดอยางแทจรง

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

43 | ห น า

ตอนท 5 การวจยปฏบตการในชนเรยน

เรองท 5.1 กระบวนการวจยปฏบตการในชนเรยน การวจยปฏบตการในชนเรยน การศกษาคนควาโดยครผสอนในหองเรยนเพอแกปญหาใน ชนเรยน น าไปพฒนาการเรยนการสอน หรอการพฒนาการเรยนรของผเรยน เปนการวจยทน าผลไปใชในทนท ดงค าอธบายตอไปน

“a fancy way of saying let’s study what’s happening at our school and decide how to make it a better place”

การวจยปฏบตการในชนเรยนจ าเปนตองมการท าวจยไปพรอมกบการจดการเรยนรของครในหองเรยน ดงน แผนภาพตอไปน เปนการแสดงให เหนถง การวจยปฏบตการในชนเรยนท เกดขนในกระบวนการเรยนร

Classroom Action Research

กระบวนกำรวจย +

กระบวนกำรจดกำรเรยนร (กำรเรยนกำรสอน)

กระบวน การเรยนร

วางแผนการ จดการเรยนร

จดการเรยนร

ประเมนผลการเรยนร

ไมมปญหา

ท ารายงานผล

พบปญหา/ตองการพฒนา

ท าการวจย

สรปเปนขอมลยอนกลบ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

44 | ห น า

กระบวนกำรวจยเชงปฏบตกำรในชนเรยน

ครตองมภำรกจ 3 ประกำร เกยวกบกำรวจย เพอพฒนำกำรเรยนร

1. การท าวจยเพอจดกจกรรมการเรยนรทเหมาะสมกบผเรยนในแตละระดบการศกษา (Classroom Action Research-to Improve Practice) พฒนาหลกสตรการเรยนการสอน หาแนวทางแกไขปญหา (เปนภาระทตองท าตามพรบ.การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทกคน และครตองท าวจยดวยตนเองทกขนตอน)

2. ท าการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร (ครใชกระบวนการวจยเปนวธสอน) 3. น าผลการวจยมาปรบปรงกระบวนการเรยนการสอน (Application of research

findings) (ครใชผลการวจยทไดคนพบมาใชในกระบวนการเรยนการสอน)

ประเภทตำงๆ ของหวขอกำรวจยปฏบตกำรในชนเรยน 1. ศกษาผลสมฤทธตามวตถประสงคของหลกสตร (ผลการเรยนรตามมาตรฐาน) ผลการเรยนร ออกแบบการสอน ทดสอบวาบรรลหรอไม 2. การแกปญหาการสอน 2.1 ปญหาเรองทกษะ

พบปญหา/ตองการพฒนา

วางแผนแกปญหา/ตองการพฒนา

จดกจกรรมปญหา/ตองการพฒนา

เกบขอมล/วเคราะหขอมล

สรปผลการแกปญหา/พฒนาเพอปรบปรง

วเคราะหปญหา/การพฒนา

คด เรยน สงคม

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

45 | ห น า

3. การพฒนาคณลกษณะบางประการ - ทกษะการคด - ความสามารถในการแกปญหา - คณธรรม/จรยธรรม/คานยม - คณลกษณะอนพงประสงค 4. ลกษณะอนๆ - วนจฉยขอบกพรองตางๆ ของนกเรยน - การแกไขขอบกพรอง ความเขาใจเกยวกบมโนทศน - น าเสนอโปรแกรมการจดกจกรรมเสรมหลกสตร

กระบวนกำรวจยในชนเรยนในกลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม 1. ส ารวจและวเคราะหปญหาการเรยนการสอน 2. ศกษาแนวคดทฤษฎ 3. ก าหนดรปแบบในการแกปญหา 4. ออกแบบการวจย 5. การสรางและพฒนาเครองมอ 6. ทดลองใช/วเคราะห/สรปผล 7. เขยนรายงาน

1. ส ำรวจและวเครำะหปญหำกำรเรยนกำรสอนในบรบทตอไปน

กระบวนกำรเรยนกำรสอน - การจดกจกรรม - บรรยากาศในหองเรยน - วธสอน/การเสนอบทเรยน - สอ-การวดผล - คร(พฤตกรรม)

เทคนควธสอนตางๆ การเตรยมการสอน การเสรมแรง การให feedback แกนกเรยน

การใชสอ/เทคโนโลย การวดผล ฯลฯ

- นกเรยน(พฤตกรรม) ผลสมฤทธทางการเรยน นสยการเรยน/วธการเรยนร การอานหนงสอ การคดตางๆ ทกษะตางๆ เจตคตตอวชา คานยม ฯลฯ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

46 | ห น า

ขนตอนส ำคญทครจะตองท ำ คอ ครตองมองเหนการพฒนากระบวนการเรยนรทชดเจน เปนการศกษาสภาพการจดกระบวนการเรยนร เพอมองเหนจดทเปนปญหาหรอจดทตองการพฒนาการจดกระบวนการเรยนรเพอท าใหสงทคาดหวงในมาตรฐานของหลกสตรกบสงทเกดขนไมมความแตกตางกนมาก (ลดความแตกตาง)

จะวเครำะหปญหำไดอยำงไร ใชขอมล

ดผลสมฤทธ (คะแนน) ดความสามารถ ศกษา Case study - ทกษะตางๆ - มโนทศน - เจตคต/คานยม ดขอมลจากหนวยแนะแนว ฝายกจการนกเรยน

เกณพพจำรณำเลอกปญหำ 1. ศกษาวเคราะหจากการบนทกหลงการสอนเพอปญหาจะตองแกไข 2. จดล าดบ ดสงทเปนวกฤต มความรนแรง (ใชขอมล) [จรง vs. ควรจะเปน] 3. ถาปญหานนไดรบการแกไข จะเกดประโยชนมากตอการเรยนการสอนวชานน 4. ดจากวตถประสงคส าคญของรายวชานนกบปญหาทเกดขนเกยวของสมพนธมากนอย เพยงไร

2. ศกษำแนวคดทฤษฎ ศกษา ตวแปร ทจะน ามาใชในการแกปญหาใหถกตอง

3. ก ำหนดรปแบบในกำรแกปญหำ - น าหลกการ/ทฤษฎความปรบปรง - แบบฝกหด

- ชดการเรยนการสอน - บทเรยนโปรแกรม - ชดกจกรรม

รปแบบกำรสอน/แผนกำรสอน - เนน Action learning - เนนการอาน - เนนการคด - เนนทกษะกระบวนการ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

47 | ห น า

4. กำรออกแบบกำรวจย กลมเปาหมาย ระยะการทดลอง ตวแปรทจะศกษา รปแบบการทดลอง การเลอกใชสถตทเหมาะสม

5. กำรสรำงและพฒนำเครองมอ - ศกษารปแบบการท า - ก าหนดแผนการสอนใหละเอยดตรงประเดน

6. ทดลองใช/วเครำะห/สรปผล

7. กำรเขยนรำยงำน ความเปนมา/สภาพของปญหา งานวจย/ทฤษฎ ทเกยวของ วธด าเนนการวจย ผลการวจย สรปและขอเสนอแนะ บรรณานกรม/ภาคผนวก

ดงนนกระบวนการวจยในชยเรยนของกล มสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ตองท าความเขาใจกบสภาพการท างานทปฏบตจรง (การเรยนการสอน) รวมทงตวนกเรยน มการตดตามดปญหาเปนระยะ และเสนอปญหาทมประโยชน/นาสนใจ และสามารถท าการศกษาคนควา เพอตอบปญหาได

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 5.1 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 5.1

สรป กระบวนการวจยเปนกระบวนการคนหาขอเทจจรงทมรปแบบของการใชวธการทางวทยาศาสตร การน ากระบวนการวจยมาใชในชนเรยนจงเปนการแกปญหาทเกดขนในชนเรยนอยางเปนขนตอน เปนกระบวนการทเหมาะสมและไดรบการยอมรบ

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

48 | ห น า

เรองท 5.2 แนวทางการวจยปฏบตการในชนเรยน แนวทางการวจยปฏบตการในชนเรยน มดงน 1. หวขอวจย หวขอวจยทดควรแสดงให เหนถงตวแปรส าคญทม งศกษา และ/หรอความสมพนธของตวแปรทน ามาศกษา ควรใชภาษาทสอความชดเจน ควรระบขอบเขตทชดเจนของกลมเปาหมาย รวมถงครอบคลมถงสถานททจะศกษา 2. ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ควรเขยนความเปนมาถงการท าวจยบรรยายถงสภาพปญหาทคนพบจรงในหองเรยน โดยพยายามศกษาจากการสงเกตพฤตกรรมของนกเรยน บนทกหลงสอน คะแนน/ผลการเรยนของนกเรยน หรอการสมภาษณ เปนตน 3. วตถประสงค การก าหนดวตถประสงค อาจเรมตน จากการแยกแยะปญหาวจยออกเปนประเดนยอยๆ ทตองการศกษาหาค าตอบ จากนนน าประเดนยอยมาเขยนเปนวตถประสงคทมความเฉพาะเจาะจง ซงลกษณะของวตถประสงคการวจยทดตองสอดคลองกบชอเรองมความสบเนองจากความเปนมาและความส าคญ มความชดเจนวาตองการศกษาอะไร อยางไร สามารถศกษาหาค าตอบได ควรเขยนในรปประโยคบอกเลา จดเรยงล าดบตามความส าคญหรอจดเนน โดยขนตนประโยคดวย ค าวา “เพอ” แลวตามดวยพฤตกรรมในการแสวงหาค าตอบและสาระหลกทตองการศกษา 4. แนวคด/ทฤษฎทเกยวของกบกำรวจย การเขยนแนวคด/ทฤษฎทเกยวของกบการวจยปฏบตการในชนเรยน ควรครอบคลมถง กรอบแนวคดทตองการศกษา ตวแปรทตองการศกษา วธการ/แนวคดทน ามาใชในการแกปญหา/พฒนา โดยจดเรยงล าดบตามความส าคญหรอจดเนน 5. รปแบบทจะศกษำ การเขยนรปแบบของการศกษา/การแกปญหาทน ามาใชในการวจยมรปแบบใด เชน เปนการพฒนานวตกรรม การใชวธสอนเพอแกปญหา การศกษาสภาพปญหาและแนวทางการพฒนาของสงทตองการศกษา อาจเปนไดทงเชงทดลองและ/หรอเชงส ารวจกได 6. วธกำรด ำเนนกำรวจย ควรเขยนขนตอนวจย/วธการด าเนนการวจยโดยบอกใหทราบถงการใชวธการแบบใด มขนตอนการด าเนนการอยางไร ใครเปนผเกบขอมล เกบทไหน เมอไร อยางไร ใชการวเคราะหขอมล และสถตอะไร ซงเปนการกลาวถงรายละเอยดของรปแบบการวจย เครองมอทน ามาใช การวเคราะหขอมล และสถตทใช 7. กำรออกแบบเครองมอทใชในกำรวจย ออกแบบเครองมอใหมความเหมาะสมกบสงทตองการวด (ตวแปรทศกษา) ทงทางดานความร ทกษะ/กระบวนการ และเจตคต เชน แบบทดสอบแบบสมภาษณ แบบสงเกตพฤตกรรม โดยมการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ 8. ผลกำรวจย การน าเสนอผลการวจยโดยใชตารางหรอกราฟ ซงเปนวธทดทสดหรอใชคะแนนดบหรอเปอรเซนตกได ทใหผลตรงตามตวแปรทท าการศกษา และถาจ าเปนตองใชสถตแตท าไมเปนกอาจขอใหพเลยงชวยใหค าปรกษาหรอผอนชวยวเคราะหใหกได ในกรณทมการตงขอสงเกตหรอเกบขอมลจากนกเรยนโดยตรงอาจใสค าพดของนกเรยนหรอขอมลทบนทกจากการสงเกตเปนหลกฐานประกอบ 9. กำรเขยนรำยงำนกำรวจย การน าเสนอรายงานหากไดขอคนพบใดกเขยนตามนน เนนสงทจะท าใหเขาใจสภาพการณทเกดขนในหองเรยนและในการวจย

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

49 | ห น า

หลงจำกศกษำเนอหำสำระเรองท 5.2 แลว โปรดปฏบตใบงำนท 5.2

สรป การวจยปฏบตการในชนเรยนเปนกระบวนการแกปญหาในชนเรยนทจะตองท าเปนขนตอนตอเนองเปนระบบ เรมตนจากการก าหนดหวขอวจย ก าหนดความเปนมาและความส าคญของปญหา ก าหนดวตถประสงค ศกษา รวบรวมและวเคราะหแนวคด/ทฤษฎทเกยวของกบการวจย ออกแบบการวจย ด าเนนการวจยโดยใชเครองมอการวจย และสรปผลการวจย

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

50 | ห น า

ใบงำนท 1.1

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 1 หลกสตรและสำระกำรเรยนร ค ำสง

สรปประเดนส าคญ ธรรมชาต ความหมาย เปาหมาย และองคความรของสงคมศกษา

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

51 | ห น า

ใบงำนท 1.2

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 1 หลกสตรและสำระกำรเรยนร ค ำสง

อธบายจดมงหมายของกลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม เนนการพฒนาผเรยนทงตวบคคล (Whole child development)

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

52 | ห น า

ใบงำนท 1.3 ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 1 หลกสตรและสำระกำรเรยนร ค ำสง วเคราะหหลกสตรสงคมศกษาในฐานะทเปนหลกสตรหนงในหลกสตรสถานศกษา ในประเดนตอไปน 1. การก าหนดรายวชาในหลกสตรสงคมศกษา 2. ความส าคญของตวชวด และผลการเรยนร 3. ความเกยวของของหนวยการเรยนรแบบองมาตรฐานกบมาตรฐานการเรยนรและตวชวด

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

53 | ห น า

ใบงำนท 2.1

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 2 กำรจดกำรเรยนร ค ำสง

หลกการส าคญในการจดการเรยนรสงคมศกษาสงผลอยางไรตอคณภาพของผเรยน โดยการวเคราะหลงในตารางตอไปน

หลกกำรส ำคญ สงผลตอคณภำพผเรยน 1. การก าหนดจดประสงคเชงพฤตกรรมครอบคลม ความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะอนพง- ประสงค

2. มการจดเรยงล าดบเนอหา 3. สอนใหเกดความเขาใจอยางลมลก 4. สอนแบบบรณาการ 5. เนนผเรยนเปนศนยกลาง 6. ใหขอมลยอนกลบ 7. สรางบรรยากาศสมพนธการเรยนรในกระบวนการ คดและการแสดงออกอยางถกตอง

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

54 | ห น า

ใบงำนท 2.2

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 2 กำรจดกำรเรยนร ค ำสง

ใหระบกลยทธทสามารถใชไดในการจดกจกรรมการเรยนรสงคมศกษา

กลยทธกำรตงค ำถำม กลยทธในกำรใหผเรยน มสวนรวม

กลยทธใหมทกษะสงคม

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

55 | ห น า

ใบงำนท 2.3

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 2 กำรจดกำรเรยนร

ค ำสง วเครำะหแนวทำงปฏบตทท ำใหเกดกำรสอนสงคมศกษำทมประสทธภำพ ตำมประเดนท

ก ำหนด ประเดน แนวทำงปฏบตทครควรท ำ

1. จดเนนหรอมโนทศนส าคญของกลมสาระการ- เรยนร และจดเนนในแตละสาระทง 5 สาระ

2. การท าความเขาใจในผเรยนทครตองสอนใน แตละหอง

3. เนอหาทจะสอน 4. การแสดงใหเหนวาเนอหาทจะสอนนนสอให เหนภาพรวมเปนอยางไร และเปนเปาหมายท ครจะตองสอนใหผเรยนบรรลวตถประสงค

5. การก าหนดจดประสงค 6. การจดกจกรรม 7. สอการเรยนร 8. การประเมนผล

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

56 | ห น า

ใบงำนท 2.4

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 2 กำรจดกำรเรยนร ค ำสง

ใหออกแบบการสอนสงคมศกษาทเนนทกษะการท างานและการใช IT โดยเลอกมา 1 หวขอตามความสนใจ เชน สทธมนษยชน ตามประเดนตอไปน

1. หวขอทสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนรและตวชวด 2. จ านวนสมาชก 3. บทบาทผเรยนและบทบาทผสอนในการใช IT

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

57 | ห น า

ใบงำนท 3.1

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 3 สอและแหลงกำรเรยนร ค ำสง จากเนอหา (สาระ) และสอทก าหนด ใหแสดงลกษณะการใชสอประกอบการจดกจกรรมลงในตารางตอไปน

เนอหำ (สำระ) สอ ลกษณะกำรใช 1. การรวมกลมของประชาคม อาเซยน

คลปวดโอ Website PowerPoint

1. ขนน า 2. ขนสอน 3. ขนสรป

2. ศาสนพธ: การเวยนเทยน คลปวดโอ พธเวยนเทยน สอบคคล (ผเรยน)

1. ขนน า 2. ขนสอน 3. ขนสรป

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

58 | ห น า

ใบงำนท 3.2

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 3 สอและแหลงกำรเรยนร ค ำสง

ครมบทบำทส ำคญในกำรพฒนำทกษะกำรคดอยำงมวจำรณญำณ จงวเครำะหบทบำทของครในกำรสอน ตำมประเดนดงตอไปน

ประเดน บทบำทของคร 1. การเลอกแหลงสบคน 2. การน าขอมลมาวเคราะห 3. การสรปขอมลทได

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

59 | ห น า

ใบงำนท 3.3

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 3 สอและแหลงกำรเรยนร ค ำสง

จากเนอหา (สาระ) และสอทก าหนด ใหแสดงลกษณะการใชสอประกอบการจดกจกรรมลงในตารางตอไปน

เนอหำ (สำระ) แหลงเรยนร ลกษณะกำรใช ความคล ายคล งแล ะค วามแตกตางของวฒนธรรมไทยและประเทศในภมภาค

สถานทจรง (อทยานประวตศาสตรพระนครศรอยธยาและปราสาทเมองสงหกาญจนบร)

1. ขนน า 2. ขนด าเนนการเรยน 3. ขนสรป

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

60 | ห น า

ใบงำนท 4.1

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 4 กำรวดและประเมนผล ค ำสง

วเคราะหการประเมนผลทมประสทธภาพกบแนวปฏบตของคร

ประเดน แนวปฏบตของคร

1) การวางแผนการประเมนผลการเรยน 2) การตรวจสอบความร ทกษะพนฐานทจ าเปนของผเรยน

3) เพอใหเหนความสามารถทแตกตางของผเรยน 4) การตรวจสอบความสามารถของผเรยนและพฒนาการของผเรยนในระหวางเรยนและสรปผลการเรยน

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

61 | ห น า

ใบงำนท 4.2

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 4 กำรวดและประเมนผล

ค ำสง สรปประโยชนของวดและประเมนผล ทงกอนเรยน ระหวางเรยนและสรปผลการเรยนร

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

62 | ห น า

ใบงำนท 4.3

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 4 กำรวดและประเมนผล

ค ำสง การประเมนผลตอไปนใชวธการและเครองมอแบบใด

ประเดน วธกำร เครองมอ 1) คณลกษณะของการใฝร

2) ความรจากเรยนหนวยการเรยนรท 1-3

3) การท าโครงงานส ารวจภมปญญาทองถน

4) กระบวนการท างานในจดนทรรศการวนสงแวดลอมโลก

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

63 | ห น า

ใบงำนท 5.1

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 5 กำรวจยปฏบตกำรในชนเรยน ค ำสง

จงตอบค าถามตอไปน 1. เปาหมายของการวจยในชนเรยน ............................................................................................... .. 2. สรปลกษณะส าคญของการวจยปฏบตการ - ประเดนปญหา................................................................................................. - ผท าวจย...................................................................................... ........... - จดมงหมาย................................................................................................. - บรบททเกยวของในการวจย(การวจยเกดอยภายใตสภาพใด)

.................................................................... ....

T E P E - 5 5 1 0 4 ส ง ค ม ศ ก ษ า ร ะ ด บ ม ธ ย ม ศ ก ษ า

64 | ห น า

ใบงำนท 5.2

ผเขารบการอบรมจะตองท ากจกรรมหรอใบงานบนระบบ TEPE Online เพอใหวทยากรและผดแลรายวชาสามารถตรวจสอบความเขาใจในการเรยน สามารถเรยนรและตดตอสอสารเพมเตมไดบนระบบ TEPE Online

ชอหลกสตร หลกสตรอบรมแบบ e-Training ระดบมธยมศกษำ กลมสำระกำรเรยนรสงคมศกษำ ศำสนำ และวฒนธรรม ตอนท 5 กำรวจยปฏบตกำรในชนเรยน ค ำสง

จากหวของานวจยจงวเคราะหและสรปประเดนส าคญในหวขอตอไปน “การพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนสงคมศกษา และความสามารถในการคดวเคราะหดวย การสอนแบบกรณศกษาของนกเรยน...............................” 1. ระบสาเหตของการท าวจยเรองน 2. ระบจดประสงค 3. การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ (ศกษาเอกสารเกยวกบเรองอะไรทจะใชในการ

วจย) 4. การก าหนดกลมเปาหมาย (ระบชนเรยนทจะสอน) 5. เครองมอทใชในการวจย 6. การด าเนนการวจย 7. การวเคราะหขอมลและสถตทใช