บทที่ 4 · บทที่ 4.7 การดูแลผู้ที่มีปัญหาโรคติดเชื้อ โรคติดต่อ โรคเขตร้อน

เอกสารประกอบการสอนวชา PNC 1110 การชวยเหลอดแลผใหญและผสงอาย อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

บทท 4.7

การดแลผทมปญหาโรคตดเชอ โรคตดตอ โรคเขตรอน โรคระบบภมคมกนและผวหนง

อ.เพชรตน เตชาทววรรณ

วตถประสงค

1) บอกความหมายของการดแลทมปญหาโรคตดเชอ โรคตดตอ โรคเขตรอน โรคระบบภมคมกนและ

ผวหนงได

2) บอกวธปฏบตในการดแลทมปญหาโรคตดเชอ โรคตดตอ โรคเขตรอน โรคระบบภมคมกนและ

ผวหนงได

โรคตดตอ หมายถง โรคทสามารถถายทอดตดตอถงกนไดระหวางบคคล โดยมเชอจลนทรยตาง ๆ เปน

สาเหตของโรค และถงแมวาเชอโรคจะเปนตวกอเหต แตพฤตกรรมทไมเหมาะสมของมนษย กเปนปจจยรวมท

ส าคญทจะท าใหเกดโรคตดตอนน ๆ ขน

ส าหรบในประเทศไทยเปนบรเวณรอนชน จงท าใหเชอโรคและแมลงทเปนพาหะน าโรคเจรญเตบโตและ

แพรพนธไดงาย ประเทศเขตรอนจงพบโรคตดตอชนดตาง ๆ มากกวาประเทศทมอากาศหนาว โดยโรคทพบ

บอยในแถบเขตรอน จะเรยกรวมวา "โรคเขตรอน" (Tropical Diseases) ซงอาจเกดจากเชอไดมากมายหลาย

ชนด นบตงแตเชอไวรสซงมขนาดเลกมากลงไปจนถงสตวเซลลเดยว และหนอนพยาธตาง ๆ

โรคตดตอ ในประเทศไทย

ในป พ.ศ. 2523 ประเทศไทยไดประกาศใชพระราชบญญตโรคตดตอ โดยไดมประกาศรฐมนตร เรอง

โรคตดตออนตราย โรคตดตอตามประกาศกระทรวงสาธารณสข และโรคตดตอทตองแจงความ ซงจากขอมลใน

ป 2559 ระบวา โรคตดตอ มดงน

โรคตดตออนตราย มทงหมด 13 โรค (ประกาศกระทรวงสาธารณสขวนท 19 พฤษภาคม 2559)

คอ กาฬโรค, ไขทรพษ, ไขเลอดออกไครเมยนคองโก, ไขเวสตไนล, ไขเหลอง, ไขลาสซา, โรคตดเชอ

ไวรสนปาห, โรคตดเชอไวรสมารบวรก, โรคตดเชอไวรสอโบลา, โรคตดเชอไวรสเฮนดรา, โรคทางเดนหายใจ

เฉยบพลนรนแรง (ซารส), โรคทางเดนหายใจตะวนออกกลาง (เมอรส) และวณโรคดอยาหลายขนานชนด

รนแรงมาก (XDR-TB) (ประกาศกระทรวงสาธารณสข วนท 22 มกราคม 2561)

โรคตดตอ มทงหมด 52 โรค (ประกาศกระทรวงสาธารณสขวนท 3 กมภาพนธ 2559)

คอ อหวาตกโรค, กาฬโรค, ไขทรพษ, ไขเหลอง, ไขกาฬหลงแอน, คอตบ, ไอกรน, โรคบาดทะยก,

โปลโอ, ไขหด ไขหดเยอรมน, โรคคางทม, ไขอสกอใส, ไขหวดใหญ, ไขสมองอกเสบ, ไขเลอดออก, โรคพษสนข

บา, โรคตบอกเสบ, โรคตาแดงจากไวรส, อาหารเปนพษ โรคบดแบซลลาร (bacillary dysentery), โรคบดอม

บา (amoebic dysentery), ไขรากสาดนอย, ไขรากสาดเทยม, ไขรากสาดใหญ, สครบไทฟส (scrub

2


typhus), มรนไทฟส (murine typhus), วณโรค, โรคเรอน, ไขมาลาเรย แอนแทรกซ (antrax), โรคทรคโนซส

(trichinosis), โรคคดทะราด, โรคเลปโตสไปโรซส (โรคฉหน), ซฟลส, หนองใน, หนองในเทยม, กามโรคของตอม

และทอน าเหลอง, แผลรมออน, แผลกามโรคเรอรงทขาหนบ โรคเรมทอวยวะเพศ, โรคหดหงอนไก, โรคไขกลบ

ซ า, โรคอจจาระรวง, โรคเทาชาง, โรคเอดส, โรคอมพาตกลามเนอออนปวกเปยกอยางเฉยบพลนในเดก, โรค

ทางเดนหายใจรนแรงเฉยบพลน (ซารส), ไขปวดขอยงลาย (ชคนกนยา), โรคตดเชอไวรสอโบลา, โรคทางเดน

หายใจตะวนออกกลาง (โรคเมอรส) และโรคตดเชอไวรสซกา

โรคตดตอทตองแจงความ มทงหมด 23 โรค ประกอบดวย

3


ปจจบน โรคตดตอทเปนอนตรายหลายชนดถกควบคมและก าจดไปหมดแลว เชน กาฬโรค ไขทรพษ

สวน โรคตดตอ บางชนดยงคงพบอยบางแตลดความรนแรงของโรคลง เชน อหวาตกโรค แตกยงคงมโรคตดตอ

หลายชนดปรากฎอย และยงพบโรคตดตอชนดใหมเกดขนอย

โรคตดตอ ทควรรจก

โรคตดตอทยงพบในปจจบนมอยหลายโรค แตโรคตดตออะไรบางทเราพบไดบอย และควรรจกไว

อหวาตกโรค (Cholera)

อหวาตกโรค แบงเปน 2 ประเภทคอ อหวาตกโรคชนดแท เกดจากเชอแบคทเรย วบรโอ คอเลอเร สวน

อหวาตกโรค ชนดเทยม เกดจากเชอแบคทเรย เอลเทอร วบรโอ ซงอยในอจจาระหรออาเจยนของผปวย และ

แพรกระจายอยในอาหารและน าดมได โดยมแมลงวนเปนตวพาหะ

ผปวยอหวาตกโรคอาจมอาการอยางออน เชน ปวดทอง ทองเสยทองรวงวนละหลายครง แต 1-2 วนก

หายเปนปกต หรอผปวยบางคนอาจมอาการรนแรงมาก คอ ถายอจจาระเหลวคลายน าซาวขาว มกลนคาว

อาเจยน ซงการถายบอยท าใหรางกายสญเสยน าและเกลอแร จนเกดอาการออนเพลย ชพจรเตนเบาลง และ

เสยชวตในทสด

การปองกนอหวาตกโรค ท าไดโดยการรบประทานอาหารทปรงสกใหม ๆ รอน ๆ ใชชอนกลาง และหมน

ลางมอบอย ๆ ดมและใชน าทสะอาด ท าลายขยะแหลงแพรเชอโรค และใชสวมทถกสขลกษณะ จะชวยลด

ความเสยงจากการปวยดวยโรคดงกลาวได

4


ไขหวด และไขหวดใหญ (Influenza)

ไขหวด ไขหวดใหญ เปนโรคทเกดจากเชอไวรส สามารถเกดไดกบทกคน ทกเพศ ทกวย และตดตอกน

งายมาก ระบาดตลอดทงป แตมกเกดในชวงทอากาศเปลยนแปลง เชน ฤดฝนตอกบฤดหนาว

อาการของโรคตดเชอระบบทางเดนหายใจเฉยบพลน อยาชะลาใจวาไมอนตราย เรยนรไวเพอปองกนให

ปลอดภยจะดกวา

ไขหวดใหญ เปนอาการปวยทเกดขนไดใกลตวเรา และสามารถเกดขนกบเราเมอไรกไดไมมใครร ซ า

อาการของโรคกคอนขางจะรนแรงกวาการเจบปวยดวยไขหวดธรรมดา แตกยงมคนอกจ านวนไมนอยทรจกโรค

ไขหวดใหญเพยงแคผวเผน เพราะความรนแรงทเปนอนตรายและอาการแทรกซอนกมเหมอนกนถาไมระวงตว

ไขหวดใหญ เปนโรคตดเชอระบบทางเดนหายใจอยางเฉยบพลน ทเกดขนจากเชอไวรสอนฟลเอนซา

(Influenza virus) หรอทรจกกนในชอของเชอไวรสไขหวดใหญ โดยเชอไวรสชนดนมทงหมด 3 สายพนธ ไดแก

- เชอไวรสไขหวดใหญสายพนธ A (Influenza A)

- เชอไวรสไขหวดใหญสายพนธ B (Influenza B)

- เชอไวรสไขหวดใหญสายพนธ C (Influenza C)

การตดตอโรคไขหวดใหญ

5


เชอไวรสไขหวดใหญสามารถแพรระบาดไดทวโลก โดยเฉพาะในชวงฤดหนาว เปนโรคทสามารถ

ตดตอกนไดผานทางการหายใจ ไอ จาม หรอหายใจรดกนในพนททมคนอยแออด อกทงยงสามารถตดตอกนได

ผานทางน ามก น าลาย หรอการน ามอทมเชอไวรสไปสมผสปากกบจมกจนท าใหเชอเขาสรางกาย

โดยจากสถตของผตดเชอนน สวนใหญแลวกลมทตดเชอไดมากทสดคอ เดกเลกทมอายต ากวา 4 ป และ

กลมผสงอาย อายมากกวา 55 ป และนอกเหนอจากนยงมกลมเสยงทหากเปนแลวอาจมอาการทรนแรงจน

เสยงตอการเสยชวตจากโรคแทรกซอน ไดแก ผปวยโรคหอบหด โรคเบาหวาน โรคหวใจ โรคหลอดเลอดสมอง

ผตดเชอ HIV ผปวยโรคเอดส ผปวยโรคมะเรง หญงตงครรภ

ภาพแสดงท 1 อตราการปวยโรคไขหวดใหญ จ าแนกตามกลมอาย (1 มกราคม-30 เมษายน2562)

ทมาของภาพ

https://www.google.co.th/search?biw=1920&bih=888&tbm=isch&sxsrf=ACYBGNQk3H12BYEVzYr8CwDRuQeiBEg_rA%3A1571834757240&sa=1&ei=hUuwXcenDoXsvAThpbn4BA&q=%E0%B8%

AA%E0%B8%96%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B9%80

%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD+%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%8D

%E0%B9%88+%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8&oq=%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8

%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD+%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%

AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B9%88+%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8&gs_l=img.3...4757.9818..10195...0.0..0.

96.621.8......0....1..gws-wiz-img.......35i39.l6W10NogfDE&ved=0ahUKEwiH_ubitLLlAhUFNo8KHeFSDk8Q4dUDCAc&uact=5#imgrc=Mdh8dgVXulnzoM:

ประเภทของไขหวดใหญ

แมวาจะเปนเชอไวรสชนดเดยวกน แตความรนแรงคอนขางแตกตางกนอยมาก อกทงแตละสายพนธก

จะมการระบาดทแตกตางกนไป ดงนนจงสามารถแบงไขใหญออกไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ ดงน

ไขหวดใหญสายพนธ A (Influenza A)

ไขหวดใหญสายพนธ B (Influenza B)

ไขหวดใหญสายพนธ C (Influenza C)

https://www.google.co.th/search?biw=1920&bih=888&tbm=isch&sxsrf=ACYBGNQk3H12BYEVzYr8CwDRuQeiBEg_rA%3A1571834757240&sa=1&ei=hUuwXcenDoXsvAThpbn4BA&q=%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD+%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B9%88+%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8&oq=%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9C%E0%B8%B9%E0%B9%89%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD+%E0%B9%84%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%8D%E0%B9%88+%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8&gs_l=img.3...4757.9818..10195...0.0..0.96.621.8......0....1..gws-wiz-img.......35i39.l6W10NogfDE&ved=0ahUKEwiH_ubitLLlAhUFNo8KHeFSDk8Q4dUDCAc&uact=5#imgrc=Mdh8dgVXulnzoM:







6


ไขหวดใหญสายพนธ A (Influenza A)

เชอไวรสสายพนธ เอ ถอเปนสายพนธทรนแรงทสด และสามารถแพรระบาดไปไดทวโลก โดยเชอไวรส

สายพนธเอ จะแบงความแตกตางออกเปนอกหลายชนดยอย ๆ โดยแบงตามชนดของโปรตนของไวรสคอ H

(Hemagglutinin) และ N (Neuraminidase) โดยชนดยอยของไขหวดสายพนธ A ทเคยแพรระบาดก

อยางเชน

1. ไขหวดสกร H3N2 หรอ H3N2V

ไขหวดสกรนนมแหลงก าเนดมาจากหม ระดบความรนแรงนนถอวาสงกวาไขหวดใหญ แตนอยกวา

ไขหวดนก เนองจากการตดตอนนยากกวาไขหวดนก ทงนคนมกเขาใจผดวาไขหวดสกรนนเปนเพยงแคไขหวด

ใหญธรรมดา จงท าใหไดรบการรกษาทไมดเพยงพอ ซงความเขาใจผดนอาจจะท าใหอาการรนแรงขนจนเกด

ภาวะแทรกซอนและเสยชวตได

2. ไขหวดนก

ไขหวดนก เปนโรคไขหวดใหญสายพนธเอ ทเคยระบาดอยางรนแรงในประเทศไทย โดยสายพนธทเคย

พบในประเทศไทยกไดแก H5N1 และ H5N8 โดยไขหวดนกจะมอาการรนแรงมากกวาไขหวดใหญชนดอน ๆ

เนองจากเปนไขหวดทสามารถตดตอไดงาย และสามารถตดตอจากคนสคน หรอตดตอจากสตวปกไดโดยตรง

3. ไขหวดใหญสายพนธใหม H1N1

ไขหวดชนดนมอกชอหนงทรจกกนดนนกคอไขหวดใหญ 2009 เปนไขหวดใหญสายพนธใหมของมนษย

เกดขนจากผสมกนขามสายพนธของไขหวดนก ไขหวดสกร และไขหวดใหญของมนษย โดยเรมมการระบาด

ครงแรกทประเทศสเปน ในป พ.ศ. 2461-2462 ขณะนนรจกกนในชอของ "ไขหวดสเปน" จากการระบาดใน

ครงนนไดคราชวตผคนไปกวา 20-30 ลานคนทวโลก

7


ตอมาในป พ.ศ. 2520 กเกดการระบาดอกครงในประเทศรสเซย และมชอเรยกใหมวา "ไขหวดรสเซย"

และการระบาดครงลาสดเกดขนในป พ.ศ. 2552 (ป 2009) ซงมการระบาดขนในประเทศแถบอเมรกาเหนอ

กอนจะกระจายไปทวโลกผานผเดนทางทเดนทางเขา-ออกประเทศในทวปอเมรกาเหนอ ทงนไขหวดใหญสาย

พนธ H1N1 ยงถอเปนโรคทตองเฝาระวงการแพรระบาดอยอยางใกลชด

ไขหวดใหญสายพนธ B (Influenza B)

เชอไวรสไขหวดใหญสายพนธบ เปนสายพนธทระบาดเฉพาะในภมภาค และโดยสวนใหญกมกจะระบาด

ในชวงฤดฝนและฤดหนาว เนองจากเชอไวรสชนดนสามารถเจรญเตบโตไดดในอากาศเยน มอาการรนแรงนอย

กวาสายพนธเอ แตรนแรงกวาไขหวดใหญทวไป และสายพนธซ ทงนโดยสวนใหญแลวอาการกจะคลาย ๆ กบ

อาการของไขหวดใหญทวไป และสามารถปองกนไดดวยการฉดวคซน

ไขหวดใหญสายพนธ C (Influenza C)

เชอไวรสสายพนธนเปนสายพนธทพบไดนอยมาก อกทงยงมอาการทไมรนแรงและไมพบการระบาด จง

ท าใหบางครงไขหวดใหญสายพนธนกไมถกนบรวมเปนชนดของโรคไขหวดใหญ

การปองกนโรคไขหวดใหญ

ท าไดโดยการรบประทานอาหารทปรงสกใหม ๆ รอน ๆ ใชชอนกลาง และหมนลางมอบอย ๆ ดมและใช

น าทสะอาด ใชหนากากอนามยเวลามอาการไอ จาม มน ามก ไมอยในกลมทมอาการไอ มน ามก ไขสง

โรคตาแดง

โรคส าคญทมกระบาดในฤดฝน หรอในชวงทมน าทวม กคอ โรคตาแดง ซงเกดจากเชอไวรสทอยในน า

สกปรกกระเดนเขาตา และตดตอแพรระบาดผานกนไดอยางรวดเรว โดยเฉพาะในกลมเดก ๆ ทมนสยชอบเลน

น า อาจจะลงไปเลนน าททวมขง ซงทกปกระทรวงสาธารณสขจะออกมาประกาศเตอนใหเดก ๆ ระวงโรคตา

แดง

สาเหตของโรคตาแดง

โรคตาแดง (Conjunctivitis) เปนโรคทางตาทพบไดบอยทสด ซงเกดไดจากหลายสาเหต เชน

1) โรคตาแดง จากเชอไวรส (Viral Conjunctivitis) เกดจากการอกเสบของเยอบตาจากการ

ตดเชอไวรส เปนกลมอาดโนไวรส (Adenovirus) ทแบงเปนกลมยอย ๆ ไดมากกวา 50 กลม และ

ประมาณ 1 ใน 3 สามารถท าใหเกดโรคตาแดงได เปนสาเหตทพบบอยทสด มกพบในชวงฤดฝน หรอน า

ทวม และมกเกดกบเดกเลก ๆ ทงนการตดเชอไวรสตาแดงมทงหมด 3 ชนด คอ

1.ชนดคออกเสบรวมดวย

2.ชนดตาอกเสบไมมาก

3.ชนดตาอกเสบรนแรง ซงชนดสดทายเปนชนดทมความรนแรงมากกวาทกชนด

8


2) โรคตาแดง จากเชอแบคทเรย เปนการอกเสบของเยอบตาทเกดจากการตดเชอ

S.epidermidis, S.aureus ซงกท าใหเกดการอกเสบของเยอบตาเชนเดยวกบเชอไวรส

3) โรคตาแดงจากภมแพ (Allergic Conjunctivitis) เปนการอกเสบของเยอบตาทเกดจากการ

แพ เชน แพเกสรดอกไม ฝน ยา ควนบหร เปนตน มกจะเปน ๆ หาย ๆ และเปนรวมกบโรคภมแพ

ของอวยวะอน เชน น ามกไหล หด หรอผนแพทผวหนง เมอเปนตดตอกนนาน ๆ จะท าใหเปนตอลม

และตอเนอได อาการส าคญคอ จะรสกคนหวตามาก ๆ มกมตาแดงเรอ ๆ ทงสองขาง รสกระคายเคอง

ตา ตาบวม ตองพยายามหลกเลยงสงทท าใหแพ

กลมทเสยงตอการเกดโรคตาแดง

โรคตาแดง สามารถพบไดในทกเพศ ทกวย ตงแตเดกเลก วยเรยน วยรน วยท างาน ผใหญ ตลอดจน

ผสงอาย และมกเกดในโรงเรยน โรงพยาบาล ทท างาน สถานเลยงเดก ซงเปนสถานททมผคนอยรวมกนเปน

จ านวนมาก และ โรคตาแดง มกจะระบาดในชวงฤดฝน และระยะเวลาของโรคจะเปนประมาณ 5-14 วน ถาไม

มโรคแทรกซอนอยางอน

การแพรกระจายโรคตาแดง สามารถตดตอไดงาย ๆ โดย

1.การคลกคลใกลชด หรอสมผสกบผปวยโรคตาแดง ซงเปนสาเหตสวนใหญทท าใหเกดการตดตอ โรค

ตาแดง จากการสมผสน าตาของผปวยทตดมากบนวมอ และแพรจากนวมอมาตดทตาโดยตรง

2.ใชเสอผา หรอสงของรวมกบผปวย

3.ฝนละออง หรอน าสกปรกเขาตา

4.แมงหว หรอแมลงวนตอมตา

5.ไมรกษาความสะอาดของรางกาย โดยเฉพาะมอและใบหนา

ทงนโรคตาแดงจะไมตดตอทางการสบสายตา ทางอากาศ หรอรบประทานอาหารรวมกน และอาการ

ตาง ๆ จะเกดไดภายใน 1-2 วน และระยะการตดตอไปยงผอนประมาณ 14 วน

อาการของโรคตาแดง

ผทไดรบเชอไวรส จะมอาการตาแดง เคองตา ตาขาวจะมสแดงเรอ ๆ เพราะมเลอดออกทเยอบตาขาว

น าตาไหลเจบตา มกจะมขตามากรวมดวย โดยอาจเปนเมอกใสหรอสเหลองออน จากการตดเชอแบคทเรยมา

พรอมกน ตอมน าเหลองหลงหมกเจบและบวม มกเปนทตาขางใดขางหนงกอน แลวจะตดตอมายงตาอกขางได

ภายใน 1-2 วน ถาไมระวงใหด ถาระมดระวงไมใหน าตามขางทาง ทตดเชอไวรสมาถกตาขางทดจะไมเปนตา

แดง แตสวนใหญมกเปนไปอกขางอยางรวดเรว นอกจากนบางรายอาจมตาด าอกเสบ ท าใหเคองตามาก และม

แผลทตาด าชวคราวได

9


สวนผทมอาการตาแดงจากเชอแบคทเรย จะมอาการตาแดง เคองตา เจบตา มขตามากลกษณะขน ๆ

แบบหนอง เวลาตนนอนตอนเชามกมขตามากจนท าใหเปลอกตาตดกน แตอาการจะไมเฉยบพลนและรวดเรว

เทาโรคตาแดงจากเชอไวรส

โรคแทรกซอน โรคตาแดง

บางคนเมอเปนตาแดงแลวจะมอาการเคองตามาก ลมตาไมคอยได มกมอาการกระจกตาอกเสบแทรก

ซอน ซงจะดขนไดประมาณ 3 สปดาห หรอบางรายเปน 1-2 เดอน ท าใหตามวพราอยเปนเวลานาน

นอกจากน ในบางคนอาจเปนตาด าอกเสบ จะมอาการตามวลงทง ๆ ทอาการตาแดงดขนมากแลว หากไมไดรบ

การรกษาทถกตองอาจเปนอยนานหลายเดอน

วธรกษาโรคตาแดง

วธรกษาโรคตาแดงจะใชการรกษาตามลกษณะอาการของโรค เนองจากเปนเชอไวรสยงไมมยาฆาเชอ

ไวรสนโดยตรง ถามขตามากกหยอดยาปฏชวนะ มไข เจบคอ กใชยาแกอกเสบรวมดวยกบยาลดไข ยาลดปวด

ผปวยโรคตาแดงตองพยายามรกษาสขภาพพกผอนมาก ๆ โดยเฉพาะในชวงทมอาการตาแดงอยาง

รนแรง ไมควรท างานดกควรนอนใหเพยงพอ ไมจ าเปนตองปดตาไวตลอด ยกเวนมกระจกตาอกเสบ เคองตา

มาก จงปดตาเปนครงคราว และควรสวมแวนกนแดดเพอปองกนแสง

ควรงดการใชผาเชดหนารวมกน ทกครงทจบตาควรลางมอใหสะอาด ผปวยไมควรลงเลนน าในสระ จะ

แพรกระจายเชอไวรสไปในน าได

หากรกษาดวยยาปายตา หรอยาหยอดตานานเกน 7 วน แลวอาการยงไมทเลา หรอมอาการอนรวม

เชน ปวดตามาก ตามว ขตาเปนหนอง ลมตาไมขน มไขสง ควรรบปรกษาแพทยทนท เพราะหากทงไวนานถง

ขนตาบอดได

วธใชยาหยอดตา

ในการหยอดตาทถกตองนน สงทผปวยตองท ากคอ

1. ลางมอกอนหยอดตาทกครง

2. ดงหนงตาลางลง

3. ตาเหลอกมองเพดาน

4. หยอดตาตรงกลางเปลอกตาลาง

5. ปดตาและกรอกตาไปมา เพอใหยากระจาย การหยอดครมใหหยอดจากหวตาบบไปปลายตา ปดตา

และกรอกตาไปมา

6. เชดยาทลนออกมา

7. ลางมอหลงหยอดยาเสรจ

10


ทงน สงทควรระวงกคอ ยาหยอดตาบางชนดอาจท าใหเกดผลขางเคยงทรนแรงทงตอดวงตาหรอตอ

ระบบตาง ๆ ในรางกาย ดงนนควรใชตอเมอจกษแพทยสง และตองอานฉลากก ากบใหละเอยด หากมขอสงสย

หรอพบความผดปกตใด ๆ ตองรบไปพบแพทยโดยดวน

วธปองกนโรคตาแดง

1.หมนลางมอดวยน าและสบใหสะอาดอยเสมอ

2.ไมคลกคลใกลชด หรอใชสงของรวมกบผปวย

3.ถามฝนละออง หรอน าสกปรกเขาตา ควรลางตาดวยน าสะอาดทนท

4.อยาปลอยใหแมลงหว หรอแมลงวนตอมตา

5.หมนดแลรกษาความสะอาดของรางกาย สงของเครองใชตาง ๆ เชน เสอผา ผาเชดตว ผาปทนอน

ปลอกหมอน ใหสะอาดอยเสมอ

6.ไมใชสงของรวมกบผอน เชน ผาเชดหนา ปลอกหมอน เพอปองกนการกระจายของโรค

7. หลกเลยงการใชมอแคะ แกะ เกาหนาตา

ขอแนะน าส าหรบผปวยโรคตาแดง

1.หากเปนโรคตาแดงแลวสงส าคญทสดคอ ผปวยควรหยดเรยน หรอหยดงานรกษาตวอยทบานอยาง

นอย 3 วน เพอปองกนไมใหโรคตาแดงลกลามหรอตดตอสคนอน

2.หากใชกระดาษ หรอส าลเชดขตา เชดหนาแลว ควรทงในถงขยะทมดชด

3.ไมควรใชผาเชดหนาเชดขตา เพราะผาเชดหนาจะเกบสะสมเชอไวและตดตอไปยงผอนได

4.ควรใสแวนกนแดดเพอลดการระคายเคองแสง

5.ไมควรใชผาปดตา เพราะอาจท าใหเกดการตดเชอมากขน

6.งดใสคอนแทคเลนสจนกวาตาจะหายอกเสบ

7.ควรพกผอนใหเตมท และพกการใชสายตา

8.หมนรกษาความสะอาด และตองลางมอใหสะอาดทกครงทจบบรเวณใบหนาและตา เนองจากโรคตา

แดงจะตดตอโดยการสมผสมากทสด การลางมอจะชวยตดการแพรกระจายเชอไดอยางด

โรคไขกาฬหลงแอน (Meningococcal Meningitis)

เปนโรคตดเชอแบคทเรย Neisseria Meningitidis เฉยบพลน พนททมอบตการณของโรคสงตดตอกน

หลายป ไดแก แอฟรกากลางแถบทะเลทรายซาฮารา สามารถแพรจากคนสคนผานละอองน ามก น าลาย จาก

ปาก จมกของผทเปนพาหะ (ผตดเชอแตยงไมมอาการปวยแสดงออกมา)

อาการของผเปนไขกาฬหลงแอนจะปวดศรษะมาก ออนเพลย คลนไส อาเจยน เจบคอ คอแขง ปวด

เมอยกลามเนอ ปวดขอ มกมผนเลอดออกใตผวหนงรวมกบจ าเลอดขนตามตว แขนขา อาจมอาการของเยอหม

11


สมองอกเสบรวมดวย ในรายทเปนรนแรงผปวยจะซม ชก และชอก เสยชวตไดภายใน 24 ชวโมงหลงเรมม

อาการ การยนยนการวนจฉยโรค ท าไดโดยการเจาะน าไขสนหลงสงตรวจหาเชอ miningococci

โรคไขกาฬหลงแอน (Meningococcal Meningitis) เปนโรคตดตออนตรายทเกดจากการตดเชอ

แบคทเรย Neisseria Meningitidis ทอาศยอยในล าคอและจมกของผปวยและผทเปนพาหะของโรค โรคนเปน

ทงโรคประจ าถนและอาจมการระบาดเปนชวงๆ ซงการระบาดจะไมจ ากดตามลกษณะภมประเทศ ไมมรปแบบ

ของการเกดโรคตามฤดกาล จะระบาดไดตลอดทงปและพบไดทกกลมอาย แตมกพบในเดกมากกวาผใหญ โดย

จะพบมากขนในกลมคนทอาศยอยรวมกนอยางหนาแนนและแออด ส าหรบในประเทศไทยจะพบผปวย

ประปรายตลอดทงป และจะพบมากขนในฤดฝน

การตดตอ โรคนสามารถตดตอไดโดยตรงจากการไอ จาม หายใจรดกนในระยะใกลชด และจากการสมผส

น ามก น าลาย เสมหะ หรอใชของใชรวมกบผปวยหรอผทเปนพาหะ ในผทเปนพาหะเปนกลมทมความส าคญ

มากเพราะเปนกลมทมการตดเชอแบบไมแสดงอาการ แตโรคสามารถตดตอไดตลอดเวลาทมเชอในจมกหรอคอ

ส าหรบผทปวยระยะแพรเชอ คอ ระยะ 7 วนกอนผปวยมอาการ และระหวางทมอาการกอนไดยาปฏชวนะ

ครบ 24 ชวโมง

ระยะฟกตว ประมาณ 2 – 10 วน เฉลย 3 – 4 วน

อาการและอาการแสดง มไขสงทนท หนาวสน ปวดศรษะ ออนเพลย คลนไสอาเจยน เจบคอ คอแหง-

แดง คอแขง ปวดเมอยกลามเนอ ปวดขอ และมกมผน เลอดออกใตผวหนง (Petechial rash) รวมกบมแตมส

ชมพหรอมจ าเลอดขนตามตว แขน ขา ในรายทเปนรนแรงผปวยจะซม ชก และชอก เสยชวตไดภายใน 24

ชวโมง หลงเรมมอาการ แตถาไดรบการรกษาททนทวงทจะท าใหลดอตราการเสยชวตลงได

การปองกนและควบคมโรคควรปฏบตดงน

1. การปองกน

1.1 จดสภาพทอยอาศยใหสะอาด ไมแออด

1.2 ไมสมผสโดยตรงกบผปวยหรอไมสมผสกบเสมหะหรอน าลายของผปวย

2. การควบคม

2.1 รายงานตอเจาหนาทสาธารณสขในทองถนใหทราบกรณพบผตดเชอ

2.2 เผากระดาษเชดน ามก น าลาย และเสมหะของผปวย

2.3 ใชน ายาฆาเชอแชเสอผา เครองใช กอนท าความสะอาด

ส าหรบวคซนปองกนโรคไขกาฬหลงแอนยงไมมความจ าเปนส าหรบคนทวไป เนองจากประเทศไทยไมใช

แหลงระบาดของโรคน และวคซนทสามารถปองกนไดม 4 กลม คอ A ,C ,Y และ W 135 ซงเชอทพบบอยใน

ประเทศไทยไมตรงกบเชอทง 4 กลมทมอยในวคซนน วคซนจ าเปนใชส าหรบบคคลทจะเดนทางไปยงทองถนท

12


มการระบาด เชน ประเทศซาอดอาระเบย แอฟรกา พมา กมพชา เวยดนาม เปนตน โดยสามารถรบบรการฉด

วคซนปองกนโรคไดในสถานทตอไปน

- โรงพยาบาลบ าราศนราดร โทร. 0-2590-3430, 0-2590-3422 หรอ 0-2590-3427

- ดอนเมอง โทร. 0-2535-1482

- ดานควบคมโรคตดตอระหวางประเทศ ทาเรอกรงเทพฯ คลองเตย โทร. 0-2249-4110

- ส านกงานสาธารณสขจงหวด 14 จงหวดในภาคใต

- กองโรคตดตอทวไป กรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข โทร. 0-2590-3182

- กลมงานควบคมโรคตดตอระหวางประเทศ ในบรเวณกองตรวจคนเขาเมอง ถนนสาธรใต โทร. 0-

2286-5114

ขอแนะน า ส าหรบผทจะเดนทางไปยงพนททมการระบาดของโรค ควรไดรบการฉดวคซนปองกนกอน

เดนทางอยางนอย 10 วน และไมเกน 2 ป

ไขสมองอกเสบ (Encephalitis)

โรคไขสมองอกเสบ เกดจากไดเชอไวรสหลายชนด แตในประเทศไทยมกพบจากเชอไวรส Japanese

encephalitis หรอเรยกวา เจอ (JE) เปนโรคทเกดจากการตดเชอไวรสเจอทสมอง โดยมพาหะส าคญคอ ยง

ร าคาญ ชนด Culex tritaeniorrhynchus ซงมกแพรพนธในนาขาว โรคนเปนโรคสมองอกเสบ ชนดทพบบอย

ทสดในประเทศไทย โรคนมรายงานครงแรกจากประเทศญปน ปจจบนพบโรคนในภมภาคเอเชยตะวนออก

เอเชยตะวนออกเฉยงใต และเอเชยใต ในประเทศไทยพบโรคนไดทวประเทศ โดยเฉพาะในบรเวณทมการท านา

รวมกบการเลยงหม พบผปวยมากในจงหวดแมฮองสอน มกดาหาร ก าแพงเพชร สมทรสาคร และนาน ท าให

เกดอนตรายถงชวตได อตราการปวยตาย อยระหวางรอยละ 20-30 ผปวยสวนใหญคอเดก อายตงแต 5-10 ป

และพบโรคนไดชกชมในฤดฝน ในประเทศไทยพบโรคนในภาคเหนอมากกวาภาคอน ๆ

ผตดเชอไขสมองอกเสบจะไมแสดงอาการ โดยมเพยง 1 ใน 300-500 คนเทานนทจะมอาการ คอ เปน

ไข ปวดเมอย ออนเพลย ตอไปอาการปวดศรษะจะมากขน อาเจยน งวงซมจนไมรสกตว บางรายอาจมอาการ

เกรงชกกระตกดวย อาจมอาการหายใจไมสม าเสมอ ในรายทเปนรนแรงมากจะถงแกกรรมประมาณวนท 7-9

ของโรค ถาพนระยะนแลวจะผานเขาระยะฟนตว ระยะเวลาของโรคทงหมดประมาณ 4-7 สปดาห

เมอหายแลวประมาณรอยละ 60 ของผปวยจะมความพการเหลออย เชน อมพาตแบบแขงเกรง

(spastic) ของแขนขา มพฤตกรรมเปลยนแปลง มสตปญญาเสอม ปจจบน โรคไขสมองอกเสบ ยงรกษาไมได

แตปองกนไดดวยการฉดวคซน 2 ครง หางกน 1 เดอน แลวฉดเพมอก 1 ครงหลงจากฉดเขมท 2 ได 1 ป ควร

จะเรมใหวคซนนเมออาย 1 ปครง พรอมกบการให booster dose DTP และ OPV รวมทงหลกเลยงไมใหถก

ยงกด อนเปนพาหะของโรค

13


ไขเหลอง (Yellow fever)

ไขเหลอง เกดขนเมอผปวยถกยงพาหะน าโรคกดทมเชอไวรสในตระกลฟลาวไวรสกด (Flavivirus) การ

แพรกระจายของเชอโดยมยงเปนพาหะเกดไดสามลกษณะ คอ การตดเชอระหวางสตวจ าพวกลงดวยกน การ

ตดเชอจากสตวมาสคน และการตดเชอระหวางผปวยมาสคนปกต การตดเชอและการแพรกระจายของโรค

เฉพาะพนทมกเกดจากการทคนเขาไปในปาหรออาศยอยบรเวณแนวเขตปาท าใหไดรบเชอมาจากสตวผานทาง

ยงปา

พบไดมากในตวเมองและแถบชนบทของทวปแอฟรกา ทวปอเมรกาใต และทะเลแครบเบยน เกดการ

ระบาดใหญในทวปแอฟรกา และอเมรกา มาตงแต 400 ปกอน ค าวา "เหลอง" มาจากอาการตวเหลองหรอด

ซาน (Jaundice) ทมกพบในผปวย และยงมอาการไขสงรวมกบชพจรเตนชาผดปกต ปวดกลามเนอรวมกบ

ปวดหลง ปวดศรษะ หนาวสน เบออาหาร ระยะตอมาจะมเลอดออกจากปาก จมก ตา กระเพาะอาหาร ท าให

อาเจยนและถายเปนเลอด จนถงไตวาย มโปรตนปสสาวะ (albuminuria) และปสสาวะไมออก (anuria)

ครงหนงของผปวยระยะโลหตเปนพษจะเสยชวตภายใน 10-14 วน ทเหลอจะหายเปนปกตโดยอวยวะตาง ๆ

ไมถกท าลาย

ไขเหลอง มยงลายเปนพาหะของโรค และไมมการรกษาจ าเพาะ เนนการรกษาตามอาการ และฉดวคซน

เพอปองกนโรค

ไขเลอดออก

ไขเลอดออกเปนโรคทเกดจากยงลายเปนพาหะ จงมกระบาดในประเทศเขตรอนชน โดยผปวยจะมไขสง

ถง 39-40 องศาเซลเซยส หนาแดง มเลอดออกเปนจดตามตว ตบโต อาจมอาการปวดทองและชอกได จงตอง

รบรกษาโดยเรว โดยการเฝาระวงภาวะชอค และเลอดออก

การปองกนไขเลอดออกทดทสดคอ การก าจดยงลาย ซงเปนพาหะไมใหขยายพนธ โดยหมนตรวจสอบ

แหลงน าตาง ๆ ทยงจะเพาะพนธอย

14


ปจจบนไขเลอดออกก าลงเปนปญหาดานสาธารณสขและการแพทยของประเทศไทย เพราะแตละปม

ผปวยจากทกภาคเปนจ านวนมากสวนใหญเปนเดกทมอายต ากวา 15 ป และโรคนมกระบาดมากในฤดฝน

เพราะมยงลายชกชม

ไขเลอดออก คอ เกดจากการตดเชอไวรสเดงกซงเปนไวรสชนดหนง มยงลายเปนพาหะน าโรค กลาวคอ

ยงลายจะกดคนทเปนโรคไขเลอดออกกอนแลวจงไปกดคนทอยใกลเคยงกจะเปนการแพรเชอใหคนอนๆ ตอไป

การตดตอของโรคไขเลอดออก

โรคไขเลอดออก มกตดตอจากคนไปสคน ซงมยงลายเปนตวพาหะทส าคญ (Aedes aegypt) โดยยงตว

เมยจะกดและดดเลอดของผปวยทมเชอไวรสเดงก จากนนเชอจะเขาไปฟกตวและเพมจ านวนในตวยงลาย ท า

ใหมเชอไวรสอยในตวของยงตลอดระยะเวลาของมนประมาณ 1 - 2 เดอน แลวถายทอดเชอไปสคนทถกกดได

ยงลายเปนยงทอาศยอยในบรเวณบาน มกออกกดเวลากลางวน มแหลงเพาะพนธ คอ น านงทขงอยในภาชนะ

เกบน าตางๆ อาท โอง แจกนดอกไม ถวยรองขาต จาน ชาม กระปอง หมอ ยางรถยนต หรอกระถาง เปนตน

โรคไขเลอดออก พบโดยมากในฤดฝน เนองจากในฤดนเดกๆ มกจะอยบานมากกวาฤดอนๆ อกทง

ยงลายยงมการแพรพนธมากในฤดฝน ซงในเมองใหญๆ อยางกรงเทพฯ อาจพบโรคไขเลอดออกนไดตลอดทงป

ไขเลอดออกอนตรายถงชวต

ผปวยบางรายแคมอาการไขขนสง พอไขลดกกลบบานไดเลย แตผปวยบางรายอาการหนก ทงนขนอย

เชอทไดรบ และภมตานทานโรคของตวผปวยเอง จงท าใหความรนแรงของอาการไขเลอดออกในแตละคนไม

เทากน ชวงทอนตรายทสด ของโรคไขเลอดออก ในชวงทรกษาตวจนไขลด ภายใน 48 ชวโมง ผปวยทมอาการ

หนกอาจเกดอาการชอก หรอเลอดออกตามรางกาย ซงสาเหตจากการเสยชวตในโรคนกมาจากอาการชอก

15


รางกายขาดน าอยางรนแรง (แมเราจะไมเหนผปวยมอาการขาดน าจากภายนอกแตยางใด) น าในหลอดเลอดจะ

ไหลไปอยในเนอเยอขางเคยง ความดนเลอดลดลง จนเกดอาการชอกตามมา แตหากไมแสดงอาการใดๆ กจะ

ถอวาปลอดภยแลว

ลกษณะของยงลาย

ยงลายทเปนพาหะของโรคไขเลอดออก คอ ยงลายตวเมย มลกษณะเปนลายสขาวสลบด าททอง ล าตว

และขา พบมากตามบานอยอาศยและในสวน ออกหากนในเวลากลางวนและขยายพนธโดยวางไขในน านง พบ

บอยตามภาชนะทมน าขง เชน โองน า แจกนดอกไม จานรองขาตกบขาว ยางรถยนตเกา และเศษวสดอนๆ

เปนตน

อาการของโรคไขเลอดออก แบงเปน 3 ระยะไดแก

ระยะท 1 ระยะไขสง ผปวยจะมไขสงเกดขนฉบพลนและไขจะสงลอยตลอดเวลาอยประมาณ 2-7 วน

กนยาลดไข ไขมกจะไมลด หนาแดง ตาแดง ปวดเมอยกลามเนอ ปวดศรษะ กระหายน า เบออาหาร อาเจยน

ซม บางรายอาจปวดทองบรเวณใตลนปหรอชายโครงขวาหรอปวดทองทวไป และอาจมทองผกหรอถายเหลว

รวมดวย สวนมากมกไมมอาการคดจมก น ามกไหลหรอไอมากแตบางรายอาจมอาการเจบคอ คอแดงและไอ

เลกนอยประมาณวนท 3 อาจมผนแดง ไมคนขนตามแขนขาและล าตวอยประมาณ 2-3 วน บางรายอาจมจ า

เขยวหรอจดเลอดออกเกดขนซงมลกษณะเปนจดสแดงเลกๆ ขนตามหนา แขนขา ซอกรกแร ในชองปาก และ

อาจคล าพบตบโตกดเจบเกดขนได ในระยะนถามอาการรนแรงจะปรากฏอาการระยะท 2 ตอไป

ระยะท 2 ระยะชอกและมเลอดออก อาการมกจะเกดชวงวนท 3 - 7 ของโรคซงถอวาเปนชวงวกฤต

โดยอาการไขจะลดลงอยางรวดเรวแตผปวยมกมอาการทรดหนกและมภาวะชอกเกดขน คอ กระสบกระสาย

16


เหงอออก ตวเยน มอเทาเยน ปสสาวะออกนอย ชพจรเตนเบาแตเรว ความดนเลอดต า ซม นอกจากนอาจม

เลอดออกตามผวหนงหรอมจ าเขยวพรายย าขน เลอดก าเดาไหล อาเจยน และถายอจจาระเปนเลอดสดๆ หรอ

เปนสกาแฟ ระยะนกนเวลาประมาณ 24 – 48 ชม. ถาไมไดรบการรกษาททนทวงทอาจอนตรายถงชวตได แต

ถาผปวยสามารถผานชวงวกฤตนไปไดกจะเขาสระยะท 3

ระยะท 3 ระยะฟนตว ในรายทไดรบการรกษาถกตองและทนทวงท ภาวะชอกไมรนแรงอาการตางๆจะ

เรมดขน และอาการทแสดงวาผปวยดขน คอ เรมรบประทานอาหารได ลกนงได และรางกายจะคอยๆฟนตวส

สภาพปกต ระยะนอาจกนเวลาประมาณ 2-3 วน รวมระยะเวลาของโรคไขเลอดออกทไมมภาวะแทรกซอน

ประมาณ 7-10 วน

การรกษาโรคไขเลอดออก

การรกษา โรคไขเลอดออก นนยงไมมยาตานเชอไวรสทมฤทธเฉพาะตวส าหรบก าจดเชอไวรสเดงก การ

รกษาตามอาการจงเปนสงทสมควรท ามากทสด ในขนแรกเมอมไขสงจะใหยาพาราเซตามอล หามใหใชยา

แอสไพรนเดดขาด เพราะจะท าใหเลอดออกรนแรงขน หากมอาการคลนไสอาเจยนใหใชยาแกคลนไสและใหดม

น าเกลอแร หรอน าผลไมครงละนอยๆ แตบอย รวมถงสงเกตอาการอยางใกลชด เพอไมใหเกดภาวะชอคได ซง

ภาวะชอคสวนใหญมกเกดขนในชวงทไขลด ผปกครองควรทราบอาการ ไดแก อาการปวดทอง ปสสาวะนอยลง

มอาการกระสบกระสาย หรอเซองซม มอเทาเยนพรอมๆ กบไขลด หนามด เปนลมงาย หากเกดอาการเชนน

ใหรบน าตวสงโรงพยาบาลทนท

การปองกนตนเองไมใหถกยงลายกด

1. นอนในมงหรอหองทมมงลวด

2. จดยากนยงหรอใชยาทาหรอยาฉดกนยง และควรใชอยางระมดระวง

3. ไมควรอยในบรเวณทอบลมหรอเปนมมมด มแสงสวางนอย

4. หมนอาบน าช าระรางกายใหสะอาดเพราะเหงอจะดงดดใหยงกดมากขน

วธควบคมแหลงเพาะพนธยงลาย ท าไดดงน

1. ก าจด - ท าลาย - ฝง - เผา เศษภาชนะทไมใชภายในบานและบรเวณรอบบานไมใหมน าขง

2. ควรปดฝาโองน าดม น าใช ใหสนท

3. ใสผงซกฟอกหรอน าสมสายชหรอเกลอแกงหรอขเถาหรอทรายอะเบต หรอเทน าเดอดลงในจานรอง

ขาตทกสปดาห

4. ใสปลาหางนกยงลงในอางบว ถงเกบน าในหองน าเพอกนลกน า

5. ขดลางภาชนะเกบกกน า เพอขจดยงลาย

6. เปลยนน าในแจกนดอกไมทก 7 วน เพอท าลายไขยงลาย

7. ท าความสะอาดรางระบายน าฝนใหสะอาด

17


8. ปรบปรงสภาพแวดลอมรอบบาน ชมชน ใหสะอาด

การดแลตนเอง

1. ในระยะ 2 - 3 วนแรกของการเปนไขถายงรบประทานอาหารและดมน าได ไมอาเจยน ไมปวดทอง

ไมมจ าเลอดขนและยงไมมอาการเลอดออกหรอภาวะชอกเกดขน ควรปฏบตดงน

- ใหผปวยพกผอนมากๆ

- หากมไขสงใหใชผาชบน าเชดตวบอยๆและปรกษาแพทยเพอใหยาลดไขพาราเซตามอล ผใหญกน 1-2

เมด เดกโต ½ - 1 เมด เดกเลกใชชนดน าเชอม 1- 2 ชอนชา ถายงมไขรบประทานซ าไดทก 6 ชวโมง หามใหยา

แอสไพรน โดยเดดขาด เพราะอาจท าใหมเลอดออกไดงายขน

- ถาเปนผปวยเดกและเคยชก ควรปรกษาแพทยเรองการไดรบประทานยากนชกไวกอน

- รบประทานอาหารออนๆ เชน ขาวตม โจก และดมน ามากๆ

- เฝาสงเกตอาการผปวยอยางใกลชด

2. ถาผปวยอาเจยนมากหรอมเลอดออกหรอมภาวะชอกเกดขนควรรบน าสงโรงพยาบาล

เรองทตองรเกยวกบไขเลอดออก

ถงแมวาเราจะรสาเหตวา 'โรคไขเลอออก' นนเกดมาจากอะไร และควรทจะปฏบตตวเพอใหหางไกลสง

เหลานนอยางไร แตกยงขอมลอกไมนอยทเปนความเชอผด รวมถงสงทยงไมรอกมาก วนนเราจะลองเอาใหได

ทบทวนกนอกครง เพอใหการปองกนไขเลอดออกสมบรณแบบมากยงขน

1. เมอเปนไขเลอดออกแลวจะไมกลบมาเปนอก เรองนกมทงถกและผด เพราะเมอเปนไขเลอดออกครง

แรกแลว รางกายของเรากจะมภมคมกนเพอปองกนไมใหกลบมาเปนอก แตเชอไวรสทเปนตนตอของ

ไขเลอดออกนมอย 4 สายพนธ หากตดเชอจากสายพนธใดสายพนธหนงแลวกจะมภมคมกนของสายพนธนน

ถาหากเราตดเชอเปนครงท 2 ซงเปนคนละสายพนธกนกบในตอนแรก ภมคมกนทมกจะปองกนสายพนธใหมน

ไมไดทงหมด กอาจท าใหเปนไขเลอดออกไดอก และอาจรนแรงกวาเดมมาก

2. กลมอายทปวยเปนไขเลอดออก จากเกบรวบรวมขอมล กยงพบวากลมอายทปวยเปนโรค

ไขเลอดออกสงสด คอ กลมอาย 10 - 14 ป รองลงมาเปนกลมอาย 5 - 9 ป , 15 - 24 ป , 25 - 34 ป ปดทาย

ดวยกลมอาย 0 - 4 เดอน ซงผปวยทพบไดมากทสดจะเปน นกเรยน ฉะนน เมอตองใชชวตอยในโรงเรยนกตอง

ระมดระวงไมใหอยกด หรออยในบรเวณน าขงทอาจเปนแหลงเพาะพนธยงได

3. ถงมผปวยมาก แตกยงไมมยาฆาเชอไวรสเดงก รกนดวาโรคไขเลอดออกนนเกดจากเชอไวรสเดงก ซง

ตอนนทางการแพทยยงไมมยาส าหรบฆาเชอใหหายได 100% เปอรเซนต ท าไดเพยงรกษาไปตามอาการ ทงยง

ตองเฝาระวงภาวะชอกและเลอดออกอยางใกลชด โดยแพทยกจะมหลกในการรกษา คอ ใหยาพาราเซตามอล

ในระยะทมไขสง หามใชยาแอสไพรน เพราะจะท าใหอาการเลอดออกรนแรงขน ดการเปลยนแปลงของเกรด

18


เลอดเปนระยะ และมใหสารน าชดเชยเพราะผปวยจะเบออาหาร มอาการอาเจยน ท าใหขาดน าและโซเดยม

นอกจากนน ยงตองเฝาระวงภาวะแทรกซอนอนๆ ทจะตามมาดวย

ไขรากสาดใหญ (Typhus) หรอไขไทฟส (Typhus)

ไขรากสาดใหญ เกดจากเชอแบคทเรยกลมรคเกตเซย โดยมไรออน (แมลงปรสต) เปนพาหะ โรคไข

รากสาดใหญ ม 3 ชนดคอ

1. ไขรากสาดใหญชนดระบาด มกระบาดหลงสงครามหรอภยพบต จะมอาการปวดศรษะรนแรง มผน

ตามล าตว แขนขา ปวดกลามเนอ ความดนโลหตตก ซม ไวตอแสงและเพอ ไขสง สามารถรกษาไดโดยใหยา

ปฏชวนะ

2. ไขรากสาดใหญประจ าถน ตดตอผานทางหมดทกดหน อาการปวดศรษะ เปนไข หนาวสน คลนไส

อาเจยน รกษาใหหายได แตในผสงอาย หรอผมภมคมกนอาจเสยชวตได

3. ไขรากสาดใหญจากปาละเมาะ เกดจากเชอแบคทเรย มไรออนซงพบมากตามปาละเมาะเปนพาหะ

ภาษาญปนเรยก โรคสสกามช

การดแล

1. ใหผปวยพกผอนมากๆ

2. หากมไขสงใหใชผาชบน าเชดตวบอยๆและปรกษาแพทยเพอใหยาลดไขพาราเซตามอล ผใหญกน 1-

2 เมด เดกโต ½ - 1 เมด เดกเลกใชชนดน าเชอม 1- 2 ชอนชา

3. ถาเปนผปวยเดกและเคยชก ควรปรกษาแพทยเรองการไดรบประทานยากนชกไวกอน

4. รบประทานอาหารออนๆ เชน ขาวตม โจก และดมน ามากๆ

5. เฝาสงเกตอาการผปวยอยางใกลชด หากมอาการผดปกตควรน าสงโรงพยาบาล

คอตบ (Diphtheria)

โรคคอตบ หรอ ดพทเรย เปนโรคตดเชอเฉยบพลนของระบบทางเดนหายใจ เกดจากเชอแบคทเรย ซง

ท าใหเกดการอกเสบมแผนเยอเกดขนในล าคอ ในรายทรนแรงจะมการตบตนของทางเดนหายใจ จงไดชอวา

โรคคอตบ และอาจท าใหถงตายได นอกจากนจากพษ (exotoxin) ของเชอจะท าใหมอนตรายตอกลามเนอ

หวใจ และเสนประสาทสวนปลาย

อาการโรคคอตบ คอจะเรมจากมไขต า ๆ คลายหวด มอาการไอเสยงกอง เจบคอ เบออาหาร ในเดกโต

อาจจะบนเจบคอคลายกบคออกเสบ บางรายอาจจะพบตอมน าเหลองทคอโตดวย เมอตรวจดในคอพบแผน

เยอสขาวปนเทาตดแนนอยบรเวณทอนซล และบรเวณลนไก แผนเยอนเกดจากพษทออกมาท าใหมการท าลาย

เนอเยอ และท าใหมการตายของเนอเยอทบซอนกนเกดเปนแผนเยอ (membrane)

19


คอตบ สามารถตดตอกนงายผานการไอ จามรดกน หรอพดคยระยะใกลชด รวมทงการใชภาชนะรวมกน

สวนใหญมกพบผปวยโรคคอตบในชมชนแออด หรอในชนบททไมไดรบวคซน ในประเทศไทยมกพบผตดเชอคอ

ตบเปนเดก อาย 1-6 ป

การฉดวคซนปองกนโรคคอตบ ไอกรน และบาดทะยก เปนวคซนพนฐานทกระทรวงสาธารณสขรณรงค

ใหเดกทวประเทศไดรบวคซนชนดน เพอปองกนการเกดโรคดงกลาว ดงนน ตงแตป พ.ศ. 2538 เปนตนมา

ผปวยดวยโรคคอตบ และไอกรน จงมจ านวนลดลงมาก แตกยงมใหเหนอยประปราย และแพรระบาดอยเปน

พก ๆ ซงเราจ าเปนตองรจกโรคคอตบกนไวบาง เพราะโรคนไมไดเกดกบเดก ๆ เทานน ในผใหญกมโอกาสปวย

เชนกน

สาเหตของโรคคอตบ

ส าหรบโรคคอตบ เรยกชอภาษาองกฤษวา ดพทเรย (Diphtheriae) เปนโรคตดเชอเฉยบพลนของระบบ

ทางเดนหายใจ เกดจากการตดเชอคอตบ ซงเปนเชอแบคทเรยชนดหนง ชอ โครนแบคทเรยม ดพทเรย

(Corynebacterium diphtheriae) ตดตอโดยทางเสมหะ น ามก น าลาย เชน การจาม หรอไอ หรอการใช

ภาชนะ ขาวของเครองใชรวมกบผปวย พบมากในแหลงชมชน หรอสถานทแออด เชน สถานเลยงเดก โรคนม

ระยะฟกตวเพยงแค 1-7 วนเทานน ซงผปวยจะแพรเชอไดตงแตเรมปวย โดยทวไปอาจจะแพรเชออยไดนาน 2

สปดาห อาจมบางรายแพรเชอไดนานถง 6 เดอน

กลมเสยงของโรคคอตบ

โรคคอตบน สวนมากจะพบในเดกอายต ากวา 10 ป แตจะไมพบในเดกทอายต ากวา 6 เดอน เพราะเดก

ยงมภมคมกนจากแมอย อยางไรกตาม เดกทอายมากกวา 15 ป จนถงวยผใหญกสามารถพบได เพราะอาจ

ไมไดฉดวคซนกระตนภมคมกน หรออาจไมเคยไดรบการวคซนปองกน ผใหญทมอายเกน 60 ปเปนกลมเสยงได

เชนกน

อาการของโรคคอตบ

หลงจากเกดการตดเชอ ผปวยจะมไขสง แตไมเกน 39 องศา ตวรอนรม ๆ หนาวสน รสกเหมอนเปน

หวด เจบคอ ไอเสยงแหบ กลนอาหารล าบาก อาจจะมอาการหายใจตดขด หอบ ชพจรเตนเรว หากตรวจ

บรเวณผนงดานหลงของคอจะพบแผนเยอสเหลองปนเทา ซงดคลายเศษผาสกปรกตดอยบนทอนซล คอหอย

กลองเสยง และลนไก ถาใชชอนเขยแรง ๆ แผนเยอดงกลาวจะหลดออกมาได แตจะมเลอดออกมาดวย

อยางไรกตาม ในรายทรนแรงโรคคอตบอาจท าใหเกดการสญเสยถงชวตไดเลย เพราะมนจะท าให

ทางเดนหายใจตบตน จนหายใจไมออก และนอกจากไปอดตนทางเดนหายใจแลว เชอโรคจากคอและหลอดลม

จะปลอยพษออกมาในกระแสเลอด เขาสกลามเนอหวใจ และประสาทสวนปลาย อาจท าใหเกดอาการแทรก

ซอนอยาง "โรคกลามเนอหวใจอกเสบ", "ประสาทอกเสบ" หรอโรคอมพาตเนองจากพษทางประสาทจนเสยชวต

20


ทงน คนไขหลายรายเสยชวตเพราะอาการหวใจอกเสบ โดยทไมมการอดตนของทางเดนหายใจ ซง

ผปวยทหวใจอกเสบจะมอาการออนเพลย กนอาหารไมได อาเจยน หนาซด ชพจรเบา เตนเรว เสยงหวใจเบา

มาก หากเสนประสาทหวใจถกท าลายจะท าใหเลอดสบฉดไมเพยงพอ สงผลใหหวใจวายในทสด

การวนจฉยโรค

แพทยจะตรวจดอาการของผปวยวามอาการบงบอกวาเปนโรคคอตบหรอไม เชน ไอเสยงกอง เจบคอ

ตรวจพบแผนเยอในล าคอ บรเวณทอนซล และลนไก มอาการของทางเดนหายใจตบตน นอกจากน แพทย

อาจจะท าการเพาะเชอดวย เพอตรวจสอบใหแนใจ

การรกษาโรคคอตบ

แมจะเปนโรคตดตอทดนากลว แตกสามารถรกษาใหหายได หากมาพบแพทยโดยเรว ไมปลอยใหอาการ

หนก โดยแพทยจะใหยาปฏชวนะ ซงตวทใชไดผลดกคอ เพนนซลลน ตองทานเปนเวลา 14 วน พรอมกบใหยา

ตานสารพษ Diphtheria antitoxin โดยเรวทสด เพอใหไปลางฤทธของพษ กอนทพษจะไปจบกบเนอเยอ

นอกจากน หากใครเคยฉดวคซนคอตบมาแลว แพทยอาจจะฉดกระตนใหรางกายมภมคมกนตานทานโรค

ทงน เดกทเปนโรคคอตบจะตองพกเตมทอยางนอย 2-3 สปดาห เพอปองกนโรคแทรกซอนทางหวใจ

ซงมกจะเกดขนในปลายสปดาหท 2

อยางไรกตาม หากปลอยไวนาน จนผปวยเปนหนกถงขนทางเดนหายใจอดตน แพทยจะเจาะคอให หรอ

ใชเครองชวยหายใจ และใหออกซเจน พรอมกบดแลอยางใกลชด เพอปองกนอาการแทรกซอนทางหวใจ โดย

อาจตองพกรกษาตวประมาณ 1 เดอน แตหากมอาการแทรกซอน เชน กลามเนอหวใจอกเสบ เสนประสาท

อกเสบ และปอดบวมเกดขนแลว แพทยกจะรกษาตามอาการตอไป

การปองกนโรคคอตบ

โรคคอตบ เปนโรคทตดตอกนไดผานการสมผส และการหายใจ ดงนน เราควรปองกนดงน

1. แยกผปวยโรคคอตบออกจากผอนอยางนอย 3 สปดาห หลงเรมมอาการ หรอตรวจเพาะเชอไมพบ

เชอแลว 2 ครง เพราะผปวยจะมเชอดงกลาวอยในจมก ล าคอ ประมาณ 2-3 สปดาห ดงนน จงตองแยกออก

จากผอนเพอปองกนการแพรเชอ ทงน ผปวยทหายจากโรคคอตบแลวอาจไมมภมคมกนโรคเกดขนเตมท จง

อาจเปนโรคคอตบซ าอกได ดงนนจงตองใหวคซนปองกนโรค แกผปวยทหายแลวทกคน

2. ส าหรบผทใกลชดผปวยถอเปนกลมเสยงทจะตดโรคไดสงหากไมมภมคมกนโรค ดงนนผใกลชดกควร

ไปพบแพทยดวย โดยแพทยอาจจะใหยาปฏชวนะมาทานปองกนกอน หรอฉดยาใหมภมคมกน แมจะไมม

อาการปวยกตาม ทงน ควรดแลตวเองใหมสขภาพแขงแรง อยาสมผส หรอใกลตวผปวย อยาใชขาวของ

เครองใชรวมกน รวมทงใชหนากากอนามยมาปดปากปดจมก เพอปองกนการตดเชอและแพรระบาด

3. ในเดกทวไปวธปองกนโรคคอตบทดทสดกคอ การฉดวคซนโรคคอตบ เพอใหรางกายสรางภมคมกน

ขนมาซงจะไดผลดในเดกเลก

21


วคซนโรคคอตบ

เมอไมปรารถนาให โรคคอตบ มาคกคามสขภาพ พอแมผปกครองตองอยาลมน าลกหลานไปฉดวคซน

ปองกนโรคคอตบ ซงรวมอยในเขมเดยวกบวคซนปองกนไอกรน และบาดทะยก ส าหรบวคซนนสกดมาจากพษ

ของเชอคอตบเอง โดยสามารถฉดไดในเดกตงแตอาย 2-3 เดอนขนไป ตองฉดใหครบ 5 เขมเปนระยะ ๆ คอ

- เขมท 1 ฉดตอนอายประมาณ 2 เดอน




- เขมท 5 ฉดตอนอายประมาณ 4-6 ป

จากนนฉดกระตนอกครง เมออายประมาณ 12-16 ป เฉพาะวคซนคอตบ และบาดทะยก โดยสามารถ

ฉดไดฟรตามสถานอนามย ศนยบรการสาธารณสขและโรงพยาบาลของรฐทกแหง อยางไรกตาม บางคนอาจ

ไดรบปฏกรยาหลงการฉดวคซน เชน อาจมไข ปวดบวมแดงเฉพาะท ซงอาการดงกลาวจะเกดขนภายใน 48

ชวโมงภายหลงไดรบวคซน

ทงนหากเดกมอาการดงกลาว สามารถเชดตวและปรกษาแพทยเพอใหยาลดไขเดก รวมทงประคบ

บรเวณทฉดดวยน าอน เพอลดอาการบวม แดงรอนเฉพาะทและยงสามารถอาบน าฟอกสบไดตามปกต

นอกจากน ในวยผใหญกเปนกลมทมโอกาสเปนโรคคอตบไดเชนกน โดยเฉพาะผทมอายระหวาง 20-50

ป เปนกลมทมระดบภมตานทานโรคคอตบต าทสด เนองจากเปนกลมทเกดกอน พ.ศ. 2520 ซงเปนปทประเทศ

ไทยเรมใชแผนงานสรางเสรมภมคมกนโรคในเดกในระดบชาต จงยงไมเคยไดรบวคซนชนดน ท าใหมความเสยง

ตดเชอและปวยเปนโรคคอตบไดสง จงควรฉดวคซนปองกนโรคคอตบไวเชนกน

บาดทะยก (Tetanus)

เปนโรคตดเชอทจดอยในกลมของโรคทางประสาทและกลามเนอ เกดจากเชอแบคทเรย Clostridium

tetani ซงผลต exotoxin ทมพษตอเสนประสาททควบคมการท างานของกลามเนอ เมอเชอเขาไปทาง

บาดแผล จะท าใหมการหดเกรงตวอยตลอดเวลา ผทเปน บาดทะยก กลามเนอขากรรไกรจะเกรง ท าใหอาปาก

ไมได โรคนจงมชอเรยกอกชอหนงวา โรคขากรรไกรแขง (lockjaw) จากนนผปวยจะคอแขง หลงแขง ตอไปจะ

มอาการเกรงของกลามเนอทวตว ท าใหชกได

การปองกนคอ ใหวคซนปองกนบาดทะยกตงแตเดก และเมอมบาดแผลตองท าแผลใหสะอาดทนท โดย

การฟอกดวยสบลางดวยน าสะอาด ใสแผลดวยยาฆาเชอ เชน แอลกอฮอล 70% ,BETADINE พรอมปรกษา

แพทยเพอใหยารกษาการตดเชอทนท

วคซนปองกนการตดเชอบาดทะยก


22



- เขมท 3 ฉดตอนอายประมาณ 1 ป

ฉดกระตนอกครง เมออายประมาณ 10 ป

ในผทมบาดแผล ไดวคซน 3 เขมเชนกน ระยะหาง 0,6,12 เดอนตามล าดบ

ไวรสโปลโอ (Poliomyelitis Virus)

เปนโรคทเกดจากเชอไวรส ท าใหเกดการอกเสบของไขสนหลง สงผลใหเปนอมพาตชวงกลามเนอแขน

และขา ในรายทอาการรนแรงจะสงผลใหพการตลอดชวต และอาจถงขนเสยชวตได

อาการทเกดจากการตดเชอไวรสโปลโอแตกตางกนไดมาก ประมาณรอยละ 90 จะไมมอาการแสดงใด ๆ

ประมาณรอยละ 4-8 จะมอาการไมรนแรงไมมอมพาต และประมาณรอยละ 1 จะมอาการแบบเยอหมสมอง

อกเสบไมมอมพาต ประมาณรอยละ 1-2 เทานนทจะมอาการอมพาตเกดขน

การปองกนโรคตดเชอโปลโอ

งายทสดคอการใหวคซน OPV เปนวคซนชนอดหยอดทางปาก (ชนดกน) ตงแตเดก

- ครงท 1 ฉดตอนอายประมาณ 2 เดอน

- ครงท 2 ฉดตอนอายประมาณ 4 เดอน

- ครงท 3 ฉดตอนอายประมาณ 6 ป

- กนกระตนอกครง เมออายประมาณ 1½ ป และ อาย 4-6 ป

ชนดฉดIPV ทสามารถรวมกบวคซน DTP




ฉดกระตนอกครงเขมท 4 หลงฉดเขมท 3 ประมาณ 1 ปถดมา

เขมท 5 ฉดตอนอายประมาณ 4-6 ป (ถาไดรบเขมท 4 หลงจากอาย 4 ป ไมตองฉดเขมท 5)

รวมทงปองกนการตดเชอและการแพรกระจายของเชอโปลโอ ดวยการรบประทานอาหารและดมน าสะอาดถก

สขลกษณะ รวมทงการถายอจจาระลงสวมทถกสขลกษณะทกครง

โรคหด (Measles)

โรคหดเปนโรคไขออกผน (Exanthematous fever) ทพบบอยในเดกเลก นบวาเปนโรคทมความส าคญมาก

โรคหนง เพราะอาจมโรคแทรกซอนท าใหถงเสยชวตได โดยสาเหตของ โรคหด เกดจากเชอไวรส และตดตอ

ผานกนโดยการไอ จาม การหายใจเอาละอองทปนเปอนเชอไวรสเขาไป

23


ผปวยจะเปนไข น ามกไหล ไอ ตาแดง ตาแฉะ กลวแสง และจะมผนขนในวนท 4 ของไข ลกษณะนนแดงตดกน

เปนปน ๆ มกขนทหนา ขอบผม กอนกระจายไปตามแขนขา ทวตว ใชเวลา 2-3 วน จากนนไขจะลดลง ผนจาก

ทเปนสแดงจะออกเขมขน และอาจมโรคแทรกซอนเกดขนได

การรกษาโรคหด เปนการรกษาตามอาการ การปองกนทดทสดคอการใหวคซนปองกนตงแตเดก และหลกเลยง

การสมผสผปวย

หดเยอรมน (Rubella)

เปนโรคตดตอชนดหนง เกดจากเชอไวรส ท าใหมอาการไขและผนทวตว อาจมอาการปวดขอ หรอขออกเสบ

รวมดวย สามารถตดตอผานการจากการสมผสโดยตรง ผานการไอจาม หายใจ โรคหดเยอรมน สวนใหญจะ

เปนกบเดก ผใหญทไมมภมคมกนจะเปนไดและรนแรงมากกวาเดก และทส าคญคอถาเปนในหญงมครรภ จะ

ท าใหลกคลอดออกมามความพการทางห ตา หวใจ และสมอง ไดตงแตรอยละ 25-40 ทงนแลวแตระยะของ

การตงครรภ การรกษาหดเยอรมน รกษาโดยตามอาการทเปน และปองกนไดดวยการฉดวคซน

ไอกรน (Pertussis)

โรคไอกรน เกดจากเชอแบคทเรย เปนโรคตดเชอของระบบทางเดนหายใจ ท าใหมการอกเสบของเยอบทางเดน

หายใจ และเกดอาการไอ ทมลกษณะพเศษคอ ไอซอน ๆ ตด ๆ กน 5-10 ครง หรอมากกวานนจนเดกหายใจ

ไมทน จงหยดไอ และมอาการหายใจเขาลก ๆ เปนเสยง วป (Whooping cough) สลบกนไปกบการไอเปนชด

ๆ จงมชอเรยกวา "โรคไอกรน" บางครงอาการอาจจะเรอรงนานเปนเวลา 2-3 เดอน

โรคนพบบอยในเดก แตเปนไดทกอาย ถาไมมภมคมกน แตในวยหนมสาว หรอผใหญอาจไมมอาการ หรอไมม

อาการแบบไอกรน สวนใหญจงไมไดรบการวนจฉยวาเปนโรคไอกรน การปองกน ไอกรน ท าไดดวยการฉด

วคซน 4-5 ครง และจะไมใหวคซนแกเดกทมอายเกน 7 ปแลว เพราะจะพบปฏกรยาขางเคยงไดสง

โรคพษสนขบา (Rabies)

โรคพษสนขบา เปนโรคตดตอจากสตวมาสคนทมความรนแรงมาก โดยผปวยทรบพษสนขบา จากทาง

บาดแผลทสตวกดหรอขวน ไมวาจะมาจาก สนข แมว สนขจงจอก สกงค แรคคน พงพอน และสตวเลยงลก

ดวยนมอน ๆ เกดจากเชอไวรสชอ เรบส ไวรส (Rabies) จะมไข ปวดเมอยตามเนอตว คนหรอปวดบรเวณรอย

แผลทถกสตวกด ตอมาจะหงดหงด ตนเตนไวตอสงเรา (แสง เสยง ลมฯ) มานตาขยาย น าลายไหลมาก

กลามเนอคอกระตกเกรงขณะทผปวยพยายามกลนอาหารหรอน า ท าใหเกดอาการ "กลวน า" เพอคลง สลบกบ

อาการสงบ ชก ผปวยบางรายอาจแสดงอาการแบบอมพาต โดยมอาการแขนขาออนแรง

ในระยะ 2-3 วนแรก อาจมไขต า ๆ ตอไปจะมอาการเจบคอ เบออาหาร ออนเพลย คนหรอปวดแสบ

ปวดรอนตรงบรเวณแผลทถกกด ทง ๆ ทแผลอาจหายเปนปกตแลว ตอไปจะมอาการตนเตนงาย

กระสบกระสาย ไมชอบแสงสวาง ไมชอบลม และไมชอบเสยงดง กลนล าบาก แมจะเปนของเหลวหรอน า เจบ

มากเวลากลน เพราะการเกรงตวของกลามเนอทใชในการกลน แตยงมสตพดจารเรอง ตอไปจะเอะอะมากขน

24


และสดทายอาจมอาการชก เปนอมพาต หมดสต และเสยชวต เนองจากสวนทส าคญของสมองถกท าลายไป

หมด กรณไมไดรบการรกษาประคบประคอง มกปวยอยประมาณ 2-6 วน และเสยชวตเนองจากอมพาตของ

กลามเนอ ระบบทางเดนหายใจ

หากใครถกสนขกดหรอขวน ตองลางบาดแผลดวยสบและน าสะอาดใหลกถงกนแผล และใสยารกษา

แผลสดเพอก าจดเชอไวรสทแผลโดยเรว แลวไปพบแพทย พรอมทงตดตามดอาการสตวทกด เพอเฝาระวงโรค

พษสนขบา

ขอควรปฏบตภายหลงจากถกสนขบาหรอสตวทสงสยวาบากด

1. ลางแผลทนทดวยน าสะอาด ฟอกดวยสบ 2-3 ครง แลวทาแผลดวยน ายาพวดน (เบตาดน) หรอ

แอลกอฮอล หรอทงเจอร ไอโอดน แลวรบไปปรกษาแพทยทนท

2. ถาสนขตายใหน าซากมาตรวจ ถาหากสนขไมตายใหขงไวดอาการ 10 วน ขณะเดยวกนใหรบไปฉด

วคซนปองกนโรคพษสนขบา สวนการรกษาทางสมนไพรหรอแพทยแผนโบราณไมสามารถปองกนโรคได ไม

ควรรอดอาการสนข เพราะอาจสายเกนไปทจะฉดวคซน

3. ในกรณทตดตามสตวทกดไมได เชน เปนสตวปา สตวจรจด สตวกดแลวหนไป หรอจ าสตวทกดไมได

จ าเปนตองรบการฉดวคซน

4. ผทตองมารบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบาคอ มบาดแผล ไมวาจะเปนรอยช าเขยวหรอมเลอด

ไหล แผลถลอกหรอแผลลก รวมทงผทถกสนขเลยทนยนตา รมฝปาก และผวหนงทมแผลถลอก สวนในกรณท

ถกเลยผวหนงทไมมแผลหรอเพยงแตอมสนขไมสามารถจะตดโรคได

การรบวคซนเชอไวรส Rabies

1) กรณทฉดเปนปองกน ( ยงไมถกสตวกด) ฉดเขากลามเนอครงละ 1 มลลลตร หางกน 3 ครง

-เขมท 1 ฉดเขากลามเนอ

-เขมท 2 ฉดเขากลามเนอ หางจากเขมแรก 7 วน

เขมท 3 ฉดเขากลามเนอ หางจากเขมแรก 21 วน หรอ 28 วน

-หลงจากฉดครบแลว อาจมการฉดเพมอก 1 เขมเพอกระตนการปองกน

2) กรณทถกสตวกดทสงสยมการตดเชอไวรส Rabies ควรฉดโดยเรวทสดหลงจากสงสยวาจะไดรบเชอ

โดยวคซนจะมการฉด 2 วธคอ

-ฉดเขากลามเนอ ฉดเขากลามเนอบรเวณตนแขน หรอหากเปนเดกใหฉดทกลามเนอขาดานหนา

ครงละ 0.5 หรอ 1 มลลลตร ขนอยกบชนดของวคซน ตดตอกน 5 ครง โดยเขมท 2 หางจากเขม

แรก 3 วน สวนเขมตอ ๆ ไป ฉดหางจากเขมแรก 7, 14 และ 30 วน ตามล าดบ

25


-ฉดเขาใตผวหนง ฉดเขาใตผวหนงบรเวณตนแขนซาย และตนแขนขวา อยางละ 1 จด ใน

ปรมาณจดละ 0.1 มลลลตร ตดตอกน 4 ครง โดยเขมท 2 หางจากเขมแรก 3 วน สวนเขมตอ ๆ ไป

ฉดหางจากเขมแรก 7, 30 วน ตามล าดบ

3) ฉดเพอกระตนผทสมผสกบโรคหรอเคยไดรบวคซนจนครบมากอนแลว ในกรณทผปวยเคยไดรบ

วคซนแบบกอนสมผสโรค หรอหลงสมผสโรคจนครบชดแลว มการสมผสกบโรคซ า แพทยจะฉด

วคซนใหผปวยซ า โดยยดหลกดงตอไปน

-สมผสโรคภายใน 6 เดอน หลงจากไดรบวคซนครงสดทาย ฉดเขากลามเนอ 1 เขม ครงเดยว

หรอฉดเขาใตผวหนง 1 จด ปรมาณ 0.1 มลลลตรครงเดยว

-สมผสโรคหลงจากไดรบวคซนครงสดทาย 6 เดอนขนไป ฉด 2 ครง โดยเขมท 2 หางจากเขม

แรก 3 วน โดยฉดเขากลามเนอ หรอฉดเขาใตผวหนง ทงนในการฉดเขาใตผวหนงใหฉดครงละ 1 จด

ปรมาณ 0.1 มลลลตร

โรคมอ ปาก เทา (Hand foot mouth disease)

โรคมอ ปาก เทา เกดจากเชอไวรสล าไสหรอเอนเทอโรไวรสหลายชนด พบไดบอยในกลมเดกทารกและ

เดกเลกอายต ากวา 5 ป เปนโรคเกดประปรายตลอดป แตจะเพมมากขนในหนาฝน ซงอากาศมกเยนและชน

โดยทวไปโรคนมอาการไมรนแรง การตดตอโดยผานเขาสปากโดยตรง ซงมาจากการสมผสสงของทมเชอไวรส

ตด และไอจามรดกน

ผปวยจะมไขต า ๆ ออนเพลย ตอมาอก 1-2 วน มเจบปากและไมยอมทานอาหาร เนองจากมตมแดงท

ลน เหงอก และกระพงแกม ตมนจะกลายเปนตมพองใส ซงบรเวณรอบ ๆ จะอกเสบและแดง ตอมาตมจะ

แตกออกเปนแผลหลมตน ๆ จะพบตมหรอผน (มกไมคน) ทฝามอ นวมอ ฝาเทา และอาจพบทกนดวย อาการ

จะทเลาและหายเปนปกตภายใน 7-10 วน

การรกษาท าไดตามอาการ เพราะไมมวคซนปองกนโดยตรง และควรรกษาความสะอาด ลางมอบอย ๆ

หลกเลยงการใชสงของรวมกน

พบไดทวโลก ยกเวนขวโลก ผปวยมกเปนคนทประกอบอาชพเกษตรกร คนเลยงสตว รวมทงผทชอบ

เดนปา ทองเทยวแมน า น าตก และผทมประวตแชในน าทวมขง โดย โรคฉหน เกดจากเชอแบคทเรยชอ เลป

โตสไปรา (Leptospira) มสตวเปนพาหะ เชน หน สกร โค กระบอ สนข แรคคน

เลบโตสไปโรซส (Leptospirosis) หรอ โรคฉหน

โรคเลปโตสไปโรซสเปนโรคของสตวทสามารถตดตอมาสคน (Zoonotic Disease)" ซงเปนกลมอาการ

ของโรคจากเชอแบคทเรยทตดตอมาจากสตวหลายชนด กออาการหลากหลายขนกบชนดของเชอ (Serovars)

และปรมาณเชอทไดรบ การตดเชอมไดตงแตไมปรากฏอาการ มอาการอยางออน อาการรนแรง หรอถงขน

26


เสยชวต คนทตดเชอในพนททมโรคนเปนโรคประจ าถน สวนใหญมกไมแสดงอาการ หรอแสดงอาการอยาง

ออน

เชอโรคสามารถเขาสรางกายทางผวหนงทมแผล หรอรอยขดขวน รวมทงผวหนงทเปอยเนองจากแชอย

ในน านาน ๆ และเยอบทออนนม เชน ตา จมก ปาก โดยมกพบเชอในน า ดนทรายเปยกชน หรอผกทปนเปอน

ปสสาวะของสตวทตดเชอ

อาการของโรคทพบ

ผปวยจะมอาการไขสง ปวดศรษะ กลามเนอมาก อาจพบอาการคอแขง ความดนโลหตต า ผนแดง ตอม

น าเหลองโต ตบ มามโต

ระยะฟกตวของเชอ

โดยเฉลยประมาณ 10 วน หรออยในชวง 4-19 วน (อาจเรวภายใน 2 วน หรอนานถง 26 วน)

การปองกนโรคฉหน

ท าไดโดยหลกเลยงการแชน าหรอลยน า ถาจ าเปนควรสวมรองเทาบต ถงมอยาง นอกจากนยงควรก าจด

หนในทอยอาศยของคน ฉดวคซนปองกนโรคแกปศสตว (เชน โค กระบอ) และสตวเลยง (เชน สนข) จะชวย

ปองกนโรคได

วณโรค (Tuberculosis)

วณโรคเปนโรคตดตอเรอรง ท าใหเกดการอกเสบในปอด แตถาพบในเดกอาจเปนทอวยวะอนรวมดวย

เชน ตอมน าเหลอง เยอหมสมอง กระดก สาเหตมาจากเชอแบคทเรย Mycobacterium tuberculosis การ

ตดตอโดยการรบเชอผานทางการไอ จาม ท าใหเชอกระจายในอากาศ เปนเชอแบคทเรยทท าใหตายไดยาก

และมอนภาคเลก แพรกระจายดวยสปอร

อาการของวณโรคปอด

อาการจะพบไดเรวทสดหลงตดเชอ 1-6 เดอน โดยจะเรมตนเปนจดทปอดกอน เดกจะมไขต า ๆ เบอ

อาหาร น าหนกตวลดลง บางคนมอาการไอเรอรง บางคนมไอซอน ๆ กนคลายไอกรน เดกโตบางคนอาจบน

เจบหนาอก และเหนอยหอบ ถาเปนมากจะมน าในชองเยอหมปอด

ในสมยกอนเรยกวณโรค วา "ฝในทอง" ผปวยจะเสยชวตทกราย และคนยงรงเกยจอกดวย แตปจจบน

วณโรค สามารถรกษาใหหายไดโดยการรกษาจะใหยารวมกนอยางนอย 3 ชนด เพอลดอตราการดอยา และ

เพมประสทธภาพของยา การรบการรกษาจ าเปนตองใหผปวยมวนยในการรบประทานอยางสมาเสมอ

ตอเนองจนกวา แพทยจะหยดการใหยา

การปองกน

ท าไดโดยหลกเลยงการสมผสใกลชดกบผปวยทก าลงมอาการไอ รวมทงใหวคซน BCG ปองกนวณโรคใน

ทารกแรกเกด และฉดกระตนอกครงในอาย 6-7 ป ดแลใหมการถายเทอากาศในทอยอาศยดเพยงพอ

27


โรคเอดส (AIDS : Acquired Immune Deficiency Syndrome)

โรคเอดส หรอโรคภมคมกนบกพรอง (AIDS : Acquired Immune Deficiency Syndrome) เกดจาก

การตดเชอไวรสมชอวา ฮวแมนอมมวโนเดฟเซยนซไวรส (Human Immunodeficiency Virus :HIV) หรอ

เรยกยอ ๆ วา เชอเอชไอว โดยเชอเอชไอวจะเขาไปท าลายเซลลเมดเลอดขาวทมหนาทสรางภมคมกนโรค ท า

ใหผปวยทตดเชอมภมคมกนต าลง จนรางกายไมสามารถตานทานเชอโรคไดอก โรคตาง ๆ (หรอเรยกอกนย

หนงวา โรคฉวยโอกาส) จงเขามาซ าเตมไดงาย เชน วณโรค ปอดบวม ตดเชอในระบบโลหต เชอรา ฯลฯ และ

ท าใหผปวยเสยชวตในทสด

สายพนธของโรคเอดส

เชอไวรสเอดสมหลายสายพนธ โดยสายพนธหลกดงเดมคอ เอชไอว-1 (HIV-1) ซงแพรระบาดในแถบ

สหรฐอเมรกา ยโรป และแอฟรกากลาง, เอชไอว-2 (HIV-2) พบแพรระบาดในแถบแอฟรกาตะวนตก

นอกจากนยงพบสายพนธอน ๆ ทกลายพนธมาอกมากมาย

ในปจจบนทวโลกพบสายพนธเชอเอชไอว มากกวา 10 สายพนธ กระจายอยตามประเทศตาง ๆ ทว

โลก โดยพบมากทสดททวปแอฟรกามมากกวา 10 สายพนธ เนองจากเปนแหลงแรกทพบเชอเอชไอว และ

กระจายอยเปนเวลานานกวา 70 ป สายพนธทพบมากทสดในโลก คอสายพนธซ มากถง 40% พบในทวป

แอฟรกา อนเดย จน รวมทงพมา สวนในประเทศไทยพบเชอเอชไอว 2 สายพนธคอ สายพนธเอ-อ (A/E) หรอ

อ (E) พบมากกวา 95% แพรระบาดระหวางคนทมเพศสมพนธระหวางชายหญง กบสายพนธบ (B) ทแพร

ระบาดกนในกลมรกรวมเพศ และผานการใชยาเสพตดฉดเขาเสน

ขณะทสายพนธซเดยว ๆ ยงไมพบในประเทศไทย พบเพยงแตสายพนธอ-ซ ทเปนลกผสมระหวางสาย

พนธอในประเทศไทย และสายพนธซจากทวปแอฟรกา และยงไดพบหญงไทยตดเชอเอชไอวสายพนธใหมทไม

เคยตรวจพบมากอนในโลก คอ เชอเอชไอวผสมระหวาง 3 สายพนธ คอ เอ จ และด เรยกวา เอจ-ด (AG/D)

และยงพบเชอเอชไอวผสม 3 สายพนธ ไดแก เอ อ และจ เรยกวา เออ-จ (AE/G)

จากขอมลขององคการอนามยโลก (WHO) ระบวา ตงแตพบการระบาดของโรคเอดสครงแรกจนถงป

2017 มผตดเชอไปแลวกวา 70 ลานคนทวโลก และเสยชวตไปแลวกวา 35 ลานคน

ทงน จากรายงานของโครงการโรคเอดสแหงสหประชาชาต (UNAIDS) พบวา สถานการณการแพร

ระบาดของเอชไอว/เอดส ในป 2560 มผตดเชอเอชไอวทวโลกสะสม 36.9 ลานคน เปนผตดเชอรายใหม 1.8

ลานคน และมผเสยชวตจากเชอเอชไอวเกอบ ๆ 1 ลานคน

โรคเอดส สามารถตดตอไดโดย

28


1. การรวมเพศกบผตดเชอเอดส โดยไมใชถงยางอนามย ทงชายกบชาย หญงกบหญง หรอชายกบหญง

จะเปนชองทางธรรมชาตหรอไมธรรมชาตกตาม ลวนมโอกาสเสยงตอการตดโรคเอดสทงนน ซงมขอมลจาก

กองระบาดวทยาระบวา รอยละ 83 ของผตดเชอเอดส รบเชอมาจากการมเพศสมพนธ

2. การรบเชอทางเลอด โอกาสตดเชอเอดส พบได 2 กรณ คอ

- ใชเขมฉดยา หรอกระบอกฉดยา รวมกบผตดเชอ เอดส มกพบในกลมผใชสารเสพตดชนดฉดเขาเสน

- รบเลอดมาจากการผาตด หรอเพอรกษาโรคเลอดบางชนด แตปจจบนเลอดทไดรบการบรจาคมา จะ

ถกน าไปตรวจหาเชอเอดสกอน จงมความปลอดภยเกอบ 100%

3. ตดตอผานทางแมสลก เกดจากแมทมเชอเอดสและถายทอดใหทารก ในขณะตงครรภ ขณะคลอด

และภายหลงคลอด ปจจบนมวธปองกนการแพรเชอเอดสจากแมสลก โดยการทานยาตานไวรสในชวงตงครรภ

จะสามารถลดโอกาสเสยงตอการตดเชอเอดสเหลอเพยงรอยละ 8 แตยงคงมความเสยงอย ดงนนวธทดทสดคอ

การตรวจเลอดกอนแตงงาน

นอกจากน โรคเอดส ยงสามารถตดตอผานทางอนได แตโอกาสมนอยมาก เชน การใชของมคมรวมกบผ

ตดเชอเอดส โดยไมท าความสะอาด, การเจาะหโดยการใชเขมเจาะหรวมกบผตดเชอเอดส, การสกผวหนง หรอ

สกคว เปนตน ซงวธดงกลาวเปนการตดตอโดยการสมผสกบเลอด หรอน าเหลองโดยตรง แตโอกาสตดโรคเอดส

ดวยวธนตองมแผลเปด และปรมาณเลอดหรอน าเหลองทเขาไปในรางกายตองมจ านวนมาก

ปจจยทท าใหตดเชอเอดส

ปจจยทท าใหตดเชอเอดส มหลายประการ คอ

1. ปรมาณเชอเอดสทไดรบ หากไดรบเชอเอดสมาก โอกาสตดโรคเอดสกจะสงขนไปดวย โดยเชอเอดส

จะพบมากทสดในเลอด รองลงมาคอ น าอสจ และน าในชองคลอด

2. หากมบาดแผล จะท าใหเชอเอดสเขาสบาดแผล และท าใหตดโรคเอดสไดงายขน

3. จ านวนครงของการสมผส หากสมผสเชอโรคบอย กมโอกาสจะตดเชอมากขนไปดวย

4. การตดเชออน ๆ เชน แผลรมออน แผลเรม ท าใหมเมดเลอดขาวอยทแผลจ านวนมาก จงรบเชอเอดส

ไดงาย และเปนหนทางใหเชอเอดสเขาสแผลไดเรวขน

5. สขภาพของผรบเชอ หากสขภาพรางกายไมแขงแรงในขณะนน กยอมมโอกาสทจะรบเชอไดงายขน

โรคเอดส จะแบงชวงอาการออกเปน 3 ระยะ คอ

1. ระยะไมปรากฎอาการ (Asymptomatic stage) หรอระยะตดเชอโดยไมมอาการ ในระยะนผตดเชอ

จะไมแสดงอาการผดปกตใด ๆ ออกมา จงดเหมอนคนมสขภาพแขงแรงเหมอนคนปกต แตอาจจะเจบปวยเลก

ๆ นอย ๆ จากระยะแรกเขาสระยะตอไปโดยเฉลยใชเวลาประมาณ 7-8 ป แตบางคนอาจไมมอาการนานถง 10

ป จงท าใหผตดเชอสามารถแพรเชอตอไปใหกบบคคลอนได เนองจากสวนใหญไมทราบวาตนเองตดเชอ

29


2. ระยะมอาการสมพนธกบเอดส (Aids Related Complex หรอ ARC) หรอระยะเรมปรากฏอาการ

(Symptomatic HIV Infection) ในระยะนจะตรวจพบผลเลอดบวก และมอาการผดปกตเกดขนใหเหน เชน

ตอมน าเหลองโตหลายแหงตดตอกนนานกวา 3 เดอน, มเชอราในปากบรเวณกระพงแกม และเพดานปาก,

เปนงสวด หรอแผลเรมชนดลกลาม และมอาการเรอรงนานเกน 1 เดอน โดยไมทราบสาเหต เชน มไข ทองเสย

ผวหนงอกเสบ น าหนกลด เปนตน ระยะนอาจเปนอยนานเปนปกอนจะกลายเปนเอดสระยะเตมขนตอไป

3. ระยะเอดสเตมขน (Full Blown AIDS) หรอ ระยะโรคเอดส ในระยะนภมคมกนของรางกายจะถก

ท าลายลงไปมาก ท าใหเปนโรคตาง ๆ ไดงาย หรอทเรยกวา "โรคตดเชอฉวยโอกาส" ซงมหลายชนด แลวแตวา

จะตดเชอชนดใด และเกดทสวนใดของรางกาย หากเปนวณโรคทปอด จะมอาการไขเรอรง ไอเปนเลอด ถาเปน

เยอหมสมองอกเสบจากเชอ Cryptococcus จะมอาการปวดศรษะอยางรนแรง คอแขง คลนไสอาเจยน หาก

เปนโรคเอดสของระบบประสาทกจะมอาการความจ าเสอม ซมเศรา แขนขาออนแรง เปนตน สวนใหญเมอผ

เปนเอดสเขาสระยะสดทายนแลวโดยทวไปจะมชวตอยไดเพยง 1-2 ป

กลมทเสยงตอการเปนโรคเอดส

- ผทมพฤตกรรมเสยง และตองการรวาตนเองตดเชอเอดสหรอไม

- ผทตดสนใจจะมคหรออยกนฉนสามภรรยา

- ผทสงสยวาคนอนของตนจะมพฤตกรรมเสยง

- ผทคดจะตงครรภ ทงนเพอความปลอดภยของทงแมและลก

- ผทตองการขอมลสนบสนนเรองความปลอดภยและสขภาพของรางกาย เชน ผทตองการไป

ท างานในตางประเทศ (บางประเทศ)

หากสงสยวา รบเชอเอดสมา ไมควรไปตรวจเลอดทนท เพราะเลอดจะยงไมแสดงผลเปนบวก

ควรตรวจภายหลงจากสมผสเชอแลว 4 สปดาหขนไป จงจะไดผลทแมนย า

การปองกนโรคเอดส

1. ใชถงยางอนามยทกครงทมเพศสมพนธ

2. รกเดยว ใจเดยว

3. กอนแตงงาน หรอมบตร ควรตรวจรางกาย ตรวจเลอด และขอรบค าปรกษาเรองโรคเอดส จาก

แพทยกอน

4. งดดมเครองดมแอลกอฮอล และงดใชสารเสพตดทกชนด

การปองกนโรคเอดส ดวยถงยางอนามย

ถงยางอนามย สามารถปองกนโรคเอดสไดแนนอน ทงนขนอยกบการใชวาถกตองหรอไม เชน ถงยางม

คณภาพดพอหรอไม หมดอายการใชงานหรอยง โดยปกตใหดจากวนผลตไมเกน 3 ป หรอดวนหมดอายทซอง

30


ซองตองไมช ารด หรอฉกขาด นอกจากนตองเลอกขนาดใชใหเหมาะสม ถาขนาดไมพอด กอาจฉกขาด หรอ

หลดออกงาย ซงจะไมสามารถปองกนโรคเอดสอยางไดผล

วธใชถงยางอนามยทถกตอง

1. หลงจากตรวจสอบวา ถงยางอนามยไมหมดอาย ซองไมมรอยฉกขาด ฉกมมซองโดยระมดระวง ไมให

เลบมอเกยวถงยางอนามยขาด

2. ใชถงยางอนามยในขณะทอวยวะเพศแขงตว บบปลายถงยาง เพอไลอากาศ

3. รดถงยางอนามย โดยใหมวนขอบอยดานนอก

4. สวมถงยางอนามย แลวรดใหขอบถงยางอนามย ถงโคนอวยวะเพศ

5. หลงเสรจกจ ควรรบถอดถงยางอนามย ในขณะทอวยวะเพศยงแขงตว โดยใชกระดาษช าระหมถงยาง

อนามยกอนทจะถอด หากไมมกระดาษช าระตองระวง ไมใหมอสมผสกบดานนอกของถงยาง ควรสนนษฐานวา

ดานนอกของถงยาง อาจจะปนเปอนเชอเอดสแลว

6.ทงถงยางอนามยทใชแลว ลงในภาชนะรองรบ เชน ถงขยะ

วธการใชถงยางอนามยในเพศหญง

ใชนวหวแมมอ นวชและนวกลางจบขอบหวงถงยางใหถนดแลวบบขอบหวงในใหหอตวเลกลง นงทาท

เหมาะสม เชน นงยอง ๆ หรอยกขาขางใดขางหนงวางบนเกาอแลวคอย ๆ สอดหวงถงยางทบบไวเขาไปในชอง

คลอด ดนใหลกทสด ใชนวสอดเขาไปในถงยางจนนวสมผสกบขอบลางของหวงดานใน แลวจงดนขอบหวง

ถงยางลกเขาไปในชองคลอด ใหถงสวนบนของเชงกระดกหวเหนา ดวยการงอนวไปทางดานหนาของตวคณให

ลกเขาไปในปากชองคลอดประมาณ 2-3 นว วธถอดถงยางใหหมนบดปดปากถง เพอใหน าอสจคงอยภายใน

ถงยาง แลวจงคอย ๆ ดงออก

การรกษาโรคเอดส

ปจจบนยงไมมยาทสามารถรกษาโรคเอดสใหหายขาดได มแตเพยงยาทใชเพอยบยงไมใหไวรสเอดสเพม

จ านวนมากขน แตไมสามารถก าจดเชอเอดสใหหมดไปจากรางกายได ยาตานไวรสเอดสในปจจบนม 3

ประเภทคอ

1. Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NRTIs) ไดแก AZT ddl ddC d4T 3TC ABC

รบประทานยาตานไวรสเอดส

2. Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NNRTIs) ไดแก NVP EFV

3. Protease Inhibitors (Pls) ไดแก IDV RTV Q4V NFV

หากรบประทานยาตานไวรสเอดสแลว อาจมผลขางเคยงคอ คลนไสอาเจยน มผนตามผวหนง โลหตจาง

ฯลฯ ดงนนการรบประทานยาเหลานควรอยในความดแลของแพทย

ขอควรปฏบตหากไดรบเชอเอดส

31


ผทเปนโรคเอดส สามารถด าเนนชวตไดตามปกต และควรดแลสขภาพใหด ไมควรวตกกงวล เพราะหาก

ไมมโรคแทรกซอนจะสามารถมชวตยนยาวไปไดอกหลายป โดยมขอปฏบตคอ

1. รบประทานอาหารทมประโยชน มสารอาหารครบถวน เพอใหรางกายแขงแรง

2. รกษาสขภาพรางกายใหแขงแรง ดวยการออกก าลงกายอยางสม าเสมอ

3. หลกเลยงการมเพศสมพนธ หรอหากมเพศสมพนธ ควรใชถงยางอนามยทกครง เพอปองกนการรบ

เชอ หรอแพรเชอเอดส

4. งดการบรจาคเลอด อวยวะ และงดใชสงเสพตดทกชนด

5. หากเปนหญง ไมควรตงครรภ เพราะเชอเอดสสามารถถายทอดสลกไดถง 30%

6. ท าจตใจใหสงบ ไมเครยด ไมกงวล รวมทงอาจฝกสมาธ

7. อยในสถานททมอากาศถายเทสะดวก

ความเชอทผดเกยวกบโรคเอดส

จากขอมลทางการแพทยระบชดวา เชอเอชไอวไมสามารถแพรสกนไดโดยการตดตอในชวตประจ าวนกบ

ผตดเชอเอชไอว และไมสามารถตดตอกนไดผานทางการกอด การสมผสมอทเปนการทกทายแบบชาวตะวนตก

หรอการปฏสมพนธภายนอกอน เชน การใชหองน ารวมกน การใชเตยงนอนรวมกน การใชอปกรณรบประทาน

อาหารหรอรถแทกซรวมกน

นอกจากน เอชไอวไมใชโรคตดตอทางอากาศเหมอนกบไขหวด และไมตดตอผานทางแมลง หรอ ยง

โดยทวไปแลวเชอเอชไอวตดตอกนผานทางการมเพศสมพนธทไมปลอดภย มขอมลยนยนชดเจนวากวา 80

เปอรเซนต ของผตดเชอไวรสเอชไอวตดจากการมเพศสมพนธทไมไดปองกน การแลกเปลยนของเหลวใน

รางกาย เชน อสจ เลอด หรอของเหลวในชองคลอด นอกจากนเชอเอชไอวยงสามารถตดตอผานทางการใชเขม

หรออปกรณฉดยารวมกนของผใชยาเสพตด ขณะทผหญงตงครรภสามารถแพรเชอไปสลกไดในระหวางการ

ตงครรภ การคลอดและการเลยงลกดวยน านมแม

หนวยงานทใหการบรการปรกษาปญหาสขภาพ และโรคเอดส

ผทตองการขอมลเกยวกบโรคเอดส เพมเตม สามารถตดตอไดท

- กลมโรคตดตอทางเพศสมพนธ ส านกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ โทร. 0-2286-

0431, 0-2286-4483

โรคระบบผวหนง

เปนโรคททกทานคงเคยเปนหรอเหนมากอน บางโรคทานสามารถวนจฉย และดแลหรอดอยามา

รบประทานหรอทาเองได แตบางโรคจ าเปนตองวนจฉยใหเรว เพราะตองใหการรกษาเรว หากรกษาอาจจะท า

ใหโรคลกลาม

1. การตดเชอแบททเรยทผวหนง

32


ผวของทารกแรกคลอดจะเปนผวทบรสทธไมมเชอโรค ตอมากจะมเชอโรคมาอาศยบนผวเชอนไมกอใหเกดโรค

ผวหนงแตละกสวนกเชอโรคไมเหมอนกน หากมการเปลยนแปลงสภาวะแวดลอมกอาจจะท าใหเกดโรค เชน

หากเชอมการเจรญมากไป หรอมความอบชน หรอมการเสยดสของผวหนง หรอมแผล หรอรางกายเราออนแอ

สาเหตตางๆดงกลาวจะท าใหเกดการตดเชอทผวหนง หากการรกษาลาชากอาจจะท าใหเสยชวต

การวนจฉย

ท าไดงาย จากประวตการเจบปวย การดผนหรออาจจะน าเอาหนองไปตรวจยอมหรอเพราะเชอกจะท าใหทราบ

สาเหตของการตดเชอ

การรกษา

สวนใหญจะตอบสนองดตอยาปฏชวนะชนดรบประทาน สวนยาทามกจะไมคอยไดผลและอาจจะท าใหเกดการ

ระคายเคองตอผวหนง เนอหาและรปภาพทแสดงจะเปนโรคทพบบอย

I. ผวหนงอกเสบ (Impetigo) เปนการตดเชอแบคทเรยทผวหนง เกดจากเชอ Staphylococcus ท าใหม

ตมหนองขนโดยมากเปนทหนา

II. ตอมขนอกเสบ folliculitis เปนการอกเสบของตอมขนซงจะมลกษณะตมแดง แตการอกเสบลงลกถง

รากผมเรยก Furuncles จะมการอกเสบและมตมหนองสาเหต

สวนใหญเกดจากการตดเชอ Staphylococcus เชออนทอาจจะเปนสาเหตไดแก Pseudomonas

aeruginosa ซงเกดจากสระน าหรอทอน าประปา สวนใหญหายไดเองโดยไมจ าเปนตองรกษา

อาการของตอมขนอกเสบ

สวนใหญไมมอาการ อาจจะมอาการคนหรอเจบเลกนอย ต าแหนงทพบไดแก หนวด คอดานหลง ทายทอย

33


การรกษาตอมขนอกเสบ

หากเปนเพยงตอขนอกเสบผนไมมหนองกใชยาปฏชวนะเชน clindamycin 1% or erythromycin 2%, ทา

วนละ 2-3 ครงรวมกบการใชสบส าหรบการฆาเชอโรคกไดผลด

ส าหรบการอกเสบทมตมหนองจะตองประคบรอนวนละ 3-4 ครงครงละ 10-20 นาทรวมกบยาปฏชวนะ

III. ไฟลามทง Erysipelas

34


เปนการตดเชอทสวนบนของผวหนงจากเชอแบคทเรยทเรยกวา Group A beta haemolytic streptococci

และเชอไดลามเขาสระบบน าเหลอง

ปจจยเสยงทท าใหเกดการตดเชอนคอ การทมระบบไหลเวยนไมด ตดเชอรา แมลงกด หรอแผลจากการผาตด

บางกรณอาจจะเกดจากเชอทอยในโพรงจมกของผปวย นอกจากนนโรคประจ าตวผปวยกมสวนชวยท าใหตด

เชองาย ไดแก โรคเบาหวาน ตดสรา โรคเอดส โรคไต เปนตน เชอเมอเขาสระบบน าเหลองจะท าใหมผนแดง

และบวม รวมกบตอมน าเหลองโต

สาเหต

เกดจาดเชอ beta-hemolytic streptococcus group A

อาการ

ต าแหนงทเกด ผวหนงบรเวณแขนหรอขา ใบหนา จะเรมตนดวยอาการครนเนอครนตว ไขสง หนาวสน ปวด

ศรษะ ผวหนงจะเรมตนมบรเวณทแดงและขยายตวอยางรวดเรว บรเวณดงกลาวจะกดเจบ ผนนนขนเปนขอบ

ชดเจน เมอกดบรเวณผนสจะจางลง ตอมน าเหลองใกลเคยงจะโต และกดเจบ

การรกษา

เชอนจะไวตอ penicillin ในรายทมอาการรนแรงจะใช penicillin ฉด หากอาการไมรนแรงจะใชชนด

รบประทานกได ระยะเวลาทรกษาประมาณ 10-14 วน หากแพยา penicillin กสามารถใชยา erythromycin

แทน หากเปนทแขนหรอขาใหยกอวยวะนนใหสงเพอลดอาการบวม หากบรเวณผนมอาการบวมหรอปวดมากก

ประคบเยน

IV. เซลลเนอเยออกเสบ cellulitis

คอการอกเสบของผวหนง โดยเรมตนทผวหนง แลวลามลงสชนใตผวหนง อาจจะเรมจากผวทมแผลแมลงกด

พพอง หรอเกดหลงจากไขสกใส ผปวยเบาหวาน หรอภมคมกนไมด สามารถเกดโรคเซลลเนอเยออกเสบ

cellulitisไดโดยทผวหนงปกต

35


สาเหตเซลลเนอเยออกเสบ cellulitis

เกดจากการตดเชอ Staphylococcus หรอ Streptococcus

อาการเซลลเนอเยออกเสบ cellulitis

เปนผนนนแดงรอน ขอบเขตไมชดเจนกดเจบ บางรายอาจจะมผพอง มไข ตอมน าเหลองโต มกจะเปนบรเวณ

ขาและหนา บางรายอาจจะมการอกเสบของทางเดนน าเหลองเปนเสนแดง

V. ฝฝกบว Carbuncle

ฝฝกบวเปนการอกเสบของขมขนหลายขมขนมารวมกน และตอมไขมน ฝฝกบวเกดจากเชอ Staphylococcus

พบมากในเมองรอนเกดจากเชอทผวหนงลกลามเขาขนและเกดการอกเสบ กลายเปนฝทอยใตผวหนง หากอย

ตนฝกจะแตกออกมา หากอยลกฝจะไมแตก

สาเหตฝฝกบว

เปนตมแดงมขนอยตรงกลาง เจบเลกนอยตมน จะขยายโตขน และมอาการเจบเปนหนองเรยกFuruncle หาก

มหลายรเรยก Carbuncle มกจะพบในผปวยทมภมตานทานไมดเชนโรคเบาหวาน

ต าแหนงทเกดฝฝกบว ไดแกบรเวณหลง และคอ

36


ปจจยสงเสรมทจะท าใหฝฝกบวเกดบอย

บรเวณดงกลาวมการเสยดส หรอเกดแผลไดงาย

สขอนามยไมด

สขภาพโดยรวมไมด

ใกลชดกบคนทตดเชอ Staphylococcus

อาการของฝฝกบว

มกอนทผวหนง แดง กดเจบ อาจจะมจดทหนองไหลออกมา บางรายจะมไข ในบางครงตองไปพบแพทย

เปนฝทหนา

เปนฝใกลกระดกสนหลง

ฝกอนใหญ และไมหายในสองสปดาห

คนทเปนฝมโรคพนฐานทภมไมด

เพงจะออกจากโรงพยาบาล

การรกษาฝฝกบว

1) หากเปนกอนมหนองจะตองผาตดระบายหนองออก

2) ใชผาอนประคบจะท าใหหนองระบายดขน

3) หามบบหวหนอง

4) ยาทไดผลคอ penicillin หรอ cloxacillin ถามหนองตองกรดออก

5) ลางมอหลงจากท าแผล

โรคแทรกซอนฝฝกบว

37


เชอเขากระแสโลหตท าใหเกดอาการชอค

เชอดอยา

การดแลผทมปญหาโรคทางผวหนง

1) การท าความสะอาดรางกายอยางสม าเสมอ กรณทมปญหาในการเคลอนยายควรท าความ

สะอาดโดยการอาบน าอยางนอย 1 ครงตอวน

2) ดแลใหผวหนงแหง ไมอบชน โดยเฉพาะบรเวณทมปญหาของผวหนง

3) ในรายทมการตดเชอ ควรพบแพทยเพอรบรกษาแตเนนๆ

4) ตดเลบใหสน ปองกนการแกะ เกา เปนแพรกระจายเชอโรค

5) ใสเสอผาทมการระบายอากาศทด บรเวณผวหนงทมอาการของโรคสามารถมอากาศผาน

สะดวก

2. การตดเชอราทผวหนง ( Fungal Infection)

เชอราสามารถท าใหเกดโรคทผวหนง กลาก เกลอนสงคง เชอราทเลบ เชอราทผม ฮองกงฟต เชอราใน

ปาก เชอราในชองคลอด

การตดโรคเกดจากการไดรบเชอจากการสมผส และมปจจยเรองผวหนงทเสยงตอการตดเชอ การรกษา

มทงยาทา ยาอม ยากน

ปกตเราจะพบเชอราไดตามสงแวดลอม หากมปจจยการตดเชอพรอมเชน มการไดรบเชอ และผวหนงม

ความเสยงตอการตดเชอสงกจะท าใหมการตดเชอราขน

โรคผวหนงทเกดจากเชอ Dermatophyte infection เชอราเหลานไดแก

Trichophyton rubrum

Microsporum canis

Trichophyton mentagrophytes

การตดเชอราทผวหนงเกดจากเชอราลกลามเขาเซลลผวโดยเฉพาะเซลลทตาย เชน เลบ หนงก าพรา ผม เชอท

เปนสาเหตไดแก Microsporum, Trichophyton, Epidermophyton โรคเชอราจะพบไดทวโลกขนกบชนด

ของเชอรา อณหภม ความชนของอากาศ สขภาพ สขอนามย ผนจะมลกษณะของการมขย ผนสแดง ขอบ

อาจจะชดหรอไมชด กลมหรอร ใหนกถงโรคทพบบอยไดแก โรคผนแพ eczema และเชอรา ดงนนควรจะขด

ผวบรเวณนนเพอหาเชอรา เชอราสามารถเกดทไหนกไดของรางกาย ทพบบอยคอ

ทขาหนบหรอทเรยกวา สงคงTinea cruris

เกดทเทาเรยกวา Tinea pedis

เกดทหนาเรยก Tinea faciei

เกดทล าตวเรยก Tinea corporis

38


เชอราทศรษะ Tinea capitis

เชอราทเลบ Tinea ungium

เกลอนผวหนง Tinea vesicolor

ต าแหนงทพบวาตดเชอราไดงายไดแก บรเวณทมเหงอออกมาก การระบายอากาศไมด อาการของโรคเชอราท

ผวหนง

อาการของโรค

อาการขนกบตวเชอโรค และต าแหนงทพบ โดยทวไปจะมผน และอาการคน ผนทพบจะเปนผนแดง มขย ม

ขอบนนเลกนอย สวนเชอราทศรษะ หรอนวดกจะมอาการผมรวงดวย

การตดตอ

สามารถตดตอจากคนหนงไปอกคนหนงโดยการสมผสโดยตรง หรอเครองใช เชนเสอผา หรอการสมผสสตว

เลยง เชน สนข แมว จากสระวาน า หองน า ฝกบว

ปจจยความเสยงของการตดเชอราทผวหนง

ปจจยเสยงของการตดเชอราไดแก

ไดรบยาปฏชวนะประจ า

รบประทานยา steroid

เปนเบาหวาน

อวน

เคยตดเชอรามากอน

มภมคมกนบกพรอง


หามใชของสวนตวรวมกบคนอน เชน หว หมวก รองเทา ผาเชดตว

รกษาความสะอาดบรเวณทอบเชน ซอกรกแร ซอกขาหนบ ซอกนว อาบน าเสรจซบให

แหงและโรยแปง

หมนตรวจรองเทาอยาใหแคบเกนไป

เปลยนรองเทาทก2-3 วนเพอใหรองเทาแหง

หลงวายน าหรอออกก าลงกายตองอาบน าและเปลยนเปนผาแหง

ใสรองเทาเมออยในทสาธารณะทเสยงตอการตดเชอ เชนสระวายน า

รกษาความสะอาดของเครองใชรวมกน เชน หองน า เครองสขภณฑ

หลกเลยงสมผสกบผทเปนโรค

ใหรบรกษาผทปวยดวยยาทเหมาะสม

39


การปฏบตตน

รกษาความสะอาดของรางกายใหทวถงอยางสม าเสมอ อาบน าฟอกสบ และเชดตวใหแหงทกครง

โดยเฉพาะบรเวณซอกรกแร ขาหนบ ซอกนว

ตดเลบมอ เลบเทาใหสน หมนลางมอใหสะอาด และอยาเกาเพราะจะท าใหตดเชอไดงาย

ปองกนการตดเชอ โดยการแยกเครองนงหม เครองใชสวนตวไมใชปะปนกน และควรซกท าความ

สะอาดตากแดดใหแหงทกครง

ผทสงสยวาจะเปนโรคควรไดรบการตรวจจากแพทย

การรกษาดวยยาทาเชอราทผวหนง โดยทวไปจะทาวนละ 2-3 ครง ทาตดตอกนจนกวาผนจะหาย โดย

ทายาทผน และบรเวณใกลเคยงโดยรอบ หลงจากผนหายแลวควรทายาตออกประมาณ 2 สปดาห

และอยาใชมอขยตา ส าหรบเชอราทเลบและหนงศรษะจะยงกวาทผวหนง ตองใชยารบประทาน

3. ผวหนงตดเชอไวรส (Viral Infection)

โรคผวหนงทเกดจากการตดเชอไวรสมดวยกนหลายโรคแบงออกเปน2 จ าพวกไดแก DNA และ RNA

ไวรสซงสามารถท าใหเกดโรคไดหลายชนด เชนหด หดเยอรมน ไขสกใส หดเปนตน โรคทพบบอยไดแก

-โรคหด Measles

-โรคหดเยอรมน Rubella

-ไขสกใสหรอไขอสกอใส Chicken Pox (Varicella)

-เรม Herpes simplex

- Herpes zoster โรคงสวด

-หดขาวสก Molluscum Contagiosum

โรคหดเปนโรคตดตอทางระบบหายใจ ตดตอกนไดงายทางเสมหะ น าลายเกดจากเชอ Measles virus

คนทไดเชอนจะมไขสง ตาแดง ไอ หลงจากมไข 3-7 วนกจะมผนซงเรมทหนากอน และลามไปทงตว เปน

โรคตดตอโรค มกเปนกบเดกเลก 9 เดอน- 6 ป ตดตอโดยทางหายใจ น าลายทออกจากปาก คอ มกจะระบาด

ตอนฤดหนาวถงฤดรอน

หดเยอรมนเปนโรคตดตอเกดจากเชอไวรส Paramyxovirus ท าใหเกดอาการคอมไข ผน และตอม

น าเหลองโต สวนใหญมกจะหายเองโดยทไมมโรคแทรกซอน หากเกดในหญงมครรภอาจจะท าใหเดกทเกดมา

พการ

ไขอสกอใสเปนโรคตดตอ เกดจากการตดเชอ varicella zoster virus ท าใหมตมน าทล าตว ใบหนา

มกจะพบในเดก การตดตอตดจากเสมหะ น าลาย และน าจากคมพอง เปนแลวไมเปนซ า เชอจะหลบในปลาย

ประสาท เมอรางกายออนแอกจะเปนโรคงสวด

40


เรม Herpes simplex เปนโรคผวหนงทเกดจากเชอ herpes virus [HSV] โดยโรคเรมทรมฝปาก และ

โรคเรมทอวยวะเพศจะเกดจากเชอตวเดยวกน ลกษณะของผนจะเหมอนกน

เชอ herpes มสองชนดคอ

Herpes simplex virus 1 (HSV-1) มกเกดบรเวณปากและผวหนงเหนอสะดอขนไป

เกดทปากเรยก Herpes labialis โรคนไมตดตอทางเพศสมพนธ

Herpes simplex virus 2 (HSV-2) เชอมกเกดบรเวณอวยวะเพศ และตดตอโดย

เพศสมพนธเรยก Herpes genitalis

โรคงสวดเปนโรคผวหนงเกดจากกลบตดเชอซ าของเชองสวดทเรยกวา varicella-zoster virus (VZV)

ซงเปนเชอทอยในรางกายท าใหเกดตมพองทผวหนง ปวดแสบรอนมาก

หดขาวสก เปนการตดเชอ poxvirus ทผวหนงท าใหเกดผนนนเลกเปนโรคผวหนงตดเชอไวรส ท าใหเกด

ผนนนเปนตมเลก


หลกเลยงสมผสกบผทเปนโรค

หามใชของสวนตวรวมกบคนอน เชน หว หมวก รองเทา ผาเชดตว

รกษาความสะอาดรางกายอยางสม าเสมอ

รกษาความสะอาดของเครองใชรวมกน เชน หองน า เครองสขภณฑ

ออกก าลงกายเพอใหสขภาพรางกายแขงแรง

ใหรบรกษาผทปวยดวยยาทเหมาะสม

41


เอกสารอางอง

กรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข.(2544).แนวทางการวนจฉยและรกษาโรคไขเลอดออกเดงก.

กระทรวงสาธารณสข กรมควบคมโรคตดตอ.

สวกา แสงธาราทพย ศรชย พรรณธนะ. (2543). โรคไขเลอดออก. (พมพครงท 2). พมพทบรษทเรดเอชน

จ ากด : ส านกงานควบคมโรคไขเลอดออกกรมควบคมโรคตดตอกระทรวงสาธารณสข

สจตรา นมมานนตย. (2542). โรคไขเลอดออก. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : โรงพมพชมชนสหกรณ การเกษตร

แหงประเทศไทย

สมมาส มตรอารย.(2522).ไขกาฬหลงแอน.(พมพครงท 1).กรงเทพฯ:โรงพมพอกษรสาสน.

ประวทย สนทรสมะ.(2521).ไขกาฬหลงแอน.(พมพครงท 1).กรงเทพฯ:โรงพมพจจนไทย.

สมศกด โลหเลขา.(2540).วคซนใหมจ าเปนตองใชหรอไม.ใน ประเวศ วะส(บรรณาธการ),หมอชาวบาน(ปท 19

ฉบบท223,หนา 15-16).กรงเทพฯ: บรษทพมพด

ประเสรฐ ทองเจรญ และคนอนๆ.(2544).โรคตดตอทปองกนไดดวยวคซน.

สยมพร ศรนาวน และ ศภมตร ชณหสทธวฒน(บรรณาธการ), โรคตดตอ(พมพครงท 1,หนา309-312).กรงเทพ:

โหลทองมาสเตอรพรนท

SiamHealth.com. โรคผวหนง. เขาถงเมอวนท 19 ต.ค. 62 เวลา 16.30 น.จาก

https://www.siamhealth.net/public_html/Health/Photo_teaching/index.htm

kapook.com. โรคตดตอ. เขาถงเมอวนท 19 ต.ค. 62 เวลา 12.30 น.จาก

https://health.kapook.com/view8103.html

https://www.siamhealth.net/public_html/Health/Photo_teaching/index.htm

https://health.kapook.com/view8103.html

Documents

บทที่ 4 · บทที่ 4.7 การดูแลผู้ที่มีปัญหาโรคติดเชื้อ โรคติดต่อ โรคเขตร้อน